<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?><TEI><teiHeader><fileDesc><titleStmt><title>Libru di Valeriu Maximu translatatu in vulgar messinisi</title><author>Accurso di Cremona</author><editor>Consiglio Nazionale delle Ricerche, Istituto Opera del Vocabolario Italiano</editor></titleStmt><publicationStmt><publisher>Valeriu Maximu translatatu in vulgar messinisi per Accursu di Cremona, a cura di Francesco A. Ugolini, 2 voll., Palermo, Mori,�Centro di studi filologici e linguistici siciliani,�1967.</publisher></publicationStmt><sourceDesc><bibl><title>Libru di Valeriu Maximu translatatu in vulgar messinisi</title><author>Accurso di Cremona</author><ovidate>13371321AL-53100</ovidate><areagen>sic.</areagen><areaspec>mess.</areaspec><genere>cron. st.</genere><iq>TS</iq><date from="1321" to="1337">1321-1337</date></bibl></sourceDesc></fileDesc></teiHeader><group><text type='base'><body><div type='ref'><head>Rubricario</head><anchor type='ass' n='1'/><milestone type='book' id='1'/><pb n='3'/>Li <lem n='371' type='0'/>capituli di lu primu libru.<lb/> <lem n='371' type='0'/>Capitulu <formula>1</formula>, di la religiuni.<lb/> Capitulu <formula>2</formula>, di la <lem n='3075' type='0'/>sprezata religiuni.<lb/> Capitulu <formula>3</formula>, di li <lem n='3076' type='0'/>adivinalgi li quali se <lem n='577' type='0'/>pilyanu <lem n='5' type='0'/>per paroli<lb/> da fora.<lb/> Capitulu <formula>4</formula>, di certi <lem n='137' type='0'/>maravilyusi signali li quali <lem n='897' type='0'/>aparsiru.<lb/> Capitulu <formula>5</formula>, di li sonni.<lb/> Capitulu <formula>6</formula>, di li miraculi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2'/>Li capituli di lu secundu libru.<lb/> Capitulu primu, di li ordinaciuni antiqui.<lb/> Capitulu <formula>2</formula>, di la <lem n='1073' type='0'/>disciplina di li <lem n='883' type='0'/>cavaleri.<lb/> <lem n='371' type='0'/>Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la rasun di lu <lem n='1794' type='0'/>triunfari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la nota di li <lem n='3077' type='0'/>censuri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la maiestati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='3'/>Li capituli di lu terzu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di unu <lem n='1868' type='0'/>indiciu di <lem n='1590' type='0'/>futura bontati qui se trova in<lb/> li <lem n='3078' type='0'/>citelli et dicissi in <lem n='3079' type='0'/>literatura <hi rend='italic'><lem n='3080' type='0'/>indoles</hi>.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di la furtiza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la <lem n='134' type='0'/>paciencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li homini li quali, <lem n='13' type='0'/>essendu di bassu natu, viniru<lb/> <lem n='8' type='0'/>a gran statu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di li homini qui <lem n='621' type='0'/>usaru pl� largamenti oy di vestimenti<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='4'/>oy di altru <lem n='2038' type='0'/>cultu, que non <lem n='354' type='0'/>permittia la <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> antiqua.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la <lem n='2726' type='0'/>confidanza di si midemmi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la constancia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='4'/>Li capituli di lu quartu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la <lem n='3081' type='0'/>muderanza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, quali foru quilli homini li quali di inimici que<lb/> eranu in prima foru <lem n='787' type='0'/>coniunti di <lem n='1263' type='0'/>amistati oy di <lem n='3082' type='0'/>parentiscu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la <lem n='2827' type='0'/>abstinencia et di li continencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la puvirtati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la <lem n='1154' type='0'/>virgugna.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di lu <lem n='708' type='0'/>amuri di lu maritu et di la <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la liberalitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la amistati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='5'/>Li capituli di lu quintu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la <lem n='905' type='0'/>humanitati et di la <lem n='2341' type='0'/>clemencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li homini <lem n='1978' type='0'/>grati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li ingrati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la pietati <lem n='830' type='0'/>inver di lu <lem n='71' type='0'/>patri et di la mamma<lb/> et <lem n='830' type='0'/>inver di li frati et <lem n='830' type='0'/>inver di la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di lu <lem n='708' type='0'/>amur di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='830' type='0'/>inver li soy <lem n='693' type='0'/>filyoli et eciandeu<lb/> di la <lem n='2195' type='0'/>lur <lem n='2144' type='0'/>perdunanza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di la <lem n='2219' type='0'/>severitati di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='830' type='0'/>inver li soy <lem n='693' type='0'/>filyoli.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la <lem n='3081' type='0'/>muderanza di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='830' type='0'/>inver li soy filyoli.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di li <lem n='71' type='0'/>patri qui <lem n='145' type='0'/>sustinniru con forti animu la morti<lb/> di li lur filyoli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='6'/>Li capituli di lu <lem n='1001' type='0'/>sestu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la <lem n='1187' type='0'/>hunestati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='3083' type='0'/>liberalmenti dicti, oy facti.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='5'/>Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la <lem n='2219' type='0'/>severitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi ditti oy facti con <lem n='2463' type='0'/>gravitati oy con <lem n='345' type='0'/>maturitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la justicia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='670' type='0'/>publica.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='276' type='0'/>mulyer' <lem n='830' type='0'/>inver lur <lem n='170' type='0'/>mariti.<lb/> <lem n='371' type='0'/>Ca<sic>.</sic> <formula>VIIJ</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, di la <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni di <lem n='565' type='0'/>custumi et di <lem n='1595' type='0'/>furtuna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='7'/>Li capituli di lu septimu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la <lem n='1927' type='0'/>felicitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi ditti oy facti <lem n='3084' type='0'/>sayamenti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi ditti oy fatti <lem n='3085' type='0'/>dulusamenti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='3086' type='0'/>strategemati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di li <lem n='3087' type='0'/>repulsi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di la necessitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di li <lem n='1309' type='0'/>testamenti qui foru <lem n='2380' type='0'/>anullati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di li testamenti qui <lem n='667' type='0'/>rimasiru i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issi<lb/> avianu <lem n='373' type='0'/>casuni per la quali issi <lem n='120' type='0'/>putiannu <lem n='2380' type='0'/>anullari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, di quilli qui appiru heredi incontra la opiniuni<lb/> di li homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='8'/>Li capituli di lu octavu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di li <lem n='1442' type='0'/>accusati di <lem n='387' type='0'/>mala <lem n='557' type='0'/>fama, per que casuni issi foru<lb/> oy <lem n='999' type='0'/>dannati oy assolti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di certi iudicij <lem n='917' type='0'/>pruvati qui foru multu grandi.<lb/> <lem n='371' type='0'/>Ca<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li fimini li quali <lem n='3089' type='0'/>chaytaru <lem n='3090' type='0'/>dananti li officiali<lb/> et <lem n='479' type='0'/>diffisiru la rasuni oy per si <lem n='1023' type='0'/>medemmi oy per altri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='1007' type='0'/>marturij.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di li testimonij.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di quilli li quali iudicaru in altri homini <lem n='513' type='0'/>ch� que<lb/> issi <lem n='77' type='0'/>commiseru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di lu studiu et di la industria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la vita <lem n='496' type='0'/>ociusa.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='6'/>Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3091' type='0'/>adimustrari quanta esti la virtuti di la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>10</formula>, quantu vali in parlari lu modu di lu <lem n='3018' type='0'/>pronunciari<lb/> et lu motu convinivili di lu <lem n='705' type='0'/>corpu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>11</formula>, <lem n='381' type='0'/>commu su grandi li effecti di li <lem n='218' type='0'/>arti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>12</formula>, que <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='447' type='0'/>cosi su, li quali non si ponnu fari per<lb/> <lem n='218' type='0'/>arti nulla.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>13</formula>, que <lem n='2283' type='0'/>octima cosa esti qui <lem n='1730' type='0'/>chascudunu homu sia<lb/> et <lem n='2761' type='0'/>facituri et disputaturi di la sua <lem n='218' type='0'/>arti propria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>14</formula>, di la <lem n='259' type='0'/>vechiza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>15</formula>, di lu <lem n='1531' type='0'/>desyiu di la gloria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>16</formula>, quali <lem n='447' type='0'/>cosi magnifici <lem n='8' type='0'/>a quali homini <lem n='2664' type='0'/>acaderu et<lb/> vinniru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='9'/>Li capituli di lu <lem n='1797' type='0'/>nonu libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la <lem n='851' type='0'/>luxuria et di la libidini.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di la <lem n='703' type='0'/>crudilitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la <lem n='372' type='0'/>ira et di lu odiu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la <lem n='889' type='0'/>avaricia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la superbia et di la impotencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di la <lem n='2109' type='0'/>perfidia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la violencia et di la trayciuni.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la <lem n='2362' type='0'/>temeritati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, quantu <lem n='618' type='0'/>valuri aya lu <lem n='608' type='0'/>erruri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>10</formula>, di la <lem n='1646' type='0'/>vinditta.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>11</formula>, conteni ditti et facti <lem n='748' type='0'/>malvasissimi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>12</formula>, di morti non <lem n='1515' type='0'/>vulgari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>13</formula>, di lu <lem n='1531' type='0'/>disiyu di viviri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>14</formula>, di certi homini qui se <lem n='406' type='0'/>guardaru multu sullicitamenti<lb/> per <lem n='283' type='0'/>suspiciuni di li <lem n='19' type='0'/>suy familiari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>XV</formula>, di la <lem n='1802' type='0'/>semelianza di la forma.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>16</formula>, di quilli li quali, essendu nati di bassa manu, se<lb/> <lem n='350' type='0'/>sforzaru di <lem n='3092' type='0'/>insitarsi oy di <lem n='611' type='0'/>mittirsi intra <lem n='654' type='0'/>nobilissimi <lem n='1211' type='0'/>familgi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='10'/><lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='7'/><lb/> </div><div type='ref'><head>Dedica</head><lem n='3093' type='0'/>Aqui incumenza lu libru di <lem n='2622' type='0'/>Valiriu <lem n='3094' type='0'/>Maximu.<lb/> <supplied><lem n='40' type='0'/>A</supplied> lu altu et <lem n='778' type='0'/>gluriusu <lem n='683' type='0'/>principi segnuri re Petru <lem n='940' type='0'/>segundu,<lb/> <lem n='1096' type='0'/>clarissimu re di Sicilia, primogenitu di lu <lem n='1171' type='0'/>cristianissimu et <lem n='2359' type='0'/>victuriusissimu<lb/> principi re <lem n='900' type='0'/>don <lem n='1380' type='0'/>Fredericu, altu et <lem n='1096' type='0'/>claru <lem n='1601' type='0'/>rigi di<lb/> <lem n='2682' type='0'/>quissu medemmi regnu, e tenenti so <lem n='377' type='0'/>locu <lem n='172' type='0'/>generalmenti in issu:<lb/> <lem n='2269' type='0'/>eu, <lem n='3095' type='0'/>Accursu di <lem n='2744' type='0'/>Cremona, <lem n='1498' type='0'/>indignu et insufficienti mastru<lb/> in li <lem n='218' type='0'/>arti, humili <lem n='1739' type='0'/>vasallu et servituri vostru, <lem n='645' type='0'/>basandu la terra<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti li vostri pedi, m'<lem n='3096' type='0'/>aricumandu in vostra gracia.<lb/> <lem n='598' type='0'/>Segundu dichi <lem n='3097' type='0'/>Aristotili <lem n='40' type='0'/>a lu principiu di la sua Metafisica,<lb/> tutti li homini naturalmenti <lem n='1509' type='0'/>disiyanu di sapiri. E<lb/> ch� putimu nuy pruvari et per <lem n='1180' type='0'/>manifestu signali, lu quali <lem n='3097' type='0'/>Aristotili<lb/> lu <lem n='33' type='0'/>puni in quillu midemmi libru, et etiandeu lu putimu<lb/> provari per <lem n='1053' type='0'/>viva rasuni. E lu signali per lu qual se p� pruvari<lb/> ch�, <lem n='598' type='0'/>segundu issu <lem n='3097' type='0'/>Aristotili dichi, esti lu amur que nuy <lem n='16' type='0'/>avimu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1533' type='0'/>sentimenti. Ca, non <lem n='16' type='0'/>avendu nuy nulla <lem n='70' type='0'/>utilitati da issi, nuy<lb/> li <lem n='80' type='0'/>amamu per <lem n='10' type='0'/>lur medemmi, <lem n='723' type='0'/>z� � per lu <lem n='138' type='0'/>canussiri lu quali nuy<lb/> avimu da issi. Et intra tutti l'altri sentimenti nuy amamu<lb/> <lem n='2625' type='0'/>principalmenti la vista, ca nuy amamu lu vidiri supra tutti l'altri<lb/> sentimenti non sulamenti per operari <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa, ma etiandeu<lb/> non <lem n='2' type='0'/>devendu fari nienti altru si non skittu vidiri. E la rasun<lb/> di ch�, commu issu <lem n='3097' type='0'/>Aristotili dichi, � quista. Ca intra tucti<lb/> li sentimenti la vista ni <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='138' type='0'/>canussiri pl� certu et <lem n='320' type='0'/>melyu, et<lb/> eciandeu ni <lem n='46' type='0'/>fachi canussiri pl� <lem n='447' type='0'/>cosi. E <lem n='2392' type='0'/>signal di ch�, que la vista<lb/> ni <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='138' type='0'/>conussiri pl� certu, � quistu. Ca, commu dici <lem n='3097' type='0'/>Aristotili<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu libru di lu Sentimentu et di lu <lem n='1999' type='0'/>Sensibili,<lb/> si homu se mitti una <lem n='3098' type='0'/>petrulla oy una <lem n='3099' type='0'/>cicera <lem n='40' type='0'/>a la manu<lb/> manca et metta <lem n='3100' type='0'/>incancellati li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='362' type='0'/>digita di ritta supra la petra,<lb/> <lem n='202' type='0'/>tucandula <lem n='51' type='0'/>cu <lem n='1482' type='0'/>ambiduy, quantu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1880' type='0'/>tactu una <lem n='3098' type='0'/>petrulla parir�<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='8'/>que <lem n='13' type='0'/>syanu <lem n='31' type='0'/>duy et <lem n='1821' type='0'/>inganarasi l'omu per lu <lem n='1880' type='0'/>tattu; ma la vista<lb/> <lem n='138' type='0'/>cannusir� <lem n='249' type='0'/>perfectamenti ka esti una. Adonca la vista esti<lb/> pl� certa ca lu <lem n='1880' type='0'/>tactu. Et altress� issa esti pl� certa di l'altri sentimenti;<lb/> e ch� non <lem n='1105' type='0'/>cal <lem n='2124' type='0'/>apruvari ca esti cosa manifesta. Ma<lb/> que la vista nuy <lem n='46' type='0'/>fachi canussiri pluy <lem n='447' type='0'/>cosi � cosa manifesta. Ca<lb/> l'altri sentimenti non ni fannu <lem n='138' type='0'/>cannussiri si non li <lem n='2154' type='0'/>accidenti li<lb/> quali su in li corpi <lem n='3101' type='0'/>curruttivili; ma la vista nuy <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> la <lem n='665' type='0'/>luci, la quali esti <lem n='898' type='0'/>comunimenti in li corpi <lem n='623' type='0'/>celestiali et<lb/> <lem n='3102' type='0'/>incurrutivili et etiandeu in li corpi <lem n='3101' type='0'/>curruttivili. Adonca, se<lb/> nuy amamu li sentimenti per lur medemmi et amamu pl� la<lb/> vista per� ca issa ni <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='138' type='0'/>cannussiri pl� <lem n='249' type='0'/>perfectamenti et<lb/> eciandeu pluy <lem n='447' type='0'/>cosi, manifesta cosa esti que nuy <lem n='1509' type='0'/>disyamu di<lb/> canussiri et di sapiri naturalmenti. E ch� putimu nuy <lem n='2832' type='0'/>eciandeu<lb/> pruvari per <lem n='1053' type='0'/>viva rasuni. Ca cosa certa esti que ogni cosa<lb/> <lem n='1509' type='0'/>disiya naturalmenti la perfectioni di lu so essiri e lu sapiri esti<lb/> <lem n='1591' type='0'/>perfeciuni di lu intellectu. Ca lu intellectu per sua natura esti<lb/> in <lem n='1512' type='0'/>putencia <lem n='2782' type='0'/>asapiri et esti comu una tavula rasa, <lem n='40' type='0'/>a la quali<lb/> non esti nienti <lem n='523' type='0'/>pintu, <lem n='598' type='0'/>segundu dichi <lem n='3097' type='0'/>Aristotili <lem n='40' type='0'/>a lu terzu libru<lb/> di l'Anima. Adonca commu lu <lem n='1332' type='0'/>actu esti perfeciuni de la<lb/> <lem n='1512' type='0'/>putentia et commu la pintura esti perfeciuni di la tavula, cuss�<lb/> lu sapiri esti perfeciuni di lu intellectu, et eciandeu lu homu,<lb/> lu quali esti homu per lu intellectu, <lem n='1509' type='0'/>disiya di sapiri. E per�<lb/> que la natura di lu intellectu esti comuni <lem n='8' type='0'/>ad ogni homu, <lem n='3103' type='0'/>inper�<lb/> se <lem n='3104' type='0'/>secuta que tuti li homini <lem n='1509' type='0'/>disiyanu naturalmenti di<lb/> sapiri. Ma i� sia ch� que lu desideriu di sapiri naturalmenti<lb/> sia in ogni homu <lem n='1170' type='0'/>egualmenti, non per tantu, <lem n='1788' type='0'/>considerandu<lb/> li stati et li <lem n='547' type='0'/>condiciuni di li homini, pl� <lem n='375' type='0'/>conveni di sapiri <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> un homu ca <lem n='8' type='0'/>ad un altru. Ca, <lem n='598' type='0'/>segundu dichi <lem n='3105' type='0'/>Vegeciu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> libru di la Cavalaria, nullu homu esti <lem n='8' type='0'/>a cuy <lem n='375' type='0'/>convigna<lb/> di sapiri <lem n='563' type='0'/>melyur <lem n='447' type='0'/>cosi, oy pluy, ca <lem n='40' type='0'/>a lu principi, la <lem n='68' type='0'/>dutrina<lb/> di lu quali p� iuvari et valiri <lem n='8' type='0'/>a tucti li soy vasalli. E la<lb/> rasun di ch� � quista: ca, <lem n='598' type='0'/>segundu dichi <lem n='3097' type='0'/>Aristotili <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1001' type='0'/>sestu<lb/> libru di la <lem n='1636' type='0'/>Ethica, in li operacioni humani esti una<lb/> virtuti <lem n='2192' type='0'/>principalissima et <lem n='410' type='0'/>capu di l'altri, e quista se <lem n='1690' type='0'/>clama<lb/> prudentia <lem n='3017' type='0'/>urdenativa et <lem n='3106' type='0'/>fachitiva di li <lem n='292' type='0'/>ligi; la qual prudencia,<lb/> <lem n='598' type='0'/>segundu dichi issu <lem n='3097' type='0'/>Aristotili <lem n='40' type='0'/>a lu <formula>IIJ</formula> libru di la Politica,<lb/> esti virtuti appropriata <lem n='40' type='0'/>a li principi. Et, <lem n='8' type='0'/>a ch� ben<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='9'/>intendiri, <lem n='375' type='0'/>conveni di sapiri que issu <lem n='3097' type='0'/>Aristotili, in lu dictu <formula>VJ</formula><lb/> libru di la <lem n='1636' type='0'/>Ethica, <lem n='202' type='0'/>tuka <lem n='30' type='0'/>quatru mayneri di prudencia;<lb/> la quali prudencia �n scientia oy <lem n='975' type='0'/>canussenza perfecta <lem n='3107' type='0'/>regulativa<lb/> di li operacioni humani. E la prima esti la prudencia<lb/> di regulari un homu in se medemmi tuctu sulu. E quista<lb/> prudencia, per� que issa �n la pl� infima di tucti, non <lem n='16' type='0'/>appi<lb/> nomu propriu, ma se <lem n='144' type='0'/>chama <lem n='3108' type='0'/>skictu per comuni nomu prudencia.<lb/> La segunda maynera di prudencia � quilla, la quali<lb/> esti <lem n='3107' type='0'/>regulativa et <lem n='3109' type='0'/>adrizativa di la <lem n='1211' type='0'/>familya et <lem n='1690' type='0'/>clamassi prudencia<lb/> <lem n='3110' type='0'/>yconomica, ch� esti <lem n='3111' type='0'/>dispensativa di la <lem n='66' type='0'/>casa; e quista prudencia<lb/> esti pl� perfecta ca la prima, e qui avi quista, avi<lb/> quilla, ma non <hi rend='italic'>e <lem n='2368' type='0'/>converso</hi>. La terza maynera di prudencia<lb/> �, la qual se <lem n='144' type='0'/>clama prudencia politica oy <lem n='1865' type='0'/>civili. E quista se<lb/> diparti in <lem n='31' type='0'/>duy; di li quali la una esti la <lem n='3112' type='0'/>positiva di la <lem n='292' type='0'/>ligi, e<lb/> quista esti la pl� <lem n='2192' type='0'/>principalissima et esti <lem n='3109' type='0'/>adrizativa di tucti<lb/> l'altri. E quista � quilla prudencia la quali esti appropriata <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li principi. La quarta maynera di prudencia, la qual eciandeu<lb/> se <lem n='144' type='0'/>clama politica, esti la prudencia, la qual <lem n='2' type='0'/>divinu aviri<lb/> li vassalli <lem n='8' type='0'/>ad ubediri et <lem n='2904' type='0'/>esequiri <lem n='2963' type='0'/>particolarmenti li <lem n='447' type='0'/>cosi, li<lb/> qual su <lem n='366' type='0'/>cumandati per li <lem n='292' type='0'/>ligi. E se nuy ben <lem n='1788' type='0'/>consideramu lu<lb/> ordini di quisti <lem n='30' type='0'/>quatru <lem n='2091' type='0'/>prudencij, nuy <lem n='432' type='0'/>truvirimu <lem n='2314' type='0'/>apertamenti<lb/> que la prudencia, qui se <lem n='144' type='0'/>clama <lem n='3112' type='0'/>positiva di li <lem n='292' type='0'/>ligi, conteni<lb/> in s� tucti l'altri e per� issa � dicta prudencia <lem n='3113' type='0'/>architectonica,<lb/> z� � <lem n='2192' type='0'/>principalissima. Adonca se quista prudentia esti appropriata<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li principi, manifesta cosa esti que <lem n='40' type='0'/>a li principi se<lb/> <lem n='375' type='0'/>conveni di sapiri <lem n='563' type='0'/>melyori <lem n='447' type='0'/>cosi et pl� ca <lem n='40' type='0'/>a l'altri homini.<lb/> Considerandu eu adonca, o <lem n='1601' type='0'/>Rigi et signur <lem n='281' type='0'/>benignissimu,<lb/> que lu libru lu quali se chama <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3094' type='0'/>Maximu intra tucti<lb/> l'altri libri di li Gentili conteni et <lem n='3091' type='0'/>adimustra multi <lem n='234' type='0'/>bellissimi<lb/> essempli di virtuti, li quali su multu utili <lem n='8' type='0'/>a sapiri ca issu ricunta<lb/> li dicti et li facti <lem n='1677' type='0'/>nutabili di li gentili homini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> et di l'altra genti <lem n='2857' type='0'/>furistera, <lem n='598' type='0'/>segundu issu midemmi dichi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu so <lem n='2384' type='0'/>prohemiu; <lem n='8' type='0'/>a ch� que <lem n='2268' type='0'/>vuy et tucti li vostri vasalli lu<lb/> <lem n='120' type='0'/>pussati intendiri pl� <lem n='1310' type='0'/>claramenti per� ca lu so <lem n='1809' type='0'/>latinu � troppu<lb/> <lem n='853' type='0'/>scuru <lem n='1294' type='0'/>dictatu, eu <lem n='8' type='0'/>ad hunuri et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2583' type='0'/>placimentu vostru vi lu<lb/> ayu <lem n='2115' type='0'/>translatatu in <lem n='1201' type='0'/>vulgar <lem n='2675' type='0'/>messinisi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='11'/><lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='10'/><lb/> </div><div type='ref'><head>Proemio</head>Lu <lem n='2384' type='0'/>prohemiu di lu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3094' type='0'/>Maximu.<lb/> <supplied>E</supplied>u ayu urdinatu di <lem n='746' type='0'/>esligiri et <lem n='1872' type='0'/>disflurari li facti et li<lb/> dicti di la citadi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et di l'altra genti <lem n='2857' type='0'/>furistera li quali<lb/> su digni da <lem n='427' type='0'/>aricurdari, <lem n='746' type='0'/>eslitti da nobili <lem n='478' type='0'/>auturi, scritti da issi<lb/> cus� diffusamenti que non se ponnu <lem n='138' type='0'/>cannussiri in brevi tempu,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que quilli qui li <lem n='370' type='0'/>vurannu ambizari non ci <lem n='1835' type='0'/>travalginu<lb/> troppu longamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='12'/>N� <lem n='8' type='0'/>a mi vinni <lem n='1531' type='0'/>desiyu di scriviri<lb/> ogni cosa: ca qui purria <lem n='414' type='0'/>comprendiri ogni cosa facta in pizulu<lb/> <lem n='1484' type='0'/>vulumi? Oy qual homu qui saviu sia puria <lem n='139' type='0'/>sperari di<lb/> scriviri oy cu mayur sullicitudini oy con pl� <lem n='2067' type='0'/>excellenti <lem n='2940' type='0'/>eloquencia<lb/> la ystoria di li Rumani et di li furisteri la qual �<lb/> stata scritta con <lem n='1454' type='0'/>suvranu et felici stilu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='13'/>Adonca eu ti <lem n='99' type='0'/>pregu,<lb/> Cesar, e <lem n='144' type='0'/>clamuti <lem n='8' type='0'/>a quistu meu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu: lu qual s�<lb/> certissima saluti di la <lem n='480' type='0'/>patria et <lem n='783' type='0'/>apressu lu quali lu <lem n='277' type='0'/>consintimentu<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei et di li homini <lem n='370' type='0'/>volsi que fussi lu <lem n='314' type='0'/>rigimentu<lb/> di lu mari et di la terra. Ca per tua <lem n='623' type='0'/>celestial providencia li<lb/> virtuti di li quali eu <lem n='370' type='0'/>volyo diri su <lem n='1842' type='0'/>benignissimamenti <supplied>notricati<lb/> et li <lem n='187' type='0'/>vitii <lem n='360' type='0'/>severissimamenti</supplied> <lem n='1359' type='0'/>vindicati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='14'/>Ca se li primi parlaturi<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzaru beni <lem n='679' type='0'/>invucandu <lem n='3115' type='0'/>Iupiter <lem n='2283' type='0'/>ottimu et <lem n='379' type='0'/>grandissimu<lb/> e se li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi poeti <lem n='546' type='0'/>trassiru lur <lem n='726' type='0'/>principij da<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu deu, la mia <lem n='3116' type='0'/>pizulitati tantu pl� iustame<supplied>n</supplied>ti <lem n='1836' type='0'/>ricurri <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu to <lem n='2077' type='0'/>favuri quantu la tua <lem n='2319' type='0'/>divinitati se prova per certa opiniuni,<lb/> e per <lem n='1373' type='0'/>credenza presenti <lem n='121' type='0'/>pari que issa sia <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='664' type='0'/>stilla di to <lem n='71' type='0'/>patri et di tu avu, per lu gran <lem n='161' type='0'/>splendori di li quali<lb/> multu grand'<lem n='3117' type='0'/>alegria <lem n='987' type='0'/>acrissiu <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='3118' type='0'/>cerimonij. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='15'/>Ca<lb/> tutti l'altri <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='577' type='0'/>pilyamu nuy, ma nuy <lem n='3' type='0'/>dedemu li Cesari. Et<lb/> <lem n='2844' type='0'/>imper� que nuy avimu in cori di <lem n='937' type='0'/>acumenzari da lu <lem n='2038' type='0'/>cultu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='11'/><lem n='717' type='0'/>divinu, <lem n='39' type='0'/>dicamu <lem n='2475' type='0'/>summariamenti di la condiciuni sua.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='12'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='16'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1 Rubricario</head>Li capituli di lu primu libru.<lb/> Capitulu primu, di la <lem n='1210' type='0'/>relegiuni.<lb/> Capitulu <lem n='940' type='0'/>segundu, di la <lem n='2378' type='0'/>sprezata religiuni.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, di <lem n='3076' type='0'/>adivinalgi qui se <lem n='577' type='0'/>pilyanu per paroli di fora.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di certi signali <lem n='137' type='0'/>maravilyusi qui <lem n='897' type='0'/>aparsiru.<lb/> Capitulu quintu, di li sonni.<lb/> Capitulu <lem n='1001' type='0'/>sextu, di li miraculi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='17'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 1</head>Capitulu primu, di la religiuni.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='18'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='19'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='20'/><lb/> <formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>T</supplied>antu studiu fu <lem n='40' type='0'/>a li mei antiqui non sulamenti di<lb/> servar la religiuni, ma eciandeu di <lem n='987' type='0'/>acrissirila, que issi mandaru<lb/> in <lem n='1765' type='0'/>Tuscana <formula>X</formula> filgi di principi per <lem n='638' type='0'/>consilyu di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi,<lb/> essendu intandu la nostra <lem n='827' type='0'/>citati <lem n='313' type='0'/>rikissima, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3119' type='0'/>imbizari<lb/> la <lem n='68' type='0'/>dutrina di li cerimonij, oy di li sacrificij qui se <lem n='46' type='0'/>faciannu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei. Et <lem n='2087' type='0'/>adimandaru unu previti per la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3120' type='0'/>Cereris,<lb/> la quali issi avianu in gran reverencia <lem n='598' type='0'/>segundu lu ritu<lb/> et la maynera di li Greci. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='21'/>Et avianu unu <lem n='234' type='0'/>bellissimu templu<lb/> factu <lem n='8' type='0'/>a sua reverencia <lem n='598' type='0'/>segundu ritu <lem n='2967' type='0'/>greciscu. Et <lem n='3121' type='0'/>amunistati<lb/> per li libri di Sibilla que illi <lem n='1917' type='0'/>apagassiru per sacrificij issa la<lb/> <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3120' type='0'/>Cereris, issi mandaru <formula>XV</formula> valenti homini <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3122' type='0'/>Enna, da<lb/> undi se <lem n='393' type='0'/>credia que fussi statu lu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu di quista<lb/> <lem n='1426' type='0'/>dea. Ancura li nostri <lem n='687' type='0'/>imperaduri <lem n='1391' type='0'/>putirusi di gran <lem n='1501' type='0'/>victorij<lb/> spissi <lem n='440' type='0'/>fiati facianu vuti e <lem n='2678' type='0'/>arindianuli <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>Dea <lem n='72' type='0'/>matri di li <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='22'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> E <lem n='1888' type='0'/>Metellu summu pontifici non <lem n='475' type='0'/>sufersi que <lem n='2613' type='0'/>Postumiu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='13'/><lem n='686' type='0'/>consulu - et issu eciandeu era <lem n='1238' type='0'/>preveti <lem n='2562' type='0'/>marciali -, lu qual<lb/> andava in <lem n='2540' type='0'/>Africa per far <lem n='75' type='0'/>guerra, <lem n='412' type='0'/>ississi di la citati <lem n='3123' type='0'/>finintantu<lb/> que issu avissi <lem n='2432' type='0'/>sacrificatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei. E ch� li <lem n='366' type='0'/>cumandau suta<lb/> certa pena, et issu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu, essendu imperaduri, li obediu.<lb/> Ca non paria <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu que <lem n='182' type='0'/>seguramenti putissi <lem n='952' type='0'/>cumbatiri<lb/> <lem n='2613' type='0'/>Postumiu, <lem n='2378' type='0'/>sprezandu li sacrificij di lu deu Marti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='23'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Certu da laudar fu la <lem n='2920' type='0'/>obediencia di lu consulu, di lu<lb/> quali eu ayu dictu, ma pl� asay esti da laudari quilla di li <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='686' type='0'/>consuli di li quali eu <lem n='39' type='0'/>diroiu. <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu mandau soy<lb/> <lem n='1088' type='0'/>littiri <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li <lem n='1238' type='0'/>preveti <lem n='3125' type='0'/>agureri, per li quali issu significava<lb/> que issu avia sguardati li libri di Sibilla qui <lem n='3126' type='0'/>partenenu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li sacrificij di lu <lem n='1056' type='0'/>populu et avia truvatu commu <lem n='2223' type='0'/>sacrilegiu<lb/> era statu factu in la <lem n='1502' type='0'/>esliciuni di li consuli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='24'/>E quista<lb/> cosa fu <lem n='1839' type='0'/>ripurtata <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2193' type='0'/>senatu et per so <lem n='122' type='0'/>cumandamentu li consuli<lb/> foru <lem n='2081' type='0'/>revucati, <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3128' type='0'/>Figulu da Franza e <lem n='1825' type='0'/>Scipiu <lem n='3129' type='0'/>Nasica<lb/> da <lem n='2606' type='0'/>Corsica, et issi <lem n='2164' type='0'/>renunzaru <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2302' type='0'/>consulatu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='25'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='26'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti <lem n='304' type='0'/>aiungirimu quistu. Una virgini monaca<lb/> <lem n='3130' type='0'/>dedicata <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta, per� ca una nocti era stata<lb/> pocu <lem n='1144' type='0'/>curusa et sullicita di lu <lem n='481' type='0'/>fucu <lem n='302' type='0'/>eternali di lu qual issa<lb/> era guardiana, parsi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3131' type='0'/>Liciniu, summu pontifici, que issa la<lb/> <lem n='125' type='0'/>virgini se <lem n='2' type='0'/>divia mittiri <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='481' type='0'/>focu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='507' type='0'/>ardiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='27'/>Ma la <lem n='2319' type='0'/>divinitati<lb/> et lu putiri di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta <lem n='479' type='0'/>diffisi la monaca da quilla pena,<lb/> la quali l'era inposta per� ca per sua <lem n='1049' type='0'/>neglicencia era<lb/> statu <lem n='3132' type='0'/>astutatu lu focu. Ca issa la virgini, pregandu la <lem n='1426' type='0'/>dea<lb/> Vesta qui la <lem n='1494' type='0'/>ayutassi, misi unu so <lem n='3133' type='0'/>fazolu, lu <lem n='734' type='0'/>melyu que<lb/> issa avia, <lem n='40' type='0'/>a lu focularu et incontinenti lu <lem n='3133' type='0'/>fazolu s'<lem n='3134' type='0'/>alumau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='28'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca non esti <lem n='439' type='0'/>miravylia si li <lem n='394' type='0'/>dei foru <lem n='1145' type='0'/>sulliciti et<lb/> curusi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='987' type='0'/>acrissiri et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='625' type='0'/>guardari quillu imperiu lu quali<lb/> <lem n='2832' type='0'/>etiandeu li <lem n='1401' type='0'/>pizuli <lem n='447' type='0'/>cosi di la religiuni <lem n='1252' type='0'/>examinava cus� sullicitamenti;<lb/> ca la nostra citati non esti da <lem n='393' type='0'/>cridiri que unqua<lb/> avissi li ochi soy remoti da lu <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='717' type='0'/>divinu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='29'/>In la quali citati<lb/> <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, <lem n='3135' type='0'/>sarcendu lu quintu consulatu et avendu prisu<lb/> primeru <lem n='3136' type='0'/>Clastidiu, da poy <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, vulendu <lem n='632' type='0'/>compliri soy<lb/> vuti, vulendu fari una <lem n='1464' type='0'/>cella <lem n='795' type='0'/>insembla <lem n='40' type='0'/>a la Virtuti et <lem n='40' type='0'/>a l'Unuri,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='14'/>fu <lem n='3137' type='0'/>impedicatu <lem n='8' type='0'/>a ch� fari da lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li Pontifici, <lem n='39' type='0'/>dicendu<lb/> que una cella non si <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3138' type='0'/>dedicari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='394' type='0'/>dei: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='30'/>ca, se<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu miraculu se facissi in quilla cella, non sapiria homu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quali di li <lem n='31' type='0'/>duy si ndi facissi sacrificiu; n� <lem n='2551' type='0'/>insamblamenti<lb/> non si p� fari sacrificiu si non <lem n='8' type='0'/>a certi <lem n='394' type='0'/>dei. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='31'/>Et per quista <lem n='1293' type='0'/>moniciuni<lb/> di li pontifici fu factu que <lem n='2787' type='0'/>Marcellu facissi <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1464' type='0'/>celli,<lb/> et in l'una facissi la statua di la Virtuti et in l'altra quilla di<lb/> lu Hunuri. N� la <lem n='379' type='0'/>grandissima <lem n='265' type='0'/>auctoritati di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu n� l'<lem n='2425' type='0'/>acrissimentu<lb/> di li <lem n='53' type='0'/>spisi non <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3137' type='0'/>impedicari que non se facissi<lb/> ch� que <lem n='366' type='0'/>commandaru li Pontifici.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='32'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='33'/>Ca la nostra citati sempri<lb/> <lem n='370' type='0'/>volsi et <lem n='366' type='0'/>cummandau qui ogni cosa <lem n='524' type='0'/>andassi apressu la<lb/> religiuni e lu <lem n='717' type='0'/>divinu <lem n='2038' type='0'/>cultu, <lem n='757' type='0'/>eciandeu in quilli qui <lem n='13' type='0'/>erannu consuli<lb/> et imperaduri. Et <lem n='3103' type='0'/>emper� li <lem n='829' type='0'/>jmperij non <lem n='1069' type='0'/>dubitaru di serviri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='447' type='0'/>cosi sacrati, <lem n='393' type='0'/>credendu in quista guisa aviri lu <lem n='314' type='0'/>rigimentu<lb/> di li <lem n='447' type='0'/>cosi humani se issi <lem n='263' type='0'/>ubedissiru beni et <lem n='2791' type='0'/>constantimenti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu putiri <lem n='717' type='0'/>divinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='34'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> La quali <lem n='1373' type='0'/>credenza et iudiciu fu eciandeu in li privati<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuni. Ca una fiata, <lem n='13' type='0'/>sendu prisa <lem n='1052' type='0'/>Ruma da li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, con<lb/> ch� sia cosa que certi <lem n='1238' type='0'/>preveti <lem n='2184' type='0'/>Quirinali et certi <lem n='2434' type='0'/>monaki de la<lb/> <lem n='1426' type='0'/>dea Veste purtassiru li <lem n='447' type='0'/>cosi sacrati di lur templi et i� avendu<lb/> passatu lu ponti <lem n='3139' type='0'/>Subliciu, et la montata qui mena <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3140' type='0'/>Janiculu<lb/> i� <lem n='1411' type='0'/>incumenzandu ascindiri, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3141' type='0'/>Alvanu, qui purtava supra<lb/> unu so <lem n='661' type='0'/>carru la <lem n='276' type='0'/>mullyer et li <lem n='23' type='0'/>fillgi, <lem n='443' type='0'/>vedendu quisti <lem n='1238' type='0'/>preveti et<lb/> <lem n='2434' type='0'/>monaki, pluy <lem n='1144' type='0'/>curusu de la religiuni <lem n='670' type='0'/>publica ka de l'amur propriu,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandau <lem n='40' type='0'/>a li soy qui <lem n='1463' type='0'/>scindissiru di lu <lem n='661' type='0'/>carru et <lem n='386' type='0'/>misinci<lb/> supra li <lem n='2434' type='0'/>monaki con lur <lem n='1994' type='0'/>carighi. Et <lem n='399' type='0'/>lassatu lu sou viaiu,<lb/> li <lem n='149' type='0'/>menau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1178' type='0'/>castellu qui se chama <lem n='3142' type='0'/>Ceretu; in lu quali castellu<lb/> issu forsi la terra fu <lem n='453' type='0'/>riciputu con summa reverencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='35'/>E<lb/> la memoria sua fin in ogi lu iornu <lem n='2678' type='0'/>arindi testimoniu <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> <lem n='3143' type='0'/>hospitalitati, ca da l� vinni que li sacrificij se <lem n='144' type='0'/>chamassiru cerimonij,<lb/> imper� ca li <lem n='3144' type='0'/>Ceritani <lem n='2057' type='0'/>repararu la religiuni <lem n='3145' type='0'/>intralassata<lb/> per la <lem n='2870' type='0'/>destruciuni di la republica. Et <lem n='3103' type='0'/>jmper� quillu <lem n='3146' type='0'/>rusticu<lb/> <lem n='661' type='0'/>carru et <lem n='108' type='0'/>suzzu <lem n='3014' type='0'/>igualau sua gloria <lem n='8' type='0'/>a <lem n='572' type='0'/>chascunu <lem n='3147' type='0'/>curru<lb/> <lem n='1988' type='0'/>triumphali quantuncata sia <lem n='926' type='0'/>resplendenti di auru oy di altri<lb/> ornamenti.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='15'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='36'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Et in quillu medemmi <lem n='3148' type='0'/>tempurali <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu cu li<lb/> soy spalli fici cosa di exemplu multu da <lem n='427' type='0'/>aricordari di <lem n='2038' type='0'/>cultu<lb/> di religiuni. Ca <lem n='73' type='0'/>tenendu li <lem n='1791' type='0'/>Franciski <lem n='2509' type='0'/>assizatu lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, nin<lb/> per <lem n='2303' type='0'/>aventura lu sacrificiu <lem n='2373' type='0'/>constitutu <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='1387' type='0'/>linnagi de <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> se <lem n='3145' type='0'/>intralassassi, issu se <lem n='1564' type='0'/>cinsi <lem n='8' type='0'/>a ritu de homo <lem n='3150' type='0'/>Gambinu et, cu<lb/> li soy <lem n='20' type='0'/>mani et spalli portandu li <lem n='447' type='0'/>cosi sacri deputati <lem n='40' type='0'/>a li sacrificij,<lb/> per mezzu lu <lem n='2908' type='0'/>stazu de li inimici pervinni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3151' type='0'/>colli <lem n='3152' type='0'/>Quirinali,<lb/> uvi se facianu li sacrificij. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='37'/>Uvi, tucti <lem n='447' type='0'/>cosi facti <lem n='2598' type='0'/>solennimenti<lb/> comu era acustumatu di fari, <lem n='698' type='0'/>turnaussi intra lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu<lb/> comu vincituri per la divina <lem n='3153' type='0'/>venaraciuni di li vincitrici<lb/> armi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='38'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi cura et grandi sullicitudini di conservari la religiuni<lb/> fu apressu li <lem n='1737' type='0'/>anciani nostri etiandeu in <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu<lb/> et in <lem n='3155' type='0'/>Bebiu <lem n='3156' type='0'/>Pamphyliu essendu li <lem n='31' type='0'/>duy consuli. Que,<lb/> commu in lu <lem n='1707' type='0'/>campu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3157' type='0'/>Petiliu scrivanu, qui esti sutta<lb/> <lem n='3140' type='0'/>Janiculu, <lem n='493' type='0'/>arandu oy <lem n='1229' type='0'/>cavandu la terra, certi <lem n='2955' type='0'/>araturi oy <lem n='3158' type='0'/>�appaturi<lb/> truvau <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2802' type='0'/>cassi di preta, in l'una di li quali lu <lem n='3159' type='0'/>suprascriptu<lb/> dimostrava qui <lem n='3160' type='0'/>nc' era lu corpu di <lem n='433' type='0'/>Numma <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu,<lb/> qui fu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li Rumani, et in l'altra eranu <lem n='3161' type='0'/>amuchiati <formula>VIJ</formula> libri<lb/> <lem n='1746' type='0'/>latini de la <lem n='292' type='0'/>ligi di li pontifici et <lem n='2116' type='0'/>autretanti libri <lem n='2967' type='0'/>greciski de<lb/> la disciplina di sapiencia, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='39'/>li libri <lem n='1746' type='0'/>latini con grandi <lem n='2325' type='0'/>diligenci<supplied>a</supplied><lb/> <lem n='225' type='0'/>curaru que fussiru ben guardati; ma li <lem n='3162' type='0'/>greciski - per� ke se<lb/> <lem n='393' type='0'/>credia que continissiru <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='486' type='0'/>destruiri li sacrificij et la<lb/> religiuni - <lem n='3157' type='0'/>Petiliu Urbanu <lem n='684' type='0'/>preturi, per <lem n='265' type='0'/>actoritati di lu <lem n='2193' type='0'/>senatu,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='8' type='0'/>a quilli ki <lem n='1947' type='0'/>al�mannu lu focu <lem n='40' type='0'/>a li sacrificij ki <lem n='46' type='0'/>facissiru<lb/> grandi focu. E, ch� fattu, videndu tuttu lu populu, li<lb/> fici ardiri. Non volsiru i� may li nostri anciani que nulla cosa<lb/> se observassi, per la quali li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li homini se <lem n='1529' type='0'/>retraissiru<lb/> da lu <lem n='717' type='0'/>divinu <lem n='2038' type='0'/>cultu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='40'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> E <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu <lem n='1601' type='0'/>rigi, cun ch� sia cosa que <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1557' type='0'/>Tullyu<lb/> <lem n='3163' type='0'/>duumvir avissu <lem n='2211' type='0'/>curruttu unu libru qui l'era <lem n='3' type='0'/>datu in guardia,<lb/> in qui se continianu tutti li <lem n='447' type='0'/>cosi secreti di li sacrificij civili, et<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='16'/>cuss� curruttu, l'avissi <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='8' type='0'/>a scriviri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2898' type='0'/>Petroni <lem n='2374' type='0'/>scrivanu, issu<lb/> lu rigi, ch� sapendu, fichilu <lem n='386' type='0'/>mitiri jntra d'unu <lem n='148' type='0'/>saccu e <lem n='250' type='0'/>ficilu<lb/> <lem n='1279' type='0'/>gittari in mari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='41'/>E quilla maynera di morti da poy fu ordenata per la <lem n='292' type='0'/>ligi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilli qui <lem n='1074' type='0'/>aucidenu lu <lem n='71' type='0'/>patri oy la <lem n='72' type='0'/>matri. E quista esti grandi<lb/> iustitia, ca cu <lem n='1881' type='0'/>iguali vindicta si <lem n='2' type='0'/>divinu puniri quilli qui <lem n='957' type='0'/>sforzanu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri oy mamma e quilli qui <lem n='957' type='0'/>sforzanu li <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='42'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma in li <lem n='447' type='0'/>cosi qui <lem n='3164' type='0'/>apertenenu <lem n='8' type='0'/>a religiuni et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='717' type='0'/>divinu<lb/> non <lem n='349' type='0'/>sachu se <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu passau tutti quanti. Lu<lb/> quali, de bellissimu vinchituri qu' era statu, fu factu <lem n='1526' type='0'/>cativu<lb/> per <lem n='1783' type='0'/>aguayti di <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal et de <lem n='3167' type='0'/>Xantippu <lem n='3168' type='0'/>lacedemoniu, <lem n='685' type='0'/>duca<lb/> de <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal, et fu <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='8' type='0'/>a miserabili <lem n='767' type='0'/>cativitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='43'/>E fu mandatu<lb/> quistu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu suta sua <lem n='935' type='0'/>fidi, sanza plevi, da parti di <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2193' type='0'/>senatu et <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>a ch� que, per<lb/> <lem n='1384' type='0'/>skaniu di issu, sulu et vechu, fussiru liberati multi juvini<lb/> d'<lem n='2540' type='0'/>Affrica, qui eranu <lem n='1526' type='0'/>cativi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ordinatu per lu <lem n='638' type='0'/>consiliu<lb/> <supplied>ki non se facissi, issu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu</supplied> <lem n='418' type='0'/>turnau in <lem n='3169' type='0'/>Kartagini commu<lb/> avia <lem n='34' type='0'/>promisu per sou <lem n='1319' type='0'/>sagramentu. Non ki issu non sapissi beni<lb/> qui issu <lem n='420' type='0'/>riturnava <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei di li <lem n='2278' type='0'/>Cartaginisi ki l'eranu multu<lb/> contrarii, ma per ch�, ca issu avia <lem n='365' type='0'/>juratu di riturnari se li<lb/> cativi de <lem n='3170' type='0'/>Cartagini non fussiru liberati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='44'/>Per certu, ben pottiru<lb/> mitigari la lur sfrenata et pluy ca <lem n='1766' type='0'/>bestiali <lem n='703' type='0'/>crudilitati li<lb/> <lem n='394' type='0'/>dei immortali, s'avissiru volutu, ma, <lem n='8' type='0'/>a ch� que la gloria <lem n='7' type='0'/>de<lb/> <lem n='3165' type='0'/>Attiliu fussi pluy <lem n='1096' type='0'/>clara et pluy amata, <lem n='475' type='0'/>sufferssiru li <lem n='394' type='0'/>dei ke li<lb/> Cartaginisi <lem n='46' type='0'/>facissiru <lem n='598' type='0'/>segundu lur <lem n='565' type='0'/>custumi commu quilli<lb/> qui <lem n='2' type='0'/>deviannu essiri consumati et destructi, cu la lur citati<lb/> tutta, da li Rumani in la terza <lem n='75' type='0'/>guerra, c'appiru <lem n='795' type='0'/>insembla da<lb/> poy, per quista tanta <lem n='703' type='0'/>crudelitati c'avianu facta iscontra <lem n='3165' type='0'/>Attiliu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='17'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='45'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> E quantu esti pluy venerabili lu <lem n='2193' type='0'/>senatu de la nostra<lb/> citati <lem n='830' type='0'/>inver li <lem n='394' type='0'/>dei! Lu qual, poy de la sconfitta <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa<lb/> qui fu facta <lem n='8' type='0'/>a Canna, citati di Pullya, <lem n='1237' type='0'/>urdenaru que li <lem n='884' type='0'/>donni<lb/> <lem n='2848' type='0'/>matruni non facissiru <lem n='1312' type='0'/>trivulu, n� <lem n='73' type='0'/>tenissiru <lem n='3171' type='0'/>visitu ultra li <formula>XXX</formula><lb/> <lem n='1492' type='0'/>iourni, <lem n='8' type='0'/>a ch� que per issi li <lem n='884' type='0'/>donni se facissiru li sacrificii <lem n='1676' type='0'/>debiti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3120' type='0'/>Cereris, li quali <lem n='3172' type='0'/>altramenti non se <lem n='120' type='0'/>pottianu fari,<lb/> per� ka tanti eranu stati li <lem n='3173' type='0'/>ocisi que non era <lem n='8' type='0'/>a pena casa in<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui non facissi <lem n='1312' type='0'/>trivulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='46'/>Adonca li <lem n='72' type='0'/>matri et li <lem n='23' type='0'/>fillgi et li<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li <lem n='1192' type='0'/>sururi de li <lem n='3174' type='0'/>aucisi <lem n='1383' type='0'/>nuvelamenti, <lem n='3175' type='0'/>stuyati li soi <lem n='285' type='0'/>lacrimi<lb/> e lassati li vestimenti sucidi, <lem n='1416' type='0'/>pararusi di belli vestimenti<lb/> et foru <lem n='211' type='0'/>constricti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3' type='0'/>dari incensu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2496' type='0'/>altari de la <lem n='1426' type='0'/>dea. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='47'/>Per<lb/> la quali constancia de ben servari la religiuni c'appiru li Rumani,<lb/> fatta fu una grandi virgugna <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei celestiali di essiri<lb/> <lem n='199' type='0'/>crudili da l� en <lem n='3176' type='0'/>danna<supplied>n</supplied>ti contra quilla genti li quali non se<lb/> <lem n='120' type='0'/>puttianu <lem n='1529' type='0'/>retrahiri da lur <lem n='2038' type='0'/>cultu per nulli <lem n='2214' type='0'/>asprizi <lem n='7' type='0'/>de <lem n='904' type='0'/>adversitati<lb/> que li <lem n='394' type='0'/>dei li facissiru. M� esti <lem n='8' type='0'/>a diri de li mali qui nde <lem n='175' type='0'/>nasseru<lb/> per la religiuni <lem n='3075' type='0'/>sprezata.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='48'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, de <lem n='2028' type='0'/>negleta religione.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='49'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='393' type='0'/>Credutu fu que <lem n='1958' type='0'/>Varro lu consulu <lem n='952' type='0'/>combatiu cuss� <lem n='3177' type='0'/>mesckinamenti<lb/> cu li Cartaginisi appressu Canna per la <lem n='372' type='0'/>ira de la <lem n='1426' type='0'/>dea<lb/> <lem n='3178' type='0'/>Juno. Ca issu, essendu <lem n='3179' type='0'/>edili et <lem n='46' type='0'/>facendu li <lem n='383' type='0'/>ioghi di lu <lem n='3180' type='0'/>cirku in<lb/> lu templu de <lem n='3051' type='0'/>Jupiter optimu et <lem n='3181' type='0'/>maximu, avia misu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1253' type='0'/>vilyari<lb/> la nocti unu <lem n='3078' type='0'/>citellu cu la faci grandi, ki era <lem n='2663' type='0'/>iucularu. Lu quali<lb/> factu <lem n='427' type='0'/>aricurdatu da poy <lem n='1324' type='0'/>alquanti iorni fu purgatu per certi sacrificij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='50'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu deu <lem n='1769' type='0'/>Hercules <lem n='39' type='0'/>dicisi que <lem n='3182' type='0'/>inflissi grandi pena<lb/> et manifesta per ch� que sua religiuni era stata <lem n='2916' type='0'/>amancata.<lb/> Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu <lem n='1387' type='0'/>lignaiu de li <lem n='3183' type='0'/>Poticij qui avianu comu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='18'/>per <lem n='2210' type='0'/>heriditati quistu donu, <lem n='723' type='0'/>z� esti de fari certi sacrificij <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='1769' type='0'/>Hercules, <lem n='46' type='0'/>facendu <lem n='3184' type='0'/>Apiu Censuri, tuttu lu sacrificiu se facia per<lb/> manu di servi multu tristi, tuttu quillu <lem n='1387' type='0'/>lingnaiu, qui eranu fin<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <formula>XXX</formula>, infra unu <lem n='431' type='0'/>annu foru morti et lu nomu, partutu in <formula>X</formula><lb/> <lem n='1211' type='0'/>famillgi, quasi <lem n='1688' type='0'/>sper� da lu <lem n='3185' type='0'/>intuttu et <lem n='3186' type='0'/>Appiu perdiu la vista.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='51'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu deu <lem n='2012' type='0'/>Appollo fu <lem n='1033' type='0'/>aspru vindicaturi di la sua<lb/> jniuria: lu quali, quandu <lem n='3187' type='0'/>Carthagini fu prisa et oppressa da li<lb/> Rumani, <lem n='887' type='0'/>spullyatu d'una vestimenta d'auru que issu vestia,<lb/> fici ch� que li <lem n='20' type='0'/>mani de li larruni sacrilegi, <lem n='385' type='0'/>partendu, li se truvaru<lb/> talyati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='52'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu non fu mancu <lem n='2306' type='0'/>efficaci vindicaturi di la religiuni<lb/> <lem n='3075' type='0'/>sprezata lu sou <lem n='23' type='0'/>fillyu <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu. Lu quali trassi et <lem n='149' type='0'/>menau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3189' type='0'/>Curullu, prefectu di <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, qui avia <lem n='519' type='0'/>tallyati l'<lem n='419' type='0'/>arburi<lb/> quasi tutti di lu <lem n='1169' type='0'/>boscku <lem n='2803' type='0'/>consecratu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu per fari<lb/> <lem n='85' type='0'/>navi necessarii <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3190' type='0'/>Antoniu. <lem n='3191' type='0'/>Maneaulu, <lem n='347' type='0'/>vinchutu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu da<lb/> Cesari, et <lem n='546' type='0'/>trassili <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='1169' type='0'/>boscku uvi issu avia factu lu <lem n='834' type='0'/>malificiu<lb/> et fici ki li <lem n='883' type='0'/>cavaliri de Cesar qui avianu <lem n='347' type='0'/>vinzutu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3190' type='0'/>Antoniu lu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisiru, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='53'/><lem n='8' type='0'/>a ch� que issu <lem n='326' type='0'/>patissi pena di li arbori <lem n='519' type='0'/>tallyati et <lem n='386' type='0'/>metissi<lb/> <lem n='571' type='0'/>pagura <lem n='40' type='0'/>a l'altri qui non <lem n='519' type='0'/>tallyassiru lu rimasu. Et <lem n='3103' type='0'/>emper�<lb/> la sua <lem n='3153' type='0'/>veneratiuni, qui sempri era stata grandi intra quilli qui<lb/> lu <lem n='530' type='0'/>aduravanu, <lem n='3192' type='0'/>multiplicaula intra li <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='54'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu <lem n='3193' type='0'/>Flaviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu non <lem n='50' type='0'/>portau sanza pena ch�<lb/> que fici. Lu quali, essendu censuri, fici <lem n='17' type='0'/>livari <lem n='3194' type='0'/>calamiti di <lem n='2846' type='0'/>marmuru<lb/> da lu templu di la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3178' type='0'/>Juno qui era <lem n='8' type='0'/>a Locri in Calavria<lb/> et <lem n='50' type='0'/>pourtauli <lem n='8' type='0'/>a Roma per <lem n='1264' type='0'/>cupriri lu templu de la Fortuna di<lb/> l'homini da <lem n='62' type='0'/>cavallu, lu quali issu facia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Rouma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='55'/>Ca se dici<lb/> que, da poy que issu fici ch�, illu <lem n='2333' type='0'/>impachiu e, per grandi <lem n='2464' type='0'/>melanculia<lb/> c'appi, muriu, per� ca de <lem n='31' type='0'/>duy soy <lem n='23' type='0'/>fillgi, que issu avia<lb/> in <lem n='2170' type='0'/>Rumania in factu d'armi, <lem n='177' type='0'/>audivi que l'unu era statu mortu<lb/> et l'altru era <lem n='2232' type='0'/>gravusu malatu. E lu Senatu, vedendu quistu <lem n='1268' type='0'/>casu,<lb/> procurau que quilli <lem n='3194' type='0'/>chalamiti fussiru reportati <lem n='8' type='0'/>a Locri. E<lb/> per la sanctitati di quisti <lem n='1859' type='0'/>decretu <lem n='2057' type='0'/>reparau la <lem n='748' type='0'/>malvasa opera de<lb/> <lem n='3020' type='0'/>Flaccu censuri.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='19'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='56'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� beni commu issu lu senatu medemmi <lem n='1359' type='0'/>vindicau<lb/> la <lem n='1729' type='0'/>scelerata avaricia de <lem n='3195' type='0'/>Pleminiu legatu de <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni! La<lb/> quali issu <lem n='3195' type='0'/>Pleminiu <lem n='286' type='0'/>dimostrau <lem n='887' type='0'/>spullyandu lu templu de la<lb/> <lem n='1426' type='0'/>dea Proserpina, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='57'/>ca, cun ch� sia cosa que lu senatu avissi <lem n='366' type='0'/>cumandatu<lb/> que issu <lem n='3195' type='0'/>Pleminiu fussi <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='8' type='0'/>a Roma, anti que la<lb/> sua <lem n='1371' type='0'/>questiuni fussi <lem n='1252' type='0'/>examinata, issu muriu in carciri, <lem n='1635' type='0'/>consumptu<lb/> de <lem n='1351' type='0'/>laydissima <lem n='1046' type='0'/>maladia. E la <lem n='1426' type='0'/>dea Proserpina, per <lem n='122' type='0'/>commandamentu<lb/> di issu lu senatu, <lem n='3196' type='0'/>aricuperau la munita <lem n='3197' type='0'/>dublata qui l'avia<lb/> levata <lem n='3195' type='0'/>Pleminiu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='58'/>e ch� qui <lem n='3164' type='0'/>apertinni <lem n='40' type='0'/>a la felonia de <lem n='3195' type='0'/>Pleminiu<lb/> ben fu <lem n='1611' type='0'/>viniatu da li <lem n='2190' type='0'/>senaturi.<lb/> <formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma ch� qui apertinni <lem n='40' type='0'/>a li violenti <lem n='20' type='0'/>mani de <lem n='1653' type='0'/>Pirru, issa<lb/> medemmi <lem n='3198' type='0'/>Prosperina se <lem n='595' type='0'/>deffisi <lem n='3199' type='0'/>putirusamenti con grandi <lem n='2965' type='0'/>efficacia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='59'/>Ca cun ch� sia cosa que <lem n='1653' type='0'/>Pirru avissi constricti per forza<lb/> li homini di Locri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='351' type='0'/>darli grandi quantitati di munita di quilla<lb/> di la <lem n='1426' type='0'/>dea, et issu, <lem n='1437' type='0'/>carigatu di la <lem n='979' type='0'/>maledicta preda, navigandu,<lb/> per forza di mari et di ventu ruppi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3068' type='0'/>spiaza di Locri et, <lem n='2876' type='0'/>locu<lb/> truvata tucta la munita que <lem n='1653' type='0'/>Pyrrus avia raputa, fu <lem n='3200' type='0'/>restituta <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu <lem n='152' type='0'/>thesauru de la <lem n='1426' type='0'/>dea Proserpina.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='60'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma non fici cuss� lu rey <lem n='3201' type='0'/>Masinissa. Ca cun ch� sia cosa<lb/> que unu sou <lem n='1909' type='0'/>amirallyu fussi andatu <lem n='8' type='0'/>a Malta et avissi <lem n='1884' type='0'/>raputi da<lb/> lu templu di <lem n='3178' type='0'/>Juno certi denti de <lem n='1404' type='0'/>elefanti di grandi grandeza<lb/> et <lem n='15' type='0'/>avissili apresentati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3202' type='0'/>Massinissa, cuss� tosto commu issu sappi<lb/> da undi eranu <lem n='1884' type='0'/>raputi, procurau que issi fusser <lem n='2984' type='0'/>amisi <lem n='8' type='0'/>ad una<lb/> <lem n='1450' type='0'/>gallea et <lem n='1839' type='0'/>repurtati <lem n='8' type='0'/>ad Malta et <lem n='1620' type='0'/>reposti <lem n='40' type='0'/>a lu templu de <lem n='3178' type='0'/>Juno;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='61'/>et <lem n='46' type='0'/>ficinci unu <lem n='3159' type='0'/>suprascriptu di <lem n='1088' type='0'/>litiri di la sua genti qui <lem n='396' type='0'/>significavanu<lb/> comu lu rey <lem n='3202' type='0'/>Massinissa li avia prisi non sapendu commu<lb/> era statu lu factu et, saputu lu factu, commu li <lem n='1440' type='0'/>remandava<lb/> vulunteri. Factu pluy convinivili <lem n='40' type='0'/>a lu animu de <lem n='3202' type='0'/>Massinissa<lb/> ca <lem n='40' type='0'/>a lu sangui <lem n='2336' type='0'/>affricanu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='62'/>J� sia ch� que <lem n='3164' type='0'/>apertene <lem n='8' type='0'/>a iudicari li<lb/> <lem n='565' type='0'/>custumi per li <lem n='1488' type='0'/>naciuni? Quillu qui era natu intra lu mezu de<lb/> <lem n='3203' type='0'/>barbaria s� <lem n='2057' type='0'/>reparau lu altruy <lem n='2223' type='0'/>sacrilegiu.<lb/> <formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> E <lem n='1651' type='0'/>Dionisiu, <lem n='261' type='0'/>ingendratu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, tanti sacrilegij soy,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='20'/>comu j� sapimu d'issu, appi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='811' type='0'/>delectu <lem n='3204' type='0'/>prosecutarli cun paroli<lb/> <lem n='2427' type='0'/>iucusi et quasi <lem n='2883' type='0'/>muteyandu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='63'/>Ca, <lem n='887' type='0'/>spulyatu lu templu di Proserpina<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3205' type='0'/>Locru, <lem n='524' type='0'/>andandu altu mari cun grandi <lem n='1908' type='0'/>bunaza, ridendu<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a li soy amici: �Viditi commu bonu <lem n='2612' type='0'/>navigari <lem n='162' type='0'/>dunanu li<lb/> <lem n='394' type='0'/>dei immortali <lem n='40' type='0'/>a li soy sacrilegi?�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='64'/>Etiandeu, da poy que<lb/> issu appi levatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3051' type='0'/>Jupiter Olimpiu una <lem n='3206' type='0'/>vistitura d'auru di grandi<lb/> pisu, la quali lu <lem n='1803' type='0'/>tyrannu <lem n='3207' type='0'/>Gelo avia facta fari di la preda levata<lb/> da li Cartaginisi, issu <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu li <lem n='1279' type='0'/>gittau da supra unu vestime<supplied>n</supplied>tu<lb/> oy mantellu di <lem n='484' type='0'/>lana, dicendu quisti paroli commu<lb/> <lem n='2883' type='0'/>muttiiandu: �La <lem n='3206' type='0'/>vestitura di l'auru la stati esti troppu gravusa,<lb/> lu invernu esti troppu frida; quilla di la <lem n='484' type='0'/>lana esti bona <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> ogni tempu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='65'/>Issu medemmi <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu <lem n='366' type='0'/>cummandau et fici<lb/> levari una <lem n='993' type='0'/>barba d'auru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu, deu de <lem n='2580' type='0'/>Epidauria, per�<lb/> ca issu dicia que non era cosa convinivili que lu deu <lem n='2012' type='0'/>Appollu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu <lem n='12' type='0'/>stacissi sanza barba et issu <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu avissi<lb/> barba. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='66'/>Issu medemmi levau da li templi tavuli da maniari<lb/> di auru et d'<lem n='1098' type='0'/>argentu e, per� ca in issi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='229' type='0'/>mannera <lem n='2967' type='0'/>greciska<lb/> era scriptu que quilli tavuli eranu di li boni <lem n='394' type='0'/>dei, et issu <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu<lb/> dicia que issu usava de la lur bontati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='67'/>Ancora issu<lb/> <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu <lem n='577' type='0'/>pillyava curuni d'auru et <lem n='3033' type='0'/>pateni li quali li <lem n='394' type='0'/>dei cun<lb/> soy <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='1425' type='0'/>stisi <lem n='145' type='0'/>sustinianu et dicia ca issu li <lem n='48' type='0'/>prendia da li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> ki li <lem n='3' type='0'/>davannu et non li <lem n='577' type='0'/>pillyava per forza et <lem n='868' type='0'/>argumentandu dicia<lb/> ke grandi pachia fora non <lem n='577' type='0'/>pillyari li beni ki ne <lem n='1572' type='0'/>porgenu li<lb/> <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='40' type='0'/>a li quali nuy <lem n='99' type='0'/>pregamu qui ni <lem n='46' type='0'/>fazanu beni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='68'/>Lu quali <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu,<lb/> j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� ke vivendu nu <lem n='326' type='0'/>patiu pena de ch�, poy di la morti,<lb/> per lu vituperiu c'appi sou <lem n='23' type='0'/>fillyu, <lem n='326' type='0'/>patiu mortu ch� que avia<lb/> scampatu <lem n='13' type='0'/>sendu vivu. Ca la <lem n='372' type='0'/>ira de Deu <lem n='1702' type='0'/>prucedi <lem n='8' type='0'/>a sua vindicta<lb/> <lem n='2420' type='0'/>lentamenti et <lem n='2454' type='0'/>ricumpensa la <lem n='3208' type='0'/>tarditati de la pena per la <lem n='1479' type='0'/>graviza<lb/> de issa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='69'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> In la quali <lem n='372' type='0'/>ira nin per aventura <lem n='208' type='0'/>incapassi, <lem n='3209' type='0'/>Thimasiteu,<lb/> principi de li <lem n='3210' type='0'/>Liparoti, <lem n='3172' type='0'/>altramenti <lem n='1259' type='0'/>provitti <lem n='8' type='0'/>a s� et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria<lb/> per utili <lem n='638' type='0'/>consilyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='70'/>Ca, <lem n='577' type='0'/>pillyata in lu mari da certi soy <lem n='768' type='0'/>citadini,<lb/> qui eranu <lem n='1936' type='0'/>cursari, una grandi <lem n='1122' type='0'/>cuppa d'auru, la quali<lb/> Rumani avianu <lem n='3138' type='0'/>dedicata <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo <lem n='2596' type='0'/>Phytiu <lem n='8' type='0'/>a nomu de<lb/> <lem n='1246' type='0'/>decimi et i� <lem n='2389' type='0'/>scumossu lu populu de li <lem n='1936' type='0'/>cursari <lem n='8' type='0'/>a partiri la <lem n='1122' type='0'/>cuppa,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='21'/>cus� tostu commu issu truvau <supplied>cuss� la <lem n='324' type='0'/>restituiu et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2012' type='0'/>Apollo<lb/> la <lem n='3211' type='0'/>transmisi</supplied>.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='71'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, <hi rend='italic'>de <lem n='3212' type='0'/>hominibus</hi>, ch� esti di li <lem n='3076' type='0'/>adivinallgi<lb/> qui se <lem n='48' type='0'/>prendenu da paroli ditti da fora.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='72'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la observantia di li <lem n='3076' type='0'/>adivinallgi esti <lem n='2983' type='0'/>agrupata<lb/> d'<lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='3213' type='0'/>contattu di religiuni, ca non veni issa per motu di<lb/> fortuna, ma <lem n='393' type='0'/>cridisi que aya fermeza per divina provedenzia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='73'/>La quali fici que, <lem n='2866' type='0'/>derupata la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma da li <lem n='1791' type='0'/>Franciski,<lb/> standu li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2173' type='0'/>deliberari se <lem n='2' type='0'/>devianu <lem n='524' type='0'/>andari <lem n='8' type='0'/>ad habitari<lb/> cu li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani ou se era melyu <lem n='1158' type='0'/>refari et reparari li <lem n='1172' type='0'/>hedificii<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Rouma, <lem n='2704' type='0'/>inprovisamenti venendu certi <lem n='570' type='0'/>compagn�j di homini<lb/> d'armi, unu <lem n='3215' type='0'/>centuriunu di <lem n='570' type='0'/>compagna <lem n='574' type='0'/>cridau <lem n='841' type='0'/>desaudutamenti:<lb/> �O <lem n='3216' type='0'/>bannarisu, <lem n='668' type='0'/>firma la <lem n='1206' type='0'/>bannera, ca in quistu locu <lem n='12' type='0'/>starimu<lb/> optimamenti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='74'/>Et auduta c'appiru li <lem n='2190' type='0'/>senaturi quilla <lem n='107' type='0'/>vuci,<lb/> <lem n='2135' type='0'/>pillyarula commu parola <lem n='39' type='0'/>dita da Deu et incontinenti lassaru<lb/> lu <lem n='638' type='0'/>consillyu d'andari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani. Commu in <lem n='651' type='0'/>poki paroli<lb/> fu <lem n='792' type='0'/>confirmata la condiciuni di lu futuru summu imperiu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='75'/><lem n='393' type='0'/>Creyu ka li <lem n='394' type='0'/>dei pensaru ke indigna cosa fora ke lu nomu rumanu,<lb/> natu di <lem n='2457' type='0'/>aguri di grandi <lem n='147' type='0'/>prosperitati, se <lem n='242' type='0'/>mutassi in lu<lb/> nomu di li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani e ke lu hunuri di la grandi victoria<lb/> fussi <lem n='2015' type='0'/>infusu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1055' type='0'/>ruini de <lem n='328' type='0'/>vili citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='76'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Di quista cuss� preclara opera lu <lem n='2761' type='0'/>facituri et lu <lem n='410' type='0'/>capu,<lb/> <lem n='3217' type='0'/>Camillu, cun ch� sia cosa que issu pregassi li <lem n='394' type='0'/>dei que, se parissi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcunu d'issi ke la <lem n='1927' type='0'/>felicitati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fussi troppu<lb/> grandi, que la invidia di quillu deu se saciassi per <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='2662' type='0'/>mesasiu<lb/> di issu, <lem n='3217' type='0'/>Camillu, subitamenti <lem n='3218' type='0'/>squillyandu, cadiu <lem n='8' type='0'/>a terra.<lb/> La quali <lem n='2576' type='0'/>caduta parsi commu <lem n='2457' type='0'/>auguriu et <lem n='3076' type='0'/>adivinalya de la<lb/> <lem n='719' type='0'/>dampnaciuni ki issu recippi da poy, <supplied>ca issu per sentenzia di<lb/> lu populu fu mandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu, secundu se dici <lem n='40' type='0'/>a lu libru<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='22'/><formula>V</formula> cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula></supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='77'/><lem n='2717' type='0'/>Rasunivilimenti <lem n='952' type='0'/>combatanu intra di loru la victoria<lb/> di <lem n='3217' type='0'/>Camillu et la sua piatusa <lem n='1784' type='0'/>preghera, quali sia pluy digna<lb/> di laudi: ca <lem n='1881' type='0'/>eguali virtuti esti, et aviri <lem n='987' type='0'/>acrissuti li beni de la<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria, et avir <lem n='370' type='0'/>vulutu <lem n='3219' type='0'/>transferiri li mali de la <lem n='480' type='0'/>patria in sua<lb/> persona.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='78'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Que fu quillu qui <lem n='742' type='0'/>avenni, essendu Paulo consulu? Commu<lb/> esti ben cosa da <lem n='427' type='0'/>aricurdari! <lem n='338' type='0'/>Essenduli venutu per sorti di<lb/> fari <lem n='75' type='0'/>guerra cu lu <lem n='1601' type='0'/>regy <lem n='3220' type='0'/>Perses et <lem n='418' type='0'/>turnatu da <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='40' type='0'/>a la casa, <lem n='645' type='0'/>basandu<lb/> una sua <lem n='3221' type='0'/>fillyuletta qui avia <lem n='450' type='0'/>numi Tercia, qui era intandu<lb/> multu pizula, et <lem n='1466' type='0'/>vedendula tristi, <lem n='2087' type='0'/>adimandaula perk� tenia<lb/> cus� trista <lem n='1343' type='0'/>cera. Respusi la <lem n='3222' type='0'/>citella: �Ca <lem n='3223' type='0'/>Persa esti mortu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='79'/>Erali<lb/> statu mortu unu <lem n='3224' type='0'/>cachunellu, lu quali la <lem n='3222' type='0'/>citella avia avutu per<lb/> so delectu, qui avia nomu <lem n='3223' type='0'/>Persa. Adonca <lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='577' type='0'/>pillyau <lem n='2457' type='0'/>auguru<lb/> da quistu dictu et di ch� <lem n='2118' type='0'/>presumiu in so cori commu certa<lb/> speranza di clarissimu <lem n='2041' type='0'/>triumphu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='80'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Cecilia di <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <lem n='691' type='0'/>dementri que issa <lem n='2087' type='0'/>adimandava<lb/> resposta da li <lem n='394' type='0'/>dei di li <lem n='633' type='0'/>nozzi di la <lem n='1547' type='0'/>fillya di sua <lem n='3225' type='0'/>sori, pulzella<lb/> i� di <lem n='485' type='0'/>etati di maritarsi, <lem n='1253' type='0'/>vilyandu la nocti <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='914' type='0'/>usanza<lb/> di li antiqui, issa fici un <lem n='2457' type='0'/>auguru. Ca commu issa stava in unu<lb/> oratoriu <lem n='2266' type='0'/>picholu, <lem n='516' type='0'/>aspitandu <lem n='1624' type='0'/>risposta <lem n='8' type='0'/>a ch� que issa <lem n='177' type='0'/>audissi <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> <lem n='107' type='0'/>vuci convinivili <lem n='8' type='0'/>a sua intenciuni, la <lem n='3222' type='0'/>citella, stancata di<lb/> troppu stari <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='3226' type='0'/>irta, <lem n='99' type='0'/>preghau sua <lem n='3227' type='0'/>ciana Cecilia qui li facissi<lb/> un pocu di locu per <lem n='520' type='0'/>sediri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='81'/>E Cecilia li respusi: �Eu - diss'<lb/> ella - te <lem n='1503' type='0'/>concedu la mia seia�. Lu quali dictu, venendu da<lb/> amuri, <lem n='1702' type='0'/>prucediu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1164' type='0'/>avenimentu de certu <lem n='2457' type='0'/>aguriu. Ma <lem n='1888' type='0'/>Metellu<lb/> non troppu da poy, <lem n='255' type='0'/>morta Cecilia, <lem n='577' type='0'/>pillyau la <lem n='3222' type='0'/>citella, di la<lb/> quali eu parlu, per sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='82'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu la observancia di lu <lem n='2457' type='0'/>auguriu li fu<lb/> causa di sua saluti in quillu tempu in lu quali issu, iudicatu<lb/> per inimicu di la republica, era <lem n='149' type='0'/>menatu in guardia in casa de<lb/> <lem n='3229' type='0'/>Faunia de <lem n='3230' type='0'/>Mirtirius. Ca issu <lem n='443' type='0'/>vitti unu <lem n='3231' type='0'/>sumerottu lu quali,<lb/> <lem n='338' type='0'/>essenduli <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='8' type='0'/>ad maniari, <lem n='575' type='0'/>courria skittu <lem n='40' type='0'/>a l'aqua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='83'/>Per la quali<lb/> vista pensandu <lem n='3228' type='0'/>Mariu que la divina providencia li <lem n='286' type='0'/>dimonstrassi<lb/> ch� que issi <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3104' type='0'/>secutari, commu homu <lem n='1952' type='0'/>doctu et <lem n='2902' type='0'/>insignatu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='23'/>di li <lem n='2394' type='0'/>expusiciuni de li <lem n='2457' type='0'/>agurij, issu <lem n='1752' type='0'/>impetrau da una <lem n='142' type='0'/>multitudini<lb/> di genti li quali eranu venuti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1494' type='0'/>aiutarlu que issu lu <lem n='149' type='0'/>menassiru<lb/> <lem n='8' type='0'/>a mari; et incontinenti muntau in una <lem n='1424' type='0'/>barcha et, <lem n='774' type='0'/>passandu<lb/> in <lem n='2540' type='0'/>Affrica, fugiu li vincitrici armi di <lem n='3232' type='0'/>Sylla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='84'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2049' type='0'/>Pompeiu lu grandi, vinchutu da Cesar in la <lem n='750' type='0'/>batalya<lb/> <lem n='3233' type='0'/>Farsalika, <lem n='641' type='0'/>circhandu commu putissi fugiri da Cesar,<lb/> <lem n='1224' type='0'/>adrizau sou naviliu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3234' type='0'/>Cipru la ysula, <lem n='8' type='0'/>a ch� que <lem n='2876' type='0'/>locu se <lem n='350' type='0'/>sfurzassi;<lb/> e <lem n='577' type='0'/>pillyandu <lem n='40' type='0'/>a la citati di <lem n='3235' type='0'/>Baffa, <lem n='443' type='0'/>vitti <lem n='40' type='0'/>a la marina unu<lb/> <lem n='234' type='0'/>belissimu <lem n='1172' type='0'/>edificiu et <lem n='2087' type='0'/>adimandau quillu qui tenia lu <lem n='659' type='0'/>timuni<lb/> et <lem n='922' type='0'/>guvernavasi commu avia nomu quillu <lem n='1172' type='0'/>hedificiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='85'/>Lu quali<lb/> respusi que issu avia nomu <lem n='3236' type='0'/>Catubasilea: la quali <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='2916' type='0'/>amancau<lb/> la sua speran�a, la quali ancora restava. N� se <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1860' type='0'/>cupriri<lb/> di ch�, ca issu incontinenti girau li soy ochi da quillu<lb/> <lem n='1172' type='0'/>hedificiu et <lem n='213' type='0'/>manifestau per <lem n='3237' type='0'/>gemitu lu duluri <lem n='1642' type='0'/>conciputu di<lb/> quilla parola in modu d'aguriu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='86'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu dignu avenimentu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3238' type='0'/>Brutu, da<lb/> poy que issu appi <lem n='1074' type='0'/>aucisu Cesar, li fu <lem n='286' type='0'/>demonstratu per <lem n='2457' type='0'/>aguru;<lb/> ca issu da poy qui appi facta quilla <lem n='748' type='0'/>maluvasissima opera, <lem n='1336' type='0'/>celebrandu<lb/> lu <lem n='1492' type='0'/>iournu di la sua nativitati, <lem n='370' type='0'/>vulyandu diri unu<lb/> versu <lem n='1785' type='0'/>grecu, <lem n='524' type='0'/>andauli l'animu et la lingua <lem n='8' type='0'/>a diri quillu versu<lb/> di <lem n='3239' type='0'/>Homeru: <supplied><hi rend='italic'><lem n='3240' type='0'/>Hamon</hi>, lu quali deu in la <lem n='3241' type='0'/>Philippensi <lem n='750' type='0'/>bactagla<lb/> da Cesare et da Anthonio per signo dato contra s� li <lem n='358' type='0'/>lanci<lb/> <lem n='457' type='0'/>convert�u</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='87'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> De ferita d'una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='107' type='0'/>vuci la fortuna feriu la<lb/> <lem n='130' type='0'/>ouricha di <lem n='1834' type='0'/>Cassiu. Lu quali, <lem n='1350' type='0'/>pregandulu quilli di <lem n='2699' type='0'/>Rodu que<lb/> issu non li <lem n='887' type='0'/>spullyassi di tutti li lur <lem n='1997' type='0'/>yduli, <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='92' type='0'/>respondiri que<lb/> issu li <lem n='399' type='0'/>lassaria lu suli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='88'/>Da poy issu, vinchutu in la <lem n='750' type='0'/>batallya<lb/> Macedonica, <lem n='399' type='0'/>lassau non skittu lu <lem n='1997' type='0'/>ydulu di lu suli, lu quali<lb/> issu avia <lem n='1503' type='0'/>concessu <lem n='8' type='0'/>a quilli di <lem n='2699' type='0'/>Rodu, ma lur lassau issu lu suli<lb/> <lem n='861' type='0'/>virasu, ca issu fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu in quilla <lem n='750' type='0'/>batallya.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='24'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='89'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Digna cosa esti et ben da nutari quillu aguriu sucta<lb/> di lu quali <lem n='3157' type='0'/>Petiliu consulu, <lem n='46' type='0'/>facendu <lem n='75' type='0'/>guerra in <lem n='3242' type='0'/>Lumbardia,<lb/> muriu: ca, commu issu <lem n='1227' type='0'/>apprussimava <lem n='8' type='0'/>ad unu monti qui avia<lb/> <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='3243' type='0'/>Letum, et, <lem n='463' type='0'/>confurtandu ly soy cavaliri, issu <lem n='39' type='0'/>dissi:<lb/> �Eu <lem n='577' type='0'/>pillyar� ogi <lem n='3243' type='0'/>Letum�; <lem n='952' type='0'/>combactendu da poy <lem n='3244' type='0'/>pacischamenti<lb/> <lem n='792' type='0'/>confirmau lu <lem n='3245' type='0'/>gittitu di sua parola per la sua propria<lb/> morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='90'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='120' type='0'/>P�tinusi <lem n='304' type='0'/>aiungiri <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='31' type='0'/>duy exempli strayneri di<lb/> quista medemmi maynera. Li <lem n='3246' type='0'/>Samij <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3247' type='0'/>Parinisi, qui <lem n='476' type='0'/>demandavanu<lb/> ayutu scontra quilli di lu <lem n='3248' type='0'/>Cayru, <lem n='5' type='0'/>pir <lem n='2017' type='0'/>instinctu de grandi<lb/> <lem n='2286' type='0'/>arrugancia, in locu di naviliu et di <lem n='1709' type='0'/>exercitu qui <lem n='2087' type='0'/>adimandavanu<lb/> li <lem n='3247' type='0'/>Parinisi, li <lem n='3246' type='0'/>Samij li mandaru commu per <lem n='1430' type='0'/>gabbu una<lb/> <lem n='998' type='0'/>lesna: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='91'/>la quali issi li <lem n='3247' type='0'/>Parinisi <lem n='2086' type='0'/>interpretaru commu ayutu <lem n='3' type='0'/>datu<lb/> da Deu et <lem n='453' type='0'/>ricippirula vulunteri; et, commu in modu di <lem n='2473' type='0'/>prophecia<lb/> di z� qui <lem n='2' type='0'/>devia <lem n='126' type='0'/>veniri, la <lem n='73' type='0'/>tiniru commu <lem n='685' type='0'/>duca et <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> di lur <lem n='3249' type='0'/>vincitoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='92'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> N� li <lem n='3250' type='0'/>Appullinati eciandeu si <lem n='794' type='0'/>repenteru ca, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que, quando issi eranu oppressi in la <lem n='75' type='0'/>guerra Ylirica, pregassiru<lb/> li <lem n='3251' type='0'/>Epidanij qui lur <lem n='1661' type='0'/>acurissiru, et illi li mandaru dicendu<lb/> que issi li mandavanu per ayutu lu lur <lem n='1010' type='0'/>flumi qui curria<lb/> appressu la citati di li <lem n='3252' type='0'/>Appullinati, qui avia nomu <lem n='3253' type='0'/>Eantu. Et<lb/> issi li <lem n='3252' type='0'/>Appullinati respusiru: �Nuy <lem n='453' type='0'/>recipimu ch� qui n'esti<lb/> <lem n='3' type='0'/>datu�, et <lem n='1329' type='0'/>assignaru <lem n='8' type='0'/>ad issu lu flumi lu primo locu intra li<lb/> skeri commu <lem n='8' type='0'/>a lur <lem n='685' type='0'/>duca. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='93'/>E vinchuti li inimici non sperandu<lb/> ch�, <lem n='2310' type='0'/>refereru la victoria <lem n='40' type='0'/>a lu aguru qui appiru di lu flumi<lb/> e da l� in <lem n='1582' type='0'/>davanti aduraru lu flumi: in tutti li lur <lem n='750' type='0'/>batallgi lu<lb/> facianu lur <lem n='685' type='0'/>duca.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='94'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, <hi rend='italic'>de <lem n='3254' type='0'/>prodigiis</hi>, ch� �n di certi<lb/> signali <lem n='137' type='0'/>maravilyusi qui <lem n='897' type='0'/>apparsiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='95'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='375' type='0'/>Conveni et ben si <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='8' type='0'/>a nostru propositu ricuntari li<lb/> signali <lem n='137' type='0'/>maravillyusi qui <lem n='742' type='0'/>aviniru, oy boni fussiru oy <lem n='1613' type='0'/>adversi.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='25'/><lem n='8' type='0'/>A <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='1557' type='0'/>Tullyu, <supplied>qui fu lu <lem n='1001' type='0'/>sextu <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma,</supplied> <lem n='13' type='0'/>sendu intandu<lb/> <lem n='3255' type='0'/>pizzulillu, durmendu, li soy familiari <lem n='443' type='0'/>vitteru <lem n='1528' type='0'/>inturnu lu<lb/> <lem n='410' type='0'/>capu sua una flamma <lem n='926' type='0'/>resplendenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='96'/>Lu quali signali <lem n='3256' type='0'/>Tanaquil,<lb/> <lem n='276' type='0'/>mullyeri di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3257' type='0'/>Anciu, <lem n='1218' type='0'/>maravillyandu, i� sia ch� que issu<lb/> <lem n='1557' type='0'/>Tulliu era statu natu d'una serva, lu nutricau <lem n='8' type='0'/>a modu de fillyu<lb/> et tantu <lem n='46' type='0'/>fichi que issu fu da poy <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='97'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3258' type='0'/>Ass� ben de felici avenimentu fu quilla flamma qui <lem n='1382' type='0'/>reluciu<lb/> di la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2421' type='0'/>Marciu, <lem n='685' type='0'/>duca di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1709' type='0'/>exerciti <lem n='3260' type='0'/>debilitati<lb/> per la morti di <lem n='2627' type='0'/>Publiu et <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='98'/>Ca li cavaleri,<lb/> videndu quilla flamma, commu eranu ancora <lem n='3261' type='0'/>spagnati,<lb/> <lem n='3121' type='0'/>munistati da <lem n='2623' type='0'/>Luciu ki issi si <lem n='560' type='0'/>confortassiru et que <lem n='2796' type='0'/>recuperassiru<lb/> li soy primi forzi, <lem n='519' type='0'/>tallyaru et <lem n='1074' type='0'/>auciseru di li nimici <formula>XXXVIIJ</formula> milia,<lb/> <lem n='2135' type='0'/>pillyarundi grandi quantitati et <lem n='577' type='0'/>pillyaru li <lem n='2504' type='0'/>tendi di <lem n='31' type='0'/>duy diversi<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exerciti atendati, pleni di grandi rikizi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='99'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ancura cu ch� sia cosa que in una <lem n='1767' type='0'/>agra et <lem n='441' type='0'/>dura <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani constricti et assigiati da li Rumani, et nu li putianu<lb/> <lem n='577' type='0'/>pillyari, et quilla demoranza paria <lem n='2063' type='0'/>impussibili non tantu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3013' type='0'/>assigyati commu eciandeu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3262' type='0'/>assigiaturi, li <lem n='394' type='0'/>dei immortali<lb/> <lem n='213' type='0'/>manifastaru via de la victoria per unu <lem n='137' type='0'/>maravillyusu<lb/> signali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='100'/>Ca subitamenti lu lacu di <lem n='2045' type='0'/>Alba, non <lem n='948' type='0'/>crissutu per ploia<lb/> da <lem n='128' type='0'/>celu <lem n='500' type='0'/>n�n per <lem n='3263' type='0'/>scurrimentu de <lem n='3264' type='0'/>flumara, <lem n='948' type='0'/>crissiu <lem n='3265' type='0'/>smisuratamenti<lb/> ultra lu <lem n='3060' type='0'/>acustumatu motu di lu <lem n='3266' type='0'/>stagnuni; e per <lem n='2326' type='0'/>investigari<lb/> que ch� fussi, foru mandati certi legati <lem n='40' type='0'/>a lu oratoriu <lem n='2014' type='0'/>Delficu,<lb/> et appiru <lem n='1624' type='0'/>risposta que li sorti <lem n='366' type='0'/>cumandavanu que li Rumani<lb/> <lem n='1303' type='0'/>spargissiru quilla aqua et <lem n='46' type='0'/>facissirula andari per li <lem n='1707' type='0'/>campi di li<lb/> <lem n='3214' type='0'/>Veyenta<supplied>n</supplied>i, e cuss� li avirianu tutti in lur putiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='101'/>Et avanti<lb/> que li legati <lem n='420' type='0'/>riturnassiru cu <lem n='1624' type='0'/>risposta da lu oratoriu <lem n='2014' type='0'/>Delficu,<lb/> unu <lem n='3125' type='0'/>aguerreri di li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani, qui fu <lem n='577' type='0'/>pillyatu da unu nostru<lb/> cavaleri et <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi, avia i� dictu quistu medemmi.<lb/> Donca lu senatu, <lem n='3121' type='0'/>amunistatu per <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3076' type='0'/>adivinallgi quasi in unu<lb/> tempu, <lem n='263' type='0'/>ubediu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1210' type='0'/>relegiuni et appi la terra in sou putiri.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='26'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='102'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> N�n ch� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta non fu di <lem n='651' type='0'/>pucu <lem n='2288' type='0'/>prosperu <lem n='1164' type='0'/>avinimenti.<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla, consulu in la <lem n='75' type='0'/>guerra sociali, sacrificandu issu<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti lu sou <lem n='2218' type='0'/>pretoriu in lu campu di <lem n='3267' type='0'/>Nola, subitamenti da<lb/> una parti di lu <lem n='2496' type='0'/>altari vitti issiri una serpi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='103'/>La quali viduta,<lb/> per <lem n='449' type='0'/>confortu di <lem n='2613' type='0'/>Postumu <lem n='3125' type='0'/>agurreru, incontinenti <lem n='1231' type='0'/>cavalgau cun<lb/> tuttu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et prisi li <lem n='2504' type='0'/>tendi <lem n='541' type='0'/>furtissimi de li Sanniti; la<lb/> quali victoria fu gradu et fundamentu de la sua amplissima<lb/> putencia, la quali issu appi da poy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='104'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Di grandi amiraciuni foru quilli signali, li quali <lem n='742' type='0'/>aviniru<lb/> in la nostra citati intra li primi <lem n='1854' type='0'/>moti de li guerri, <lem n='13' type='0'/>essendi<lb/> consuli <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3268' type='0'/>Voluniu et <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu. Ca unu <lem n='455' type='0'/>boy, cun sou <lem n='3269' type='0'/>mugitu<lb/> <lem n='457' type='0'/>convertutu in parola di homu, <lem n='1811' type='0'/>spaventau quilli qui l'auderu<lb/> per soa <lem n='1691' type='0'/>novitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='105'/><lem n='83' type='0'/>Caderu eciandeu <lem n='8' type='0'/>a terra, <lem n='8' type='0'/>a modu di <lem n='3270' type='0'/>ventuploia,<lb/> pezi di <lem n='551' type='0'/>carni; di li quali la mayuri parti se maniaru<lb/> li <lem n='459' type='0'/>aucelli e lu rumasu se stecti <lem n='653' type='0'/>alcuni iurni sanza <lem n='3271' type='0'/>fetenzia et<lb/> eciandeu ki non era laydu <lem n='8' type='0'/>a vidiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='106'/>Et in una altra <lem n='380' type='0'/>briga oy <lem n='95' type='0'/>discordia<lb/> civili apparsiru altri <lem n='447' type='0'/>chosi <lem n='137' type='0'/>maravillyusi. Unu <lem n='3078' type='0'/>citellu di<lb/> mezu misi <lem n='574' type='0'/>cridau: �O triunfu!� <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='49' type='0'/>mercatu di li <lem n='455' type='0'/>boy. Unu<lb/> altru <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='175' type='0'/>nassiu cun <lem n='410' type='0'/>capu di <lem n='1404' type='0'/>elefanti. In <lem n='2865' type='0'/>Abruzu caderu<lb/> petri da <lem n='128' type='0'/>celu commu ploia. In Franza unu <lem n='567' type='0'/>lupu levau la spata<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu ki la purtava <lem n='3272' type='0'/>villyanti. In Sicilia <lem n='31' type='0'/>duy scuti <lem n='274' type='0'/>sudaru sangui<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a quilli qui <lem n='386' type='0'/>metianu li lavuri apparsiru li <lem n='1311' type='0'/>spiki sanguilenti.<lb/> E li <lem n='525' type='0'/>aqui di <lem n='3273' type='0'/>Cerritu <lem n='1855' type='0'/>scurrianu <lem n='3274' type='0'/>missitati cu sangui. Eciandeu,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='3170' type='0'/>Cartagini cosa manifesta esti que<lb/> lu boy <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3275' type='0'/>Domiciu: �Guardati, <lem n='1052' type='0'/>Ruma�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='107'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu, factu consulu contra aguru, essendu<lb/> apressu lu lacu di <lem n='2050' type='0'/>Perusa uvi <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='952' type='0'/>combactiri cu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal,<lb/> <lem n='15' type='0'/>ayandu <lem n='366' type='0'/>cumandatu que li <lem n='1206' type='0'/>banneri si <lem n='3276' type='0'/>sfikasiru, cadiu da<lb/> lu cavallu. Et nienti se smossi per quillu signali, i� sia ch� que<lb/> li <lem n='3216' type='0'/>banarisi <lem n='39' type='0'/>dicianu que li <lem n='1206' type='0'/>banneri non se putianu moviri da uvi<lb/> eranu <lem n='3277' type='0'/>fikati; et issu li <lem n='3278' type='0'/>amenazau dicendu que mal per issi si<lb/> issi non <lem n='1229' type='0'/>cavassiru fin intantu que <lem n='3276' type='0'/>sfikassiru li <lem n='1206' type='0'/>banneri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='108'/>Ma<lb/> Deu vulissi que di quista sua pachia issu skittu end'avissu <lem n='326' type='0'/>patutu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='27'/>pena, et non lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ca in quilla <lem n='750' type='0'/>battaylla<lb/> foru morti <formula>XJ</formula> milia Rumani et <formula>VJ</formula> milia prisi et <formula>XX</formula> milia<lb/> <lem n='466' type='0'/>send fugeru; e lu corpu di lu consulu, qui era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu,<lb/> <lem n='1826' type='0'/>Hannibal lu fici <lem n='641' type='0'/>cirkari per <lem n='3279' type='0'/>asutirari quillu, lu quali, quantu<lb/> s� era statu, avia <lem n='340' type='0'/>sutiratu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='109'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='3280' type='0'/>dirupata <lem n='2869' type='0'/>audacia di <lem n='2632' type='0'/>Flamminiu la <lem n='3281' type='0'/>pachiska <lem n='2798' type='0'/>perseverancia<lb/> di <lem n='3282' type='0'/>Hostiliu <lem n='3283' type='0'/>Mancinu la <lem n='384' type='0'/>seguiu. <lem n='40' type='0'/>A lu quali, essendu<lb/> consulu per andari in Spagna, quisti signali l'<lem n='897' type='0'/>aparssiru. <lem n='370' type='0'/>Vullyendu<lb/> issu fari sacrificiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3284' type='0'/>Laviniu, li <lem n='522' type='0'/>pullastri issuti di la<lb/> <lem n='1044' type='0'/>gaia fugeru <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1169' type='0'/>bosku <lem n='1704' type='0'/>impressu, et, <lem n='641' type='0'/>circati cun grandi diligencia,<lb/> non si <lem n='120' type='0'/>puteru truvari. Et issu, muntandu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='85' type='0'/>navi da<lb/> lu portu di <lem n='1769' type='0'/>Hercules, uvi issu era statu vinutu <lem n='8' type='0'/>a pedi, tali <lem n='107' type='0'/>vuci<lb/> vinni <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='1682' type='0'/>auricli et non se sappi qui la dicissi: �Stati, o<lb/> <lem n='3283' type='0'/>Mancinu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='110'/>Di la quali <lem n='107' type='0'/>vuci issu spavintatu, cun ch� sia cosa<lb/> que, <lem n='1565' type='0'/>vultatu sou viaiu, issu fussi vinutu <lem n='8' type='0'/>a Genua e <lem n='2876' type='0'/>locu issu <lem n='32' type='0'/>intrassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='3285' type='0'/>coppanu, una serpi multu grandi, videndu issu,<lb/> se partiu. Adonca <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='142' type='0'/>multitudini di li signali issu <lem n='3014' type='0'/>igualau li<lb/> soy <lem n='2337' type='0'/>saguri per sou <lem n='2895' type='0'/>saguratu <lem n='952' type='0'/>combatiri et per laydi <lem n='672' type='0'/>patti que issu<lb/> fici et per sua <lem n='407' type='0'/>mortali <lem n='3286' type='0'/>dediciuni, <supplied>ca issu fu <lem n='3' type='0'/>datu in manu<lb/> di li inimici</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='111'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2921' type='0'/>Manku fu da <lem n='1218' type='0'/>marivillyari la pachia in homu <lem n='3287' type='0'/>scuytatu<lb/> commu <lem n='3283' type='0'/>Mancinu. Ma de <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, <lem n='768' type='0'/>citadinu <lem n='2232' type='0'/>gravusissimu<lb/> di <lem n='565' type='0'/>custumi, fu lu tristi sou fini <lem n='310' type='0'/>denunciatu per signali,<lb/> ma non <lem n='160' type='0'/>skiffatu per <lem n='638' type='0'/>consyllyu. Issu, essendu consulu et standu<lb/> in Lucania facendu sou sacrificiu, <lem n='31' type='0'/>duy serpenti <lem n='3161' type='0'/>amuchiati<lb/> <lem n='121' type='0'/>parssiru subitamenti et, <lem n='482' type='0'/>maniatu lu <lem n='2974' type='0'/>ficatu di la hostia, la quali<lb/> avia issu sacrificata, <lem n='418' type='0'/>turnaru da <lem n='410' type='0'/>capu et <lem n='3288' type='0'/>amucharusi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='112'/>E per<lb/> quistu factu qui <lem n='2664' type='0'/>acadiu <lem n='1157' type='0'/>restauratu ancora lu sacrificiu, quillu<lb/> medemmi signali di li serpi <lem n='897' type='0'/>apparsi; et, ancora <lem n='1074' type='0'/>aucisa la terza<lb/> hostia et <lem n='2371' type='0'/>diligentimenti guardati li <lem n='3289' type='0'/>intramallyi, n� guardari se<lb/> <lem n='120' type='0'/>potiru que li serpi non li <lem n='577' type='0'/>pillyssiru, n�n se potiru <lem n='3137' type='0'/>impedicari<lb/> que non fugissiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='113'/>Lu quali <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu, i� sia ch� que li indivini<lb/> <lem n='39' type='0'/>dicissiru que quisti signali <lem n='3164' type='0'/>apertinia <lem n='8' type='0'/>a sua saluti, non per tantu<lb/> issu non lu skifau. Anti fu <lem n='149' type='0'/>menatu da unu sou <lem n='2918' type='0'/>hustulanu, qui<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='28'/>avia nomu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, <lem n='8' type='0'/>ad unu locu uvi stava <lem n='3161' type='0'/>amuchatu <supplied>Mago</supplied> lu<lb/> <lem n='685' type='0'/>duca di li <lem n='3290' type='0'/>Affricani et <lem n='3291' type='0'/>illocu, <lem n='2518' type='0'/>disarmatu, fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='114'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>E lo <lem n='1753' type='0'/>collegiu de lu consulatu</supplied> e la <lem n='570' type='0'/>compagnia di lu<lb/> <lem n='608' type='0'/>erruri et <lem n='1185' type='0'/>simillyanti <lem n='229' type='0'/>mannera di morti me <lem n='546' type='0'/>trahenu da <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='427' type='0'/>aricurdari di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='115'/>Issu, <lem n='1658' type='0'/>inflammatu di la gloria<lb/> c'appi in prendiri <lem n='2607' type='0'/>Syragusa et di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal ki fu constrictu da<lb/> issu <lem n='8' type='0'/>a fugiri et <lem n='8' type='0'/>a partirsi da <lem n='3267' type='0'/>Nola, con ch� sia cosa que issu<lb/> intendissi oy di <lem n='486' type='0'/>destruyri l'osti de li <lem n='3290' type='0'/>Affricani in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia oy de<lb/> <lem n='388' type='0'/>cacharli fora de <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, e cun <lem n='2494' type='0'/>sullenni sacrificiu issu <lem n='2793' type='0'/>requiria<lb/> et <lem n='3292' type='0'/>incircava la vuluntati di li <lem n='394' type='0'/>dei, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='116'/>la prima hostia qui cadiu<lb/> anti lu <lem n='3293' type='0'/>fughizellu, lu sou <lem n='2974' type='0'/>ficatu fu truvatu qui non avia <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> e l'altra hostia, qui vinni <lem n='506' type='0'/>apressu, appi <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='410' type='0'/>capi lu sou <lem n='2974' type='0'/>ficatu.<lb/> Li quali <lem n='2849' type='0'/>hostij sguardati, <lem n='39' type='0'/>dissu lu indivinu ca non li <lem n='429' type='0'/>placianu<lb/> li <lem n='3289' type='0'/>intramallyi per ch� que parianu <lem n='2398' type='0'/>truncati <supplied>et l'altru indi avia<lb/> <lem n='31' type='0'/>doi <lem n='410' type='0'/>capi</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='117'/>E cuss� <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, <lem n='3121' type='0'/>amunistatu que nulla <lem n='447' type='0'/>chosa <lem n='720' type='0'/>attentassi<lb/> <lem n='3244' type='0'/>paciskamenti, in la nocti seguenti <lem n='3294' type='0'/>ascutiyatu di issiri<lb/> cun <lem n='651' type='0'/>poki per <lem n='3295' type='0'/>supravidiri li inimici, inturniatu da una <lem n='142' type='0'/>multitudini<lb/> d'inimici in Brucia fici <lem n='395' type='0'/>otruss� grandi duluri et grandi<lb/> <lem n='526' type='0'/>detrimentu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma per sua morti, commu avia factu <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='118'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3296' type='0'/>Octaviu consulu commu timiu unu <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> signali qui <lem n='897' type='0'/>apparssi, cuss� non lu <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='160' type='0'/>skiffari. Ca, <lem n='2866' type='0'/>dirupatu<lb/> per si medemmi lu <lem n='1997' type='0'/>ydulu di <lem n='3297' type='0'/>Apollu cu lu <lem n='410' type='0'/>capu s� <lem n='3277' type='0'/>fikata in terra<lb/> que non si ndi <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='3276' type='0'/>sfikari, essendu in <lem n='609' type='0'/>discensiuni fin <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> armi cu lu sou <lem n='643' type='0'/>compagnuni <lem n='3298' type='0'/>Cinna, <lem n='2118' type='0'/>presumiu in sou cori qui<lb/> per quillu dirrupu di lu <lem n='1997' type='0'/>ydulu se significava la <lem n='2870' type='0'/>destruciuni sua.<lb/> In lu quali signali issu <lem n='208' type='0'/>incapau per tristi fin de vita. Et intandu,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la perfini, se <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3276' type='0'/>sfikari da terra lu <lem n='410' type='0'/>capu di lu <lem n='1997' type='0'/>ydulu qui<lb/> era statu immobili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='119'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A nuy non laxa in quistu locu silenciu di issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu, lu quali esti da <lem n='1906' type='0'/>cuntari intra li gravusissimi <lem n='246' type='0'/>pestilencij<lb/> di li Rumani. Lu quali, anti que se <lem n='3299' type='0'/>dirupassi da lu <lem n='3185' type='0'/>intuttu,<lb/> fu <lem n='202' type='0'/>tukatu di <lem n='1254' type='0'/>plusuri et di <lem n='1363' type='0'/>evidentissimi feruti di signali horribili.<lb/> Issu <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='149' type='0'/>menari lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu da lu <lem n='3248' type='0'/>Cayru <lem n='830' type='0'/>inver quilli di<lb/> <lem n='3300' type='0'/>Parthia e <lem n='338' type='0'/>fuli <lem n='3' type='0'/>datu per vistiri unu mantellu nigru, i� sia ch�<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='29'/>que acustumatu era di <lem n='529' type='0'/>darsi oy blancu oy russu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='120'/>Li cavaleri<lb/> s'assemblaru da lu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu tristi et <lem n='2587' type='0'/>tacenti, li quali<lb/> <lem n='598' type='0'/>segundu antiqua <lem n='1813' type='0'/>costuma cu <lem n='620' type='0'/>alegra gridata <lem n='2' type='0'/>devianu <lem n='2130' type='0'/>concurriri.<lb/> La una di li <lem n='1206' type='0'/>banneri, <lem n='8' type='0'/>a pena que lu <lem n='3216' type='0'/>bannarisu la <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3276' type='0'/>sfikari;<lb/> l'altra <lem n='1206' type='0'/>bannera, <lem n='8' type='0'/>a grandi pena stracta da terra, se vultau<lb/> in contraria parti da quilla undi issa era purtata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='121'/>Grandi signali<lb/> foru quisti; ma li <lem n='246' type='0'/>pestilencij foru un pocu maiori: <lem n='2792' type='0'/>aucisallya<lb/> di tanti bellissimi legiuni, tanti <lem n='1206' type='0'/>banneri prisi per <lem n='20' type='0'/>mani<lb/> di li inimici, tantu hunuri di la rumana <lem n='2773' type='0'/>cavalaria <lem n='1686' type='0'/>pistata da<lb/> li homini da cavallu di li barbari, li ochi <lem n='1681' type='0'/>paterni <lem n='3301' type='0'/>aspersi di lu<lb/> sangui di sou fillyu de qui era grandi speranza, lu corpu medemmi<lb/> di issu lu <lem n='687' type='0'/>imperaturi lassatu intra li <lem n='3302' type='0'/>monzelli di li<lb/> corpi morti <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='544' type='0'/>strazzatu da li bestij et da li <lem n='459' type='0'/>aucelli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='122'/>Eu<lb/> ben <lem n='370' type='0'/>vulria que pluy plachivilimenti fussi, ma cosa qui esti <lem n='861' type='0'/>verasa<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='674' type='0'/>cuntari est quista ca in quista guisa se <lem n='2885' type='0'/>curruzanu li<lb/> <lem n='3075' type='0'/>sprezzati <lem n='3303' type='0'/>amunistame<supplied>n</supplied>ti de li <lem n='394' type='0'/>dei. Cuss� se <lem n='839' type='0'/>castiganu li humani<lb/> <lem n='638' type='0'/>consilgi, quandu se <lem n='2742' type='0'/>antimetennu <lem n='40' type='0'/>a li celestiali.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='123'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3304' type='0'/>Gn<sic>.</sic> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter omnipotenti asay lu<lb/> avia amunistatu que issu non vulissi <lem n='3305' type='0'/>spruvari la ultima sua<lb/> fortuna con Cesari. Partendusi da <lem n='3306' type='0'/>Durazzu, <lem n='3051' type='0'/>Jupiter gittau <lem n='40' type='0'/>a<lb/> l'<lem n='1709' type='0'/>exercitu sou in <lem n='845' type='0'/>caminu multi <lem n='2129' type='0'/>lampi et <lem n='2212' type='0'/>fulguri e <lem n='2200' type='0'/>oscurau li<lb/> <lem n='1206' type='0'/>banneri cu <lem n='3307' type='0'/>esami di api et <lem n='3308' type='0'/>implicati li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li cavaleri di<lb/> <lem n='1687' type='0'/>subita <lem n='1194' type='0'/>tristicia di <lem n='571' type='0'/>pagura qui avia l'osti di nocti per la fuga di<lb/> li <lem n='2849' type='0'/>hostij da issi li <lem n='2496' type='0'/>altari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='124'/>Ma li non <lem n='2205' type='0'/>vincuti <lem n='292' type='0'/>ligi di la necessitati<lb/> lu <lem n='1036' type='0'/>pettu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, <lem n='3172' type='0'/>altramenti <lem n='1837' type='0'/>remotu da ogni pachia, non<lb/> <lem n='475' type='0'/>suffersiru que considerassi quisti signali per iustu pensamentu.<lb/> Adonca, mentre que quillu <lem n='780' type='0'/>exalta, la amplissima <lem n='265' type='0'/>auctoritati,<lb/> etiamdeu li rikici, pluy <lem n='2067' type='0'/>excellenti di n<supplied>u</supplied>lla privata <lem n='1148' type='0'/>grandiza,<lb/> e tutti li ornamenti, li quali da la sua juventuti issu avia <lem n='987' type='0'/>acrissuti<lb/> fin <lem n='8' type='0'/>ad invidia, tutti li <lem n='3309' type='0'/>sfracazau in <lem n='1331' type='0'/>spaciu di unu iornu:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='125'/>per� que cosa certa �n que in li templi de li <lem n='394' type='0'/>dei li <lem n='1206' type='0'/>banneri da<lb/> lur medemmi se <lem n='2471' type='0'/>vultaru et <lem n='8' type='0'/>ad Antiochia et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3310' type='0'/>Ptholomeyde fu<lb/> auduta una grandi gridata d'armi et di cavaleri armati de guisa<lb/> que <lem n='575' type='0'/>curssiru <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>muri di la terra per <lem n='2686' type='0'/>diffindirili. Et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3049' type='0'/>Pergamu<lb/> fu audutu unu sonu di <lem n='2515' type='0'/>nakari intra di li templi <lem n='3161' type='0'/>amuchati.<lb/> E nassiu una <lem n='3311' type='0'/>datullara virdi <lem n='40' type='0'/>a la citati di Tralli in lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='30'/>templu di la Victoria, suta la statua di Cesar, intra unu <lem n='3302' type='0'/>monzellu<lb/> di petri: la quali <lem n='3311' type='0'/>dattulara era di iusta grandiza. Per li<lb/> quali signali se manifestava que la divinitati di li <lem n='447' type='0'/>cosi celestiali<lb/> <lem n='2248' type='0'/>favuriava <lem n='40' type='0'/>a la gloria di Cesar et que vulia <lem n='3312' type='0'/>divitari lu <lem n='608' type='0'/>erruri<lb/> di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='126'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Li toy <lem n='2496' type='0'/>altari, <lem n='2092' type='0'/>divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesar, e li toy santissimi templi<lb/> eu <lem n='99' type='0'/>pregu cun grandi reverencia que per la tua piatusa et<lb/> <lem n='3314' type='0'/>favurabili divinitati tu <lem n='2' type='0'/>digi <lem n='475' type='0'/>suffriri que, sutta lu ayutu di lu<lb/> tou exemplu, li <lem n='1268' type='0'/>casi di tali et di tanti homini <lem n='3315' type='0'/>squallyenu et<lb/> non <lem n='742' type='0'/>aveganu pluy. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='127'/>Ca nuy intisimu que tu in quillu iornu, in<lb/> lu quali tu vestisti la purpura et <lem n='520' type='0'/>sedisti in la sella de lu auru,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que non parissi que tu <lem n='2378' type='0'/>sprezassi lu hunuri qui te <lem n='3' type='0'/>dederu<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, con grandissimu studiu, ananti que tu dimostrassi<lb/> lu tou <lem n='1302' type='0'/>conspectu tantu <lem n='1574' type='0'/>desiyatu da lu populu, que tu <lem n='2106' type='0'/>vacavi<lb/> per sacrificij <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2038' type='0'/>cultu de la <lem n='1210' type='0'/>relegiuni in que tu <lem n='2' type='0'/>divivi <lem n='774' type='0'/>passari<lb/> incontinenti et, <lem n='1074' type='0'/>aucisu unu grassu <lem n='455' type='0'/>boy, lu cori non si truvau intra<lb/> li <lem n='3289' type='0'/>intramallgi <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='128'/>e ti fu respostu da <lem n='3316' type='0'/>Spurinna lu <lem n='3317' type='0'/>indivinaturi<lb/> que ch� apertinia <lem n='40' type='0'/>a la vita et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='638' type='0'/>consillyu tou, per ch� que<lb/> quisti <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='447' type='0'/>cosi se contenenu <lem n='40' type='0'/>a lu cori. E <lem n='40' type='0'/>a la perfin se levaru<lb/> li mali <lem n='3318' type='0'/>micidari li quali <lem n='370' type='0'/>vulenduti levari da lu <lem n='1394' type='0'/>contu di li homini<lb/> te <lem n='1212' type='0'/>congregaru <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1757' type='0'/>conciliu de li <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='129'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Or <lem n='1829' type='0'/>ogimay in quistu exemplu <lem n='46' type='0'/>fachamu <lem n='603' type='0'/>puntu et non<lb/> <lem n='674' type='0'/>contimu pluy cutali signali horribili di li nostri citadini, nin<lb/> per aventura, si eu vulissi pluy diri di li Rumani, para que eu<lb/> <lem n='15' type='0'/>aia <lem n='1204' type='0'/>traspurtatu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi da lu templu celestiali <lem n='40' type='0'/>a li casi di li<lb/> <lem n='1401' type='0'/>pizzuli homini. Adonca eu <lem n='202' type='0'/>tukir� li furisteri, li quali, <lem n='3319' type='0'/>insitati<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li libri <lem n='1746' type='0'/>latini, commu avemu mancu di <lem n='265' type='0'/>aucturitati cuss� potimu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunari <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di grata et <lem n='634' type='0'/>placivili varietati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='130'/>In lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu de <lem n='1981' type='0'/>Serses, lu quali issu avia <lem n='1212' type='0'/>congregatu contra la provincia<lb/> di <lem n='1733' type='0'/>Grecia, cosa certa esti que una <lem n='1068' type='0'/>jumenta <lem n='1914' type='0'/>fillyau unu<lb/> <lem n='3320' type='0'/>lepuru: per lu quali signali se significau lu <lem n='1164' type='0'/>avinimentu di tantu<lb/> <lem n='2501' type='0'/>apparatu di <lem n='1709' type='0'/>essercitu. Ca quillu, ch� �n <lem n='1981' type='0'/>Xerses, qui era venutu<lb/> per mari cun grandi naviliu, commu animali di terra et<lb/> <lem n='2334' type='0'/>fugitivu <lem n='8' type='0'/>a guisa di <lem n='3320' type='0'/>lepuru fu constrictu di riturnari con grandi<lb/> <lem n='571' type='0'/>pagura per terra <lem n='40' type='0'/>a lu sou regnu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='131'/>Issu medemmi <lem n='1981' type='0'/>Xerses,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='31'/>avendu passatu lu monti Attu, avanti que issu <lem n='486' type='0'/>destruissi <lem n='3321' type='0'/>Athenes,<lb/> <lem n='611' type='0'/>mitendusi in cori de <lem n='2511' type='0'/>invadiri Lacedemonia, <lem n='137' type='0'/>maravillyusi<lb/> signali li avinni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1127' type='0'/>cena; ca, misu lu vinu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1345' type='0'/>nappu, si mutau<lb/> et <lem n='793' type='0'/>convirtiu in sangui non skittu una, ma <lem n='31' type='0'/>duy et tri fiata.<lb/> Per la qual cosa <lem n='3322' type='0'/>consultati li magi, <lem n='268' type='0'/>amunerulu que issu si <lem n='280' type='0'/>astinessi<lb/> da ch� c'avia <lem n='1325' type='0'/>propostu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='132'/>e se <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='1760' type='0'/>vestigiu di ch� vuliri<lb/> era rumasu in sou cori <lem n='753' type='0'/>asay <lem n='120' type='0'/>putia essiri <lem n='268' type='0'/>amunitu in prima<lb/> per Leonida et da poy per li Spartani sconfitti da Cesar.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='133'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1939' type='0'/>Mida, <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di lu quali Frigia fu <lem n='647' type='0'/>suyetta,<lb/> essendu <lem n='3323' type='0'/>citellu et durmendu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3324' type='0'/>naka, li formiki li <lem n='1212' type='0'/>congregaru<lb/> <lem n='3325' type='0'/>cochi di granu in <lem n='471' type='0'/>buca e li <lem n='960' type='0'/>parenti soy <lem n='3292' type='0'/>incirkandu que<lb/> signali era quistu, li <lem n='3125' type='0'/>aguriri li rispusiru que: �Illu ser� lu<lb/> pluy <lem n='313' type='0'/>riku homu di lu <lem n='127' type='0'/>mundu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='134'/>N� lu <lem n='3326' type='0'/>adivinar fu vano ca pocu<lb/> mancu issu <lem n='566' type='0'/>avanzau li rikici di tutti li <lem n='1601' type='0'/>rigi d'<lem n='411' type='0'/>abundanza di<lb/> munita e li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='162' type='0'/>dunati <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3324' type='0'/>naka di sua <lem n='2968' type='0'/>infancia per lu putiri<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='2454' type='0'/>recompensauli per rikici di auru et d'argentu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='135'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A li formiki di <lem n='1939' type='0'/>Mida per <lem n='743' type='0'/>dritu et per rasuni eu <lem n='2742' type='0'/>antimettu<lb/> li api di <lem n='1553' type='0'/>Platuni. Ca quilli foru indicatrici di <lem n='227' type='0'/>mutabili<lb/> et di fragili felicitati, e quisti foru di solida et eterna, qui purtaru<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1553' type='0'/>Platunu, durmendu in la <lem n='3324' type='0'/>naka <lem n='3255' type='0'/>pizzulillu, <lem n='1930' type='0'/>meli et <lem n='33' type='0'/>pusirulu<lb/> intra li soy <lem n='3327' type='0'/>labrizelli. La quali cosa auduta, li <lem n='3328' type='0'/>expusituri<lb/> di li signali disseru que di quilla buca <lem n='2' type='0'/>divia issiri <lem n='1878' type='0'/>singulari suavitati<lb/> di <lem n='2940' type='0'/>eloquencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='136'/>Ma <lem n='8' type='0'/>a mi <lem n='121' type='0'/>pari que quilli api, non passuti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1013' type='0'/>munti <lem n='3329' type='0'/>Ymenu qui <lem n='2555' type='0'/>oli tuttu di <lem n='503' type='0'/>fluri di <lem n='3330' type='0'/>thimu, ma per <lem n='2017' type='0'/>instinctu<lb/> <lem n='717' type='0'/>divinu <lem n='474' type='0'/>passuti di ogni generaciuni di <lem n='68' type='0'/>doctrina di tutti<lb/> li <lem n='240' type='0'/>sciencij, <lem n='3331' type='0'/>instillassiru <lem n='542' type='0'/>dulcissimi nutricamenti di summa <lem n='2940' type='0'/>eloquencia<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu grandissimu ingeniu di <lem n='1553' type='0'/>Platuni.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='137'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, <hi rend='italic'>de <lem n='3332' type='0'/>sompnijs</hi>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='138'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Da po que eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='202' type='0'/>tukatu li rikici di <lem n='1939' type='0'/>Mida et lu <lem n='2259' type='0'/>facundu<lb/> <lem n='154' type='0'/>sonniu di <lem n='1553' type='0'/>Platuni eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� commu per certi ymagini fu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='32'/><lem n='1998' type='0'/>adumbratu lu sonnu di multi homini. Lu quali locu da undi<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzaroiu eu ananti ca da la sacratissima memoria de divu<lb/> Augustu? <lem n='8' type='0'/>Ad <lem n='3334' type='0'/>Artoriu, sou medicu, durmendu quilla nocti<lb/> avanti lu iornu, in que <lem n='952' type='0'/>combateru li <lem n='1709' type='0'/>esserciti rumani intra lur<lb/> medemmi in li campi <lem n='3335' type='0'/>Phylippi, apparssi la ymagini di la <lem n='1991' type='0'/>Minerva<lb/> et <lem n='1414' type='0'/>cumandauli que issu <lem n='3334' type='0'/>Artoriu <lem n='268' type='0'/>amunissi <lem n='8' type='0'/>ad Augustu<lb/> Cesar, malatu di gravusa malatia, que non <lem n='12' type='0'/>stacissi per la malatia<lb/> que issu non andassi <lem n='40' type='0'/>a la batalya. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='139'/>La qual cosa quandu<lb/> Cesar la audiu, illi se fici purtari in una <lem n='2594' type='0'/>litt�ra intra li skeri<lb/> di li cavaleri. Uvi, <lem n='691' type='0'/>dimentre que issu <lem n='1253' type='0'/>vilyava supra li forzi di<lb/> lu corpu per aviri victoria, li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi subitamenti et <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='3336' type='0'/>dirrutta foru prisi. Donca que altra cosa pensamu nuy ca que<lb/> ch� fu fattu per lu putiri <lem n='717' type='0'/>divinu que la <lem n='3259' type='0'/>capu, <lem n='1054' type='0'/>destinata i� <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='2284' type='0'/>immortalitati, non sentissi la violencia di la fortuna non digna<lb/> di celestiali spiritu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='140'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>ad Augustu Cesar, ultra lu sou animu qui era <lem n='1061' type='0'/>vigurusu<lb/> in vidiri <lem n='1823' type='0'/>subtilimenti ogni cosa, lu exemplu di sua casa lu<lb/> <lem n='3121' type='0'/>amunistau que issu <lem n='263' type='0'/>ubidissi <lem n='40' type='0'/>a lu sonniu di <lem n='3334' type='0'/>Artoriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='141'/>Ca issu<lb/> audiu que <lem n='3337' type='0'/>Calphurnia, <lem n='276' type='0'/>mulyeri de divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu sou <lem n='71' type='0'/>patri, lu<lb/> avia vistu in sonnu standuli <lem n='40' type='0'/>a lu scossu, ferutu di multi <lem n='1034' type='0'/>plagi,<lb/> quilla <lem n='331' type='0'/>notti, la quali ultima illu vissi in terra; et spaventata<lb/> <lem n='1016' type='0'/>utra modu non <lem n='2465' type='0'/>finau di <lem n='1350' type='0'/>pregarlu que lu <lem n='1492' type='0'/>jornu qui vegnia<lb/> apressu, illu se <lem n='280' type='0'/>astenissi di andari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='142'/>Et illu pur <lem n='370' type='0'/>volsi que<lb/> quillu iornu se tinissi lu consilyu in lu quali li <lem n='3318' type='0'/>micidari lu <lem n='1074' type='0'/>aucisiru,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que non parissi que issu se movissi per sonniu de<lb/> femina. <lem n='8' type='0'/>A nuy non <lem n='267' type='0'/>perteni di fari <lem n='2285' type='0'/>comparaciuni di nulla cosa<lb/> intra lu <lem n='71' type='0'/>patri et lu fillyu <lem n='2166' type='0'/>maximamenti ka sou coniunti per<lb/> <lem n='1198' type='0'/>alteza di divinitati, ma l'altru per soy opiri i� s'avia commu<lb/> aquistatu lu andari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='128' type='0'/>celu et <lem n='40' type='0'/>a l'altru restava ancura <lem n='8' type='0'/>a fari<lb/> unu <lem n='127' type='0'/>mundu di operi virtuusi in terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='143'/>Per la quali cosa li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> inmortali volsiru que <lem n='3338' type='0'/>Julius Cesar skittu <lem n='138' type='0'/>cannussissi la pendenti<lb/> <lem n='2239' type='0'/>mutacioni di sou statu, ma <lem n='1866' type='0'/>Octavianu volsiru ki etiamdeu<lb/> la <lem n='3339' type='0'/>spirlungassi, <lem n='8' type='0'/>a ch� que l'unu hunuri fussi <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='128' type='0'/>celu<lb/> e l'altru li fussi <lem n='34' type='0'/>promisu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='33'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='144'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu quillu sonniu fu di grandi <lem n='1967' type='0'/>admiraciuni e di<lb/> <lem n='199' type='0'/>crudili fini, lu quali <lem n='443' type='0'/>vitteru <lem n='31' type='0'/>duy consuli in una <lem n='1023' type='0'/>medemma<lb/> nocti, ch� esti <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='2633' type='0'/>Deciu et <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='3340' type='0'/>Maliu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu in la<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='1746' type='0'/>Latina gravusa et <lem n='217' type='0'/>periculusa. <lem n='33' type='0'/>Posti li lur <lem n='2504' type='0'/>tendi non<lb/> multu <lem n='3341' type='0'/>arassu da li <lem n='1669' type='0'/>faldi di lu monti <lem n='3342' type='0'/>Avesinu, ca et <lem n='40' type='0'/>a l'unu et<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'altru li <lem n='121' type='0'/>parssi que unu homu li dicissi in sonniu que de<lb/> l'una di li parti lu infernu et la terra <lem n='72' type='0'/>matri vulia lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu,<lb/> et de l'altra parti vulia lu imperaduri; et <lem n='39' type='0'/>dissi loru que quilli<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu aviria victoria qui se <lem n='2610' type='0'/>vutara se medemmi commu sacrificiu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a Deu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='145'/>Et incontinenti que iornu fu, li consuli, vulendu<lb/> sapiri si quistu sonniu si putissi <lem n='160' type='0'/>skiffari per <lem n='653' type='0'/>alcunu sacrificiu<lb/> que facissiru <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei et si non se putissi <lem n='3172' type='0'/>altramenti fari<lb/> <lem n='370' type='0'/>vulendulu mandari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2520' type='0'/>execuciuni, li <lem n='3289' type='0'/>intramalgi di li <lem n='2849' type='0'/>hostij<lb/> s'<lem n='119' type='0'/>acurdaru cu lu sonniu. Et <lem n='119' type='0'/>acurdarusi <lem n='795' type='0'/>insembla li <lem n='31' type='0'/>duy consuli<lb/> que quillu consulu, lu cornu di lu quali in prima <lem n='404' type='0'/>cumenzassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='376' type='0'/>ttremari ou <lem n='2452' type='0'/>svariari di sonu, que issu plangissi li fatti di la<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria per la <lem n='3259' type='0'/>capu sua; e non <lem n='1069' type='0'/>dubitandu nienti n� l'unu n�<lb/> l'altru, la sorti vinni <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2633' type='0'/>Deciu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='146'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3104' type='0'/>Secutase unu sonniu qui <lem n='267' type='0'/>perteni altress� ben <lem n='8' type='0'/>a religiuni<lb/> <lem n='670' type='0'/>publica. Cun ch� sia cosa que in uni <lem n='383' type='0'/>joghi <lem n='3343' type='0'/>populariski unu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='1211' type='0'/>familia avissi <lem n='149' type='0'/>menatu unu servu sou <lem n='3344' type='0'/>azuttatu di multi<lb/> <lem n='3345' type='0'/>azotti fin <lem n='8' type='0'/>a sutta la <lem n='576' type='0'/>furka per lu <lem n='3346' type='0'/>circu di li sacerdoti, <lem n='3051' type='0'/>Jupiter<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandau in sonniu <lem n='8' type='0'/>ad unu homu di populu qui dicissi <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> consuli que ch� qui fu factu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='383' type='0'/>ioghi di lu <lem n='3180' type='0'/>cirku non li <lem n='429' type='0'/>plaqui:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='147'/>la quali cosa si non �n purgata per attenta <lem n='2794' type='0'/>restauraciuni<lb/> di li ioghi ser� grandi <lem n='216' type='0'/>periculu di la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Quillu<lb/> bon homu, <lem n='1069' type='0'/>dubitandu nin per aventura con <lem n='653' type='0'/>alcun sou <lem n='675' type='0'/>dalmaiu<lb/> issu <lem n='3308' type='0'/>implicassi lu imperiu <lem n='8' type='0'/>a religiuni, <lem n='1928' type='0'/>taciusilu. Et incontinenti<lb/> sou <lem n='23' type='0'/>filyu per <lem n='1687' type='0'/>subita forza di malatia muriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='148'/>Issu eciandeu<lb/> in sonniu fu <lem n='2087' type='0'/>adimandatu da <lem n='3051' type='0'/>Jupiter se paria <lem n='8' type='0'/>ad issu d'aviri<lb/> <lem n='145' type='0'/>sostinuta asay grandi pena, per� k'avia <lem n='2378' type='0'/>sprezatu lu sou<lb/> <lem n='122' type='0'/>commandamentu; e <lem n='667' type='0'/>remanendu quillu in sou <lem n='1277' type='0'/>proponimentu,<lb/> tuttu se <lem n='2323' type='0'/>dissolsi per <lem n='2772' type='0'/>debilitati di corpu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='149'/>Et, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, intandu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='34'/>per consilyu di soy amici purtatu in una <lem n='2594' type='0'/>lect�ra <lem n='40' type='0'/>a li consuli<lb/> et da li consuli <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='1724' type='0'/>expostu lu ordini di tuttu<lb/> lu avenimentu so, cu amiraciuni di tutti recuperata la fermeza<lb/> di li <lem n='159' type='0'/>membri, cu li soy pedi se nde turnau <lem n='40' type='0'/>a la casa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='150'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu quillu sonniu non se <lem n='2' type='0'/>divi taciri. <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='3347' type='0'/>Cicero, <lem n='388' type='0'/>cachatu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma per una invidia di soy inimici, <lem n='1244' type='0'/>conversandu<lb/> in un <lem n='2906' type='0'/>casali di lu campu <lem n='3348' type='0'/>Attinati et <lem n='2835' type='0'/>insonniandusi,<lb/> pariali que issu, andandu <lem n='837' type='0'/>vagu per <lem n='377' type='0'/>loki <lem n='1478' type='0'/>deserti et per paysi<lb/> sviati, <lem n='2856' type='0'/>inscontrau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='438' type='0'/>ornatu et vestutu <lem n='8' type='0'/>a modu di<lb/> consulu et qui issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu lu adimandava perk� stava con s�<lb/> tristu vultu et andava cuss� <lem n='2004' type='0'/>vagandu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='151'/>Et audutu lu casu di <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni,<lb/> <lem n='335' type='0'/>parssili que <lem n='3228' type='0'/>Mariu lu <lem n='577' type='0'/>pillyassi per la manu dritta et<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedelu <lem n='8' type='0'/>ad unu sou <lem n='3349' type='0'/>alguzili qui lu <lem n='149' type='0'/>menassi <lem n='40' type='0'/>a lu sou molimentu<lb/> et <lem n='39' type='0'/>dicissili ca locu era reposta la pluy <lem n='620' type='0'/>alegra speranza de sou<lb/> statu. E cuss� avinni: ca in la casa <lem n='3350' type='0'/>Mariana di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter fu<lb/> fattu lu consilyu di lu senatu qui issu <lem n='3347' type='0'/>Ciceru <lem n='973' type='0'/>ricurdassi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='152'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu fu <lem n='310' type='0'/>denunciata <lem n='244' type='0'/>palisimenti et apertamenti<lb/> una <lem n='703' type='0'/>crudilitati di casu qui ll'<lem n='742' type='0'/>avinnj. Ca issu <lem n='3124' type='0'/>Graccu,<lb/> <lem n='1919' type='0'/>agravatu di sonnu, vitti la ymagini di <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu sou<lb/> frati qui li dicia que per nulla rasuni issu non <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='160' type='0'/>skiffari<lb/> que issu non murissi per quillu factu per ki issu era statu<lb/> mortu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='153'/>E ch� auderu multi homini da issu <lem n='3124' type='0'/>Graccu anti que<lb/> issu <lem n='1411' type='0'/>incumenzassi lu <lem n='3351' type='0'/>tribunatu, in lu quali issu appi la fini di<lb/> sou frati. Eciandeu <lem n='3352' type='0'/>Zeliu, lu quali fu certu <lem n='3353' type='0'/>acturi di la rumana<lb/> ystoria, scrivi que <lem n='40' type='0'/>a li soy aurichi vinniru paroli di ch�,<lb/> essendu ancura vivu <lem n='3124' type='0'/>Graccu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='154'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Lu sonniu qui <lem n='3104' type='0'/>secuta apressu vinci lu <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='1626' type='0'/>aspectu<lb/> di quistu que eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='674' type='0'/>cuntatu. Ructi li <lem n='1946' type='0'/>ayuti di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu,<lb/> <lem n='1834' type='0'/>Cassiu <lem n='3354' type='0'/>parmesanu, lu quali era sou sequaci, se nde fugiu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1643' type='0'/>Athene uvi una nocti, <lem n='40' type='0'/>a lu primu sonnu, standu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1035' type='0'/>lectu<lb/> <lem n='3355' type='0'/>adurmentatu cun grandi sullicitudini et penseri, <lem n='335' type='0'/>parssili que<lb/> vinnissi <lem n='8' type='0'/>ad issu unu homu multu grandi di nigru <lem n='819' type='0'/>culuri et la<lb/> barba non <lem n='2401' type='0'/>petenata et con <lem n='1133' type='0'/>capillu <lem n='3356' type='0'/>remissu; et adimandatu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='35'/>qui era issu, illu respusi: <formula>[<g ref='ell'/>OMISSIS<g ref='ell'/>]</formula>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='155'/>Et issu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, <lem n='3357' type='0'/>spagnatu<lb/> de la layda vista di quillu et di lu horribili nomu sou, <lem n='144' type='0'/>chamau li<lb/> <lem n='1937' type='0'/>sclavi et <lem n='2087' type='0'/>adimandauli que homu era quillu c'avianu vistu di<lb/> cutali habitu, oy <lem n='32' type='0'/>intranti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='799' type='0'/>camara oy <lem n='412' type='0'/>issendu. E li <lem n='1937' type='0'/>sclavi<lb/> dicendu que nullu homu non ci era <lem n='3358' type='0'/>trassutu, ancura se <lem n='1396' type='0'/>pusi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a durmiri et incontinenti li apparsi quillu medemmi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='156'/>Adonca<lb/> issu, <lem n='1714' type='0'/>skachatu lu sonnu, <lem n='46' type='0'/>f�cissi <lem n='50' type='0'/>portari lumi intra la camara<lb/> et <lem n='366' type='0'/>cummandau <lem n='40' type='0'/>a li fanti soy que issu non si partissiru. Intra<lb/> quista nocti et quillu <lem n='2736' type='0'/>suppliciu que Cesar li fici, di farli <lem n='519' type='0'/>tayari<lb/> la <lem n='3259' type='0'/>capu, pocu tempu <lem n='2528' type='0'/>enci fu <lem n='8' type='0'/>a mezzu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='157'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per pluy propri <lem n='3359' type='0'/>linei, <lem n='8' type='0'/>a cuss� parlari, lu sonniu di<lb/> un cavaleri rumanu qui appi nomu <lem n='3360' type='0'/>Atteriu <lem n='3026' type='0'/>Ruffu fu amunistatu.<lb/> Lu quali, <lem n='46' type='0'/>facenduse <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2607' type='0'/>Syragusa lu iocu <lem n='3361' type='0'/>gladiatoriu, vitti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu sonniu que issu era <lem n='1074' type='0'/>aucisu per <lem n='20' type='0'/>mani di lu <lem n='3362' type='0'/>reciariu. E<lb/> <lem n='674' type='0'/>cuntatulu, da poy statu <lem n='40' type='0'/>a lu iocu, <lem n='8' type='0'/>a quilli qui sedianu con sicu,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='158'/><lem n='40' type='0'/>a la perfini <lem n='2664' type='0'/>acadiu que <lem n='40' type='0'/>a lu locu proximu <lem n='8' type='0'/>a quillu cavaleri<lb/> <lem n='3363' type='0'/>Ateriu lu <lem n='3362' type='0'/>retiariu fu <lem n='2740' type='0'/>introductu <lem n='40' type='0'/>a lu campu cu <lem n='3364' type='0'/>mirmiliuni.<lb/> Et <lem n='3363' type='0'/>Ateriu <lem n='1466' type='0'/>videndulu incontinenti <lem n='39' type='0'/>dissi: �Eu mi <lem n='2835' type='0'/>insuniava que<lb/> quillu <lem n='3362' type='0'/>retiariu mi <lem n='1074' type='0'/>aucidia�. E <lem n='370' type='0'/>vuliassinde partiri da lu intuttu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='159'/>E quilli qui li <lem n='12' type='0'/>stavannu <lem n='40' type='0'/>a lu latu, cun belli paroli <lem n='1806' type='0'/>asigurandulu,<lb/> foru casuni <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2539' type='0'/>meskinu <lem n='3363' type='0'/>Ateriu di la sua morti: ca lu<lb/> <lem n='3362' type='0'/>reciariu <lem n='388' type='0'/>cachau <lem n='3364' type='0'/>mirmiliuni <lem n='40' type='0'/>a lu locu uvi stava <lem n='3363' type='0'/>Ateriu et <lem n='2406' type='0'/>gittaulu<lb/> in terra; <lem n='370' type='0'/>vullyandu feriri <lem n='8' type='0'/>ad issu, <lem n='646' type='0'/>firiu cu la spata <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='3363' type='0'/>Ateriu et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='160'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu sonniu di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, commu contrariu fu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu sangui di li Rumani, cuss� fu di certa <lem n='2361' type='0'/>significaciuni. Di<lb/> lu quali <lem n='1826' type='0'/>Hannibal non <lem n='1656' type='0'/>skitti li vigilij, ma eciandeu lu sonnu<lb/> fu <lem n='2275' type='0'/>inimikivili <lem n='40' type='0'/>a lu nostru imperiu. Ca in sonnu <lem n='577' type='0'/>pillyau una<lb/> <lem n='1223' type='0'/>ymagini convenevili <lem n='40' type='0'/>a lu sou propositu et <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='802' type='0'/>desiderij,<lb/> ca li parsi que <lem n='3051' type='0'/>Jupiter li mandau in furma di homu <lem n='407' type='0'/>murtali<lb/> unu grandi juvini qui lu <lem n='843' type='0'/>guidassi in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='161'/>E quillu juvini<lb/> lu amunistau que non girassi l'ochi nenti, ma skittu lu <lem n='3104' type='0'/>secutassi.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='36'/>Ma comu lu humanu ingeniu si sforza contra ch� qui<lb/> l'esti <lem n='479' type='0'/>deffisu, <lem n='406' type='0'/>guardantisi da retu, vitti unu serpenti multu<lb/> grandi qui <lem n='486' type='0'/>destruya tuttu quantu li vinia <lem n='1566' type='0'/>davanti e da poy di<lb/> la serpi vidia grandi <lem n='3270' type='0'/>ventiplogi oy <lem n='3365' type='0'/>syguluni qui vinianu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='128' type='0'/>celi con grandi truni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='162'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, sturdutu et spavintatu<lb/> in lu sonnu, adimandau qui <lem n='137' type='0'/>miravillyusa cosa era<lb/> quista et que significava. �O imperaduri - <lem n='39' type='0'/>dissi lu juvini qui<lb/> lu guidava - <lem n='3366' type='0'/>yz� vidi la <lem n='2870' type='0'/>distruciuni di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, et imper� taci<lb/> e lassa fari l'altri <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='40' type='0'/>a la fortuna�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='163'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> O commu beni era <lem n='3121' type='0'/>munistatu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru <lem n='1601' type='0'/>rigi di Macedonia<lb/> per una ymagini, qui li vinni in sonnu, que issu fussi<lb/> sullicitu guardianu di sua vita, se la fortuna eciandeu avissi<lb/> vulutu <lem n='3367' type='0'/>amustrarli lu <lem n='638' type='0'/>consillyu di <lem n='160' type='0'/>skiffari lu <lem n='216' type='0'/>periculu! Ca issu<lb/> avanti <lem n='138' type='0'/>cannussiu la manu di <lem n='3368' type='0'/>Cassandru <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa <lem n='8' type='0'/>ad issu<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, ananti ca issu per <lem n='1700' type='0'/>experiencia la sentissi. Ca in<lb/> sonnu li apparssi que <lem n='3368' type='0'/>Cassandru lu <lem n='1074' type='0'/>aucidia, cun ch� sia cosa<lb/> que <lem n='3369' type='0'/>nunca lu avia vistu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='164'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini, passatu unu tempurali,<lb/> poy qui <lem n='3368' type='0'/>Cassandru li vinni <lem n='1566' type='0'/>davanti, <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi di lu sonnu<lb/> qui li avia factu <lem n='571' type='0'/>pagura, commu issu sappi ki <lem n='3368' type='0'/>Cassandru<lb/> era fillyu di <lem n='2961' type='0'/>Antipater, dittu quillu versu <lem n='2967' type='0'/>greciscu, qui leva<lb/> la <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='154' type='0'/>sonnij, <lem n='1058' type='0'/>lavaussi la <lem n='283' type='0'/>suspiciuni di cori di lu veninu<lb/> i� <lem n='549' type='0'/>appariclatu contra d'issu per manu di <lem n='3368' type='0'/>Cassandru: di lu quali<lb/> se credi que <lem n='1650' type='0'/>Alexandru sia statu mortu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='165'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='753' type='0'/>Asay pluy piatusamenti si purtaru li <lem n='394' type='0'/>dei in <lem n='1960' type='0'/>Symonida<lb/> lu poeta, ca illu <lem n='3370' type='0'/>ruburaru per fermezza de consillyu la salutari<lb/> <lem n='1293' type='0'/>munici<supplied>u</supplied>ni qui li apparssi in sonnu. Ca issu si <lem n='2835' type='0'/>insuniau que,<lb/> iungendu la <lem n='85' type='0'/>navi <lem n='8' type='0'/>a portu in la quali issu <lem n='2' type='0'/>divia navigari, truvau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la marina un corpu mortu qui <lem n='848' type='0'/>iacia non <lem n='339' type='0'/>suttirratu: et <lem n='1960' type='0'/>Symonida<lb/> lu <lem n='3279' type='0'/>asutirrau et parssili qui quillu corpu lu <lem n='3121' type='0'/>amunistassi<lb/> que issu non montassi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='85' type='0'/>navi lu iornu seguenti. Et per�<lb/> <lem n='1960' type='0'/>Symonida rimasi in terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='166'/>Et quilli qui <lem n='1216' type='0'/>navigaru in quillu<lb/> <lem n='1492' type='0'/>iournu in quilla <lem n='85' type='0'/>navi, videndu issu <lem n='1960' type='0'/>Symonida, per fortuna di<lb/> mari foru <lem n='1719' type='0'/>anigati. Et issu se <lem n='864' type='0'/>alegrau di ch� que ananti volssi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='37'/><lem n='236' type='0'/>committiri la vita sua <lem n='40' type='0'/>a lu sonnu que <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='85' type='0'/>navi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='167'/>Et, <lem n='491' type='0'/>arigurdandusi<lb/> <lem n='1960' type='0'/>Symonida di lu <lem n='702' type='0'/>beneficiu <lem n='453' type='0'/>riciputu da Deu, <lem n='46' type='0'/>ficindi per<lb/> modu di sacrificiu <lem n='8' type='0'/>a Deu nobilissimi versi <lem n='8' type='0'/>ad laudi di la <lem n='2178' type='0'/>tirnitati<lb/> e <lem n='46' type='0'/>ficissi <lem n='563' type='0'/>melliuri <lem n='334' type='0'/>sepulturi, et pluy divina, intra di li <lem n='1392' type='0'/>curagi<lb/> di li homini que non aviria avutu in li <lem n='881' type='0'/>deserti et non<lb/> <lem n='2264' type='0'/>canussuti <lem n='1973' type='0'/>areni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='168'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu sonniu fu multu <lem n='2306' type='0'/>efficaci, lu quali in<lb/> prima fici grandi <lem n='571' type='0'/>pagura <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='2254' type='0'/>Cresu quandu lu <lem n='1693' type='0'/>sonni� et<lb/> da poy grandi duluri quandu l'avinni ch� que issu avia <lem n='1693' type='0'/>sonniatu.<lb/> Ca issu <lem n='2254' type='0'/>Cresu <lem n='3371' type='0'/>insonniau que li era levatu unu sou fillyu<lb/> per <lem n='994' type='0'/>ferru oy con <lem n='994' type='0'/>ferru, lu <lem n='1152' type='0'/>mellyuri de <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='23' type='0'/>fillgi que issu<lb/> avia et per <lem n='2294' type='0'/>ligereza et per altri <lem n='1721' type='0'/>doti oy <lem n='413' type='0'/>gracij di corpu, lu quali<lb/> avia nomu <lem n='3372' type='0'/>Atym. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='169'/>Adonca la sullicitudini <lem n='1681' type='0'/>paterna da nulla<lb/> parti <lem n='745' type='0'/>cessau di <lem n='303' type='0'/>rimoviri ogni cosa qui <lem n='3164' type='0'/>apertinissi <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> issu putissi <lem n='160' type='0'/>skiffari la <lem n='3031' type='0'/>acerbitati di la <lem n='246' type='0'/>pestilencia qui l'era <lem n='310' type='0'/>denunciata<lb/> in sonnu. Lu juvini era <lem n='3373' type='0'/>adusatu di <lem n='412' type='0'/>ess�ri <lem n='8' type='0'/>a fari guerri<lb/> e sou <lem n='71' type='0'/>patri lu <lem n='41' type='0'/>retinia <lem n='40' type='0'/>a la casa. Avia lu juvini unu <lem n='2893' type='0'/>magazenu<lb/> plenu di ogni mayneri di armi, e ch� li levau lu <lem n='1601' type='0'/>rigi sou <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> Avia medemmi lu juvini soy compagnuni et <lem n='2527' type='0'/>valetti qui <lem n='524' type='0'/>andavannu<lb/> cu li spati <lem n='2009' type='0'/>cinti: fu lur <lem n='479' type='0'/>diffisu que nullu si <lem n='1469' type='0'/>acustassi <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu cu armi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='170'/>Ma la necessitati di li <lem n='447' type='0'/>cosi qui <lem n='2' type='0'/>divinu <lem n='742' type='0'/>aviniri fici<lb/> via <lem n='40' type='0'/>a lu so plantu. Ca, cun ch� sia cosa que unu porcu salvaiu<lb/> multu grandi <lem n='616' type='0'/>guastassi li campi et li lavuri di lu monti <lem n='3374' type='0'/>Olimpu<lb/> cun spissa <lem n='2870' type='0'/>destruciuni di li <lem n='2397' type='0'/>lavuraturi et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='981' type='0'/>cutantu non<lb/> <lem n='1395' type='0'/>custumatu malu fussi adimandatu lu ayutu di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi, lu fillyu<lb/> <lem n='1752' type='0'/>impetrau da lu <lem n='71' type='0'/>patri qui issu fussi mandatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri<lb/> quillu <lem n='550' type='0'/>porku; et per� lu impetrau pluy <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti ca homu<lb/> non avi <lem n='571' type='0'/>pagura di porcu per <lem n='994' type='0'/>ferru, anti per li denti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='171'/>Ma <lem n='691' type='0'/>dementre<lb/> que tutti cun grandi studiu stavanu <lem n='327' type='0'/>intenti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri<lb/> lu <lem n='550' type='0'/>porku, lu pertinaci casu di la necessitati <lem n='2025' type='0'/>retorsi contra issu<lb/> <lem n='3372' type='0'/>Atym una <lem n='358' type='0'/>lanza gittata per <lem n='646' type='0'/>firiri lu porcu; e <lem n='370' type='0'/>volsi la fortuna<lb/> que la manu di quillu fussi <lem n='3074' type='0'/>aspersa di lu peccatu di la morti<lb/> <lem n='7' type='0'/>de <lem n='3372' type='0'/>Athym, <lem n='40' type='0'/>a lu quali lu <lem n='71' type='0'/>patri avia <lem n='366' type='0'/>cumandatu la guardia di<lb/> sou fillyu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='172'/>e la quali manu <lem n='2254' type='0'/>Cresu avia purgata, per soy sacrificij<lb/> fatti <lem n='8' type='0'/>a Deu per <lem n='1064' type='0'/>reverentia di issi li <lem n='394' type='0'/>dei qui eranu in lu sou<lb/> palazzu, sfurzata per sangui di virgugnusu homicidiu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='38'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='173'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu lu superiuri <lem n='3375' type='0'/>Ciru non esti <lem n='1401' type='0'/>pizzulu argumentu<lb/> di la non <lem n='2205' type='0'/>vinchuta necessitati di fortuna. Di lu quali<lb/> <lem n='3376' type='0'/>Cyru <lem n='3377' type='0'/>Astiage, sou avu da parti di sua <lem n='72' type='0'/>matri, in vacanti <lem n='720' type='0'/>attentau<lb/> di <lem n='3378' type='0'/>anichilari <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3379' type='0'/>sonniari qui <lem n='396' type='0'/>significavanu que issu <lem n='3376' type='0'/>Cyru<lb/> <lem n='2' type='0'/>divia essiri imperaduri di tutta <lem n='2795' type='0'/>Asya. Ca, per� que <lem n='3380' type='0'/>Mandanen<lb/> sua <lem n='1547' type='0'/>fillya s'avia <lem n='1149' type='0'/>sonnatu que la sua urina <lem n='2033' type='0'/>inundava per tutti<lb/> li genti di <lem n='2795' type='0'/>Asya, issu non la <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='2158' type='0'/>maritari <lem n='8' type='0'/>a nullu grandi homu<lb/> di <lem n='2795' type='0'/>Asya nin per aventura lu hunuri di lu regnu non si <lem n='1204' type='0'/>traspurtassi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='693' type='0'/>fillyoli, ma inanti la <lem n='2158' type='0'/>maritau <lem n='8' type='0'/>ad unu homu di<lb/> Persia qui era di <lem n='1401' type='0'/>pizzulu statu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='174'/>et da poy que <lem n='3376' type='0'/>Cyru fu natu<lb/> issu lu fici gittari, per� que <lem n='3381' type='0'/>Mandanes <lem n='724' type='0'/>semellyantimenti se avia<lb/> <lem n='1149' type='0'/>sonnatu qui da lu <lem n='3382' type='0'/>pectinali li <lem n='175' type='0'/>nassia una viti qui <lem n='3' type='0'/>dava umbra<lb/> <lem n='8' type='0'/>a tutti li terri di lu sou imperiu. Et, in veritati, issu medemmi<lb/> se <lem n='902' type='0'/>gabau <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi per humanu consillyu di <lem n='3137' type='0'/>impidicari la<lb/> felicitati di sou niputi, <lem n='1054' type='0'/>destinata da lu iudiciu <lem n='717' type='0'/>divinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='175'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> In quillu tempu que ancura <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu di <lem n='2607' type='0'/>Syragusa se<lb/> continia in habitu privatu, una femina qui se chamava <lem n='3383' type='0'/>Hymere,<lb/> di bon <lem n='1387' type='0'/>linaiu, durmendu <lem n='598' type='0'/>segundu <lem n='8' type='0'/>ad issa paria muntau <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu <lem n='128' type='0'/>celu, e locu, <lem n='641' type='0'/>circati li segi di tutti li <lem n='394' type='0'/>dei, vitti unu valenti homu<lb/> <lem n='1848' type='0'/>blundu et cu la buca <lem n='3384' type='0'/>lentichusa, ligatu di <lem n='990' type='0'/>catini di <lem n='994' type='0'/>ferru,<lb/> <lem n='647' type='0'/>suiettu <lem n='40' type='0'/>a li pedi di lu fillyu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter; et adimandatu lu juvini<lb/> qui la guidava videndu lu <lem n='128' type='0'/>celu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='176'/>audiu que quillu era una <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> aventura de Sicilia et di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia: �lu quali quandu ser� soltu<lb/> da li <lem n='990' type='0'/>cateni ser� destruciuni di multi citati�. Lu quali sonniu<lb/> issa <lem n='2917' type='0'/>publicau lu seguenti iornu. <lem n='40' type='0'/>A la perfini, da poy que<lb/> la fortuna inimica di la libertati si <lem n='2607' type='0'/>Syragusa et <lem n='357' type='0'/>contrariusa <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li <lem n='410' type='0'/>capi di li boni homini gittau <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu in <lem n='2607' type='0'/>Syragusa commu<lb/> unu <lem n='2212' type='0'/>fulguru gittatu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1196' type='0'/>tranquillitati, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='177'/><lem n='3385' type='0'/>Hymera, standu <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='90' type='0'/>muri di Siragusa, commu vitti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1651' type='0'/>Dyonisyu <lem n='32' type='0'/>intrari con grandi<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini, <lem n='574' type='0'/>gridau <lem n='8' type='0'/>ad alta <lem n='107' type='0'/>vuci que quistu era quillu lu quali<lb/> issa avia <lem n='1693' type='0'/>sonnatu. E lu tyrannu, da poy que sappi ch�, fu sullicitu<lb/> et <lem n='1144' type='0'/>curusu que se nde levassi quilla femena.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='178'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='72' type='0'/>matri di issu <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu appi pluy <lem n='195' type='0'/>seguru sonniu. La<lb/> quali, essendu prena de <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu, <lem n='1149' type='0'/>sonniaussi que <lem n='1914' type='0'/>fillyava unu<lb/> <lem n='2841' type='0'/>basiliscu et, adimandatu lu consillyu di li indivini, <lem n='306' type='0'/>dissirulu,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='39'/>et cuss� avinni commu illi dissiru: qui issa faria fillyu pl�<lb/> <lem n='464' type='0'/>potentissimu et pl� famusissimu oy <lem n='778' type='0'/>gloriusissimu di tuttu lu<lb/> sangui di li Greci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='179'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3386' type='0'/>Hamilcar, <lem n='685' type='0'/>duca di li <lem n='2278' type='0'/>Carthaginisi, tenendu <lem n='2509' type='0'/>assizata<lb/> <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, parssili in sonnu di <lem n='177' type='0'/>audiri una <lem n='107' type='0'/>vuci qui li <lem n='2749' type='0'/>pronusticava<lb/> qui issu <lem n='1142' type='0'/>cenaria lu seguenti iornu intra <lem n='2607' type='0'/>Syragusa. <lem n='3387' type='0'/>Rivillyandusi<lb/> <supplied>adonca</supplied> alegru, commu ca era <lem n='34' type='0'/>promissa la victoria<lb/> da Deu per lu sonniu, <lem n='3292' type='0'/>incircava di combatiri la terra <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='180'/>et, nata<lb/> que fu una <lem n='95' type='0'/>discordia intra li Siciliani di fora et li <lem n='3290' type='0'/>Affricani,<lb/> <lem n='412' type='0'/>jss�ru subitu li <lem n='3388' type='0'/>Syragusani et <lem n='2661' type='0'/>sconfissiruli, et <lem n='577' type='0'/>pillyaru li lur<lb/> <lem n='2504' type='0'/>tendi, et <lem n='149' type='0'/>menaru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3386' type='0'/>Hamilcar <lem n='3389' type='0'/>atacatu intra di la citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='181'/>Et in<lb/> tal guisa <lem n='688' type='0'/>inganatu issu pluy per spiranza ca per lu sonniu, <lem n='1142' type='0'/>cenau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2607' type='0'/>Syragusa <lem n='531' type='0'/>cattivu, non vincituri commu issu sperava.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='182'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2313' type='0'/>Alcibiades vitti per non <lem n='1995' type='0'/>fallaci sonniu la miserabili<lb/> fin sua. Ca di quillu medemmi <lem n='2915' type='0'/>palliu di una sua amica<lb/> qui issu <lem n='1693' type='0'/>sonnau la nocti essiri <lem n='1015' type='0'/>cupertu, issu <lem n='1074' type='0'/>aucisu et <lem n='848' type='0'/>iasendu<lb/> non suttirratu <lem n='1615' type='0'/>endi fu <lem n='3390' type='0'/>combulyatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='183'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Lu seguenti sonniu, i� sia ch� que sia unu pocu pluy<lb/> longu, non <lem n='2914' type='0'/>pertantu per la sua clara <lem n='2769' type='0'/>evidentia non si lassi.<lb/> <lem n='31' type='0'/>Duy homini di <lem n='2391' type='0'/>Archadia familiari intra di loru, facendu insembla<lb/> unu viaiu, viniru <lem n='8' type='0'/>a Mazara: di li quali lu unu se nd'andau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a casa di unu sou amicu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='559' type='0'/>albergari, l'altru se n'andau <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu <lem n='3391' type='0'/>fundacu. <lem n='2682' type='0'/>Quissu qui era <lem n='559' type='0'/>albergatu cu l'amicu vitti in sonnu<lb/> lu sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni, qui lu pregava que issu lu <lem n='1661' type='0'/>acurissi ca lu<lb/> <lem n='3392' type='0'/>fundakaru lu avia <lem n='2491' type='0'/>assaltatu per <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu e si illu l'<lem n='1661' type='0'/>acurissi<lb/> tostu issu lu <lem n='120' type='0'/>putia liberari di <lem n='2682' type='0'/>quissu <lem n='216' type='0'/>periculu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='184'/>Vidutu ch� per<lb/> sonniu, issu se <lem n='3387' type='0'/>revillyau et incontinenti se levau e <lem n='350' type='0'/>sfurzavassi<lb/> d'andari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3391' type='0'/>fundacu. <lem n='40' type='0'/>A la perfini, per la <lem n='2707' type='0'/>pestilentiusa fortuna<lb/> di quillu, issu medemmi <lem n='999' type='0'/>dannau lu sou <lem n='707' type='0'/>humanissimu propositu<lb/> commu vacanti et <lem n='794' type='0'/>repentendusi di l'andari, turnau <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='1035' type='0'/>lectu et <lem n='3393' type='0'/>addurmisiusi. Et intandu <lem n='1693' type='0'/>sonnau que lu sou compagnuni<lb/> li era statu <lem n='50' type='0'/>purtatu tuttu <lem n='2495' type='0'/>plagatu et <lem n='1350' type='0'/>pregavalu que issu, <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='40'/>Mancu, non <lem n='2688' type='0'/>dinegassi vindicta <lem n='40' type='0'/>a la sua morti, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='185'/>ca lu sou corpu<lb/> <lem n='519' type='0'/>tallyatu et plagatu da lu <lem n='3392' type='0'/>fundacaru intandu se <lem n='1853' type='0'/>carriava <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> porta <lem n='1015' type='0'/>cuvertu di <lem n='3394' type='0'/>fumiru. Issu, <lem n='2389' type='0'/>scommossu da li <lem n='1784' type='0'/>pregheri di<lb/> quistu sou <lem n='27' type='0'/>compagnu, <lem n='575' type='0'/>curriu <lem n='40' type='0'/>a la porta et prisi lu <lem n='661' type='0'/>carru qui<lb/> li era statu <lem n='286' type='0'/>dimostratu per lu sonniu et <lem n='149' type='0'/>menau lu <lem n='3392' type='0'/>fundacaru <lem n='8' type='0'/>a<lb/> farli <lem n='519' type='0'/>tallyari la testa.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='186'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 1, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, <hi rend='italic'>de <lem n='3395' type='0'/>miraculis</hi>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='187'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu multi <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='742' type='0'/>avinuri di jornu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuni, qui<lb/> <lem n='1253' type='0'/>vilyavanu <lem n='3396' type='0'/>intrabullyati et <lem n='1179' type='0'/>occulti quasi commu di tenebri et<lb/> di sonniu. Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi, per� ca esti forti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='138' type='0'/>cannussiri da undi<lb/> <lem n='1702' type='0'/>prucessiru e per qui rasuni <lem n='13' type='0'/>siannu stati facti, se potinu <lem n='1690' type='0'/>clamari<lb/> <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti miraculi. Di lu grandi <lem n='3302' type='0'/>monzellu di li quali<lb/> imprimamenti ni <lem n='2592' type='0'/>ocurri quistu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='188'/>Con ch� sia cosa que apressu<lb/> lu lacu <lem n='3397' type='0'/>Regillu <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu, dictaturi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, e <lem n='3399' type='0'/>Maniliu<lb/> <lem n='3296' type='0'/>Octaviu, <lem n='685' type='0'/>duca di li Tusculani, <lem n='952' type='0'/>combatissiru <lem n='795' type='0'/>insembla di grandi<lb/> forza et n� l'una parti n� l'altra nienti se <lem n='1529' type='0'/>retraia <lem n='8' type='0'/>a retu,<lb/> Castor et <lem n='1852' type='0'/>Pollux foru visti combatituri per li Rumani et da lu<lb/> intuttu sconfissiru la grandi <lem n='142' type='0'/>multitudini di li inimici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='189'/>Ancura,<lb/> in la <lem n='75' type='0'/>guerra di Macedonia, <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3400' type='0'/>Vaciniu, prefectu di la citati<lb/> di <lem n='2891' type='0'/>Rieta, venendu di nocti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma, parssili vidiri <lem n='31' type='0'/>duy juvini<lb/> di <lem n='2067' type='0'/>excellenti <lem n='949' type='0'/>billiza qui <lem n='520' type='0'/>sediannu supra <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='62' type='0'/>cavalli blanki et,<lb/> que <lem n='2696' type='0'/>iscontranduli, issi l'<lem n='2774' type='0'/>anunciaru que lu iornu passatu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3220' type='0'/>Perses<lb/> era statu <lem n='577' type='0'/>pillyatu da <lem n='2788' type='0'/>Paulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='190'/>La quali cosa cun ch� sia cosa<lb/> que issu la dicissi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, fu <lem n='577' type='0'/>pillyatu e <lem n='386' type='0'/>missu in <lem n='756' type='0'/>presunia<lb/> commu <lem n='3401' type='0'/>sprezaturi di la maiestati et di la grandeza di lu<lb/> senatu per soy vani paroli. Ma poy que fu saputu per li <lem n='1088' type='0'/>litiri<lb/> di <lem n='2788' type='0'/>Paulu in quillu medemmi iornu fu <lem n='577' type='0'/>pillyatu <lem n='3220' type='0'/>Perses, issu fu<lb/> liberatu da la prisunia et, supra ch�, li fu <lem n='162' type='0'/>dunatu campu et<lb/> <lem n='74' type='0'/>riposu da ogni <lem n='164' type='0'/>fatiga. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='191'/>Ma Castor et <lem n='1852' type='0'/>Pollux <lem n='2264' type='0'/>cannussuta cosa fu<lb/> que avianu <lem n='952' type='0'/>combatutu per lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma in quillu tempu<lb/> in qui foru visti apressu lu lacu di <lem n='3402' type='0'/>Minturna qui <lem n='1328' type='0'/>lavavanu<lb/> lur suduri et di li <lem n='19' type='0'/>suy <lem n='62' type='0'/>cavalli. Lu lur templu coniunctu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='832' type='0'/>fontana fu truvatu apertu non per manu di homu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='41'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='192'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu commu la divinitati<lb/> di tutti li altri <lem n='394' type='0'/>dei in ayutu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma, la nostra citati<lb/> <lem n='114' type='0'/>mulestata <lem n='2602' type='0'/>continuatamenti tri <lem n='431' type='0'/>anni di grandi <lem n='246' type='0'/>pestilencia, cun<lb/> ch� sia cosa que li Rumani vidissiru que non si mittia fini <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='981' type='0'/>cutantu malu n�n per la <lem n='769' type='0'/>misericordia di li <lem n='394' type='0'/>dei n�n per humanu<lb/> consilyu, guardati et visti imprimamenti li libri di Sibilla<lb/> per la cura di li sacerdoti, <lem n='2840' type='0'/>apensarusi que jn altra guisa non<lb/> se <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='2796' type='0'/>recuperari la <lem n='1045' type='0'/>sanitati se non fussi adimandatu e <lem n='99' type='0'/>pregatu<lb/> <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu, deu di <lem n='2580' type='0'/>Epidauria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='193'/>Adonca li Romani mandaru<lb/> l� soy messagi, <lem n='393' type='0'/>cridendu di <lem n='1752' type='0'/>impetrari lu unicu remediu di<lb/> lu sou ayutu per la sua <lem n='265' type='0'/>acturitati qui era grandissima in terra.<lb/> N�n li Rumani foru inganati di la lur opiniuni ca cu <lem n='1881' type='0'/>eguali<lb/> studiu fu <lem n='2087' type='0'/>adumandatu lu ayutu et eciandeu <lem n='34' type='0'/>promissu: ca incontinenti<lb/> li <lem n='3403' type='0'/>Epidauri <lem n='2740' type='0'/>introdusseru li messagi di li Rumani in<lb/> lu templu di <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu qui era d'<lem n='3404' type='0'/>arassu di la lur citati <formula>V</formula> <lem n='1471' type='0'/>milya<lb/> et <lem n='1282' type='0'/>invitaruli <lem n='1842' type='0'/>benignissimamenti que illi <lem n='577' type='0'/>pillyassiru commu<lb/> li <lem n='447' type='0'/>cosi lur proprij tuttu quillu qui parissi <lem n='8' type='0'/>ad illi qui <lem n='267' type='0'/>pertinissi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la saluti di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et <lem n='50' type='0'/>purtassirundilu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='194'/>E lu putiri di issu<lb/> lu deu <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu apruvau la liberali et <lem n='165' type='0'/>promta <lem n='133' type='0'/>promissiuni<lb/> di li <lem n='3405' type='0'/>Epidaurisi per sou celestiali <lem n='3406' type='0'/>obsequiu. Ca per certu unu<lb/> serpenti, lu quali li <lem n='3403' type='0'/>Epidauri <lem n='3407' type='0'/>raramenti vidianu, ma nunca lu<lb/> vidianu sanza lur grandi beneficiu et <lem n='530' type='0'/>aduravanulu in modu di<lb/> <lem n='3188' type='0'/>Esculapiu, <lem n='937' type='0'/>acumenzau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3218' type='0'/>squillyari et <lem n='8' type='0'/>a scurriri per li <lem n='1093' type='0'/>placi di<lb/> la citati cu ochi <lem n='1977' type='0'/>mansi et con suavi tractu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='195'/>E vidutu cu <lem n='1967' type='0'/>admiracioni<lb/> <lem n='1228' type='0'/>religiusa di tutti tri iorni continui <lem n='286' type='0'/>dimustranti commu<lb/> alegria manifesta, la quali paria qui avissi di una nobili et<lb/> <lem n='1574' type='0'/>desyiata <lem n='3408' type='0'/>siegi, <lem n='749' type='0'/>andaussindi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1450' type='0'/>galea di li Rumani et avendu<lb/> li marinari <lem n='571' type='0'/>pagura di quista non usitata vista montau locu<lb/> uvj era lu <lem n='158' type='0'/>tabernaculu di <lem n='3409' type='0'/>Tiogulinu lu <lem n='1420' type='0'/>mesagi et <lem n='3410' type='0'/>combulyausi<lb/> tuttu in multi <lem n='3411' type='0'/>circuli per summu <lem n='74' type='0'/>riposu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='196'/>Intandu li <lem n='1420' type='0'/>mesagi,<lb/> commu qui avissiru ch� que <lem n='16' type='0'/>aviannu <lem n='1509' type='0'/>desiyatu, <lem n='2678' type='0'/>arenderu gracij<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3403' type='0'/>Epidauri et <lem n='3119' type='0'/>ambizzati da li sagi di lu <lem n='2038' type='0'/>cultu et di la<lb/> <lem n='1064' type='0'/>reverentia que <lem n='2' type='0'/>devianu fari <lem n='40' type='0'/>a lu serpenti, se <lem n='3412' type='0'/>sferaru et parteru<lb/> da locu cun grandi alegria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='197'/>Et avutu bonu ventu et <lem n='2288' type='0'/>prosperu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='42'/>viaiu, poy que issu <lem n='660' type='0'/>chicaru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3413' type='0'/>Attiu, lu serpenti lu quali<lb/> per tuttu lu viaiu era rimasu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1450' type='0'/>galea, <lem n='1855' type='0'/>scurrendu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1561' type='0'/>ntrata<lb/> di lu templu <lem n='885' type='0'/>circundau una <lem n='3311' type='0'/>dattulara multu alta qui era<lb/> <lem n='2876' type='0'/>loco <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='198'/>e <lem n='12' type='0'/>stitinci tri iorni; e locu li <lem n='3' type='0'/>davanu <lem n='8' type='0'/>a maniari commu<lb/> avianu <lem n='3414' type='0'/>acustumatu con grandi <lem n='571' type='0'/>pagura di li legati nin per<lb/> aventura issu non vulissi riturnari <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1450' type='0'/>galea. Et da <lem n='736' type='0'/>puy que<lb/> lu serpenti appi <lem n='882' type='0'/>dimuratu quantu li <lem n='121' type='0'/>parssi commu <lem n='559' type='0'/>albergatu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu templu di <lem n='3415' type='0'/>Atia, <lem n='698' type='0'/>turnaussi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1450' type='0'/>galea per farsi purtari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> E li ligati <lem n='412' type='0'/>issendu da la <lem n='1450' type='0'/>galea <lem n='40' type='0'/>a la riva di lu <lem n='1841' type='0'/>Tyberi, <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quilla ysula uvi esti lu templu, lu serpenti <lem n='3416' type='0'/>tranau e per lu<lb/> sou avenimentu <lem n='1714' type='0'/>skachau la <lem n='246' type='0'/>pestilencia per la quali issu era riquestu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='199'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> N� mancu <lem n='807' type='0'/>vuluntarusa fu la vinuta di <lem n='3178' type='0'/>Juno <lem n='40' type='0'/>a la nostra<lb/> citati. Prisi c'appi li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani <lem n='3417' type='0'/>Furiu <lem n='3217' type='0'/>Camillu, li cavaleri per<lb/> <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu imperaduri vulendu purtari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1052' type='0'/>Ruma lu<lb/> <lem n='1997' type='0'/>ydulu di la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3178' type='0'/>Juno, lu quali si <lem n='530' type='0'/>adurava locu cun grandi religiuni,<lb/> <lem n='350' type='0'/>sfurzavanussi di <lem n='2998' type='0'/>removirila da la sua segia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='200'/>E l'unu di<lb/> quilli commu per iocu la adimandau se li <lem n='429' type='0'/>placia di <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> Et issa rispusi que s� vulia. Et audita quista <lem n='107' type='0'/>vuci, lu iocu<lb/> se turnau in admiraciuni; ca, da poy di ch�, non se <lem n='953' type='0'/>credendu<lb/> purtari lu ydolo di <lem n='3178' type='0'/>Juno, ma issa la <lem n='3178' type='0'/>Juno celestiali, con grandi<lb/> alegria la <lem n='2136' type='0'/>lugaru in quilla parti di lu monti <lem n='3418' type='0'/>Adventinu uvi<lb/> nuy vidimu modu lu sou templu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='201'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu <lem n='1997' type='0'/>ydulu di la Fortuna factu in <lem n='1802' type='0'/>semellyanza<lb/> di femina lu quali esti <lem n='40' type='0'/>a la via <lem n='1746' type='0'/>Latina <lem n='8' type='0'/>a <lem n='30' type='0'/>quatru <lem n='1471' type='0'/>milia, qui <lem n='2119' type='0'/>consecratu<lb/> in quillu tempu quandu <lem n='3419' type='0'/>Curulanu per <lem n='1784' type='0'/>pregheri di sua<lb/> <lem n='72' type='0'/>matri fu <lem n='886' type='0'/>retractu da la destruciuni di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, non <lem n='3108' type='0'/>skittu una<lb/> fiata, ma certa cosa esti que <lem n='31' type='0'/>duy volti parlau; e la prima fiata<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissu quisti paroli, parlandu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='884' type='0'/>donni: �<lem n='818' type='0'/>Drittamenti <lem n='2197' type='0'/>mevi<lb/> <lem n='3' type='0'/>distivu e <lem n='818' type='0'/>drittamenti m'aviti <lem n='3138' type='0'/>dedicata�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='43'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='202'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3420' type='0'/>Publicola consulu, lu quali poy la destruciuni<lb/> di li <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fici <lem n='75' type='0'/>guerra cu li <lem n='2069' type='0'/>Tuscani, issi li Tuscani<lb/> vulendu returnari <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma e li Rumani<lb/> vulendu <lem n='479' type='0'/>diffindiri sua libertati, essendu <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu et li<lb/> Tuscani <lem n='40' type='0'/>a lu drittu cornu vincituri di la batalya, tanta <lem n='571' type='0'/>pagura<lb/> et tantu terruri li vinni subitamenti que li vincituri non sulamenti<lb/> fugianu ma eciandeu li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani insembla cun loru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='203'/>Per argumentu di la quali cosa se <lem n='3160' type='0'/>nce <lem n='828' type='0'/>iung� unu <lem n='1173' type='0'/>miraclu: que<lb/> da la silva oy <lem n='1169' type='0'/>bosku di Arsia fu auduta una <lem n='107' type='0'/>vuci di buca di lu<lb/> <lem n='3421' type='0'/>Silvanu qui dicia: �Unu pl� murir� di li Tuscani, ma lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>essercitu di li Rumani se partir� con victoria�. E lu <lem n='1394' type='0'/>contu di<lb/> li corpi morti fici <lem n='137' type='0'/>marvilyusa <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='8' type='0'/>a quilla <lem n='107' type='0'/>vuci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='204'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> E que fu quillu ayutu di lu deu Marti quandu issu <lem n='2886' type='0'/>adiutau<lb/> la vittoria di li Rumani, non esti illu da <lem n='427' type='0'/>aricurdari <lem n='46' type='0'/>facendunde<lb/> festa? Con ch� sia cosa que li <lem n='3422' type='0'/>Calavrisi et li Lucani per<lb/> grandi odiu que avianu <lem n='40' type='0'/>a la citati <lem n='3423' type='0'/>Thurina la quali issi <lem n='641' type='0'/>circavanu<lb/> di <lem n='486' type='0'/>distruyri e <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu consulu la <lem n='3424' type='0'/>manparassi et<lb/> <lem n='2686' type='0'/>diffindissila con grandi studiu e la cosa <lem n='12' type='0'/>stacissi in <lem n='725' type='0'/>dubiu, <lem n='3425' type='0'/>aiustati<lb/> insembla quilli di <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li parti per combatiri, unu juvini<lb/> multu grandi <lem n='1411' type='0'/>incumenz� imprimamenti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='463' type='0'/>confortarili que<lb/> <lem n='577' type='0'/>pillyassiru cori. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='205'/>Da poy que issu appi vistu que li Rumani eranu<lb/> <lem n='1468' type='0'/>lenti e pigri <lem n='8' type='0'/>a combatiri, <lem n='577' type='0'/>pillyau <lem n='1703' type='0'/>scali et per mezzu lu osti<lb/> di li inimici andau <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi et <lem n='1467' type='0'/>acustau li <lem n='1703' type='0'/>scali et muntau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3426' type='0'/>pallazati qui eranu <lem n='40' type='0'/>a lu pedi di la muntagna gridandu alta<lb/> <lem n='107' type='0'/>vuci: �Quista esti la via de la victoria�, et ch� facendu li<lb/> Rumani se <lem n='611' type='0'/>messiru <lem n='8' type='0'/>ad andari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='577' type='0'/>pillyari li <lem n='2504' type='0'/>tendi et li <lem n='3426' type='0'/>pallazati<lb/> di li inimici et li <lem n='3422' type='0'/>Calavrisi et li Lucani turnaru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2686' type='0'/>diffendirili,<lb/> et locu assemblati <lem n='952' type='0'/>combatendu stavanu in grandi <lem n='725' type='0'/>dubiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='206'/>Ma<lb/> issu lu juvini cu li soy armi <lem n='209' type='0'/>abat�a li inimici e <lem n='351' type='0'/>davali <lem n='40' type='0'/>a li Rumani<lb/> qui li <lem n='577' type='0'/>pillyassi e li <lem n='1074' type='0'/>aucidissi. <formula>XX</formula> milia di li inimici foru<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi e <formula>V</formula> milia prisi cun <lem n='3427' type='0'/>Staciu <lem n='3428' type='0'/>Statiliu, qui era <lem n='685' type='0'/>duca di<lb/> l'una genti et di l'altra et con <formula>XXIIJ</formula> <lem n='1206' type='0'/>banneri di cavaleri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='207'/>E<lb/> lu seguenti iornu dicendu lu consulu que intra l'altri qui <lem n='2' type='0'/>divianu<lb/> essiri <lem n='260' type='0'/>hunurati per loru bonu factu d'armi, <lem n='2240' type='0'/>jssu servava<lb/> la curuna <lem n='3429' type='0'/>pallazzara per <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='8' type='0'/>a quillu juvini per cuy li<lb/> tendi <lem n='13' type='0'/>erannu stati <lem n='577' type='0'/>pillyati n�n se truvava qui <lem n='2087' type='0'/>adimandassi quilla<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='44'/>curuna, <lem n='138' type='0'/>cannussutu fu et <lem n='1170' type='0'/>igualimenti <lem n='393' type='0'/>credutu per tutti qui<lb/> lu deu Marti, <lem n='71' type='0'/>patri di li Rumani, fu in ayutu <lem n='40' type='0'/>a lu sou populu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='208'/>Et, intra li altri <lem n='1180' type='0'/>manifesti indicij di z�, grandi argume<supplied>n</supplied>tu<lb/> fu una <lem n='3430' type='0'/>cappellina oy <lem n='2560' type='0'/>elmu <lem n='1986' type='0'/>distincta con <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1832' type='0'/>cristi, di la quali<lb/> lu <lem n='623' type='0'/>celestialu <lem n='410' type='0'/>capu di Marti era statu <lem n='1264' type='0'/>cuvertu. Adonca per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu<lb/> di <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu fu facta una <lem n='3431' type='0'/>supplicaciuni <lem n='40' type='0'/>a lu deu<lb/> Marti. E da tutti li cavaleri <lem n='1538' type='0'/>curunati di <lem n='1961' type='0'/>lauru fu <lem n='2678' type='0'/>arindutu testimoniu<lb/> di lu ayutu qui issu avia factu <lem n='40' type='0'/>a li Rumani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='209'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� modu ch� que, cannussutu <lem n='40' type='0'/>a lu sou tempu,<lb/> da poy <lem n='13' type='0'/>fou <lem n='674' type='0'/>cuntatu et <lem n='1090' type='0'/>pirvinni <lem n='8' type='0'/>a quilli qui vinniru apressu.<lb/> <lem n='1504' type='0'/>Enea <lem n='2136' type='0'/>lucau li soy <lem n='394' type='0'/>dei, que issu fici purtari da Troya, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3432' type='0'/>Lavinu,<lb/> e da poy <lem n='3433' type='0'/>Ascaniu sou fillyu di <lem n='1504' type='0'/>Enea li fici <lem n='1204' type='0'/>transpurtari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2045' type='0'/>Alba,<lb/> la quali issu avia <lem n='1276' type='0'/>hedificata, et issi li <lem n='394' type='0'/>dei per lur medemmi<lb/> riturnaru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3432' type='0'/>Lavinu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='210'/>et imper� ca homu <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='393' type='0'/>cridiri que ch�<lb/> fussi factu per manu di homu, <lem n='1839' type='0'/>repurtati da <lem n='410' type='0'/>capu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2045' type='0'/>Alba, <lem n='3091' type='0'/>adimostraru<lb/> lur vuluntati <lem n='420' type='0'/>riturnandu una <lem n='67' type='0'/>artra volta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3432' type='0'/>Lavinu.<lb/> Et eu ben <lem n='138' type='0'/>caunussu que ch� que eu <lem n='15' type='0'/>aiu dittu di lu parlari et<lb/> di lu muvime<supplied>n</supplied>tu di li <lem n='394' type='0'/>dei, diversi homini end'averannu diversi<lb/> opiniuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='211'/>Ma imper� que nuy non <lem n='39' type='0'/>dicimu <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='465' type='0'/>nuvelli,<lb/> ma <lem n='1857' type='0'/>repetimu <lem n='447' type='0'/>cosi ditti da l'altri, li <lem n='478' type='0'/>auturi qui li disseru <lem n='46' type='0'/>fachanu<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi di ch�; ca <lem n='8' type='0'/>a nuy s'apertinni non <lem n='2378' type='0'/>sprezari li <lem n='447' type='0'/>cosi sacrati<lb/> commu que fussiru vani e per� li misimu in scriptu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='212'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Poy que nuy avimu facta <lem n='123' type='0'/>menciuni di quilla citati di<lb/> la quali la nostra citati <lem n='1411' type='0'/>incuminzau, divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu qui fu di lu<lb/> <lem n='1387' type='0'/>linaiu di <lem n='1504' type='0'/>Enea se representa <lem n='8' type='0'/>a nuy. Lu quali <lem n='3313' type='0'/>Juliu, <lem n='1834' type='0'/>Cassiu lu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi qui nunca se <lem n='2' type='0'/>divi nominari sanza <lem n='1924' type='0'/>supranomu di <lem n='670' type='0'/>publicu<lb/> <lem n='1938' type='0'/>parricida. Standu issu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu <lem n='40' type='0'/>a la batalya <lem n='3434' type='0'/>Phylippica cu ardenti<lb/> animu vitti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesar in furma di homu <lem n='8' type='0'/>a cavallu,<lb/> vestutu di unu <lem n='2915' type='0'/>palliu d'auru, cu <lem n='3435' type='0'/>amenazivili vultu et <lem n='2930' type='0'/>brucandu<lb/> lu cavallu li <lem n='126' type='0'/>vinnia in <lem n='2444' type='0'/>dossu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='213'/>E <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, <lem n='3357' type='0'/>spagnatu di quilla vista,<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi li spalli <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='644' type='0'/>jnimicu, dicendu in prima intra si medemmi:<lb/> �E que <lem n='46' type='0'/>far�' tu pluy? <lem n='335' type='0'/>Pariti pocu que tu l'<lem n='1074' type='0'/>aucidisti?�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='45'/>Ma per certu tu, <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, non <lem n='15' type='0'/>avivi <lem n='1074' type='0'/>aucisu Cesari ca nulla divinitati<lb/> non se <lem n='120' type='0'/>poti <lem n='1074' type='0'/>aucidiri: ma tu, <lem n='957' type='0'/>sfurzandu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='691' type='0'/>dimentri<lb/> que issu usava lu corpu <lem n='407' type='0'/>murtali, <lem n='3436' type='0'/>ameritasti d'<lem n='16' type='0'/>avirilu per inimicu<lb/> da poy que issu fu factu deu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='214'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2623' type='0'/>Lucio <lem n='3437' type='0'/>Lentulu, qui navigava apressu quilla terra <lem n='8' type='0'/>a riva<lb/> di mari in la quali se ardia lu corpu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='1074' type='0'/>aucisu per la<lb/> <lem n='3438' type='0'/>deslialtati di <lem n='1559' type='0'/>Ptolomeu <lem n='1601' type='0'/>rigi e faciasi lu <lem n='481' type='0'/>fogu di li ligni d'una<lb/> <lem n='2533' type='0'/>barketta rutta, non sapendu <lem n='3437' type='0'/>Lentulu di lu casu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> e vedendu quillu miserabili <lem n='481' type='0'/>fogu di lu quali issa la fortuna se<lb/> ndi <lem n='2' type='0'/>dippi <lem n='87' type='0'/>virgungnari, <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a li soy compagnuni: �E que sapimu<lb/> nuy se in quistu focu se ardi lu corpu di <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu?�. <lem n='439' type='0'/>Maravilya<lb/> esti di quista <lem n='107' type='0'/>vuci mandata da Deu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='215'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma ch� que eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='674' type='0'/>cuntatu fu cosa di homu et fu dicta<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ventura. Ma quistu, que eu <lem n='39' type='0'/>diroiu modu, fu <lem n='213' type='0'/>manifestati<lb/> per la buca di lu deu <lem n='2012' type='0'/>Appollo, lu quali <lem n='3326' type='0'/>adivinau la morti<lb/> di <lem n='3186' type='0'/>Appiu per viraci <lem n='3076' type='0'/>adivinalya. Quistu <lem n='3186' type='0'/>Appiu in la civili <lem n='75' type='0'/>guerra,<lb/> in la quali <lem n='2049' type='0'/>Po<supplied>n</supplied>peyu se <lem n='3439' type='0'/>desacurdau da Cesar per consilyu<lb/> <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusu <lem n='8' type='0'/>ad issu et non utili <lem n='40' type='0'/>a la republica, vulendu sapiri<lb/> ch� qui <lem n='742' type='0'/>aviniria di quista <lem n='75' type='0'/>guerra per forza di sou imperiu, ca<lb/> issu era prefectu di li <lem n='3440' type='0'/>Morei, per forza fici que lu prelatu di<lb/> la <lem n='3441' type='0'/>curtina <lem n='2014' type='0'/>delfica desisi in la intima parti di la sacrata <lem n='1678' type='0'/>grutta,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='216'/>da lu quali locu cuss� commu da quilli qui <lem n='818' type='0'/>drittamenti se<lb/> <lem n='243' type='0'/>consillyanu s'<lem n='2087' type='0'/>adimandanu li sorti, cuss� lu superchu <lem n='2087' type='0'/>adimandari<lb/> pluy ca no si <lem n='375' type='0'/>conveni esti <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusu. <lem n='422' type='0'/>Adunca la <lem n='125' type='0'/>virgini,<lb/> smossa per lu <lem n='2462' type='0'/>spingiri di lu <lem n='410' type='0'/>capu <lem n='717' type='0'/>divinu, cu <lem n='946' type='0'/>horridu sonu<lb/> di <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3186' type='0'/>Appiu con una <lem n='118' type='0'/>oscura <lem n='3442' type='0'/>involuciuni di paroli<lb/> lu sou avenimentu: �O Rumani, - <lem n='39' type='0'/>dissi la <lem n='1426' type='0'/>dea - quista <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> non ti <lem n='202' type='0'/>tuka nienti: tu <lem n='2484' type='0'/>octineray <lem n='3443' type='0'/>Eubiccela�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='217'/>Et <lem n='3186' type='0'/>Appiu,<lb/> <lem n='954' type='0'/>pensandussi que lu deu lu <lem n='3121' type='0'/>amunistassi que issu non <lem n='2' type='0'/>divissi stari<lb/> intra tanta <lem n='2107' type='0'/>divisiuni, andau in quillu paysi qui <lem n='848' type='0'/>iaci intra <lem n='3444' type='0'/>Thamuntala,<lb/> nobili parti di lu paysi <lem n='2581' type='0'/>Atticu, et intra <lem n='3445' type='0'/>Caristu, vicinu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu mari di Calcidia, et avi nomu <lem n='3446' type='0'/>Celeeuboe. In lu quali<lb/> paysi, anti que se facessi la batalya <lem n='3233' type='0'/>Farsalica, <lem n='1635' type='0'/>consumptu di<lb/> malatia, <lem n='84' type='0'/>possidiu per sua <lem n='334' type='0'/>sepultura lu locu qui l'era statu <lem n='2428' type='0'/>prufetatu<lb/> da lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='46'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='218'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Etiandeu quillu <lem n='447' type='0'/>cosi se ponnu aviri in locu di miraculi.<lb/> Que, <lem n='507' type='0'/>arssu qui fu lu tempu di li <lem n='3447' type='0'/>Salij, nulla cosa se nci<lb/> truvau <lem n='1025' type='0'/>integra si non lu cornu di <lem n='2181' type='0'/>Romulu; e que la statua<lb/> di <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='1557' type='0'/>Tulliu, qui stava <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1561' type='0'/>intrata di lu templu di la<lb/> <lem n='72' type='0'/>Matri di li <lem n='394' type='0'/>dei, essendu <lem n='507' type='0'/>arssu <lem n='31' type='0'/>duy volti quillu templu, rimasi<lb/> in lu sou locu non <lem n='202' type='0'/>tukata da lu focu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='219'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di admiraciuni <lem n='1092' type='0'/>appurtau <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> nostra citati lu focu di <lem n='3165' type='0'/>Attiliu. Lu quali, <lem n='393' type='0'/>cridutu que fussi<lb/> mortu da li medici et da li familiari soy, quandu appi statu<lb/> unu pocu <lem n='848' type='0'/>jacendu in terra, purtatu <lem n='40' type='0'/>a lu focu, poy que lu focu<lb/> lu <lem n='1411' type='0'/>incumenzau <lem n='8' type='0'/>ad ardiri, <lem n='574' type='0'/>cridau que issu vivia et adimandau<lb/> lu ayutu di li sou <lem n='1903' type='0'/>pedagogu; ca issu sulu enci era rumasu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='507' type='0'/>ardirilu. Ma, per� ca issu era i� turniatu da la flamma, non<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='784' type='0'/>scampari que issu non murissi. Eciandeu <lem n='1970' type='0'/>constau per<lb/> certi que <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3448' type='0'/>Lamia, qui fu homu <lem n='3449' type='0'/>pretoriu, standu supra<lb/> lu focu gittau <lem n='107' type='0'/>vuci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='220'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='46' type='0'/>faci appariri mancu <lem n='137' type='0'/>maravilyusi lu casu<lb/> di <lem n='2481' type='0'/>Panphilu. Di lu quali scrivi <lem n='1847' type='0'/>Plato que issu <lem n='848' type='0'/>iaciu <formula>X</formula> iorni<lb/> intra di quilli qui eranu stati <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='40' type='0'/>a la batalya et, da poy <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> iorni que issu fu levatu da locu et misu <lem n='40' type='0'/>a lu focu, <lem n='1680' type='0'/>revissiu et<lb/> recuntau certi <lem n='439' type='0'/>maravilgi li quali issu avia viduti <lem n='40' type='0'/>a la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='221'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='2844' type='0'/>inper� que i� avimu <lem n='1411' type='0'/>incumenzatu di parlari di li<lb/> furisteri, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1643' type='0'/>Athene unu homu sapientissimu qui <lem n='453' type='0'/>ricip� unu<lb/> <lem n='589' type='0'/>culpu di petra <lem n='40' type='0'/>a la testa, tutti l'altri <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='41' type='0'/>retinendu in sua<lb/> memoria, skittu se <lem n='3450' type='0'/>amintikau li <lem n='1088' type='0'/>littiri in qui <lem n='2625' type='0'/>principalmenti<lb/> issu avia studiatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='222'/>La <lem n='199' type='0'/>crudili et la iniqua <lem n='1034' type='0'/>plaga di lu <lem n='1777' type='0'/>firutu<lb/> intra di lu cori, <lem n='3451' type='0'/>industriusamenti <lem n='3292' type='0'/>incirkati tutti li sensi per<lb/> grandi vuluntati di <lem n='2404' type='0'/>nocirli, in quillu locu ruppi di lu quali<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='47'/>issu pluy s'<lem n='864' type='0'/>alegrava. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='223'/><lem n='40' type='0'/>A lu quali homu, per� ca issu non <lem n='120' type='0'/>putia<lb/> usari quilli studij, melyu li fora statu di <lem n='3452' type='0'/>nunca may <lem n='16' type='0'/>avirli saputi<lb/> ca <lem n='499' type='0'/>perdirili da poy que issu appi <lem n='3453' type='0'/>asappurata la lur <lem n='312' type='0'/>dulciza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='224'/>Ma lu ricuntari di lu casu seguenti esti pl<supplied>u</supplied>y miserabili.<lb/> <formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='3454' type='0'/>Nansimenes <lem n='2179' type='0'/>athenisi, <lem n='841' type='0'/>disavidutamenti<lb/> truvandu so fillyu et sua <lem n='1547' type='0'/>filya qui <lem n='77' type='0'/>commitianu <lem n='1592' type='0'/>stupru insembla,<lb/> <lem n='2524' type='0'/>sturduta di quilla horribili et <lem n='3455' type='0'/>monstruusa vista, tandu si<lb/> <lem n='988' type='0'/>turbau <lem n='40' type='0'/>a lu presenti tempu que issa perdiu la parola <lem n='40' type='0'/>a lu futuru<lb/> et diventau <lem n='298' type='0'/>muta. E quilli la loru <lem n='1729' type='0'/>sceleratissima <lem n='2196' type='0'/>coniunciuni<lb/> <lem n='713' type='0'/>carnali <lem n='2454' type='0'/>ricompensaru per morti <lem n='2246' type='0'/>vuluntaria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='225'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> In quista guisa la fortuna <lem n='199' type='0'/>crudili levau la <lem n='107' type='0'/>vuci. Ma in<lb/> quilla que eu dir� commu benigna issa la <lem n='162' type='0'/>dunau. Unu <lem n='1306' type='0'/>campiuni,<lb/> qui appi nomu <lem n='3456' type='0'/>Aegles de <lem n='3457' type='0'/>Samiu, lu quali era <lem n='298' type='0'/>mutu,<lb/> <lem n='338' type='0'/>essenduli levatu lu <lem n='173' type='0'/>titulu et lu <lem n='1261' type='0'/>premiu di una victoria qui issu<lb/> avia facta, <lem n='3458' type='0'/>scalfatu et <lem n='3459' type='0'/>alumatu di grandi <lem n='2574' type='0'/>curruczu, di mutu<lb/> ki era turnau parlanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='226'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la <lem n='3460' type='0'/>nassita di Gorgia <lem n='3461' type='0'/>epyrotu, forti et famusu<lb/> homu, lu quali, per� ca essendu purtata sua <lem n='72' type='0'/>matri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='340' type='0'/>suttirrari<lb/> qui era prena d'issu, <lem n='412' type='0'/>issendu da la ventri di sua <lem n='72' type='0'/>matri,<lb/> cu <lem n='353' type='0'/>dissaviduta <lem n='3462' type='0'/>cridata <lem n='211' type='0'/>constrinsi di stari <lem n='1' type='0'/>er <lem n='206' type='0'/>retinirsi quilli qui<lb/> purtavanu lu lettu, <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='8' type='0'/>a tutta la <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='43' type='0'/>nova et <lem n='137' type='0'/>maravillyusa<lb/> vista e <lem n='3463' type='0'/>consicutau <lem n='43' type='0'/>nova <lem n='665' type='0'/>luci et <lem n='3324' type='0'/>naka di lu lectu di sua<lb/> <lem n='72' type='0'/>matri: ca in unu medemmi <lem n='308' type='0'/>momentu di tempu la mamma<lb/> muriu et lu fillyu anti si purtava <lem n='40' type='0'/>a lu focu qui issu fussi natu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='227'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Unu homu qui vulia <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3464' type='0'/>Jaso <lem n='3465' type='0'/>Phedreu li fici una<lb/> plaga di divina fortuna: ca, <lem n='16' type='0'/>avendulu ferutu cu <lem n='1783' type='0'/>aguayti di<lb/> <lem n='589' type='0'/>colpu di spata, unu <lem n='3466' type='0'/>vomecu que issu avia, di qui non si <lem n='120' type='0'/>putia<lb/> sanari per nullu medicu, cuss� lu ruppi que issu lu liberau<lb/> di quilla <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa malatia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='228'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� fu gratu et placivili <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei immortali <lem n='1960' type='0'/>Symonides.<lb/> La saluti di lu quali, <lem n='479' type='0'/>diffisa da lu <lem n='2318' type='0'/>suprastanti officiu,<lb/> eciandeu fu <lem n='157' type='0'/>suttratta <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3467' type='0'/>dirupu di la casa: ca, issu <lem n='1142' type='0'/>cenandu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='48'/>cu Scopa <lem n='8' type='0'/>ad unu castellu di Tessalia qui avi nomu <lem n='3468' type='0'/>Crannona,<lb/> <lem n='338' type='0'/>fuli dittu que <lem n='31' type='0'/>duy juvini eranu vinuti <lem n='40' type='0'/>a la porta, qui lu<lb/> <lem n='99' type='0'/>pregavanu quantu pl� putianu qui issu <lem n='412' type='0'/>ississi <lem n='8' type='0'/>a parlari. Et<lb/> issu, <lem n='412' type='0'/>issendu <lem n='8' type='0'/>a parlari <lem n='8' type='0'/>a quilli juvini, non ci truvau nullu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='229'/>ma<lb/> in quillu <lem n='308' type='0'/>momentu di tempu la <lem n='1445' type='0'/>sala uvi <lem n='3469' type='0'/>Scopas maniava se<lb/> dirrupau et <lem n='1074' type='0'/>aucisi tutti li soy <lem n='3470' type='0'/>convitati cu issu <lem n='795' type='0'/>insembla. Que<lb/> cosa esti pl� <lem n='313' type='0'/>rika di quista felicitati di <lem n='1960' type='0'/>Symonides, la quali non<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3132' type='0'/>astutari n�n mari n�n terra <lem n='199' type='0'/>crudili?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='230'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2951' type='0'/>Vuluntarusamenti eu <lem n='2983' type='0'/>agruppu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1960' type='0'/>Symonides lu avinimentu<lb/> di <lem n='3471' type='0'/>Daphnites <lem n='8' type='0'/>a ch� que ogni homu <lem n='349' type='0'/>satha quanta differencia<lb/> fu intra laudari <lem n='8' type='0'/>a Deu, et blastimarilu et <lem n='46' type='0'/>farisindi<lb/> gabbu. Quistu <lem n='3471' type='0'/>Daphnites era unu <lem n='2128' type='0'/>sophysta, homu di <lem n='3281' type='0'/>pacisca<lb/> et <lem n='106' type='0'/>murdaci opiniuni. Issu adimandau consillyu <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo<lb/> per <lem n='46' type='0'/>farisindi gabbu et <lem n='2087' type='0'/>adimandaulu si issu puria truvari<lb/> lu so cavallu, j� sia ch� que issu non nd'avia nullu; e da lu<lb/> deu li fu <lem n='92' type='0'/>rispostu que issu <lem n='432' type='0'/>trovaria lu cavallu de guisa que per<lb/> quillu <lem n='3472' type='0'/>turberiu issu <lem n='255' type='0'/>mureria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='231'/>E <lem n='698' type='0'/>turnandusendi alegri commu<lb/> qui avia <lem n='2469' type='0'/>gabbata la <lem n='935' type='0'/>fidi di li sacrati sorti, illu incappau in<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3473' type='0'/>Attalu, di lu quali issu avia dittu multu malu<lb/> in sua <lem n='2512' type='0'/>absencia, et per sou <lem n='122' type='0'/>cumandamentu issu <lem n='3471' type='0'/>Daphnites, dirupatu<lb/> da una rocca qui avia nomu Cavallu, <lem n='326' type='0'/>patiu pena di la<lb/> sua anima, <lem n='3281' type='0'/>paciska tantu que eciandeu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='370' type='0'/>volsi fari<lb/> <lem n='3474' type='0'/>cavillaciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='232'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Per quillu medemmi <lem n='3475' type='0'/>oraculu di <lem n='2012' type='0'/>Apollo fu amunistatu<lb/> <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, <lem n='1601' type='0'/>rigi di Macedonia, que issu guardassi sua saluti da<lb/> la violencia di lu <lem n='661' type='0'/>carru. Jssu <lem n='366' type='0'/>cumandau que per tuttu lu regnu<lb/> tutti li <lem n='661' type='0'/>carri fussiru solti et que nullu non si ndi usassi et etiandeu<lb/> sempri <lem n='160' type='0'/>skiffau quillu locu di <lem n='2531' type='0'/>Boecia qui avi nomu <lem n='2660' type='0'/>Carru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='233'/>Non pertantu issu non <lem n='120' type='0'/>potti fugiri lu modu di lu <lem n='216' type='0'/>periculu qui<lb/> l'era statu <lem n='3476' type='0'/>nuncciatu: ca <lem n='3477' type='0'/>Pausanias <lem n='40' type='0'/>a lu pomu di spata con<lb/> que l'<lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='15' type='0'/>avianci <lem n='2407' type='0'/>sculpitu unu <lem n='661' type='0'/>carru.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='49'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='234'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> La quali pertinaci necessitati qui vinni <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> <lem n='897' type='0'/>aparssi <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a sou <lem n='23' type='0'/>filyu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru. <lem n='3478' type='0'/>Calanu di <lem n='1670' type='0'/>Jndia,<lb/> lu quali per sua bona <lem n='1165' type='0'/>volya si <lem n='2' type='0'/>divia gittari supra lu focu <lem n='3459' type='0'/>alumatu,<lb/> adimandatu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru da issu <lem n='3478' type='0'/>Calanu que <lem n='366' type='0'/>cumandava<lb/> oy ki vulia diri, rispusi: �<lem n='1650' type='0'/>Alexandru, tostu ti <lem n='443' type='0'/>vidiraiu�; n�n<lb/> sanza causa ca lu <lem n='2246' type='0'/>vuluntariu <lem n='1948' type='0'/>issiri de la vita qui fici <lem n='3478' type='0'/>Calanu<lb/> la <lem n='1631' type='0'/>violenta morti di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru tosti <lem n='3104' type='0'/>sicutau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='235'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> Lu casu qui avinni <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='3479' type='0'/>rimeru per grandiza di miraculu<lb/> esti <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='40' type='0'/>a la morti di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1601' type='0'/>rigi. Lu quali, <lem n='3480' type='0'/>divacandu<lb/> oy <lem n='3481' type='0'/>agutandu la <lem n='1184' type='0'/>sentina, una <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni di mari lu gittau<lb/> fora di la <lem n='85' type='0'/>navi; e da l'altra parti di la <lem n='85' type='0'/>navi una altra <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni<lb/> lu <lem n='3483' type='0'/>rigatau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='85' type='0'/>navi. Adonca <lem n='3484' type='0'/>missitata fu la alegria cu<lb/> lu plantu <lem n='8' type='0'/>a quillu qui insemblamenti fu <lem n='2539' type='0'/>meskinu et felici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='236'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> E quilli que cos� su, non su <lem n='36' type='0'/>jlli da <lem n='393' type='0'/>cridiri que sianu<lb/> stati commu <lem n='3485' type='0'/>gabarij di natura en li corpi humani? <lem n='475' type='0'/>Suffriri si<lb/> pottiru, ca non ci appi <lem n='703' type='0'/>crudilitati; ma eciandeu issi sou da<lb/> <lem n='1906' type='0'/>cuntari intra di li miraculi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='237'/>Ca lu <lem n='23' type='0'/>filyu di <lem n='3486' type='0'/>Prusia, <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='3487' type='0'/>Bithimia,<lb/> qui appi cuss� nomu commu sou <lem n='71' type='0'/>patri, in locu di lu<lb/> ordini <lem n='1644' type='0'/>supernu di li denti, appi unu ossu <lem n='2543' type='0'/>stisu <lem n='1170' type='0'/>ygualimenti; n�<lb/> era laydu <lem n='8' type='0'/>a vidiri, n� <lem n='40' type='0'/>a lu usari no ndi sentia nullu <lem n='3488' type='0'/>sconzu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='238'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la <lem n='1547' type='0'/>filya di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3489' type='0'/>Mitridati, qui appi nomu <lem n='3490' type='0'/>Dicipedina<lb/> regina di Laodicea, nata cu <lem n='31' type='0'/>duy ordini di denti laydi<lb/> ultra modu, fu <lem n='3491' type='0'/>compagnissa de lu <lem n='2650' type='0'/>scachamentu di sou <lem n='71' type='0'/>patri,<lb/> vinchutu da <lem n='2049' type='0'/>Pompeiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='239'/><formula>26</formula><g ref='weak'>.</g> N�n li ochi di quillu homu foru di <lem n='1401' type='0'/>pizzula <lem n='1967' type='0'/>amiraciuni,<lb/> di lu quali esti manifestu que standu issu <lem n='40' type='0'/>a lu portu di <lem n='2611' type='0'/>Trapanu<lb/> illu vidia lu naviliu <lem n='412' type='0'/>issendu da lu portu di <lem n='3170' type='0'/>Cartagini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='240'/><formula>27</formula><g ref='weak'>.</g> Pluy <lem n='137' type='0'/>maravilyusu fu lu cori di <lem n='3492' type='0'/>Aristomenes <lem n='3493' type='0'/>messinisi<lb/> ca li ochi di quillu. Lu quali cori, <lem n='519' type='0'/>talyatu da li Athenisi per�<lb/> ca issu era statu multu <lem n='3494' type='0'/>dulusu, fu <lem n='432' type='0'/>truatu plenu di pili.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='50'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='241'/><formula>28</formula><g ref='weak'>.</g> E lu poeta <lem n='2961' type='0'/>Antipater di <lem n='2546' type='0'/>Sydonia ogni <lem n='431' type='0'/>annu, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> di lu <lem n='431' type='0'/>annu, in cutali iornu commu issu era statu natu,<lb/> avia la <lem n='959' type='0'/>fevri. E venendu <lem n='8' type='0'/>ad ultima <lem n='3495' type='0'/>vilyeza, muriu in cutali<lb/> iornu di lu <lem n='431' type='0'/>annu commu issu medemmi era statu natu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='242'/><formula>29</formula><g ref='weak'>.</g> In quistu locu convinivilimenti si <lem n='2882' type='0'/>ricuntanu <lem n='3496' type='0'/>Pollistratu<lb/> et <lem n='3497' type='0'/>Ypolidides qui foru <lem n='111' type='0'/>phylosophy. Issi foru nati in unu<lb/> medemmi iornu et <lem n='3104' type='0'/>secutaru la <lem n='1525' type='0'/>secta di unu medemmi mastru,<lb/> ch� esti di <lem n='1618' type='0'/>Epituru. E foru eciandeu coniuncti di <lem n='197' type='0'/>patrimoniu<lb/> et di nutricamentu e di <lem n='1236' type='0'/>scola. Et <lem n='40' type='0'/>a la ultima <lem n='3495' type='0'/>vilyezza foru<lb/> morti in unu <lem n='308' type='0'/>momentu di tempu. <lem n='981' type='0'/>Cutantu <lem n='1881' type='0'/>eguali compagnia<lb/> di fortuna et eciandeu di amistati quali esti quillu qui non<lb/> <lem n='393' type='0'/>creya que issa fu <lem n='261' type='0'/>ingendrata, nutricata et <lem n='1742' type='0'/>compluta da lu <lem n='214' type='0'/>sinu<lb/> di issa la celestiali <lem n='858' type='0'/>concordia?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='243'/><formula>30</formula><g ref='weak'>.</g> E <lem n='3103' type='0'/>imper� quisti <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='3498' type='0'/>putissimamenti in filgi di <lem n='1601' type='0'/>rigi,<lb/> oy in <lem n='1601' type='0'/>rigi nobilissimu, oy in poeta di claru ingeniu, oy in<lb/> homini sapientissimi, oy in homu di non <lem n='2264' type='0'/>cannussuta sorti n�n<lb/> issa medemma la natura plena di ogni bona et <lem n='387' type='0'/>mala materia<lb/> di li <lem n='447' type='0'/>cosi non ndi purr� rendiri rasuni? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='244'/>N�n pluy n� mancu,<lb/> commu eciandeu di ch� per ki issa la natura <lem n='80' type='0'/>amau <lem n='1083' type='0'/>cutantu li<lb/> <lem n='1725' type='0'/>capri salvagi di la isula di <lem n='1641' type='0'/>Creti. Li quali quandu su <lem n='1647' type='0'/>sagittati,<lb/> issa la natura li mena <lem n='51' type='0'/>co li soy <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='40' type='0'/>a lu salutari ayutu di la<lb/> <lem n='417' type='0'/>herba di lu <lem n='3499' type='0'/>dittamu; et, <lem n='3500' type='0'/>tantostu que l'<lem n='16' type='0'/>�nnu <lem n='577' type='0'/>pillyata, <lem n='1279' type='0'/>gittanu<lb/> da li <lem n='1034' type='0'/>plaghi e li sagitti et eciandeu la virtuti di lu <lem n='1029' type='0'/>tossiku di<lb/> qui <lem n='13' type='0'/>erannu <lem n='3501' type='0'/>intossikati li sagitti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='245'/>Oy eciandeu non purria <lem n='38' type='0'/>rindiri<lb/> causa di ch� qui se <lem n='46' type='0'/>faci in la ysula di la <lem n='3502' type='0'/>Cephalunia? Ca,<lb/> cun ch� sia cosa que in li altri paysi li pecuri se <lem n='1019' type='0'/>recriennu <lem n='518' type='0'/>bevendu<lb/> aqua quandu <lem n='16' type='0'/>�nnu siti, la mayuri parti di quilli que<lb/> sonnu in <lem n='3502' type='0'/>Cephalunia, per la pl� parti di lu <lem n='431' type='0'/>annu, standu cu la<lb/> <lem n='471' type='0'/>buka aperta e <lem n='453' type='0'/>recivendu li venti da alta, se <lem n='1368' type='0'/>levanu la siti commu<lb/> si illi <lem n='518' type='0'/>bevissiru <lem n='525' type='0'/>acqua. Oy etiamdeu per qui issa la natura<lb/> aya facta quista gratia <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2496' type='0'/>altari di <lem n='3503' type='0'/>Cratuna, qui esti in lu<lb/> templu di <lem n='3178' type='0'/>Juno Lacuna, que la <lem n='1304' type='0'/>ciniri enci sta <lem n='728' type='0'/>firma et immobili<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ogni ventu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='246'/>E <lem n='2166' type='0'/>maximanenti per qui issa la natura <lem n='370' type='0'/>volsi<lb/> que Calcedonia <lem n='84' type='0'/>pussidissi et avissi una aqua e lu Campu <lem n='3504' type='0'/>Calenu<lb/> una altra li quali <lem n='1482' type='0'/>ambiduy <lem n='16' type='0'/>avenu <lem n='2379' type='0'/>proprietati di vinu et di<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='51'/>li quali li <lem n='498' type='0'/>hommini s'<lem n='3505' type='0'/>embriacanu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='247'/>Nuy nun <lem n='2' type='0'/>divimu <lem n='3204' type='0'/>prosecutari<lb/> quisti <lem n='447' type='0'/>cosi cu admiraciuni, ma li <lem n='2' type='0'/>divimu <lem n='427' type='0'/>aricurdari, cun<lb/> ch� sia <lem n='3506' type='0'/>chosa que nuy sachamu que <lem n='818' type='0'/>dritamenti issa, ch� la<lb/> natura, avi grandissimu putiri, apressu la quali esti infinita fatiga<lb/> di <lem n='261' type='0'/>ingendrari ogni cosa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='248'/><formula>31</formula><g ref='weak'>.</g> Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi venenti supra nostra rasuni cun ch� sia<lb/> cosa que nuy li <lem n='16' type='0'/>ayamu <lem n='202' type='0'/>tucati, <lem n='46' type='0'/>fazzasi eciandeu <lem n='123' type='0'/>menciuni di lu<lb/> serpenti ripurtata da <lem n='3507' type='0'/>Tituliviu <lem n='3508' type='0'/>curiusa e plenariamenti. Ca<lb/> issu <lem n='3507' type='0'/>Tituliviu dici qui quilla serpenti truvata in <lem n='2540' type='0'/>Africa apressu<lb/> lu <lem n='1010' type='0'/>flumu <lem n='3509' type='0'/>Bragmada, fu di tanta grandiza que ista <lem n='3312' type='0'/>divitau<lb/> et <lem n='479' type='0'/>defisi lu usu di lu flumu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu di <lem n='3510' type='0'/>Altiliu; et<lb/> dici que issa <lem n='1074' type='0'/>aucisi multi cavaleri cu la grandi bucca sua et<lb/> multi eciandeu turnia<supplied>ti</supplied> di la rivolta di la <lem n='558' type='0'/>cuda. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='249'/>Cun ch� sia<lb/> cosa que n� per <lem n='1024' type='0'/>dardi se putissi <lem n='3511' type='0'/>perchari, <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3512' type='0'/>dredannu cu <lem n='2771' type='0'/>balisti<lb/> da <lem n='3513' type='0'/>turnu et con <lem n='3245' type='0'/>gittitu di spissi et di gravusi petri fu <lem n='1074' type='0'/>aucisa.<lb/> Et <lem n='8' type='0'/>a tutti li <lem n='570' type='0'/>compagnii et li legiuni di cavaleri parsi issa<lb/> pl� terribili ca tuttu lu putiri di <lem n='3170' type='0'/>Cartagini. E dici que, <lem n='2059' type='0'/>impluti<lb/> li <lem n='1815' type='0'/>cannali di l'aqua di lu sou sangui, la <lem n='1278' type='0'/>regiuni vicina fu<lb/> <lem n='2211' type='0'/>currutta di lu <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusu <lem n='1671' type='0'/>vapuri qui se levau da lu corpu<lb/> sou; e dici eciandeu <lem n='3507' type='0'/>Tituliviu que lu sou <lem n='951' type='0'/>coyru mandatu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu di longu <lem n='58' type='0'/>centu et vinti pedi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='250'/><lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='52'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2 Rubricario</head>Li capituli di lu libru <lem n='940' type='0'/>segundu.<lb/> Capitulu primu, de li ordinaciuni antiqui.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, di la disciplina di li cavaliri.<lb/> Capitulu <formula>IIJ</formula>, di la rasuni di <lem n='1794' type='0'/>triumphari.<lb/> Capitulu <formula>IIIJ</formula>, di la nota di li censuri.<lb/> Capitulu quintu, di la maiestati.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='251'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2, cap. 1</head>Lu primu cap<sic>.</sic>, di li ordinaciuni antiqui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='252'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied><lem n='736' type='0'/>D</supplied>apoy que eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='3292' type='0'/>encirkatu lu <lem n='313' type='0'/>riku e lu putirusu regnu<lb/> di la natura, eu <lem n='1411' type='0'/>incumenzar� <lem n='8' type='0'/>a diri di li ordinaciuni antiqui<lb/> digni da <lem n='427' type='0'/>aricurdari di la nostra citati et eciandeu di l'altra<lb/> genti, ca mesteri esti di <lem n='138' type='0'/>cannussiri quali foru li verasi <lem n='1155' type='0'/>elementi<lb/> oy principij di quista <lem n='2288' type='0'/>prospera oy felici vita, la quali nuy<lb/> <lem n='46' type='0'/>facimu modu sutta quistu optimu principi, <lem n='8' type='0'/>a ch� que lu <lem n='3005' type='0'/>sguardamentu<lb/> di quilli principij <lem n='46' type='0'/>fazza <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='3514' type='0'/>prufectu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='565' type='0'/>custumi<lb/> di modu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='253'/>Apressu li <lem n='2042' type='0'/>antiki nulla cosa se facia n� privata n� <lem n='670' type='0'/>publica<lb/> se non per <lem n='2457' type='0'/>auguru <lem n='577' type='0'/>pillyatu ananti que la cosa se facissi. Da lu<lb/> quali <lem n='565' type='0'/>custumi vinni que etiandeu <lem n='40' type='0'/>a lu tempu di modu li <lem n='3125' type='0'/>aguriri<lb/> su <lem n='3515' type='0'/>intramissi et <lem n='2087' type='0'/>adimandati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='633' type='0'/>nozzi. E i� sia ch� que<lb/> li Rumani <lem n='16' type='0'/>ayanu lassatu di <lem n='2087' type='0'/>adimandari li <lem n='3125' type='0'/>agureri, non pertantu<lb/> per lu <lem n='450' type='0'/>numi di la antiqua <lem n='1813' type='0'/>custuma endi su rimasi <lem n='653' type='0'/>alcuni<lb/> <lem n='1760' type='0'/>vestigij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='254'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Li femini, sedendu, <lem n='1142' type='0'/>cenavanu cu li masculi, standu <lem n='3516' type='0'/>culcati;<lb/> la quali usanza vinni oy passau da lu maniari insembla<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='53'/>di li homini <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='447' type='0'/>cosi divini. Ca in lu maniari di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter issu<lb/> sta <lem n='40' type='0'/>a lu lectu, et <lem n='3178' type='0'/>Juno e la <lem n='1991' type='0'/>Minerva eranu invitati <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1127' type='0'/>cena in<lb/> <lem n='3517' type='0'/>chayeri oy in segi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='255'/>La quali maynera di severitati la nostra<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati la <lem n='1245' type='0'/>oserva pl� diligentimenti intra di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu ca intra<lb/> li casi: ca pluy esti da guardari ch� qui <lem n='3164' type='0'/>aperteni <lem n='40' type='0'/>a la disciplina<lb/> di li <lem n='1426' type='0'/>dee ca di li femini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='256'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Li <lem n='884' type='0'/>donni ki erannu <lem n='606' type='0'/>contenti di unu matrimoniu <lem n='1656' type='0'/>skittu<lb/> erannu hunurati di curuna di <lem n='1187' type='0'/>hunistati. Ca li <lem n='2848' type='0'/>matruni pensavanu<lb/> que skittu quillu animu era non curruttu per pura <lem n='935' type='0'/>fidi<lb/> lu quali poy di lu lectu uvi aviannu <lem n='399' type='0'/>lassata la <lem n='2403' type='0'/>virginitati <supplied>per<lb/> <lem n='2510' type='0'/>espusarsi</supplied> non sappia issiri <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1181' type='0'/>publicu. E <lem n='16' type='0'/>aviannu quista <lem n='1373' type='0'/>credenza<lb/> que la <lem n='1700' type='0'/>experiencia di multi <lem n='631' type='0'/>matrimunij era commu signu<lb/> di una intemperanza <lem n='1503' type='0'/>conceduta da <lem n='292' type='0'/>ligi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='257'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3518' type='0'/>Spartimentu di maritu et di <lem n='276' type='0'/>mulyeri da poy que <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> fu facta fin <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='58' type='0'/>centu et <lem n='59' type='0'/>cinquanta <lem n='431' type='0'/>anni no ndi fu fattu nullu.<lb/> E, lu primu, <lem n='3519' type='0'/>Spuriu <lem n='3520' type='0'/>Carbillu lassau la <lem n='276' type='0'/>mulyeri, per� ca issa non<lb/> facia filioli. Lu quali i� sia ch� que parissi smossu da rasuni<lb/> asay sufficienti, non pertantu issu non fu sanza reprehensioni,<lb/> ca li nostri antiqui pensavanu que eciandeu la <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di<lb/> aviri filyoli non se <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='2599' type='0'/>prepuniri <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='935' type='0'/>fidi di lu <lem n='631' type='0'/>matrimuniu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='258'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma, per tali que lu hunuri di la <lem n='2848' type='0'/>matruna fussi pluy<lb/> <lem n='195' type='0'/>securu per <lem n='3521' type='0'/>diffindimentu di sua virgugna, <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3519' type='0'/>Spuriu facendu<lb/> <lem n='3522' type='0'/>acitari la <lem n='2848' type='0'/>matruna, non la lassaru tucari <lem n='8' type='0'/>a ch� que la<lb/> manu fussi lassata non sfurzata da <lem n='1321' type='0'/>straniu <lem n='189' type='0'/>tukamentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='259'/>Da c�<lb/> in <lem n='3523' type='0'/>daretu, li femini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non <lem n='518' type='0'/>beviannu vinu ni per aventura<lb/> issi non <lem n='1855' type='0'/>scurrissiru in <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='561' type='0'/>dishunuri. Ca lu proximu<lb/> gradu di intemperanza esti da lu vinu <lem n='40' type='0'/>a la luxuria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='260'/>Ma <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que la lur hunestati non fussi tristi et <lem n='3524' type='0'/>horruta, ma fussi temperata<lb/> da hunesta sequela, vulendu lur mariti, issi usaru di<lb/> multu auru et di multa purpura. Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que lur <lem n='949' type='0'/>belliza fussi<lb/> pl� <lem n='1185' type='0'/>semelianti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3525' type='0'/>cisnu, illi se <lem n='3526' type='0'/>imblundianu li <lem n='1133' type='0'/>capilli cun<lb/> lissia <lem n='1134' type='0'/>factata di ciniri <lem n='2405' type='0'/>acunza <lem n='8' type='0'/>a fari ch�. Ca intandu nulli ochi<lb/> di li successuri di matrimonij <lem n='1321' type='0'/>stranij non se <lem n='2711' type='0'/>dutavanu, ma<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='54'/><lem n='1170' type='0'/>ygualmenti e lu vidiri santamenti se guardava, e lu essiri vidutu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a vicenda con grandi hunestati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='261'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma tutti <lem n='440' type='0'/>fiati que intra lu maritu et la <lem n='276' type='0'/>mulyeri avia <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> <lem n='215' type='0'/>scandalu, issi <lem n='126' type='0'/>veniendu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='3527' type='0'/>templicellu di la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3528' type='0'/>Viriplaca,<lb/> lu quali esti <lem n='40' type='0'/>a lu Palazzu, et <lem n='3291' type='0'/>inlocu parlandu insemblamenti<lb/> ch� que <lem n='370' type='0'/>vuliannu, lassata ogni rancura, se nde <lem n='698' type='0'/>turnavannu<lb/> <lem n='3529' type='0'/>acurdati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='262'/>Dicisi que la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3463' type='0'/>consecutau quistu nomu,<lb/> per� que issa <lem n='1917' type='0'/>apagava li mariti <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='276' type='0'/>mulyeri: <lem n='1426' type='0'/>dea da essiri<lb/> <lem n='98' type='0'/>reveruta et <lem n='1912' type='0'/>cultivata non <lem n='349' type='0'/>sachu se di pluy principali, ma di<lb/> <lem n='1677' type='0'/>nutabili sacrificij commu guardiana di la <lem n='1899' type='0'/>cotidiana et di la<lb/> <lem n='3035' type='0'/>domestica paci. Per la quali cosa issa la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='2678' type='0'/>arindia <lem n='40' type='0'/>a li homini<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a li femini <lem n='1676' type='0'/>debitu hunuri per coniungimentu di <lem n='378' type='0'/>caritati<lb/> et di amuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='263'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Quista virgugna, <supplied>la quali esti dicta</supplied>, era intra di li mariti<lb/> et di li <lem n='276' type='0'/>mulyeri. Ma qued era intra l'altri <lem n='3082' type='0'/>parintiski, e non<lb/> s'<lem n='119' type='0'/>acurdava beni con quistu? Ca <lem n='8' type='0'/>a ch� que per <lem n='1401' type='0'/>pizzulu <lem n='1868' type='0'/>indiciu<lb/> eu <lem n='396' type='0'/>signifiki la sua grandi virtuti, <lem n='653' type='0'/>alcunu tempu <lem n='421' type='0'/>durau n� ke<lb/> lu <lem n='71' type='0'/>patri se bagnava cu lu <lem n='23' type='0'/>filyu da <formula>XIIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni in susu, n� lu <lem n='1756' type='0'/>soceru<lb/> cu lu generi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='264'/>Adonca manifesta cosa esti que tantu di<lb/> religiuni se guardava oy oservava intra di li <lem n='389' type='0'/>personi coniunti<lb/> per sangui quantu se facia <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei: ca per grandi <lem n='690' type='0'/>malvasitati<lb/> era tenuta <lem n='1844' type='0'/>spulyarsi nudu intra di lu cusini non pluy n�n minu<lb/> ca in <lem n='653' type='0'/>alcunu templu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='265'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu li nostri <lem n='1793' type='0'/>antecessuri <lem n='1237' type='0'/>urdinaru que se facissiru<lb/> <lem n='1162' type='0'/>convitu <lem n='2494' type='0'/>sulenni qui avia nomu �<lem n='1449' type='0'/>caristia�, <lem n='40' type='0'/>a lu quali nullu<lb/> se <lem n='1274' type='0'/>convitava se non li <lem n='389' type='0'/>persuni coniunti per sangui <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> se <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='95' type='0'/>discordia <lem n='2664' type='0'/>acadia per <lem n='653' type='0'/>alcunu tempu intra li <lem n='389' type='0'/>persuni<lb/> coniunti per sangui, ki se nci metissi <lem n='1116' type='0'/>acordu in quillu jornu di<lb/> alegria et standu <lem n='40' type='0'/>a la tavula.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='266'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> La juventuti cuss� <lem n='2678' type='0'/>arindia lu <lem n='1676' type='0'/>debitu hunuri et <lem n='1064' type='0'/>reverentia<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2797' type='0'/>vetrani commu se issi fussiru comuni <lem n='71' type='0'/>patri di tutti<lb/> quanti. Per la quali cosa lu iornu qui se tenia consilyu, li juvini<lb/> <lem n='815' type='0'/>acompagnavanu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, oy amicu ki fussi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='55'/>di lur <lem n='71' type='0'/>patri, oy <lem n='960' type='0'/>parenti qui li fussi; et non se partianu li juvini<lb/> da li porti di lu palazzu fin <lem n='40' type='0'/>a lu consilyu finitu, per tali que<lb/> <lem n='2331' type='0'/>remenassiru li <lem n='2190' type='0'/>senaturi fin <lem n='40' type='0'/>a la lur casa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='267'/>Per lu quali vuluntariu<lb/> <lem n='516' type='0'/>aspittari issi li juvini <lem n='2167' type='0'/>essercitavanu li corpi et li animi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> non <lem n='3530' type='0'/>pigramenti <lem n='145' type='0'/>sustiniri fatiga per la republica; et in pocu<lb/> tempu per la lur <lem n='510' type='0'/>hunesta fatiga, issi <lem n='1778' type='0'/>deventavanu mastri <lem n='233' type='0'/>consilyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='268'/>Li juvini, quandu eranu invitati <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='1127' type='0'/>cena, adimandavanu<lb/> quali homini eranu invitati <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='1162' type='0'/>convitu nin<lb/> per aventura issi se <lem n='888' type='0'/>assitassiru ananti d'<lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='2797' type='0'/>vetranu. E, levata<lb/> la tavula, issi <lem n='475' type='0'/>suffirianu que li <lem n='2797' type='0'/>vetrani ananti se <lem n='1368' type='0'/>levassiru<lb/> et se nde andassiru; per li quali <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='121' type='0'/>pari eciandeu commu in<lb/> tempu di la <lem n='1127' type='0'/>cena comu issi <lem n='3414' type='0'/>acustumavanu di parlari <lem n='3531' type='0'/>amisuratamenti<lb/> et hunestamenti in presencia di li <lem n='2797' type='0'/>vetrani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='269'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Et issi li <lem n='2797' type='0'/>vetrani <lem n='2882' type='0'/>ricuntavannu li lur grandi operi <lem n='3532' type='0'/>rismati<lb/> da li <lem n='2663' type='0'/>juculari <lem n='8' type='0'/>a ch� que li juvini se <lem n='3533' type='0'/>curaiassiru di ben fari.<lb/> Que cosa esti pl� nobili et pluy utili di quistu <lem n='2588' type='0'/>combatimentu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='270'/>La juventuti <lem n='2678' type='0'/>arindia lu hunuri sou <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2797' type='0'/>vetrani e la <lem n='485' type='0'/>etati<lb/> trapassata <lem n='1232' type='0'/>amagistrava et insignava quilli qui i� <lem n='32' type='0'/>intravanu la<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati <lem n='3534' type='0'/>uperusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='271'/>Quali <lem n='1643' type='0'/>Athene, quali scoli <lem n='2599' type='0'/>preponiroiu eu <lem n='8' type='0'/>a quista<lb/> <lem n='3035' type='0'/>domestica disciplina? Di c� <lem n='175' type='0'/>nascianu li <lem n='2762' type='0'/>Camilli, li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni,<lb/> li <lem n='1934' type='0'/>Fabricij, li <lem n='2787' type='0'/>Marcelli, li <lem n='2741' type='0'/>Fabij et, <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu non sia<lb/> troppu <lem n='3536' type='0'/>prolixu <lem n='674' type='0'/>cuntandu tutti li gentili homini di lu nostru<lb/> imperiu, di k� <lem n='132' type='0'/>resplenderu li divini Cesari, qui su <lem n='1096' type='0'/>clarissima<lb/> parti di lu <lem n='128' type='0'/>celu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='272'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Et in tal guisa <lem n='80' type='0'/>amavannu li Rumani la <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='3537' type='0'/>caritativamenti<lb/> que grandi tempu et multi seculi <lem n='12' type='0'/>stitti que nullu di<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi nu<supplied>n</supplied>ca revelau nullu secretu di lu consilyu. Skittu<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu, et issu medemmi per una <lem n='3538' type='0'/>incautela, venendu<lb/> da <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='40' type='0'/>a la casa, ricuntau ch� que era statu <lem n='762' type='0'/>trattatu <lem n='1403' type='0'/>secritamenti<lb/> in consilyu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2627' type='0'/>Publiu Grassu, <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi <lem n='2741' type='0'/>Fabiu que<lb/> issu <lem n='2627' type='0'/>Publiu era statu <lem n='3539' type='0'/>questuri; ma non l'andau per <lem n='82' type='0'/>menti que<lb/> issu non era ancora factu <lem n='2190' type='0'/>senaturi. Per la quali cosa sulamenti<lb/> eciandeu <lem n='8' type='0'/>a quilli qui erannu stati officiali era <lem n='1503' type='0'/>concessu d'<lem n='32' type='0'/>intrari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='273'/>Ma j� sia ch� que lu <lem n='608' type='0'/>erruri di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu fussi <lem n='510' type='0'/>hunestu,<lb/> non pertantu issu ende fu grandimenti <lem n='617' type='0'/>represu da tutti<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='56'/>li <lem n='2190' type='0'/>senaturi. Ca li nostri anciani nunca volsiru que fussi solta<lb/> oy <lem n='2916' type='0'/>amancata la <lem n='2241' type='0'/>taciturnitati, la quali esti optimu <lem n='131' type='0'/>ligami et <lem n='195' type='0'/>segurissimu<lb/> di <lem n='1117' type='0'/>aministrari la repubblica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='274'/>Adonca cun ch� sia cosa<lb/> que lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di Asia <lem n='3540' type='0'/>Eumenes, lu quali fu <lem n='709' type='0'/>amicissimu di la<lb/> nostra citati, avissi <lem n='396' type='0'/>significatu <lem n='40' type='0'/>a lu senatu que <lem n='3220' type='0'/>Perses se <lem n='1314' type='0'/>aparichava<lb/> di fari <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='3452' type='0'/>nunca may se<lb/> sappi n�n ch� que <lem n='3540' type='0'/>Eumenes avia mandatu dicendu <lem n='40' type='0'/>a lu senatu,<lb/> n�n eciandeu ch� que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi aviannu urdinatu di fari,<lb/> fin intantu que fu <lem n='349' type='0'/>sapputu que <lem n='3220' type='0'/>Perses era prisu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='275'/><lem n='1877' type='0'/>Fidatu era<lb/> et profundu lu cori di la republica in la <lem n='532' type='0'/>curti et era <lem n='3541' type='0'/>furtilizatu<lb/> et <lem n='2703' type='0'/>impalazzatu <lem n='1535' type='0'/>inturnu di <lem n='607' type='0'/>savissimu silenciu e quilli qui<lb/> <lem n='32' type='0'/>intravanu lu limitari di la <lem n='532' type='0'/>curti, gittata la privata caritati, se<lb/> <lem n='1867' type='0'/>vestiannu la <lem n='670' type='0'/>publica. Adonca eu nonn <lem n='370' type='0'/>volyu diri unu, ma tu <lem n='393' type='0'/>cridirissi<lb/> que nullu avissi audutu ch� qui era <lem n='236' type='0'/>commissu <lem n='40' type='0'/>a li aurichi<lb/> di tanti homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='276'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> E li offitiali antiqui commu se purtaru con grandi<lb/> <lem n='2544' type='0'/>sforzu <lem n='41' type='0'/>retinendu lur maiestati et quilla di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma,<lb/> da k� se p� <lem n='138' type='0'/>kanussiri. Ca intra li altri indicij di lur gravitati<lb/> etiamdeu quistu <lem n='625' type='0'/>guardavannu cun grandi diligencia: ca nunca<lb/> <lem n='92' type='0'/>respundiannu <lem n='40' type='0'/>a li Greci se non in lingua <lem n='1746' type='0'/>latina, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='277'/>et eciandeu<lb/> <lem n='211' type='0'/>constringianu li Greci que, lassata la lur lingua, issi <lem n='102' type='0'/>parlassuru<lb/> per interpretu <lem n='2757' type='0'/>medianu, non <lem n='3108' type='0'/>skittu in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, ma etiandeu<lb/> in <lem n='1733' type='0'/>Grecia et in Asia, <lem n='8' type='0'/>a ch� que lu hunuri di la lingua <lem n='1746' type='0'/>latina<lb/> pluy <lem n='98' type='0'/>revirutu da ogni genti se <lem n='316' type='0'/>spandissi et <lem n='2000' type='0'/>dilatassi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='278'/>Non<lb/> que issi li officiali non <lem n='124' type='0'/>intendissiru ben lu <lem n='3162' type='0'/>grecisku, ma issi<lb/> volsiru que in ogni cosa lu <lem n='2915' type='0'/>palliu, <supplied>vestita di cavaleri</supplied>, fussi<lb/> <lem n='647' type='0'/>suiettu <lem n='40' type='0'/>a la toga, vestuta di li consuli; e <lem n='1239' type='0'/>reputavannu cosa non<lb/> digna que la gravitati di lu imperiu et la sua <lem n='265' type='0'/>aucturitati se<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunassi <lem n='40' type='0'/>a lu delectu et <lem n='40' type='0'/>a la suavitati di parlari <lem n='2967' type='0'/>grecisku.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='279'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Et imper� tu, <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, non <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='999' type='0'/>dampnatu<lb/> per peccatu di <lem n='3542' type='0'/>villanisku <lem n='3543' type='0'/>riguri ca tu non vulisti que la tua<lb/> <lem n='3544' type='0'/>vetraneza fussi multu pulita per <lem n='3545' type='0'/>facunda; la quali <lem n='3544' type='0'/>vetraneza<lb/> tua fu <lem n='1979' type='0'/>curunata di <lem n='31' type='0'/>duy curuni di <lem n='1961' type='0'/>lauru et fu clara per <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='2041' type='0'/>triumphy, ch� esti di la genti di Numidia et de Germana, de<lb/> qui tu fussi vincituri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='280'/><lem n='393' type='0'/>Creyu eu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que lu <lem n='2542' type='0'/>furisteru per<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='57'/><lem n='2289' type='0'/>exercitaciuni di ingeniu servu di lu ritu di soy paysi non fussi<lb/> fugitivu. Dunca, qui apersi li porti <lem n='8' type='0'/>a quista usanza di modu<lb/> que li aur<supplied>i</supplied>chi di la <lem n='532' type='0'/>curti su sturduti di libelli <lem n='2967' type='0'/>greciski? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='281'/>Eu<lb/> <lem n='393' type='0'/>creyu que ch� facissi Molo <lem n='2281' type='0'/>rethoricu, lu quali multu <lem n='2412' type='0'/>asutilyau<lb/> li studij di Marchu <lem n='1557' type='0'/>Tulliu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni, ca cosa certa esti qui issu<lb/> Molo fu lu primu anti tutti li <lem n='3546' type='0'/>strangeri qui fu audutu in <lem n='532' type='0'/>curti<lb/> sanza interpreti; lu quali hunuri issu appi <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti ca<lb/> lu <lem n='3547' type='0'/>Arpinati, di grandi felicitati <lem n='1494' type='0'/>ayutata la <lem n='1454' type='0'/>suvrana virtuti di<lb/> la rumana <lem n='2940' type='0'/>eloquenci<supplied>a</supplied>, cuss� beni se tu voy guardari sua sapientia,<lb/> commu se tu guardi la <lem n='2153' type='0'/>habundantissima funtana di<lb/> sua <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='282'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Con grandissima diligencia <lem n='151' type='0'/>servaru li nostri antiqui<lb/> quista <lem n='1813' type='0'/>custuma, que nullu se <lem n='611' type='0'/>mitissi in mezu intra lu consulu<lb/> e lu primu lecturi, eciandeu se per rasun d'<lem n='555' type='0'/>offitiu <lem n='653' type='0'/>alcun andassi<lb/> insembla cu lu consulu; ma skittu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='23' type='0'/>filyu qui era <lem n='3323' type='0'/>citellu<lb/> era licitu di andari ananti lu <lem n='71' type='0'/>patri standu consulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='283'/>La<lb/> quali <lem n='1813' type='0'/>custuma fu guardata s� <lem n='3037' type='0'/>tenacimenti que, quandu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> <lem n='3094' type='0'/>Maximu qui era statu <lem n='9' type='0'/>cinqui <lem n='440' type='0'/>fiati consulu, homu eciandeu<lb/> <lem n='2111' type='0'/>lungamenti statu di summa aucturitati et di ultima <lem n='3544' type='0'/>vetraniza,<lb/> intandu invitatu da lu filyu consulu que issu lu vitranu se <lem n='611' type='0'/>mitissi<lb/> intra issu lu consulu e lu primu <lem n='3548' type='0'/>licturi per tali que issu<lb/> non fussi troppu strittu intra la <lem n='1858' type='0'/>calca oy la <lem n='1341' type='0'/>pressa di li Sanniti<lb/> soy inimici, <lem n='40' type='0'/>a li quali issu lu consulu era vinutu <lem n='8' type='0'/>a parlari, issu<lb/> lu vetranu non se nci <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='386' type='0'/>metri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='284'/>Issu medemmi <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, mandatu<lb/> per legatu <lem n='40' type='0'/>a lu filyu qui era consulu <lem n='8' type='0'/>ad unu locu qui<lb/> avi nomu Suessa, poy que issu se <lem n='1900' type='0'/>adunau que lu consulu era<lb/> andatu fora di la terra <lem n='8' type='0'/>a fari sou officiu, <lem n='2923' type='0'/>curruzatu que de li<lb/> undici <lem n='1605' type='0'/>litturi nullu li avia <lem n='366' type='0'/>cumandatu que issu <lem n='2752' type='0'/>scavalgassi,<lb/> plenu di <lem n='372' type='0'/>ira se <lem n='1344' type='0'/>astallau et <lem n='888' type='0'/>assitaussi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='285'/>Et incontinenti <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, <lem n='263' type='0'/>ubedendu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='107' type='0'/>vuci sua, <lem n='39' type='0'/>dissi: �O filyu, eu non <lem n='2378' type='0'/>sprezay lu tu imperiu<lb/> summu, ma eu <lem n='370' type='0'/>volsi pruvari se tu te <lem n='2029' type='0'/>sapivi ben purtari<lb/> commu consulu. Ca eu <lem n='349' type='0'/>sachu ben lu <lem n='1897' type='0'/>debitu per lu quali lu<lb/> filyu esti tenutu di fari reverencia <lem n='8' type='0'/>a sou <lem n='71' type='0'/>patri, ma eu <lem n='81' type='0'/>judicu<lb/> que li <lem n='3549' type='0'/>urdinaciuni publici su melyuri et pluy putirusi ca la<lb/> caritati privata�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='58'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='286'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3333' type='0'/>Ricuntati li laudi di Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, <lem n='2985' type='0'/>representanussi <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> homini di <lem n='137' type='0'/>maravalyusa constancia. Li quali essendu mandati<lb/> messagi da lu senatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu et avendu riciputi locu <lem n='379' type='0'/>grandissimi<lb/> <lem n='710' type='0'/>iniurij et essendu l'unu <lem n='3551' type='0'/>imbrussinatu di urina, foru<lb/> introdutti <lem n='40' type='0'/>a lu palazu <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di Rumania, et <lem n='3291' type='0'/>illocu<lb/> <lem n='46' type='0'/>ficeru sua <lem n='3552' type='0'/>messagiria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='287'/>N�n ricuntaru nulla cosa di la iniuria<lb/> la quali issi avianu <lem n='453' type='0'/>riciputa, n�n se nde <lem n='341' type='0'/>lamentaru nienti <lem n='8' type='0'/>a<lb/> ch� que issi non <lem n='39' type='0'/>dicissiru <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa ultra ch� qui l'era statu<lb/> <lem n='236' type='0'/>commissu; e da <lem n='943' type='0'/>dentru li lur <lem n='1392' type='0'/>curagi, per <lem n='2168' type='0'/>consideraciuni di<lb/> la antiqua <lem n='1813' type='0'/>custuma, non se <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='546' type='0'/>trahiri lu duluri, lu quali se<lb/> senti <lem n='2232' type='0'/>gravusissimu de la iniuria facta <lem n='8' type='0'/>ad homu. Per certu tu,<lb/> citati di <lem n='3550' type='0'/>Tarantu, ti <lem n='1824' type='0'/>circasti, et <lem n='3436' type='0'/>ameritasti, di <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3553' type='0'/>consumpcioni<lb/> di li toy <lem n='210' type='0'/>rikizzi di li quali tu <lem n='156' type='0'/>habundavi i� grandi<lb/> tempu fin <lem n='8' type='0'/>ad invidia di li humini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='288'/>Ca, <lem n='691' type='0'/>dementre que tu, <lem n='1040' type='0'/>inflata,<lb/> <lem n='260' type='0'/>onrata di <lem n='147' type='0'/>prosperitati di la fortuna presenti, <lem n='3036' type='0'/>superbamenti<lb/> <lem n='1788' type='0'/>considiri la fermeza di tua <lem n='3524' type='0'/>horruta virtuti, <lem n='1338' type='0'/>fidanduti<lb/> di tua forza, incappasti <lem n='40' type='0'/>a la multu <lem n='1391' type='0'/>putirusa spata di lu nostru<lb/> imperiu commu <lem n='3554' type='0'/>ceca et pachia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='289'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu, partendumi da li <lem n='565' type='0'/>custumi consumati<lb/> et distrutti per luxuria, <lem n='1527' type='0'/>trapassi <lem n='40' type='0'/>a li severissimi <lem n='3549' type='0'/>urdinaciuni<lb/> di li nostri anciani <lem n='3090' type='0'/>dananti lu tempu di modu, lu senatu tinia<lb/> sou <lem n='2908' type='0'/>stazzu in quillu locu qui avi nomu <lem n='3555' type='0'/>Senaculu, n�n<lb/> <lem n='3556' type='0'/>espectava que issu fussi mandatu <lem n='144' type='0'/>chamandu per <lem n='1361' type='0'/>adunarsi da<lb/> li lur casi locu, ma issi, adunati et assemblati locu, tantostu<lb/> que eranu <lem n='144' type='0'/>clamati <lem n='8' type='0'/>a consilyu <lem n='126' type='0'/>veniannu in <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='290'/>Ca issi li <lem n='2190' type='0'/>senaturi<lb/> <lem n='1239' type='0'/>reputavanu commu homu di <lem n='2140' type='0'/>dubia laudi quillu lu quali,<lb/> non per sua spuntanea vuluntati, ma quasi per <lem n='122' type='0'/>cummandamentu<lb/> d'altri facissi lu <lem n='1676' type='0'/>debitu officiu di la republica. Ca ogni<lb/> cosa la quali homu <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='2507' type='0'/>sfurzatu per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu d'altri,<lb/> se bona esti, pluy se nde <lem n='2' type='0'/>divi laudari quillu qui la <lem n='366' type='0'/>cumanda<lb/> ca quillu qui la <lem n='46' type='0'/>faci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='291'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu esti beni da <lem n='427' type='0'/>aricurdari ca <lem n='40' type='0'/>a li tribuni<lb/> non era licitu di <lem n='32' type='0'/>intrari in <lem n='532' type='0'/>curti, ma, posti li lur segi <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> li porti di lu palazu, issi li tribuni <lem n='1252' type='0'/>examinavanu con grandi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='59'/>sullicitudini li decreti di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='8' type='0'/>a ch� que, se issi ende <lem n='2024' type='0'/>repruvassiru<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuni, que issi li <lem n='1772' type='0'/>cassassiru et non li <lem n='399' type='0'/>lassassiru aviri<lb/> fermeza. Adonca <lem n='40' type='0'/>a le decreti di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='2124' type='0'/>apruvati per li tribuni<lb/> <lem n='635' type='0'/>suliassi <lem n='3557' type='0'/>sutascriviri s<sic>.</sic> c<sic>.</sic> littra; et per quillu signali se <lem n='3' type='0'/>dava<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad intendiri que eciandeu li tribuni aviannu <lem n='1237' type='0'/>urdenatu ch�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='292'/>Li quali, i� sia ch� que issi <lem n='1253' type='0'/>vilyassiru occupati in li lur officij,<lb/> non pertantu issi <lem n='475' type='0'/>suffrianu que fussiru <lem n='469' type='0'/>urnati di vaselli<lb/> d'argentu et di <lem n='1320' type='0'/>anelli d'auru, <lem n='8' type='0'/>a ch� que per usu di cutali <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> l'<lem n='265' type='0'/>auturitati di li officiali fussi pl� ornata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='293'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Di li quali officiali commu la <lem n='265' type='0'/>auturitati se <lem n='3558' type='0'/>amplificava<lb/> et <lem n='2062' type='0'/>acrissia, cuss� la lur astinencia se <lem n='185' type='0'/>ristringia <lem n='1208' type='0'/>strittissimamenti,<lb/> ca li intramalgi di li <lem n='2849' type='0'/>hostij sacrificati da quisti erannu purtati<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li questuri di lu <lem n='3559' type='0'/>erariu. Et intandu, <lem n='40' type='0'/>a li sacrificij di lu <lem n='1056' type='0'/>popullu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, et <lem n='13' type='0'/>eranci <lem n='2038' type='0'/>cultu di li <lem n='394' type='0'/>dei immortali et <lem n='13' type='0'/>eranci<lb/> continencia di li homini. Et <lem n='978' type='0'/>apressu di quisti <lem n='2496' type='0'/>altari oy sacrificij<lb/> <lem n='3119' type='0'/>ambizavanu li nostri imperaduri commu <lem n='2' type='0'/>divianu aviri li<lb/> lur <lem n='20' type='0'/>mani santi et netti; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='294'/>e tantu eranu intandu <lem n='327' type='0'/>intenti <lem n='40' type='0'/>a la continencia<lb/> di la munita que li <lem n='1897' type='0'/>debiti de multi officiali se <lem n='11' type='0'/>pagavanu<lb/> di lu <lem n='1181' type='0'/>publicu, per� ca issi avianu retti <supplied>oy procurati</supplied> li<lb/> <lem n='1101' type='0'/>provincij puramenti. Ca issi li Rumani pensavanu que cosa<lb/> <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili et layda fora que <lem n='2910' type='0'/>scurissi la <lem n='896' type='0'/>dignitati et la <lem n='1148' type='0'/>grandeza<lb/> di cutali homini, li quali issi vidianu que li lur operi<lb/> <lem n='3046' type='0'/>publicamenti <lem n='132' type='0'/>resplendianu in li <lem n='1101' type='0'/>provincij d'<lem n='3560' type='0'/>arassu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='295'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> La iuventuti di li homini da cavallu ogni <lem n='431' type='0'/>annu <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> volti faciannu la mostra cu <lem n='2494' type='0'/>sulenni festa suta li lur grandi capitanij.<lb/> La <lem n='1813' type='0'/>custuma di li ioghi qui aviannu nomu <lem n='3561' type='0'/>Lupercalij<lb/> incumenza da <lem n='3562' type='0'/>Remu et da <lem n='2181' type='0'/>Romulu, da intandu da quandu issi<lb/> s'<lem n='864' type='0'/>alegraru di grandi alegria quandu <lem n='3563' type='0'/>Munitor lur avu, qui<lb/> era <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='2616' type='0'/>Albani, lur <lem n='1503' type='0'/>concessi di fari la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma in<lb/> quillu locu uvi issi erannu nutricati, ch� esti sutta lu monti<lb/> <lem n='3564' type='0'/>Palatinu, per <lem n='1784' type='0'/>preghera de <lem n='2954' type='0'/>Faustu, lur <lem n='3565' type='0'/>nurrizzu; lu quali monti<lb/> <lem n='2360' type='0'/>Evander lu avia <lem n='2119' type='0'/>consecratu <lem n='40' type='0'/>a li Argi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='296'/>factu lu sacrificiu et <lem n='1074' type='0'/>aucisi<lb/> li <lem n='1725' type='0'/>capri cu <lem n='3117' type='0'/>aligria di <lem n='1162' type='0'/>conviti et con grandi habundancia<lb/> di vinu. E <lem n='1087' type='0'/>spartuta la compagnia di li pasturi <lem n='2009' type='0'/>cinti di li pelli<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='60'/>di li <lem n='2849' type='0'/>hostij sacrificati, <lem n='1892' type='0'/>mesuraru la terra uvi se <lem n='2' type='0'/>devia <lem n='1276' type='0'/>hedificari<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma. La memoria di la quali alegria ogni <lem n='431' type='0'/>annu se repeti<lb/> in lu <lem n='1982' type='0'/>circuitu di li <lem n='3058' type='0'/>ferij. Ma li homini da cavallu qui purtavanu<lb/> <lem n='2503' type='0'/>travaki Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu ordinau que facissiru la monstra.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='297'/>Issu medemmi <lem n='2741' type='0'/>Fabiu essendu censuri, essendu consulu <lem n='2627' type='0'/>Publiu<lb/> <lem n='2633' type='0'/>Deciu, per casuni di mitigari unu grandi <lem n='215' type='0'/>scandalu, ca li<lb/> <lem n='570' type='0'/>compagnij di <lem n='746' type='0'/>esligiri li officiali erannu vinuti in putiri di vilissimi<lb/> homini, tutta la <lem n='142' type='0'/>multitudini <lem n='3566' type='0'/>furisi issu la partiu in<lb/> <lem n='30' type='0'/>quatru tribu skittu, e <lem n='144' type='0'/>chamauli tribu citadini. Per lu quali<lb/> fattu, i� sia ch� que issu <lem n='3172' type='0'/>altramenti eciandeu era homu <lem n='2067' type='0'/>excellenti<lb/> et di grandi operi, issu fu <lem n='1235' type='0'/>appellatu per <lem n='1924' type='0'/>supranomu<lb/> <lem n='3094' type='0'/>Maximu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='298'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu da laudari esti la verecundia di lu populu,<lb/> lu quali, <lem n='1480' type='0'/>offrenduse non <lem n='3530' type='0'/>pigramenti ma <lem n='3567' type='0'/>promptamenti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='164' type='0'/>fatighi et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='216' type='0'/>periculi, <lem n='8' type='0'/>a ch� <lem n='124' type='0'/>intendia sullicitamenti que <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='687' type='0'/>jmperaturi non fussi <lem n='1167' type='0'/>besognu de <lem n='3' type='0'/>dari sacramentu di homu<lb/> d'armi <lem n='8' type='0'/>a nullu <lem n='3568' type='0'/>arendabili per testa: ca la grandissima puvirtati<lb/> di cutali homini era suspecta, et <lem n='3103' type='0'/>emper� non <lem n='8' type='0'/>a lur <lem n='236' type='0'/>committiannu<lb/> li armi <lem n='670' type='0'/>publiki.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='299'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quista usanza <lem n='2759' type='0'/>rifurmata i� da longo tempu <lem n='3127' type='0'/>Gay<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu la ruppi, <lem n='746' type='0'/>esligendu <lem n='8' type='0'/>a cavalaria homini <lem n='3568' type='0'/>arendabili per<lb/> testa. Lu quali <lem n='3228' type='0'/>Mariu, d'altra guisa, fu citadinu <lem n='344' type='0'/>magnificu,<lb/> ma per la <lem n='989' type='0'/>consciencia di sua <lem n='1691' type='0'/>novitati di natu non era <lem n='2431' type='0'/>favurivili<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='423' type='0'/>gentiliza antiqua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='300'/>E se la pachia di li cavaleri avissi <lem n='169' type='0'/>perseveratu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2378' type='0'/>sprezari li homini di bassa manu, issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu ben<lb/> vidia que issu <lem n='120' type='0'/>putia essiri <lem n='144' type='0'/>chamatu �imperaduri qui fu <lem n='3568' type='0'/>arendabili<lb/> per testa� et <lem n='2166' type='0'/>maximamenti da homu qui fussi malvasu<lb/> interpreti di li soy virtuti. Adonca issu <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='486' type='0'/>distruiri quilla <lem n='1861' type='0'/>altera<lb/> et <lem n='2679' type='0'/>ultraiusa maynera di <lem n='746' type='0'/>esligiri li cavaleri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1709' type='0'/>esserciti di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma, nin per aventura cutali et cuss� layda nota non passassi<lb/> fin <lem n='40' type='0'/>a la infamia di issu medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='301'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='68' type='0'/>doctrina et lu <lem n='2845' type='0'/>amagistramentu di li armi fu data<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri da <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu consulu, compagnuni ki era di <lem n='3217' type='0'/>Camillu.<lb/> Ca quistu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu, non <lem n='3104' type='0'/>segutandu lu exemplu di nullu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='61'/>homu statu avanti di issu, clamati <lem n='8' type='0'/>a s� li <lem n='3570' type='0'/>gladiaturi qui aviannu<lb/> iucatu <lem n='40' type='0'/>a lu iocu di <lem n='2828' type='0'/>Aureliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, issu lur insignau suttili<lb/> rasuni et reguli et di feriri <lem n='3572' type='0'/>magistralimenti et di <lem n='1860' type='0'/>cupririsi<lb/> da li feruti; et in ch� issu <lem n='3573' type='0'/>amissitau l'<lem n='218' type='0'/>arti <lem n='40' type='0'/>a la virtuti e la virtuti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='218' type='0'/>arti, <lem n='8' type='0'/>a ch� que la <lem n='218' type='0'/>arti, per <lem n='2019' type='0'/>impetu di la virtuti, fussi<lb/> pl� forti, et la virtuti, per insignamenti di la <lem n='218' type='0'/>arti, fussi pl�<lb/> cauta et pluy avista.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='302'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> E si ch� esti viru, adonca non fu intandu primeramenti<lb/> truvatu lu usu di l'armi per <lem n='218' type='0'/>arti, quandu <lem n='3193' type='0'/>Fluviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu,<lb/> imperaduri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, assigiau Capua. Ca intandu, cun ch�<lb/> sia cosa que li nostri homini di cavallu, per� ca eranu <lem n='651' type='0'/>poki,<lb/> non putissiru <lem n='2365' type='0'/>resistiri <lem n='40' type='0'/>a li frequenti et spissi <lem n='591' type='0'/>assalti di li <lem n='3030' type='0'/>Cappuani,<lb/> unu <lem n='3215' type='0'/>centuriuni qui appi nomu Quintu <lem n='3574' type='0'/>Veniu <lem n='746' type='0'/>eslissi<lb/> certi homini ben <lem n='3575' type='0'/>manivili e qui <lem n='825' type='0'/>vestiannu <lem n='651' type='0'/>poki armi, qui avissiru<lb/> <lem n='572' type='0'/>cascunu <formula>VII</formula> <lem n='1024' type='0'/>dardi <lem n='1153' type='0'/>curti, et <lem n='46' type='0'/>ficili muntari in <lem n='1465' type='0'/>gruppa di<lb/> li <lem n='62' type='0'/>cavalli et urdinau que, iungendusi cu li inimici, issi subitamenti<lb/> <lem n='1456' type='0'/>saltassiru <lem n='8' type='0'/>a terra et <lem n='3576' type='0'/>sfundrassiru li <lem n='62' type='0'/>cavalli cu li <lem n='1024' type='0'/>dardi;<lb/> e quistu <lem n='43' type='0'/>novu modu di combatiri <lem n='3260' type='0'/>debilitau multu la <lem n='2109' type='0'/>perfidia<lb/> di li <lem n='3030' type='0'/>Capuani, li quali tutta sua speranza aviannu in li homini<lb/> di cavallu, et imper� <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3574' type='0'/>Veniu qui truvau quista <lem n='1691' type='0'/>nuvitati<lb/> fin in ogi li esti <lem n='2678' type='0'/>arendutu hunuri di ch�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='303'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> Poy di li urdinaciuni <lem n='2966' type='0'/>cavalariski <lem n='375' type='0'/>conveni que dicamu<lb/> apressu di li <lem n='447' type='0'/>cosi urbani, ch� esti qui se facianu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2260' type='0'/>theatru;<lb/> ca eciandeu quisti <lem n='447' type='0'/>chosi spissi fiata assemblaru <lem n='3577' type='0'/>curaiusi skeri<lb/> di cavaleri e li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='3578' type='0'/>excogitati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2453' type='0'/>cultivamentu di li <lem n='394' type='0'/>dei et di<lb/> li homini <lem n='1839' type='0'/>ripurtati <lem n='8' type='0'/>a iocu et <lem n='8' type='0'/>a delectu <lem n='2301' type='0'/>maclaru la rumana religiuni<lb/> di sangui civili per <lem n='2896' type='0'/>accasiuni di li mostruusi <lem n='447' type='0'/>cosi et<lb/> contra natura qui se faciannu <lem n='40' type='0'/>a la scena.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='304'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi foru <lem n='1411' type='0'/>incumenzati da <lem n='3579' type='0'/>Messaalla e da <lem n='1834' type='0'/>Cassiu,<lb/> qui eranu censuri. Ma da poy facendu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni<lb/> <lem n='3129' type='0'/>Nasica tuttu lu <lem n='76' type='0'/>apparichamentu di quisti operi, issu lu <lem n='1567' type='0'/>suttamisi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la hasta, et <lem n='429' type='0'/>plaquili que se <lem n='220' type='0'/>vendissi; et fu urdinatu da<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi ke nullu homu in <lem n='1052' type='0'/>Ruma, oy apressu <lem n='1052' type='0'/>Ruma <formula>J</formula> <lem n='1471' type='0'/>milyu,<lb/> non <lem n='12' type='0'/>stacissi <lem n='8' type='0'/>a guardari li ioki, in segi sedendu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='62'/>la <lem n='3580' type='0'/>virilitati di lu stari <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='3226' type='0'/>irta, appropriata <lem n='40' type='0'/>a la rumana genti,<lb/> fussi <lem n='138' type='0'/>cannussuta da li foristeri ki erannu di pluy <lem n='3356' type='0'/>remissu<lb/> animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='305'/><formula>26</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='431' type='0'/>Anni <lem n='1944' type='0'/>cinquicenti et <lem n='59' type='0'/>cinquanta et <lem n='2887' type='0'/>octto <lem n='12' type='0'/>stitiru li <lem n='2190' type='0'/>senaturi<lb/> <lem n='3274' type='0'/>missitati cu lu populu <lem n='8' type='0'/>a vidiri li ioghi. Ma quista <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> <lem n='64' type='0'/>tolsiru <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='3581' type='0'/>Carcanu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3582' type='0'/>Scriboniu, qui erannu <lem n='3179' type='0'/>edili,<lb/> facendu li <lem n='383' type='0'/>iochi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='72' type='0'/>matri di li <lem n='394' type='0'/>dei et <lem n='3104' type='0'/>secutandu la sentencia<lb/> di lu <lem n='3583' type='0'/>putiriuri Africanu: ca issi <lem n='46' type='0'/>ficiru <lem n='3584' type='0'/>asparti <lem n='377' type='0'/>loki per li<lb/> <lem n='2190' type='0'/>senaturi et per li populari. <anchor type='note' n='27'/>E quilla cosa girau lu animu di lu<lb/> populu et <lem n='3309' type='0'/>sfracazau multu lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni.<anchor type='endnote'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='306'/><formula>27</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='1857' type='0'/>ripitiroiu la causa per ki foru ordinati li ioki<lb/> da lu sua <lem n='2357' type='0'/>origini. Essendu li <lem n='31' type='0'/>duy consuli <lem n='3127' type='0'/>Gay <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu <lem n='3585' type='0'/>Bethico<lb/> e G<sic>.</sic> <lem n='3131' type='0'/>Liciniu <lem n='3586' type='0'/>Sculuni, una grandissima <lem n='246' type='0'/>pestilencia oy <lem n='2814' type='0'/>interiuri<lb/> mali, ki quasi non si <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='475' type='0'/>suffriri, di <lem n='3035' type='0'/>dumestica et civili <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> avia <lem n='1095' type='0'/>afflitta la nostra citati, e i� era la speranza di li Rumani<lb/> pluy riposta in <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='43' type='0'/>novu <lem n='2038' type='0'/>cultu di religiuni ca in humanu<lb/> consilyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='307'/>Adonca foru facti certi versi per <lem n='1917' type='0'/>apagari et<lb/> per mitigari la celestiali divinitati di la <lem n='1426' type='0'/>dea. Issa enci <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> aurichi surdi, ca issa era <lem n='606' type='0'/>contenta fin intandu di locu di lu<lb/> <lem n='3411' type='0'/>circulu, quali <lem n='1336' type='0'/>celebrau <lem n='2181' type='0'/>Romulu quandu <lem n='1884' type='0'/>rapiu li <lem n='125' type='0'/>virgini di li<lb/> Sabini <lem n='8' type='0'/>a nomi <hi rend='italic'><lem n='3587' type='0'/>consualium</hi>. Ma comu li homini <lem n='3414' type='0'/>acustumaru<lb/> di <lem n='3204' type='0'/>prosecutari li <lem n='1401' type='0'/>pizzuli <lem n='79' type='0'/>cumenzamenti con pertinaci<lb/> studiu, la <lem n='2427' type='0'/>iucusa iuventuti aiunsi <lem n='40' type='0'/>a li venerabili paroli que<lb/> <lem n='39' type='0'/>dicianu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei eciandeu certi atti di <lem n='1974' type='0'/>ruzzu e <lem n='3588' type='0'/>scompostu movimentu<lb/> di saltari; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='308'/>e quista cosa <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='2896' type='0'/>accasuni <lem n='40' type='0'/>a li Rumani di<lb/> <lem n='2213' type='0'/>ricirkari unu <lem n='2663' type='0'/>iucularu qui avia nomu <lem n='3589' type='0'/>Ludiu et era di <lem n='1765' type='0'/>Tuscana,<lb/> di lu quali <lem n='3589' type='0'/>Ludiu la bella <lem n='2294' type='0'/>ligerizza, secundu la antiqua <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> di li <lem n='2442' type='0'/>Curiti et di li <lem n='2255' type='0'/>Lidi, da li quali <lem n='1463' type='0'/>siseru li Tuscani, <lem n='3590' type='0'/>adelectau<lb/> li Rumani per placivili et grata <lem n='1691' type='0'/>novitati. Et, imper�<lb/> qui quillu <lem n='2663' type='0'/>iucularu avia nomu <lem n='3589' type='0'/>Ludiu, <lem n='8' type='0'/>a quistu factu di la<lb/> scena fu postu lu sou nomu et chamavasi <hi rend='italic'><lem n='3591' type='0'/>ludus</hi> in <lem n='3079' type='0'/>literatura<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='63'/>latina. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='309'/>Da poy <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu la <lem n='218' type='0'/>arti di li <lem n='2663' type='0'/>iuculari <supplied><g ref='ell'/></supplied><lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1483' type='0'/>poiti, qui <lem n='16' type='0'/>avennu nomu <lem n='1541' type='0'/>Satyri. Jntra li quali lu primu<lb/> di tutti <lem n='3592' type='0'/>Liviu lu <lem n='1483' type='0'/>poita <lem n='1204' type='0'/>traspurtau li animi di quilli qui <lem n='1862' type='0'/>sguardavannu<lb/> li ioki <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='497' type='0'/>argumenti di <lem n='1750' type='0'/>favuli. E quistu <lem n='3592' type='0'/>Liviu, <lem n='2761' type='0'/>facituri<lb/> di sua opera, quandu era multu <lem n='3593' type='0'/>adastatu da lu populu<lb/> que issu dicissi li <lem n='1750' type='0'/>favuli et issu <lem n='3594' type='0'/>abraghanduli la <lem n='107' type='0'/>vuci, <lem n='2571' type='0'/>assemblava<lb/> unu <lem n='3078' type='0'/>citellu cu unu <lem n='2433' type='0'/>sunaturi di <lem n='1003' type='0'/>chalamella et <lem n='250' type='0'/>facenduli<lb/> <lem n='392' type='0'/>cantari insembla facia sua <lem n='3595' type='0'/>iocular�a. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='310'/>Ma li <lem n='383' type='0'/>joki di li <lem n='3596' type='0'/>Attelani<lb/> foru riquesti et truvati da li <lem n='3597' type='0'/>Oski: la quali maynera di delectu<lb/> oy di iocu <lem n='3598' type='0'/>amuderata per severitati di li <lem n='3599' type='0'/>Ytalici, imper�<lb/> era vacuu da ogni infamia ca n�n era <lem n='3600' type='0'/>prohybitu oy<lb/> <lem n='1837' type='0'/>rimotu da vestiri <hi rend='italic'>trabea</hi>, n� era cachatu da li soldi<lb/> di cavaleri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='311'/><formula>28</formula><g ref='weak'>.</g> Et imper� ca tutti li altri ioki skittu per li lur nomi<lb/> appari da undi su tratti, <lem n='2339' type='0'/>rasunivili cosa me <lem n='121' type='0'/>pari di <lem n='286' type='0'/>dimustrari<lb/> et <lem n='213' type='0'/>manifestari lu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu di li ioki di lu <lem n='348' type='0'/>pupulazzu,<lb/> di la quali maynera di ioki la <lem n='975' type='0'/>cannussenza non esti tantu vulgata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='312'/>Con ch� sia cosa que la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et eciandeu li<lb/> campi si <lem n='486' type='0'/>distruyssiru per una grandissima <lem n='246' type='0'/>pestilencia, <lem n='3601' type='0'/>Valesiu,<lb/> homu <lem n='313' type='0'/>riku et di vita di <lem n='3602' type='0'/>campisu, avendu <lem n='31' type='0'/>duy soy filgi masculi<lb/> et una <lem n='962' type='0'/>fimina qui erannu infirmi <lem n='8' type='0'/>a morti et andandu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> focu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='577' type='0'/>pilyari aqua <lem n='1270' type='0'/>calda per quisti infirmi, <lem n='3603' type='0'/>agenuchlaussi et<lb/> pregau li <lem n='394' type='0'/>dei familiari soy qui <lem n='3219' type='0'/>transfirissiru supra la sua <lem n='3259' type='0'/>capu<lb/> lu <lem n='216' type='0'/>periculu di li <lem n='3078' type='0'/>citelli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='313'/>Incontinenti facta sta <lem n='1784' type='0'/>preghera, issu<lb/> audiu una <lem n='107' type='0'/>vuci qui dicia que issu li aviria tutti sani et salvi<lb/> se issu li <lem n='50' type='0'/>purtassi incontinenti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1841' type='0'/>Tiveri, et di locu li <lem n='50' type='0'/>portassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu, et <lem n='3291' type='0'/>illocu li <lem n='1871' type='0'/>recreassi di lu <lem n='2496' type='0'/>altari, oy per lu <lem n='2496' type='0'/>altaru,<lb/> di lu deu <lem n='71' type='0'/>patri di lu infernu et di Proserpina. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='314'/>Auduta<lb/> quista <lem n='2473' type='0'/>prophecia, issu stava tuttu <lem n='1175' type='0'/>confusu per� ca et longa et<lb/> <lem n='217' type='0'/>periculusa <lem n='3604' type='0'/>navigaciuni paria que si li <lem n='366' type='0'/>cumandassi. Non pertantu<lb/> la <lem n='2449' type='0'/>dubitusa speranza vinsi la presenti <lem n='571' type='0'/>pagura et purtau<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='64'/>da lu intuttu li <lem n='3078' type='0'/>citelli <lem n='40' type='0'/>a la riva di lu <lem n='1841' type='0'/>Tiveru. Ca issu habitava<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu so casali <lem n='1120' type='0'/>apressu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='25' type='0'/>burgu di Sabina qui avia nomu<lb/> <hi rend='italic'><lem n='3605' type='0'/>Fretrum</hi>. Et andandu in unu <lem n='3606' type='0'/>luntri <lem n='8' type='0'/>ad Hostia di nocti,<lb/> ben <lem n='8' type='0'/>a primu sonnu <lem n='2926' type='0'/>plicau <lem n='40' type='0'/>a lu campu <lem n='3607' type='0'/>Marciu; et avendu siti<lb/> li soy malati et issu <lem n='370' type='0'/>vulenduli succurriri, et non avendu focu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3606' type='0'/>lontri, cannussiu per lu <lem n='3001' type='0'/>patrunu di la <lem n='1424' type='0'/>barca que non troppu<lb/> <lem n='3341' type='0'/>arassu da locu paria <lem n='984' type='0'/>fumu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='315'/>et, <lem n='366' type='0'/>cumandatu que l'appi lu <lem n='3001' type='0'/>patrunu<lb/> di la barca que issu <lem n='412' type='0'/>ississi, et andassi <lem n='8' type='0'/>a quillu locu - et<lb/> avia nomu lu locu <lem n='3550' type='0'/>Tarantu-, <lem n='577' type='0'/>pillyau multu <lem n='3608' type='0'/>disyusamenti<lb/> unu <lem n='1345' type='0'/>nappu et <lem n='540' type='0'/>impliulu di la aqua di lu flumi et <lem n='1883' type='0'/>purtaula <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quillu locu undi paria lu <lem n='984' type='0'/>fumu multu <lem n='944' type='0'/>alegramenti, pensandu<lb/> issu que quisti erannu quasi commu vestigij oy signali di remediu<lb/> <lem n='3' type='0'/>datu da Deu. In la terra, qui pl� <lem n='1774' type='0'/>fumau ca non avia<lb/> reliquij di focu, <lem n='1915' type='0'/>confidandussi di lu aguriu multu <lem n='3037' type='0'/>tenacimenti<lb/> et <lem n='3425' type='0'/>aiustati insembla ligeri <lem n='2110' type='0'/>nutrimenti di focu comu li <lem n='120' type='0'/>putia<lb/> <lem n='432' type='0'/>trovari, con sou pertinaci <lem n='3609' type='0'/>sufflari, fici focu et <lem n='3458' type='0'/>scalfau l'aqua<lb/> et <lem n='3' type='0'/>dedila <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3078' type='0'/>citelli <lem n='8' type='0'/>a biviri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='316'/>Et <lem n='3610' type='0'/>acuss� tostu commu l'appiru<lb/> <lem n='518' type='0'/>bivuta, per salutari <lem n='74' type='0'/>riposu <lem n='2001' type='0'/>adurmentarussi et <lem n='2785' type='0'/>mantenenti foru<lb/> liberati da quilla longa malatia. E da poy que foru <lem n='104' type='0'/>svilyati,<lb/> disseru <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='71' type='0'/>patri que issi <lem n='443' type='0'/>vittiru in lu sonnu que li lur corpi<lb/> erannu <lem n='3175' type='0'/>stuyati con una sponza da non <lem n='349' type='0'/>sachu quali deu, et era<lb/> lur statu <lem n='366' type='0'/>cummandatu da quillu deu que <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2496' type='0'/>altari di lu deu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri di lu infernu et di la <lem n='1426' type='0'/>dea Proserpina se <lem n='2432' type='0'/>sacrificassiru<lb/> <lem n='2849' type='0'/>hostij nigri et <lem n='46' type='0'/>facissirusinci ioki la nocti et apparati di letti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='317'/>Audutu ch�, <lem n='3601' type='0'/>Valesiu, <lem n='953' type='0'/>credendusi ki li <lem n='394' type='0'/>dei vulissiru que issu<lb/> facissi <lem n='3291' type='0'/>illocu unu <lem n='2496' type='0'/>altari, <lem n='749' type='0'/>andaussindi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma per <lem n='198' type='0'/>acatari unu<lb/> <lem n='2496' type='0'/>altari et lassau l'altri, per tali que issi facissiru li fundamenti<lb/> per <lem n='1276' type='0'/>hedificari lu templu. Quisti facendu ch� que <lem n='3601' type='0'/>Valesiu lur<lb/> avia <lem n='366' type='0'/>cummandatu, quandu appiru <lem n='1229' type='0'/>cavati li fundamenti <lem n='1885' type='0'/>altura<lb/> di <formula>XX</formula> pedi, truvaru et <lem n='443' type='0'/>vittiru unu <lem n='2496' type='0'/>altari supra scriptu: �<lem n='40' type='0'/>A lu<lb/> deu <lem n='71' type='0'/>patri di lu infernu et <lem n='40' type='0'/>a la Proserpina�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='318'/>Saputu ch� <lem n='3601' type='0'/>Valesiu<lb/> per lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu qui andau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='39' type='0'/>dirlilu, lassata la intenciuni di<lb/> <lem n='198' type='0'/>acattari lu <lem n='2496' type='0'/>altaru, <lem n='2432' type='0'/>sacrificau in quillu locu qui avia nomu <lem n='3550' type='0'/>Tarantu<lb/> <lem n='2849' type='0'/>hostij nigri et fici ioki et apparati di letti <lem n='494' type='0'/>continuamenti<lb/> tri <lem n='331' type='0'/>notti, ca tanti erannu li filgi liberati da <lem n='216' type='0'/>periculu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='319'/>Lu exemplu<lb/> di lu quali <lem n='3611' type='0'/>secutandulu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3420' type='0'/>Publicola per intentiuni<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='65'/>di succurriri <lem n='40' type='0'/>a li citadini, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2682' type='0'/>quissu medemmi <lem n='2496' type='0'/>altaru facti certi<lb/> vuti et <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='455' type='0'/>boy nigri <lem n='1324' type='0'/>alquanti, li masculi <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='71' type='0'/>patri di<lb/> lu infernu et li femini <lem n='40' type='0'/>a la Proserpina, et factu unu apparatu<lb/> di <lem n='1035' type='0'/>lecti et facti eciandeu certi ioki <lem n='494' type='0'/>continuamenti tri nocti,<lb/> <lem n='1264' type='0'/>cupersi lu <lem n='2496' type='0'/>altaru di terra commu era statu ananti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='320'/><formula>29</formula><g ref='weak'>.</g> La religiuni da poy <lem n='948' type='0'/>crissuti li rikizi di li Rumani <lem n='3104' type='0'/>secutau<lb/> l'<lem n='808' type='0'/>aligriza di li ioki. Per lu <lem n='2017' type='0'/>instinctu di lu quali Quintu<lb/> <lem n='3612' type='0'/>Catulu, <lem n='3104' type='0'/>secutandu la luxuria di li Cappuani, imprima <lem n='1264' type='0'/>cuperssi<lb/> lu locu uvi <lem n='12' type='0'/>stavannu l'homini <lem n='8' type='0'/>a guardari di <lem n='1432' type='0'/>cupertura di vili.<lb/> <lem n='3613' type='0'/>Gneiu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, ananti di tutti <lem n='46' type='0'/>facendunci curriri aqua per<lb/> <lem n='1815' type='0'/>canali, amancau lu <lem n='1161' type='0'/>fervuri di la stati. <lem n='3614' type='0'/>C<sic>.</sic> lu Bellu <lem n='1998' type='0'/>adumbrau<lb/> la scena di varietati di <lem n='819' type='0'/>culuri, la quali ananti d'issu era stisa<lb/> di tavuli senza pintura nulla; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='321'/>la quali tutta la <lem n='3615' type='0'/>intrizzau d'argentu<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gaiu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, e <lem n='3612' type='0'/>Catulu la <lem n='3615' type='0'/>intrizzau tutta di auru et<lb/> d'avoliu. Li homini di la <lem n='3616' type='0'/>Basilicata la <lem n='46' type='0'/>ficiru <lem n='3617' type='0'/>turnatili; <lem n='46' type='0'/>facendunci<lb/> <lem n='771' type='0'/>listi d'argentu, <lem n='3618' type='0'/>P<sic>.</sic> <lem n='3437' type='0'/>Lentulu <lem n='3619' type='0'/>Spinther la <lem n='3620' type='0'/>imbeliu da poy.<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru lu vestimentu di la scena, qui era di tuniki <lem n='2336' type='0'/>africani<lb/> russi, <lem n='2740' type='0'/>introdussi, unu <lem n='2038' type='0'/>cultu di nobili maynera di vestime<supplied>n</supplied>ti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='322'/><formula>30</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu donu <lem n='3361' type='0'/>gladiatoriu inprimamenti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu<lb/> <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='49' type='0'/>mercatu di li <lem n='455' type='0'/>boy, essendu consuli <lem n='3186' type='0'/>Appiu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu et<lb/> <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu; e <lem n='3' type='0'/>dederulu <lem n='1370' type='0'/>Marcu et <lem n='3623' type='0'/>Drusu, filioli di <lem n='3238' type='0'/>Brutu,<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad hunurari li ciniri di so <lem n='71' type='0'/>patri per memoria di lu so <lem n='3279' type='0'/>asuttirari.<lb/> Lu combatiri di li <lem n='1306' type='0'/>campiuni fu <lem n='546' type='0'/>trattu da la munificencia<lb/> di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='323'/><formula>31</formula><g ref='weak'>.</g> Statua <lem n='2831' type='0'/>indaurata n� in <lem n='1052' type='0'/>Ruma n� <lem n='653' type='0'/>alcuna parti di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='66'/>nullu homu non la vitti si non que inprimamenti la fici fari<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='3624' type='0'/>Glabio; et <lem n='46' type='0'/>ficila mittiri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3625' type='0'/>arriprisintari so <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cavallu in lu templu di la Pietati. Ma quillu templu avia<lb/> issu factu <lem n='1276' type='0'/>edificari <lem n='1619' type='0'/>satisfacendu <lem n='8' type='0'/>ad unu so <lem n='2027' type='0'/>vutu, vinchutu que<lb/> fu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiocu apressu Termopila.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='324'/><formula>32</formula><g ref='weak'>.</g> La rasun civili per multi seculi per li cerimonij fu<lb/> ascusa et <lem n='138' type='0'/>cannussuta skittu da li pontifici. <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu,<lb/> <lem n='261' type='0'/>ingendratu da <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='3628' type='0'/>libertinu, qui era statu fattu <lem n='3179' type='0'/>edili <lem n='2258' type='0'/>curruli<lb/> con gran <lem n='2574' type='0'/>curruzu di li gentili homini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, la <lem n='2953' type='0'/>divulgau<lb/> et <lem n='1724' type='0'/>espossila <lem n='8' type='0'/>a tutta la <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='325'/>Lu quali, essendu <lem n='126' type='0'/>vinnutu <lem n='8' type='0'/>a vidiri<lb/> unu so compagnu qui era malatu n� issu era statu invitatu<lb/> di <lem n='520' type='0'/>sediri da li nobili homini di li quali tucta la camara end'<lb/> era plena, issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que li fussi purtata la sella <lem n='2258' type='0'/>curruli<lb/> et <lem n='888' type='0'/>assettaussi <lem n='2834' type='0'/>vindicandussi di la iniuria qui l'era stata fatta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='326'/><formula>33</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='1371' type='0'/>quistiuni di lu <lem n='3629' type='0'/>veneficiu, ananti non <lem n='138' type='0'/>cannussuta<lb/> da li <lem n='565' type='0'/>custumi n� da li <lem n='292' type='0'/>ligi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, fu smossa, manifestata<lb/> una <lem n='397' type='0'/>felunia di multi <lem n='2848' type='0'/>matruni; li quali cun ch� sia cosa que issi<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidissiru lur mariti <lem n='3630' type='0'/>insidiusamenti per veninu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu,<lb/> citati que foru <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti per <lem n='1868' type='0'/>indiciu di una <lem n='3631' type='0'/>sclava qui li<lb/> <lem n='213' type='0'/>manifestau, gran parti di lur <lem n='2735' type='0'/>dannati per sentencia <lem n='3632' type='0'/>capitali foru,<lb/> in <lem n='1394' type='0'/>cuntu di <lem n='58' type='0'/>centu et <lem n='3633' type='0'/>settanta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='327'/><formula>34</formula><g ref='weak'>.</g> Etiandeu lu <lem n='1753' type='0'/>cullegiu di li <lem n='2433' type='0'/>sunaturi di li <lem n='1003' type='0'/>chalamelli et<lb/> di li <lem n='3634' type='0'/>flauti avi acustumatu di <lem n='457' type='0'/>convertiri in s� li ochi di lu <lem n='348' type='0'/>populazu,<lb/> quandu, intra li publici et privati <lem n='3041' type='0'/>festivitati, lu lur sunari<lb/> et <lem n='392' type='0'/>cantari manifestava tucti li <lem n='2837' type='0'/>jucaturi, <lem n='1015' type='0'/>cuverti li lur <lem n='389' type='0'/>persuni<lb/> di svariata vestimenta et <lem n='1015' type='0'/>cuverta etiamdeu la <lem n='3259' type='0'/>capu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='328'/>E da<lb/> l� fu tratta la licencia di maniari intra lu templu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter,<lb/> commu illi aviannu factu <lem n='602' type='0'/>antigamenti. E per� que lur era statu<lb/> <lem n='479' type='0'/>diffisu que non ci <lem n='482' type='0'/>maniassiru, curruchati se n'andaru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3635' type='0'/>Tiburiu.<lb/> E lu senatu non putendu <lem n='475' type='0'/>suffriri que li <lem n='447' type='0'/>cosi sacrati fussiru.<lb/> <lem n='553' type='0'/>abandunati per lur ministeriu, mandau legati <lem n='8' type='0'/>a Tiburi que<lb/> issi per amur lur li <lem n='324' type='0'/>restituissiru <lem n='40' type='0'/>a li lur templi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='329'/>Li quali <lem n='2837' type='0'/>iucaturi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='67'/><lem n='169' type='0'/>perseverandu in quillu propositu di non vuliri riturnari,<lb/> quilli di Tiburi, <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='2494' type='0'/>sulenni maniari <lem n='40' type='0'/>a lu quali li <lem n='2663' type='0'/>iuculari<lb/> s'<lem n='3505' type='0'/>imbriacaru, <lem n='1269' type='0'/>adurmintati que foru et di vinu et di sonu,<lb/> mandaruli <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma supra di unu <lem n='661' type='0'/>carru. Li quali foru <lem n='324' type='0'/>restituiti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu primu statu et data fu licentia di questu iocu. Lu usu di<lb/> li <lem n='389' type='0'/>persuni fu per <lem n='2896' type='0'/>acasuni di la virgugna di la <lem n='3636' type='0'/>imbriakiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='330'/><formula>35</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu grandi simplicitati fu quilla di li antiqui in<lb/> maniari: la quali fu certissima indicatrici insemblamenti di<lb/> humanitati et di continencia; ca li grandissimi homini non<lb/> aviannu <lem n='8' type='0'/>a virgugna di <lem n='1455' type='0'/>disnari oy di <lem n='1142' type='0'/>cenari ananti ogni homu.<lb/> Ca in veritati issi non aviannu tal <lem n='521' type='0'/>vidandi, di li quali issi <lem n='1864' type='0'/>virgugnassiru<lb/> se lu populu li vidissi; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='331'/>et eranu in tali guisa <lem n='327' type='0'/>intenti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la continencia que pl� aviannu in usu di maniari <lem n='2460' type='0'/>farinata<lb/> ca pani. Et imper� quilla <lem n='521' type='0'/>vidanda qui se <lem n='3' type='0'/>dava <lem n='40' type='0'/>a li sacrificij,<lb/> la quali avi nomu <lem n='2082' type='0'/>mola, se <lem n='46' type='0'/>faci di <lem n='3637' type='0'/>farru et di sali. E la <lem n='2460' type='0'/>farinata<lb/> se <lem n='162' type='0'/>duna <lem n='8' type='0'/>a quilli, da li quali s'<lem n='2087' type='0'/>adimandanu li <lem n='2457' type='0'/>agurij. Adonca<lb/> antiquamenti quantu pl� <lem n='2332' type='0'/>simplicimenti li homini <lem n='2432' type='0'/>sacrificavannu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei per li sacrificij di lur <lem n='521' type='0'/>vidandi, tantu pl� <lem n='2973' type='0'/>efficacimenti<lb/> li <lem n='401' type='0'/>mitigavannu et facia con issi li graciusi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='332'/><formula>36</formula><g ref='weak'>.</g> E li Rumani <lem n='260' type='0'/>hunuravanu et avianu in reverencia tutti<lb/> l'altri <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='8' type='0'/>a ch� que lur facissiru beni, ma la frevi <lem n='260' type='0'/>hunuravanu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li lur templi per tal que mancu li <lem n='116' type='0'/>nucissi. Di li quali<lb/> templi ancora end'esti unu in lu Palazzu et un altru in la <lem n='1093' type='0'/>chaza<lb/> di li <lem n='854' type='0'/>mulimenti mariani e lu terzu in la <lem n='1454' type='0'/>suvrana parti di<lb/> la ruga longa. Et in quilli templi se purtavanu li remedij qui<lb/> eranu stati <lem n='1227' type='0'/>aprussimati <lem n='40' type='0'/>a li corpi di li malati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='333'/>Quisti <lem n='447' type='0'/>cosi foru<lb/> truvati et pensati cu <lem n='653' type='0'/>alcunu usu di rasuni per mitigari li <lem n='3638' type='0'/>ebuliciuni<lb/> di la <lem n='82' type='0'/>menti humana: non pertantu que issi <lem n='625' type='0'/>guardavannu<lb/> et <lem n='479' type='0'/>diffindiannu lur sanitati con <lem n='918' type='0'/>certissimu et <lem n='426' type='0'/>fidelissimu<lb/> insignamentu di industria, e la temperanza era quasi commu<lb/> mamma di la lur sanitati, jnimica <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='806' type='0'/>luxuriusi <lem n='521' type='0'/>vidandi<lb/> et multu remota da superchu biviri et da lu smisuratu usu di<lb/> Venus multu <lem n='1474' type='0'/>alongata.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='68'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='334'/><formula>37</formula><g ref='weak'>.</g> Quista medemma cosa <lem n='138' type='0'/>cannusiu et sentiu la citati<lb/> Spartana <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a la gravitati di li nostri maiuri. La quali,<lb/> ubedendu <lem n='40' type='0'/>a li severissimi <lem n='292' type='0'/>ligi di <lem n='3639' type='0'/>Ligargu <lem n='653' type='0'/>alcunu tempurali,<lb/> <lem n='886' type='0'/>retrassi li ochi di li soy citadini da vidiri <lem n='2795' type='0'/>Asya la provincia<lb/> ni per aventura issi, incitati et <lem n='2389' type='0'/>scumossi da li <lem n='850' type='0'/>delataciuni di<lb/> <lem n='2795' type='0'/>Asya, non <lem n='1855' type='0'/>scurissiru <lem n='8' type='0'/>ad una maynera di viviri troppu lasciva;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='335'/>ca issi li Spartani aviannu audutu que da issa <lem n='2795' type='0'/>Asya era <lem n='1855' type='0'/>scursa<lb/> et <lem n='126' type='0'/>vinnuta la <lem n='424' type='0'/>larghiza di viviri et li <lem n='53' type='0'/>spisi smisurati et tutti<lb/> mayneri di delectu non necessariu, et que li <lem n='3640' type='0'/>Joni eranu stati li<lb/> primi qui avianu truvata la usanza di l'unguentu et di mitiri<lb/> la segunda tavula da maniari: li quali non su pizuli irritamenti<lb/> di luxuria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='336'/>N� �n <lem n='439' type='0'/>maravilya di ch� que homini qui s'<lem n='3641' type='0'/>adelittavanu<lb/> di fatigari et di mal <lem n='326' type='0'/>patiri commu foru li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij<lb/> non volsiru que li <lem n='301' type='0'/>tenacissimi <lem n='1217' type='0'/>nervi di la <lem n='480' type='0'/>patria se <lem n='2323' type='0'/>dissolvissiru<lb/> et <lem n='3643' type='0'/>impigrissiru per <lem n='714' type='0'/>suzzura di <lem n='850' type='0'/>delectationi, con ch�<lb/> sia cosa que un pocu pl� ligera cosa esti passari di virtuti <lem n='8' type='0'/>a<lb/> luxuria ca di luxuria <lem n='8' type='0'/>a virtuti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='337'/>La qual cosa, commu non la<lb/> timeru in vacanti, ananti <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti <lem n='3477' type='0'/>Pausania, lu <lem n='685' type='0'/>duca<lb/> lur, lu <lem n='213' type='0'/>manifestau; lu quali, facti que issu appi grandissimi<lb/> operi, s� tostu commu issu se <lem n='3644' type='0'/>missitau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='565' type='0'/>custumi di <lem n='2795' type='0'/>Asya,<lb/> <lem n='3645' type='0'/>effeminau la sua furtiza et non si <lem n='87' type='0'/>virgugn� di essiri <lem n='3646' type='0'/>mollificatu<lb/> per lu lur habitu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='338'/><formula>38</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu di quella citati jamay non <lem n='1463' type='0'/>scindia <lem n='8' type='0'/>a combatiri<lb/> <lem n='3123' type='0'/>finitantu que diversi suni di lur <lem n='671' type='0'/>sturmenti per una maynera<lb/> di <lem n='449' type='0'/>confortu non avissiru <lem n='3458' type='0'/>scalfati li lur <lem n='1392' type='0'/>curagi; et eranu<lb/> <lem n='3121' type='0'/>amunistati et <lem n='3414' type='0'/>acustumati di <lem n='2511' type='0'/>invadiri lu inimicu putirusamenti<lb/> con spissu et forti sonu di <lem n='2515' type='0'/>nakari et di tamburi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='339'/>Issi medemmi<lb/> li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3647' type='0'/>amuchari lu sangui di li <lem n='19' type='0'/>sui <lem n='1034' type='0'/>plaghi usavanu<lb/> vestimenti russi in la batalya. Non per� que issi non se<lb/> <lem n='2390' type='0'/>spaventassiru videndu lu sangui, no ma per tal que issi non<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunassiru <lem n='655' type='0'/>viguri et <lem n='1633' type='0'/>fidanza <lem n='40' type='0'/>a li jnimici.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='69'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='340'/><formula>39</formula><g ref='weak'>.</g> Li nobili spiriti di <lem n='3648' type='0'/>bellicusa di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij virtuti<lb/> <lem n='3611' type='0'/>segutanuli li Athenisi, qui foru prudentissimi di <lem n='565' type='0'/>custumi di<lb/> paci. Apressu di li quali la pigricia et lu <lem n='74' type='0'/>reposu, la quali per sou<lb/> <lem n='2237' type='0'/>languri da ly soy <lem n='3649' type='0'/>ascusagni <lem n='377' type='0'/>loki se trahi <lem n='2890' type='0'/>sfurzatamenti <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='532' type='0'/>curti, et si <lem n='364' type='0'/>condanna in <lem n='532' type='0'/>curti commu virgugnusu peccatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='341'/><formula>40</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu santissimu <lem n='638' type='0'/>consiliu di quilla citati, lu<lb/> <lem n='3057' type='0'/>Ariopagu, soli fari inquisiciuni <lem n='2521' type='0'/>diligentissima di ch� que facissi<lb/> chascunu Athenisi et con que <lem n='678' type='0'/>guadagnu <lem n='1225' type='0'/>sustentava sua<lb/> vita, <lem n='8' type='0'/>a ch� que li homini <lem n='3463' type='0'/>consecutassiru <lem n='1187' type='0'/>hunestati di vita <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi<lb/> que issi <lem n='2' type='0'/>divianu <lem n='2678' type='0'/>arindiri rasuni di ch�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='342'/><formula>41</formula><g ref='weak'>.</g> Issa medemma <lem n='3321' type='0'/>Athenes in prima <lem n='2740' type='0'/>introdussi la <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> di <lem n='1979' type='0'/>curunari li boni citadini soy, mittendu <lem n='40' type='0'/>a lu nobili <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> di <lem n='3650' type='0'/>Pericles una <lem n='468' type='0'/>ghirlanda facta di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3651' type='0'/>ramustelli di <lem n='1990' type='0'/>oliva.<lb/> E quista fu laudabili urdinaciuni se tu guardi beni oy la <lem n='389' type='0'/>persuna<lb/> oy la cosa, ca et <lem n='2306' type='0'/>efficacissimu et <lem n='2296' type='0'/>copiosissimu nutricamentu<lb/> di virtuti esti lu hunuri. Et eciandeu <lem n='3650' type='0'/>Pericles fu ben<lb/> dignu que da issu si <lem n='1411' type='0'/>incuminzassi lu putiri di <lem n='162' type='0'/>dunari cutal<lb/> <lem n='163' type='0'/>dunu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='343'/><formula>42</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, que <lem n='3549' type='0'/>urdenaciuni esti quilla di <lem n='3321' type='0'/>Athenes et commu<lb/> digna di essiri <lem n='427' type='0'/>aricurdata! Que lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu <lem n='3652' type='0'/>infrankutu li<lb/> quali �n <lem n='101' type='0'/>convintu di ingratitudini da su <lem n='3001' type='0'/>patruni perdi la <lem n='866' type='0'/>frankiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='344'/>�Eu mi <lem n='3653' type='0'/>supraseyu, <lem n='39' type='0'/>dissu issa, di <lem n='16' type='0'/>avirti per citadinu commu<lb/> malvasu <lem n='3654' type='0'/>estimaturi di <lem n='981' type='0'/>cutantu <lem n='163' type='0'/>dunu, n� puria eu essiri<lb/> adutta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='393' type='0'/>cridiri que tu fussi utili <lem n='40' type='0'/>a la citati lu quali eu <lem n='443' type='0'/>veyu<lb/> sceleratu <lem n='40' type='0'/>a la casa. Adonca <lem n='1423' type='0'/>vatindi et <lem n='13' type='0'/>sey servu ca tu non <lem n='349' type='0'/>sapisti<lb/> essiri <lem n='1108' type='0'/>francu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='345'/><formula>43</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy di quisti, li <lem n='3655' type='0'/>Massilli fin <lem n='8' type='0'/>a quistu te<supplied>m</supplied>pu se<lb/> <lem n='2102' type='0'/>usurpanu la gravitati di la disciplina per antiqui <lem n='565' type='0'/>custumi, et<lb/> <lem n='2' type='0'/>d�vinusi multu laudari per� ca <lem n='797' type='0'/>conservaru beni et tinniru la<lb/> amistati di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Li quali <lem n='3656' type='0'/>Marsilisi <lem n='1503' type='0'/>concedenu<lb/> que tri <lem n='3657' type='0'/>manumissiuni in unu medemmi servu se <lem n='2812' type='0'/>retrattinu per<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='70'/>viciu di ingratitudini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='346'/>E si issi <lem n='443' type='0'/>videnu que lu patruni sia statu<lb/> <lem n='688' type='0'/>inganatu tri volti, non pensanu issi que rasun sia di succurriri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu quartu <lem n='608' type='0'/>erruri ca per sua <lem n='798' type='0'/>culpa <lem n='453' type='0'/>ricippi iniuria homu<lb/> qui tanti volti se nci misi. <lem n='2682' type='0'/>Quissa medemma citati di <lem n='1932' type='0'/>Marsilya<lb/> fu <lem n='541' type='0'/>furtissima guardiana di severitati non <lem n='1503' type='0'/>concedendu <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='2663' type='0'/>juculari lu andari <lem n='40' type='0'/>a la scena, li argumenti di li quali per la<lb/> mayur parti <lem n='915' type='0'/>contenenu atti di <lem n='3658' type='0'/>puttaniju, <lem n='8' type='0'/>a ch� que li homini<lb/> et li fimini videndu cutal <lem n='447' type='0'/>cosi non se <lem n='1629' type='0'/>adusenu eciandeu di <lem n='3104' type='0'/>segutari<lb/> quilla lascivia. Eciandeu issa la citati di <lem n='1932' type='0'/>Marsilya teni<lb/> li porti <lem n='1518' type='0'/>chusi <lem n='8' type='0'/>a tutti quilli li quali per <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='1307' type='0'/>simulaciuni<lb/> di religiuni <lem n='641' type='0'/>circanu nutricamenti di pigrizia et di <lem n='74' type='0'/>ripusu, pensandusi<lb/> que da la citati <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='303' type='0'/>rimota ogni <lem n='2134' type='0'/>mendaci et <lem n='876' type='0'/>culurata<lb/> <lem n='3659' type='0'/>supersticiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='347'/>Ma da quillu tempu que la citati fu facta,<lb/> <lem n='2016' type='0'/>�stinci unu <lem n='582' type='0'/>cultellu con qui li malvasi homini et li <lem n='3318' type='0'/>micidari<lb/> se <lem n='1074' type='0'/>aucidinu; et esti tuttu <lem n='3660' type='0'/>maniatu di <lem n='3661' type='0'/>rubigini et apena que issu<lb/> basta <lem n='8' type='0'/>ad fari so ministeriu. Ma in ch� <lem n='3091' type='0'/>adimustra que eciandeu<lb/> in li <lem n='1401' type='0'/>pizzuli <lem n='447' type='0'/>cosi se <lem n='2' type='0'/>divinu servari li <lem n='2945' type='0'/>consuetudini antiqui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='348'/>Eciandeu ananti li porti di la lur citati su <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2802' type='0'/>cassi, <lem n='40' type='0'/>a l'una<lb/> di li quali se <lem n='50' type='0'/>portannu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3279' type='0'/>assuttirrari li corpi di li homini<lb/> <lem n='1108' type='0'/>franki et <lem n='40' type='0'/>a l'altra quilli di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi; et <lem n='3279' type='0'/>assuttirravannulli senza<lb/> lamentu et senza plantu nullu. E lu <lem n='1492' type='0'/>journu di li <lem n='2519' type='0'/>assequij se<lb/> <lem n='3662' type='0'/>schu<supplied>m</supplied>pia per <lem n='3035' type='0'/>dumesticu sacrificiu, iungendu <lem n='8' type='0'/>a ch� unu <lem n='1162' type='0'/>convitu<lb/> di li lur <lem n='960' type='0'/>parenti. Ca que misteri esti oy di <lem n='2913' type='0'/>dunarsi troppu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a plangiri oy di lamentarsi et aviri invidia <lem n='40' type='0'/>a la putencia di<lb/> li <lem n='394' type='0'/>dei, per� que issi non volsiru partiri la lur <lem n='2284' type='0'/>immortalitati<lb/> con nuy? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='349'/>In quilla citati di <lem n='1932' type='0'/>Marsilya se guarda per lu <lem n='871' type='0'/>communi<lb/> veninu temperatu con <lem n='2450' type='0'/>cicuta, li quali se <lem n='162' type='0'/>duna <lem n='8' type='0'/>a quillu qui<lb/> senti in s� causa - ca quistu nomu li misi lu senatu - per la<lb/> quali issu <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='1509' type='0'/>disyari la morti; <lem n='3484' type='0'/>missitandu la <lem n='975' type='0'/>canussenza con<lb/> virili <lem n='228' type='0'/>benivolencia, la quali non <lem n='475' type='0'/>suffri issiri di sta vita <lem n='3244' type='0'/>paciscamenti,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='350'/><lem n='162' type='0'/>dunali <lem n='856' type='0'/>viacha via di <lem n='255' type='0'/>moriri: commu su quelli qui<lb/> <lem n='16' type='0'/>avenu avutu troppu <lem n='2288' type='0'/>prospera fortuna oy troppu adversa, ca<lb/> quali se voli di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='162' type='0'/>duna materia di issiri di la vita, quilla<lb/> per tali que non <lem n='169' type='0'/>perseveri, et quista per tal que non <lem n='553' type='0'/>abanduni,<lb/> <lem n='46' type='0'/>fachassi cu <lem n='3663' type='0'/>exitu <lem n='2339' type='0'/>rasunivili.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='71'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='351'/><formula>44</formula><g ref='weak'>.</g> La quali <lem n='1813' type='0'/>custuma di li <lem n='3656' type='0'/>Marssilisi eu non pensu que<lb/> issa <lem n='175' type='0'/>nassissi locu, ma <lem n='3664' type='0'/>cuydu eu que issa vinni di <lem n='1733' type='0'/>Grecia, per�<lb/> ca eu la vitti servari in la ysula de Cea in quillu tempu in lu<lb/> quali eu, andandu in <lem n='2795' type='0'/>Asya con <lem n='1654' type='0'/>Sextu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, <lem n='32' type='0'/>intray <lem n='8' type='0'/>ad una<lb/> terra qui avia nomu <lem n='3665' type='0'/>Vilidu. Ca intandu avinni unu cutal casu,<lb/> que una fimina di summa <lem n='896' type='0'/>dignitati, qui era di ultima <lem n='3544' type='0'/>vetraneza,<lb/> assignata rasuni <lem n='40' type='0'/>a li soy citadini commu <lem n='2' type='0'/>divia muriri,<lb/> avia urdenatu di <lem n='3666' type='0'/>intussicarssi et <lem n='2035' type='0'/>aprezava issa multu que la<lb/> sua morti fussi pl� hunurata et <lem n='2964' type='0'/>clarificata per la presencia di<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, et <lem n='1282' type='0'/>invitaulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='352'/>N�n li <lem n='475' type='0'/>sufferssi lu cori <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> di <lem n='2164' type='0'/>rinunzari li soy <lem n='1784' type='0'/>pregheri virili, i� sia ch� que, commu<lb/> era issu plenu di <lem n='656' type='0'/>gni laudi di virtuti, cuss� eciandeu era<lb/> issu <lem n='155' type='0'/>plenissimu di humanitati. Adonca vinni <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='8' type='0'/>ad issa<lb/> et con so bellissimu sermuni, lu quali li <lem n='412' type='0'/>issia di bucca commu<lb/> da una <lem n='512' type='0'/>beata <lem n='832' type='0'/>fontana di <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, <lem n='350' type='0'/>sfur�andussi in vacanti<lb/> di <lem n='886' type='0'/>ritrahyrila da <lem n='2682' type='0'/>quissu propositu, <lem n='40' type='0'/>alla fini issu <lem n='475' type='0'/>suffersi<lb/> que issa facissi so vuliri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='353'/>La quali fimina, avendu i� <lem n='774' type='0'/>passati li<lb/> <lem n='3667' type='0'/>nonanta <lem n='431' type='0'/>anni, <lem n='1699' type='0'/>culcausi <lem n='8' type='0'/>ad unu lectu e standu intra lu lectu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> guvitellu: �<lem n='8' type='0'/>A ti, - diss' issa - o <lem n='1654' type='0'/>Sextu <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu, li <lem n='394' type='0'/>dei, pl�<lb/> quilli qui eu lassu ca quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali eu <lem n='524' type='0'/>vau, ti <lem n='38' type='0'/>rindanu gracij<lb/> ca tu non ti <lem n='3668' type='0'/>sfastiyasti di essiri <lem n='3669' type='0'/>confurtaturi di mia vita, n�<lb/> <lem n='2383' type='0'/>sguardaturi di mia morti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='354'/>Ma eu, la quali <lem n='15' type='0'/>aiu sempri pruvatu<lb/> lu alegri vultu di fortuna, per tal que eu non sia <lem n='211' type='0'/>constritta di<lb/> <lem n='1106' type='0'/>vidirimi trista per disiyu di viviri <lem n='553' type='0'/>abandunu con <lem n='2288' type='0'/>prosperu fini<lb/> li reliquij di lu meu spiritu, <lem n='399' type='0'/>lassandu per heredi <lem n='31' type='0'/>duy filgi<lb/> fimini et gran <lem n='142' type='0'/>multitudini di neputi�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='355'/>Et <lem n='40' type='0'/>a la fini <lem n='463' type='0'/>confortandu<lb/> li soy que s'<lem n='119' type='0'/>acurdassiru ben insembla, <lem n='385' type='0'/>partendu et <lem n='1262' type='0'/>distribuendu<lb/> loru lu so <lem n='197' type='0'/>patrimoniu et <lem n='162' type='0'/>dunatu que appi lu sou <lem n='252' type='0'/>ornamentu<lb/> et li sacrati <lem n='447' type='0'/>cosi di la casa <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1547' type='0'/>filya mayuri, <lem n='577' type='0'/>pilyau<lb/> <lem n='2791' type='0'/>constantimenti con la man dritta unu <lem n='1345' type='0'/>nappu uvi era statu<lb/> <lem n='1992' type='0'/>stemperatu tossicu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='356'/>et inta<supplied>n</supplied>du, facti certi <lem n='1300' type='0'/>sacrifitij <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3670' type='0'/>Mercuriu<lb/> et <lem n='679' type='0'/>invucatu lu so putiri, <lem n='1350' type='0'/>pregandulu qui issu la <lem n='453' type='0'/>ricipissi in<lb/> bonu locu, con gran disyu <lem n='518' type='0'/>bippi lu <lem n='877' type='0'/>vininu. Et <lem n='3091' type='0'/>adimustrandu<lb/> per paroli in qui parti issa sentia lu friddu et avendu dittu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='72'/>que i� lu andava <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3671' type='0'/>stintini et <lem n='40' type='0'/>a lu cori, <lem n='577' type='0'/>pilyau li <lem n='20' type='0'/>mani di soy<lb/> filgi et <lem n='1350' type='0'/>pregauli que issi <lem n='46' type='0'/>facissinu lu <lem n='2083' type='0'/>extremu officiu sou di<lb/> <lem n='3000' type='0'/>cludirili li ochi et lassau li nostri tutti <lem n='1334' type='0'/>lacrimusi, i� sia ch�<lb/> que issi eranu sturduti per vista di cuss� <lem n='43' type='0'/>nova cosa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='357'/><formula>45</formula> .Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu ritorni <lem n='40' type='0'/>a la citati di li Marsilisi, da<lb/> la quali eu vinni in quistu <lem n='3672' type='0'/>diverticulu, <lem n='8' type='0'/>a nullu homu non esti<lb/> licitu <lem n='32' type='0'/>intrari la lur citati cu armi. Et incontinenti esti apparichatu<lb/> quillu qui <lem n='577' type='0'/>pilya l'armi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1561' type='0'/>intrata et <lem n='2678' type='0'/>arindili quandu<lb/> homo endi essi, <lem n='8' type='0'/>a ch� que li lur <lem n='1290' type='0'/>alberghi, commu su humani<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilli qui nci <lem n='126' type='0'/>venenu, cuss� eciandeu <lem n='8' type='0'/>a lur medemmi <lem n='13' type='0'/>siannu<lb/> <lem n='195' type='0'/>seguri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='358'/><formula>46</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='412' type='0'/>Issendu eu di la citati di li Marsilisi, <lem n='3673' type='0'/>occurrimi quilla<lb/> <lem n='3674' type='0'/>custumi di li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, di li quali si ricunta per grand'<lem n='3675' type='0'/>aricordu<lb/> que issi <lem n='2687' type='0'/>impruntavanu munita qui lur fussi <lem n='2678' type='0'/>arinduta<lb/> quandu <lem n='13' type='0'/>seriannu <lem n='40' type='0'/>a lu infernu, per� que issi <lem n='393' type='0'/>cridiannu que li<lb/> animi di li homini fussiru immortali. Eu diria que illi fussiru<lb/> pachi, si non ki issi con li lur <lem n='487' type='0'/>braki <lem n='393' type='0'/>critteru ch� que <lem n='393' type='0'/>cridia<lb/> <lem n='3008' type='0'/>Pytagora <lem n='3676' type='0'/>palliatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='359'/><lem n='873' type='0'/>Avara fu et <lem n='3677' type='0'/>usurera la <lem n='666' type='0'/>philosophya di li<lb/> <lem n='1791' type='0'/>Franciski, ma alegri et forti fu quilla di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri et di li<lb/> <lem n='3679' type='0'/>Celtiberi. Ca li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri quandu erannu <lem n='40' type='0'/>a la batalya <lem n='1456' type='0'/>saltavannu<lb/> d'alegria commu homini qui <lem n='2076' type='0'/>gluriusamenti et <lem n='2766' type='0'/>felicime<supplied>n</supplied>ti<lb/> <lem n='2' type='0'/>diviannu issiri di quista vita. E quandu issi erannu malati <lem n='341' type='0'/>lamentavanussi<lb/> commu homini qui <lem n='2' type='0'/>divissiru muriri layda et<lb/> miserabilimenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='360'/>Li Celtiberi eciandeu <lem n='39' type='0'/>diciannu que gran <lem n='397' type='0'/>felunia<lb/> era remaniri vivu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='127' type='0'/>mundu essendu mortu quillu<lb/> per la saluti di lu quali issi aviannu <lem n='1317' type='0'/>vutatu lu lur spiritu. Da<lb/> essiri laudata esti la furtiza di lu animu di <lem n='3680' type='0'/>ambi <lem n='31' type='0'/>duy quisti<lb/> populi ca issi pensavanu que homu <lem n='2' type='0'/>divissi fortimenti <lem n='479' type='0'/>diffindiri<lb/> la saluti di la <lem n='480' type='0'/>patria et eciandeu que homu <lem n='2' type='0'/>divissi diffindiri<lb/> constantimenti sua <lem n='935' type='0'/>fidi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='361'/><formula>46</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla <lem n='1488' type='0'/>naciuni di li <lem n='332' type='0'/>Turki s'avi aquistata laudi<lb/> <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti, la quali esti adusata di plangiri quandu nasci<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='73'/>lu homu e di fari gran festa et grand'alegria quandu issu <lem n='255' type='0'/>mori.<lb/> Quista <lem n='1488' type='0'/>naciuni vitti multu beni lu habitu di nostra condiciuni<lb/> senza insignamentu di nullu mastru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='362'/>Adonca <lem n='2998' type='0'/>rimovasi et stia<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad una parti la naturali <lem n='312' type='0'/>dulciza di vita, la quali avemu tutti li<lb/> animali, da poy que, <lem n='255' type='0'/>morta issa, se trova lu sou fini <lem n='1324' type='0'/>alquantu<lb/> pl� beatu oy pl� <lem n='2288' type='0'/>prosperu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='363'/><formula>47</formula><g ref='weak'>.</g> Per la qual cosa <lem n='818' type='0'/>dritamenti fannu li <lem n='3681' type='0'/>Licij ca, quantu<lb/> lur <lem n='2664' type='0'/>acadi di fari <lem n='176' type='0'/>chantu per morti di <lem n='653' type='0'/>alcunu, issi se <lem n='1867' type='0'/>vestenu<lb/> <lem n='921' type='0'/>robi di fimini <lem n='8' type='0'/>a ch� que issi, scommossi per li <lem n='921' type='0'/>robi, se <lem n='615' type='0'/>adastinu<lb/> di lassari et di <lem n='1279' type='0'/>gitari lu pachu plantu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='364'/><formula>48</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per ki <lem n='222' type='0'/>laudu eu li masculi li quali su <lem n='541' type='0'/>furtissimi<lb/> in maynera di prudencia? <lem n='1410' type='0'/>Guardinusi li fimini di li Indiani,<lb/> li quali, con ch� sia cosa que <lem n='598' type='0'/>segundu la lur <lem n='1813' type='0'/>custuma unu maritu<lb/> avia multi <lem n='276' type='0'/>mulieri, mortu lu lur maritu issi <lem n='126' type='0'/>venennu in<lb/> <lem n='1371' type='0'/>questiuni <lem n='3090' type='0'/>dananti lu judici quali issu <lem n='80' type='0'/>amava pl�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='365'/>E quilla ki<lb/> vinci la <lem n='1371' type='0'/>questiuni, saltandu d'alegria et <lem n='3682' type='0'/>amenata da li soy stritti<lb/> <lem n='960' type='0'/>parenti, li quali la <lem n='815' type='0'/>acumpagnanu cu alegri vultu, se gitta<lb/> supra lu focu di lu maritu et <lem n='507' type='0'/>ardissi con sicu commu <lem n='512' type='0'/>beatissima.<lb/> Li altri ki <lem n='499' type='0'/>pereru la <lem n='1371' type='0'/>questiuni <lem n='667' type='0'/>rimaninu in la vita con<lb/> <lem n='1000' type='0'/>tristiza et con duluri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='366'/>Mena ananti la audacia di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri<lb/> et <lem n='304' type='0'/>aiunginci la <lem n='935' type='0'/>fidi di li Celtiberi et <lem n='386' type='0'/>mittinci la <lem n='1622' type='0'/>animusa <lem n='1512' type='0'/>potencia<lb/> di li <lem n='332' type='0'/>Turki et <lem n='2983' type='0'/>agruppanci la sapientia di li <lem n='3681' type='0'/>Licij in gittari<lb/> li planti, truvata per subtili rasuni: nulla di questi <lem n='447' type='0'/>cosi tu non<lb/> <lem n='3683' type='0'/>prefiriray <lem n='40' type='0'/>a lu focu <lem n='2532' type='0'/>indianu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali, <lem n='182' type='0'/>seguramenti essendu<lb/> apressu di la morti, munta la piatusa et <lem n='1100' type='0'/>amurusa <lem n='276' type='0'/>mulyeri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a modu di lettu <lem n='3684' type='0'/>spusalizzu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='367'/><formula>49</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A la quali gloria eu <lem n='3685' type='0'/>suttaiungir� lu vituperiu di li femini<lb/> di <lem n='2540' type='0'/>Africa, per tali que issu para pl� laydu. <lem n='8' type='0'/>Ad una terra<lb/> qui se <lem n='144' type='0'/>clama <lem n='3686' type='0'/>Sicca esti unu templu di Venus, in lu quali <lem n='32' type='0'/>intravannu<lb/> li matruni e da locu, andandu per <lem n='2864' type='0'/>guadagnarsi la <lem n='1721' type='0'/>doti,<lb/> faciannu virgugna di lur corpu et <lem n='124' type='0'/>intendianu di <lem n='787' type='0'/>coniungiri<lb/> hunestu matrimoniu per modu <lem n='1664' type='0'/>dishunestu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='74'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='368'/><formula>50</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla <lem n='3549' type='0'/>ordinationi di li Persiani fu multu da laudari,<lb/> que issi nunca <lem n='443' type='0'/>vidiannu li lur filyoli fin <lem n='40' type='0'/>a li <formula>VIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni<lb/> <lem n='1742' type='0'/>chumputi per tali que issi <lem n='145' type='0'/>sustinnissiru la <lem n='1400' type='0'/>perdita di li filyoli<lb/> pichulilli pl� <lem n='2739' type='0'/>pacientimenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='369'/><formula>55</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu li <lem n='1601' type='0'/>rigi di Numidia su da <lem n='321' type='0'/>vituperari, li<lb/> quali <lem n='3452' type='0'/>nunca may <lem n='645' type='0'/>basavannu <lem n='8' type='0'/>a nullu homu commu li altri<lb/> <lem n='3414' type='0'/>acustumavannu di fari. Ca ogni cosa qui esti posta in altu<lb/> locu <lem n='375' type='0'/>conveni que issa sia <lem n='3687' type='0'/>vacuata di humili et di trista <lem n='3674' type='0'/>custumi<lb/> per tal que issa sia pl� venerabili.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='370'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2, cap. 2</head><hi rend='italic'>Capitulum</hi> <formula>IJ</formula>, di la disciplina <lem n='2966' type='0'/>cavalarisca.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='371'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='126' type='0'/>vignu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3688' type='0'/>precipuu hunuri et <lem n='3689' type='0'/>stabilimentu di<lb/> lu Rumanu imperiu, ch� esti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='301' type='0'/>tenacissimu <lem n='2700' type='0'/>vinculu di la<lb/> disciplina di li cavaleri, lu quali esti statu <lem n='797' type='0'/>conservatu fin <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quistu tempu <lem n='462' type='0'/>puru et sanu et salvu; jn lu <lem n='214' type='0'/>sinu et in la <lem n='788' type='0'/>diffinsiuni<lb/> di lu quali riposa lu <lem n='878' type='0'/>serinu et <lem n='2006' type='0'/>tranquillu statu di la beata<lb/> paci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='372'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='1825' type='0'/>Scipiunij, <lem n='40' type='0'/>a lu quali <lem n='3' type='0'/>dedi lu <lem n='1924' type='0'/>supranomu<lb/> di so avu la destruciuni di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, essendu consulu<lb/> et mandatu in Spagna <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='209' type='0'/>abatiri li <lem n='890' type='0'/>superbissimi spiriti di la<lb/> citati di <lem n='3690' type='0'/>Numancia, qui erannu stati nutricati per <lem n='798' type='0'/>culpa et per<lb/> mal <lem n='314' type='0'/>rigimentu di li <lem n='685' type='0'/>duca qui eranu stati ananti di issu, et in<lb/> quillu <lem n='308' type='0'/>momentu que issu fu <lem n='40' type='0'/>a l'hosti, issu fici unu <lem n='122' type='0'/>comandamentu<lb/> que tutti li <lem n='447' type='0'/>cosi qui eranu stati <lem n='198' type='0'/>acatati per <lem n='2896' type='0'/>acasuni di<lb/> <lem n='811' type='0'/>dilectu tutti ende fussiru levati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='373'/>E cosa certa esti que grandi<lb/> numeru di mercatanti et di lecardi et ben duy milia <lem n='1718' type='0'/>putani<lb/> se nde parteru e lu nostru <lem n='1709' type='0'/>exercitu essendu <lem n='3480' type='0'/>divacatu di quista<lb/> layda et <lem n='805' type='0'/>vergugnusa <lem n='1184' type='0'/>sentina, lu quali un pocu ananti s'avia<lb/> <lem n='3691' type='0'/>imbrusinatu per <lem n='571' type='0'/>pagura di morti facendu laydu et <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili<lb/> <lem n='672' type='0'/>pattu, <lem n='1871' type='0'/>recreata et inalzata sua virtuti, <lem n='507' type='0'/>arssi et <lem n='2866' type='0'/>dirupau et <lem n='46' type='0'/>ficila<lb/> plana commu palma di manu quilla <lem n='3690' type='0'/>Numancia, qui era<lb/> stata cuss� superba et animusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='374'/>Adonca <lem n='1180' type='0'/>manifestu <lem n='1868' type='0'/>indiciu fu<lb/> di la neglecta disciplina di li cavaleri la miserabili <lem n='3286' type='0'/>dediciuni<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='75'/>di <lem n='3283' type='0'/>Mancinu et indiciu fu di la disciplina conservata lu bellissimu<lb/> triumphu di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='375'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <lem n='3104' type='0'/>secutanti la sua maynera, cun ch� sia cosa<lb/> que issu essendu consulu in la <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='3692' type='0'/>Jugurta avissi <lem n='577' type='0'/>pilyatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a s�, quandu in <lem n='2540' type='0'/>Africa, lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu lu quali era statu curruttu<lb/> per summa negligencia di <lem n='3519' type='0'/>Spuriu <lem n='3693' type='0'/>Albinu, se sfurzau con tuttu<lb/> lu putiri di lu so imperiu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1224' type='0'/>adrizari et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2081' type='0'/>rivocari la primera<lb/> disciplina di la cavalaria; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='376'/>n�n <lem n='414' type='0'/>comprisi skittu <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='2201' type='0'/>particelli,<lb/> ma tutta incontinenti la riturnau in so statu ca da lu<lb/> intuttu issu <lem n='303' type='0'/>rimossi da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu tutti quilli qui fannu lu<lb/> <lem n='3694' type='0'/>malcucinatu et diffisi que non se facissi per vindiri nullu<lb/> <lem n='838' type='0'/>civu <lem n='1287' type='0'/>cottu. E quandu andava lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu, issu non <lem n='475' type='0'/>suffria<lb/> que nullu di li cavaleri avissi servi oy jumenti per purtari li<lb/> lur armi et li lur <lem n='521' type='0'/>vidandi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='377'/>Et <lem n='242' type='0'/>mutau lu locu uvi issi erannu<lb/> attendati et <lem n='3695' type='0'/>attendaussu in altra parti. Et <lem n='3696' type='0'/>infussatiau et <lem n='3697' type='0'/>inpallizau<lb/> li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi cuss� commu si <lem n='3692' type='0'/>Jugurta fussi statu locu.<lb/> E que li valsi donca la <lem n='2316' type='0'/>urdenata <lem n='2949' type='0'/>contenencia et la <lem n='3698' type='0'/>refirmata<lb/> industria? <lem n='1914' type='0'/>Filyau multi <lem n='1501' type='0'/>vittorij et multi <lem n='2041' type='0'/>triumphi di quillu<lb/> inimicu di lu quali nunca lu Rumanu avia pututu vidiri li<lb/> soy spalli sutta lu imperaduri <lem n='3050' type='0'/>ambiciusu, ch� esti <lem n='3519' type='0'/>Spuriu<lb/> <lem n='3693' type='0'/>Albinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='378'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu multu <lem n='3699' type='0'/>profitaru <lem n='40' type='0'/>a la disciplina di li cavaleri<lb/> quilli li quali, rutti li <lem n='131' type='0'/>ligami di strittu parentiscu, non <lem n='1069' type='0'/>dubitaru<lb/> di <lem n='577' type='0'/>pilyari vinditta di la disciplina lesa cu iniuria et virgugna<lb/> di li lur <lem n='3700' type='0'/>casati oy <lem n='1387' type='0'/>lignagi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='379'/><lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu consulu <lem n='211' type='0'/>constrinsi<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='2828' type='0'/>Aureliu filyu di <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu sou <lem n='960' type='0'/>parenti strittu,<lb/> lu quali issu avia lassatu capitaniu et prefectu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2175' type='0'/>asseiu di<lb/> Lippari, andandu issu <lem n='8' type='0'/>a Messina <lem n='8' type='0'/>ad adimandari li <lem n='3125' type='0'/>agureri et,<lb/> <lem n='16' type='0'/>avendulu factu <lem n='1560' type='0'/>cinclari con <lem n='1731' type='0'/>virghi et privatu di <lem n='163' type='0'/>dunu di cavalaria,<lb/> <lem n='211' type='0'/>constrinssilu di <lem n='3701' type='0'/>cuastari intra la <lem n='2880' type='0'/>pedunalya, per� que per<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='76'/>soa <lem n='798' type='0'/>culpa era statu <lem n='507' type='0'/>arsu unu castellu di lignami et quasi erannu<lb/> li <lem n='2504' type='0'/>tendi stati prisi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='380'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu Quintu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu censuri <lem n='3702' type='0'/>amossi da<lb/> lu senatu so frati <lem n='3622' type='0'/>Fulviu lu quali fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di lassari <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> casa una <lem n='570' type='0'/>cumpagna di cavaleri in la quali issu era <lem n='2924' type='0'/>tribunu,<lb/> senza <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu consulu. Quisti digni exempli eu<lb/> non li diria cuss� brevimenti si eu non <lem n='13' type='0'/>fussu <lem n='211' type='0'/>constrittu da<lb/> mayur <lem n='447' type='0'/>cosi; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='381'/>ca que cosa esti cuss� forti <lem n='8' type='0'/>a fari commu <lem n='8' type='0'/>ad homu<lb/> <lem n='2141' type='0'/>coniuntu per lignaiu et per ymagini <lem n='1414' type='0'/>cumandarli que issu<lb/> <lem n='257' type='0'/>svirgugnatamenti <lem n='420' type='0'/>riturni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria? Oy di fari <lem n='1560' type='0'/>cinclari con<lb/> virghi <lem n='89' type='0'/>virgugnusamenti <lem n='8' type='0'/>ad homu qui l'esti <lem n='787' type='0'/>coniuntu per <lem n='700' type='0'/>antiquu<lb/> lignaiu, oy di usari la putistati <lem n='3704' type='0'/>censoria incontra la <lem n='2426' type='0'/>fraterna<lb/> caritati? Quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, <lem n='1730' type='0'/>chascaduna per s�, siannu dati <lem n='8' type='0'/>a qual<lb/> citati tu voli: quantuncata sia nobili asay, <lem n='121' type='0'/>parirannu que siannu<lb/> <lem n='2370' type='0'/>instructi di disciplina <lem n='2966' type='0'/>cavalirisca.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='382'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la nostra citati, la quali <lem n='540' type='0'/>impliu tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu di<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusi exempli, avi <lem n='3705' type='0'/>assunj di li imperaduri bagnati di<lb/> lu propriu sangui. E <lem n='8' type='0'/>a ch� que, <lem n='477' type='0'/>turbatu lu urdini di la cavalaria,<lb/> non mancassi la vinditta, issa li <lem n='453' type='0'/>recip� con <lem n='1050' type='0'/>dublu <lem n='129' type='0'/>fa�ci,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li tendi publicamenti alegri et <lem n='40' type='0'/>a la casa privatamenti <lem n='1048' type='0'/>plangulenti,<lb/> non certa se si <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='864' type='0'/>alegrari oy plangiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='383'/>Adonca eu<lb/> con <lem n='2449' type='0'/>dubitusu animu <lem n='1291' type='0'/>abrazzu per relaciuni et per memoria vuy<lb/> siti stati <lem n='1764' type='0'/>saverissimi guardiani di li <lem n='447' type='0'/>cosi di <lem n='75' type='0'/>guerra, tu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu<lb/> <lem n='3706' type='0'/>Diburtu e tu <lem n='3340' type='0'/>Maliu <lem n='2047' type='0'/>Torquatu, j� sia ch� que eu pensu<lb/> beni que eu, agravatu oy dirupatu per lu <lem n='722' type='0'/>pondu di laudi, la<lb/> quali vuy aviti <lem n='3436' type='0'/>amiritata, eu <lem n='1726' type='0'/>scuprir� pl� la <lem n='2772' type='0'/>debilitati di lu<lb/> meu ingeniu que eu non <lem n='2985' type='0'/>representir� la vostra virtuti <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> se <lem n='375' type='0'/>conviria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='384'/>Ca per certu tu, <lem n='2613' type='0'/>Postumiu <lem n='3707' type='0'/>dittaturi, <lem n='366' type='0'/>cumandasti<lb/> que <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu, lu quali tu <lem n='15' type='0'/>avivi <lem n='261' type='0'/>ingendratu per <lem n='1316' type='0'/>succediri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ti et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='786' type='0'/>tuy et lu quali tu <lem n='15' type='0'/>avivi nutricatu intra di lu to<lb/> scossu et lu quali, essendu <lem n='3323' type='0'/>citellu, tu lu <lem n='15' type='0'/>avivi <lem n='1232' type='0'/>amagistratu di<lb/> <lem n='3079' type='0'/>literatura et, essendu juvini, tu lu <lem n='15' type='0'/>avivi <lem n='2370' type='0'/>instruttu in factu d'armi,<lb/> santu forti et <lem n='3708' type='0'/>amativu di ti insemblamenti et di la <lem n='480' type='0'/>patria,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='77'/>per� ca, non per to <lem n='122' type='0'/>cumandamentu, ma per sua vuluntati propria,<lb/> <lem n='412' type='0'/>issutu di la skera avia sconfittu lu inimicu, tu dicu, <lem n='366' type='0'/>cumandasti<lb/> que issu fussi <lem n='646' type='0'/>firutu di la <lem n='3709' type='0'/>assuna et <lem n='8' type='0'/>a fari quistu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu<lb/> per ministeriu di tua <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='120' type='0'/>putistinci ben <lem n='3710' type='0'/>abastari,<lb/> ca eu ben su certu que li toy ochi oscurati, quandu auderu<lb/> quilla <lem n='107' type='0'/>vuci, non potiru <lem n='1862' type='0'/>sguardari quilla grandi opera di<lb/> lu to animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='385'/>Ancora tu, <lem n='3340' type='0'/>Maliu <lem n='2047' type='0'/>Torquatu, <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='75' type='0'/>guerra c'appimu cu issi<lb/> li <lem n='1809' type='0'/>Latini, tu <lem n='366' type='0'/>cumandasti que tou filyu fussi <lem n='577' type='0'/>pilyatu da lu <lem n='3349' type='0'/>alguzili<lb/> et <lem n='1074' type='0'/>aucisu in modu di sacrificiu, imper� ca issu, <lem n='2377' type='0'/>provocatu<lb/> et <lem n='2656' type='0'/>summossu di combatiri da <lem n='3711' type='0'/>Geniniu <lem n='2633' type='0'/>Deciu <lem n='685' type='0'/>duca di li<lb/> Tusculani, discisi <lem n='8' type='0'/>a combatiri cu issu senza to <lem n='1503' type='0'/>concedu et <lem n='50' type='0'/>purtaudi<lb/> hunurati et bellissimi <lem n='1530' type='0'/>spolgi; <supplied><lem n='46' type='0'/>facistilu <lem n='1074' type='0'/>aulcidiri <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3349' type='0'/>algo�ini<lb/> con la <lem n='584' type='0'/>securi oy <lem n='3712' type='0'/>cognata</supplied>, per� que <lem n='598' type='0'/>segundu lu tou judiciu<lb/> melyu era que lu <lem n='71' type='0'/>patri fussi <supplied>sen�a <lem n='23' type='0'/>filgiu ka la republica</supplied><lb/> senza disciplina di li cavaleri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='386'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, di quantu spiritu pensamu nuy qui usau <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='2048' type='0'/>Quinciu <lem n='3713' type='0'/>Cincinatu in quillu tempu in lu quali, avendu nuy<lb/> vinchuti li <lem n='3714' type='0'/>Equi <lem n='2258' type='0'/>Curuli et <lem n='2800' type='0'/>subiugati da lu intuttu, issu constrinsi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu qui <lem n='2164' type='0'/>renunciassi et <lem n='472' type='0'/>depunissi lu consulatu<lb/> per� que li jnimici aviannu <lem n='796' type='0'/>assijati li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi? Ca issu<lb/> <lem n='3713' type='0'/>Cincinatu se pensau ca non era homu dignu di essiri consulu<lb/> quillu lu quali non lu avia factu <lem n='195' type='0'/>seguru la sua forza anti<lb/> lu <lem n='870' type='0'/>fussatu et lu <lem n='2729' type='0'/>palizatu et qui non avia avutu virgugna di<lb/> tiniri <lem n='3716' type='0'/>inclusi intra di li porti li rumani armi <lem n='376' type='0'/>tremandu di <lem n='571' type='0'/>pagura.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='387'/>Adonca li <formula>XX</formula> <lem n='3717' type='0'/>imperiusissimi dignitati apressu li quali<lb/> era lu hunuri di lu senatu et di lu ordini di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu<lb/> et <lem n='757' type='0'/>eciadeu di lu populu tuttu et per lu ritu di li quali<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma et tutta <lem n='1372' type='0'/>Ytalia se regia, foru <lem n='2789' type='0'/>confratti et <lem n='3718' type='0'/>scamachati et<lb/> <lem n='1567' type='0'/>suttamisi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='719' type='0'/>dannaciuni di lu dittaturi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='388'/>E ni per aventura<lb/> la gloria militari qui era stata lesa non fussi senza vinditta,<lb/> fu punitu lu consulu lu quali era <lem n='3719' type='0'/>punituri di ogni delittu.<lb/> Per quisti <lem n='3720' type='0'/>piaculi <lem n='8' type='0'/>a cuss� parlari, o Marti, deu et <lem n='71' type='0'/>patri di lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='78'/>nostru imperiu, quandu in <lem n='653' type='0'/>alcuna guisa nuy aviamu <lem n='3721' type='0'/>forlingnatu<lb/> da lu to imperiu, la divinitati tua se <lem n='2651' type='0'/>reconciliava, ch�<lb/> esti per morti di li <lem n='960' type='0'/>parenti et di li <lem n='1577' type='0'/>cugnati et di li frati et di<lb/> li filgi et eciandeu per iniuriusa <lem n='3722' type='0'/>deposiciuni di li consuli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='389'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Quillu qui <lem n='3104' type='0'/>secuta fu exemplu di quillu medemmi ordini.<lb/> <lem n='3723' type='0'/>Papiriu <lem n='3707' type='0'/>ditaturi con ch� sia <lem n='3506' type='0'/>consa que contra so <lem n='122' type='0'/>cumandamentu<lb/> Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3724' type='0'/>Rucilianu, mastru di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu,<lb/> avissi <lem n='149' type='0'/>menatu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu per combatiri, j� sia ch� que<lb/> issu avia sconfitti li Sanniti et era statu <lem n='418' type='0'/>turnatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi,<lb/> non pertantu issu <lem n='3723' type='0'/>Papiriu non movendusi per virtuti di <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu<lb/> n�n per la <lem n='147' type='0'/>prosperitati sua ca issu avia vinchutu n�n<lb/> per sua nobilitati, <lem n='366' type='0'/>cummandau que se <lem n='3726' type='0'/>spidicassiru li virghi<lb/> et <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='887' type='0'/>spulyari. O que <lem n='137' type='0'/>maravilyusa vista! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='390'/>E <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu <supplied>qui<lb/> fu cuss� nobili homo</supplied> et mastru di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu et<lb/> quillu qui era statu vincituri, strazata la sua vestimenta et<lb/> <lem n='3727' type='0'/>nudatu lu so corpu, se <lem n='2913' type='0'/>dunau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1605' type='0'/>litturi qui lu <lem n='544' type='0'/>strazassiru con<lb/> <lem n='3728' type='0'/>cinguli <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu, <lem n='336' type='0'/>renuvatu lu sangui di li plaghi,<lb/> li quali issu avia riciputi <lem n='40' type='0'/>a la batalya, per li <lem n='1638' type='0'/>gruppi di li<lb/> virghi, <lem n='296' type='0'/>spandissi li <lem n='173' type='0'/>tituli di laudi, li quali issu avia aquistati<lb/> modu, multu bellissimi. <lem n='40' type='0'/>A la perfini lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu tuttu, <lem n='8' type='0'/>a peticiuni<lb/> di issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, <lem n='46' type='0'/>ficirulu fugiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma et adimandau lu<lb/> <lem n='1289' type='0'/>ayuturiu di lu senatu, et non li <lem n='517' type='0'/>valssi nienti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='391'/>Ca nienti <lem n='3729' type='0'/>menu<lb/> <lem n='3723' type='0'/>Papiriu <lem n='169' type='0'/>perseverava in <lem n='1165' type='0'/>volya di <lem n='3012' type='0'/>punirlu. Adonca lu <lem n='71' type='0'/>patri di<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu fu constrittu, poy di la sua <lem n='3730' type='0'/>dittatura et di lu terzu consulatu,<lb/> <lem n='1993' type='0'/>revucari <supplied>per modu di <lem n='2934' type='0'/>appellaciuni</supplied> quista <lem n='447' type='0'/>cusa <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> populu et humilimenti adimandari per so filyu lu ayutoriu<lb/> di li tribuni di lu populu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='392'/>N� eciandeu per quista cosa non si<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='109' type='0'/>rifrinari la severitati di <lem n='3723' type='0'/>Papiriu; ma, cun ch� sia cosa<lb/> que issu fussi <lem n='99' type='0'/>pregatu da li tribuni di lu populu et da li citadini<lb/> tutti, issu se <lem n='2932' type='0'/>protestau que non <lem n='162' type='0'/>dunava quilla pena <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2741' type='0'/>Fabiu,<lb/> ananti la <lem n='1503' type='0'/>concedia <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='689' type='0'/>putestati di li tribuni et di lu populu<lb/> tuttu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='79'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='393'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3731' type='0'/>Carpulano <lem n='3732' type='0'/>Piso, essendu consulu, con<lb/> ch� sia cosa que issu facissi <lem n='75' type='0'/>guerra in Sicilia contra li <lem n='2334' type='0'/>fugitivi<lb/> e <lem n='1827' type='0'/>Ticiu, prefectu di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, inturniatu da una<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini di jnimici avissi <lem n='2678' type='0'/>arinduti l'armi, <lem n='366' type='0'/>cumandau que<lb/> lu prefectu fussi punitu di diversi mayneri di <lem n='3733' type='0'/>contumelij,<lb/> <lem n='46' type='0'/>facendulu stari cu la toga vistutu et <lem n='1386' type='0'/>scintu in <lem n='1439' type='0'/>gunella, <lem n='8' type='0'/>a pedi<lb/> <lem n='2089' type='0'/>scalzu, <supplied><lem n='2941' type='0'/>schapati li <lem n='2806' type='0'/>gaydi,</supplied> di la matina fin <lem n='8' type='0'/>a nocti, per tuttu<lb/> lu tempu in que <lem n='421' type='0'/>durau quillu fattu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='394'/>Eciandeu lu <lem n='1964' type='0'/>interdissi la<lb/> <lem n='2692' type='0'/>conversaciuni di li homini et lu usu di li bagni et <lem n='2115' type='0'/>translatau<lb/> quilli <lem n='570' type='0'/>cumpanni di homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, <lem n='40' type='0'/>a li quali issu era statu<lb/> prefectu, <lem n='17' type='0'/>levatuli li <lem n='62' type='0'/>cavalli, in li <lem n='908' type='0'/>ali di quilli qui <lem n='1279' type='0'/>gitanu cun<lb/> <lem n='3734' type='0'/>vundi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='395'/>Per certu lu gran vituperiu qui era statu di la <lem n='480' type='0'/>patria<lb/> fu <lem n='1611' type='0'/>vinniatu con grandi hunuri di lu <lem n='1387' type='0'/>lignayu, per� que issu<lb/> Piso fici que quilli, li quali per disiyu di viviri s'avianu lassati<lb/> vinciri <lem n='2678' type='0'/>arendendu l'armi <lem n='40' type='0'/>a li fugitivi, li quali eranu digni di<lb/> essiri misi in <lem n='773' type='0'/>cruci n� avianu avutu virgugna que li servili<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani avissiru misu lu <lem n='1790' type='0'/>jugu <lem n='40' type='0'/>a la lur libertati, se vidissiru <lem n='2539' type='0'/>meskini<lb/> et tristi et <lem n='1509' type='0'/>disiyassiru <lem n='2485' type='0'/>virilimenti quilla morti, la quali<lb/> issi avianu <lem n='626' type='0'/>timuta commu fimini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='396'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> N� mancu <lem n='2568' type='0'/>agramentu operau et fici Quintu <lem n='3735' type='0'/>Messiu<lb/> ca issu Piso, lu quali, facendu unu factu d'armi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2631' type='0'/>Plasenza<lb/> apressu lu flumi, qui avi <lem n='8' type='0'/>a nomi Trebia, et avendu <lem n='196' type='0'/>allucati<lb/> <formula>V</formula> compagnij di cavaleri <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='2908' type='0'/>stazu, li quali foru <lem n='388' type='0'/>cachati<lb/> per putiri di li jnimici da quillu <lem n='2908' type='0'/>stazu, <lem n='366' type='0'/>cummandau lur que,<lb/> volta <lem n='205' type='0'/>vuluta, issi riturnassiru <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='2908' type='0'/>stazu; non que issu<lb/> sperassi que issi putissiru <lem n='3196' type='0'/>aricuperari lu locu perdutu, ma per<lb/> tal que issu li <lem n='740' type='0'/>punissi di ch� que avianu fattu per <lem n='1180' type='0'/>manifestu<lb/> <lem n='216' type='0'/>periculu di li combatiri qui vinni apressu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='397'/>Eciandeu <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que, se <lem n='653' type='0'/>alcunu di quisti fugitivi <supplied>qui avianu lassatu lu<lb/> <lem n='2908' type='0'/>stazu</supplied> vinissi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi, que issu fussi <lem n='1239' type='0'/>riputatu commu jnimicu.<lb/> Per la quali severitati li cavaleri <lem n='350' type='0'/>sfurzassi per fatiga<lb/> di corpu, commu homini desperati di lur vita, <lem n='347' type='0'/>vinsiru et la<lb/> iniquitati di lu locu et la <lem n='142' type='0'/>multitudini di li inimici <supplied>et <lem n='295' type='0'/>repilyaru<lb/> quillu <lem n='2908' type='0'/>stazu</supplied>. Adonca lu <lem n='2705' type='0'/>adurari esti multu <lem n='2306' type='0'/>efficacissima<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='80'/>cosa <lem n='40' type='0'/>a la humana <lem n='2772' type='0'/>debilitati <supplied>ca qui la <lem n='421' type='0'/>dura, s� la vinci</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='398'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> In quilla medemma provincia Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> <lem n='3094' type='0'/>Maximu, <lem n='1509' type='0'/>disia<supplied>n</supplied>du di <lem n='3260' type='0'/>dibilitari li <lem n='1392' type='0'/>curagi di la <lem n='199' type='0'/>crudilissima<lb/> genti, constrinsi lu so <lem n='874' type='0'/>mansuetissimu ingeniu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='472' type='0'/>depuniri <lem n='8' type='0'/>a<lb/> tempu la clemencia et <lem n='8' type='0'/>ad usari la severitati commu cosa pl�<lb/> <lem n='195' type='0'/>secura. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='399'/>Ca issu <lem n='519' type='0'/>talyau li <lem n='20' type='0'/>mani di tutti quilli qui erannu stati<lb/> fuyuti <lem n='40' type='0'/>a li jnimici, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issi, purtandu <lem n='3090' type='0'/>dananti li brazi<lb/> <lem n='3736' type='0'/>muzati, <lem n='386' type='0'/>mittisiru <lem n='571' type='0'/>pacura <lem n='40' type='0'/>a l'altri qui non <lem n='553' type='0'/>abandunassiru lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu. Adonca li <lem n='20' type='0'/>mani ki foru rebelli, <lem n='519' type='0'/>talyati da li lur corpi<lb/> et gitati <lem n='40' type='0'/>a la terra <lem n='3737' type='0'/>sanguilentata, foru amagistramentu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> l'altri que non <lem n='3738' type='0'/>scutiyassiru di far lu <lem n='1840' type='0'/>semelyanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='400'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Nulla cosa fu pl� <lem n='1977' type='0'/>mansa di lu superiuri Africanu:<lb/> non pertantu, per <lem n='668' type='0'/>firmari la disciplina di li cavaleri, issu se<lb/> pensau di <lem n='3739' type='0'/>inpruntarssi <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di amaritudini da li <lem n='703' type='0'/>crudilitati,<lb/> la quali <lem n='8' type='0'/>ad issu era multu <lem n='1321' type='0'/>strania. Ca per certu, <lem n='347' type='0'/>vinchuta<lb/> ki fu <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi ridutti<lb/> in sou putiri tutti quilli <lem n='44' type='0'/>qui eranu stati <lem n='755' type='0'/>fuyti da li nostri <lem n='1709' type='0'/>exerciti,<lb/> issu <lem n='364' type='0'/>condannau pl� gravusamenti li Rumani ca li <lem n='1809' type='0'/>Latini:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='401'/>ca quisti fici <lem n='1745' type='0'/>infurcari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='773' type='0'/>cruci commu fugitivi et tradituri<lb/> di la <lem n='480' type='0'/>patria, ma quilli fici <lem n='1074' type='0'/>aucidiri cu la manara. Eu non parlir�<lb/> pl� di quistu factu <lem n='3740' type='0'/>etper� que issu fu fattu di <lem n='1825' type='0'/>Scipio <supplied>di<lb/> lu quali non <lem n='375' type='0'/>conveni diri nulla <lem n='703' type='0'/>crudilitati</supplied>, <lem n='3740' type='0'/>etper� ca <lem n='8' type='0'/>a nuy<lb/> non <lem n='375' type='0'/>conveni di <lem n='2713' type='0'/>rimpruchari et <lem n='1279' type='0'/>gitari in ochi <lem n='40' type='0'/>a lu sangui di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='2736' type='0'/>suppliciu servili, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu lu <lem n='15' type='0'/>aia <lem n='239' type='0'/>meritatu.<lb/> Con ch� sia cosa que <lem n='8' type='0'/>a nuy esti liciti di passari <lem n='8' type='0'/>a ricuntari<lb/> altri <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali se ponnu ricuntari senza <lem n='3035' type='0'/>dumestica plaga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='402'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Ca lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri Africanu, <lem n='486' type='0'/>distruttu que issu appi lu<lb/> imperiu di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a li bestij salvagi per essiri <lem n='1074' type='0'/>aucisi<lb/> tutti li fugitivi di li citati <lem n='1321' type='0'/>stranij per <lem n='250' type='0'/>farindi commu <lem n='184' type='0'/>sulazzu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu populu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='403'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Et eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2788' type='0'/>Paulu, vinchutu c'appi <lem n='3220' type='0'/>Perses,<lb/> tutti li homini di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera et <lem n='798' type='0'/>culpa tutti li <lem n='1567' type='0'/>suttamisi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1404' type='0'/>lefanti per essiri <lem n='3718' type='0'/>scamachati intra li lur pedi. <anchor type='note' n='30'/>Et z�<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='81'/>fu fattu per <lem n='501' type='0'/>utilissimu exemplu skittu que nuy <lem n='475' type='0'/>sufframu di<lb/> <lem n='1759' type='0'/>estimari li fatti di li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi homini <lem n='1842' type='0'/>benignamenti et<lb/> senza reprehensiuni di superbia, ca la disciplina di li cavaleri<lb/> avi misteri di aspera et a la <lem n='1705' type='0'/>stallyata maynera di <lem n='2340' type='0'/>curriciuni;<lb/> ca lu putiri sta tuttu in li armi, li quali poy que se <lem n='587' type='0'/>partennu<lb/> da la <lem n='682' type='0'/>drittura, se issi non su oppressi, illi <lem n='662' type='0'/>opprimerannu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad altri.<anchor type='endnote'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='404'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma ogimay � tempu di ricuntari eciandeu quilli facti<lb/> li quali su stati facti non da <lem n='1878' type='0'/>singulari <lem n='389' type='0'/>persuni, ma da lu senatu<lb/> et da lu populu per <lem n='279' type='0'/>manteniri et diffendiri li boni <lem n='565' type='0'/>custumi<lb/> di cavalaria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='405'/><lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2421' type='0'/>Marciu, tribunu di li cavaleri, avendu<lb/> <lem n='3741' type='0'/>aricoltu per sua <lem n='137' type='0'/>maravilyusa virtuti li reliquij di <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exerciti di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, l'unu di <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1825' type='0'/>Scipio et l'altru di <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio, li quali eranu stati consumati et dispersi in Spagna<lb/> da li <lem n='3290' type='0'/>Africani, e quilli reliquij avissiru fattu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='2421' type='0'/>Marciu<lb/> lur <lem n='685' type='0'/>duca, <lem n='770' type='0'/>riscrivendu issu <lem n='2421' type='0'/>Marciu <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu di li <lem n='447' type='0'/>cosi qui<lb/> erannu stati fatti per issu, <lem n='1411' type='0'/>incumenzau in quistu modu:<lb/> �<lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2421' type='0'/>Marciu <lem n='3742' type='0'/>propreturi�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='406'/>La <lem n='3743' type='0'/>usurpaciuni di lu quali hunuri<lb/> non <lem n='429' type='0'/>plaqui <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='71' type='0'/>patri conscritti, ca li <lem n='685' type='0'/>duca sulianu <lem n='701' type='0'/>creari<lb/> da lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, et non da li cavaleri in li <lem n='1709' type='0'/>exerciti. In<lb/> lu quali tempu cuss� strittu et cuss� gravusu per lu grandissimu<lb/> <lem n='675' type='0'/>dalmaiu di la republica, et issu <lem n='2421' type='0'/>Marciu essendu tribunu<lb/> di li cavaleri era da essiri <lem n='2922' type='0'/>alusenghatu, ca issu sulu avia<lb/> <lem n='568' type='0'/>bastatu <lem n='8' type='0'/>a curregiri lu statu di tutta la citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='407'/>Ma nulla <lem n='246' type='0'/>pestilencia,<lb/> nullu <lem n='223' type='0'/>meritu fu pl� valenti oy putirusu di la disciplina<lb/> di li cavaleri: ca issi s'<lem n='491' type='0'/>aricurdavanu commu li lur antecessuri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu tempu di la <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='3550' type='0'/>Tarantu di animusa severitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='408'/>In la quali <lem n='75' type='0'/>guerra, <lem n='3055' type='0'/>attriti et <lem n='3029' type='0'/>conquassati li <lem n='444' type='0'/>forci di<lb/> la republica, cun ch� sia cosa que issi li Rumani <lem n='15' type='0'/>avissuru <lem n='453' type='0'/>riciputu<lb/> unu grandi numeru di soy cativi, li quali <lem n='1653' type='0'/>Pirru <lem n='1601' type='0'/>rigi<lb/> per sua propria vuluntati li avia mandati, issi li Rumani urdinaru<lb/> que quilli di luru qui eranu stati <lem n='8' type='0'/>a cavallu fussiru in<lb/> <lem n='1394' type='0'/>cuntu di cavaleri <lem n='8' type='0'/>a pedi e quilli qui eranu stati peduni fussiru<lb/> <lem n='3744' type='0'/>trascriti <lem n='40' type='0'/>a lu numeru di li <lem n='3745' type='0'/>yundaturi; et <lem n='1237' type='0'/>urdenaru que<lb/> nullu <lem n='7' type='0'/>du loru s'<lem n='3746' type='0'/>ariculgissi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi, et, se per aventura issi<lb/> andassiru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcunu locu qui lur fussi <lem n='1329' type='0'/>assignatu, que issi non<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='82'/><lem n='2385' type='0'/>inturniassiru quillu locu di <lem n='2729' type='0'/>pallizatu oy di fossi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='409'/>E <lem n='34' type='0'/>promiseru<lb/> loru que issi <lem n='420' type='0'/>riturniarinu <lem n='40' type='0'/>a lu primu ordini loru quandu<lb/> avissi <lem n='653' type='0'/>alcunu di loru <lem n='1839' type='0'/>ripurtati <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1530' type='0'/>spolgi da li jnimici. Di li<lb/> quali <lem n='2736' type='0'/>supplicij issi essendu sentenciati et oppressi, de laydi<lb/> <lem n='3747' type='0'/>dunicelli di <lem n='1653' type='0'/>Pirru turnaru <lem n='541' type='0'/>furtissimi <lem n='2565' type='0'/>combattituri. Eciandeu<lb/> <lem n='1170' type='0'/>egualimenti se <lem n='2885' type='0'/>curruzau lu Senatu iscontra quilli li quali<lb/> aviannu <lem n='553' type='0'/>abandunata la republica <lem n='40' type='0'/>a la batalya di Canna: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='410'/>ca,<lb/> cu <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu Senatu lur avissi <lem n='1943' type='0'/>relegati ultra la condiciuni<lb/> di li morti, <lem n='453' type='0'/>ricipputi <lem n='1088' type='0'/>littiri da <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu que <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu fussi licitu di usar la opera <lem n='40' type='0'/>a lu asseiu di <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, lu<lb/> Senatu li riscrissi que quilli homini non erannu digni da essiri<lb/> riciputi intra nulli tendi, ma issu lu Senatu li <lem n='1503' type='0'/>concedia<lb/> que issu ende facissi z� que paria <lem n='8' type='0'/>ad issu, in quista condiciuni<lb/> et <lem n='672' type='0'/>pattu: que nullu di <lem n='2682' type='0'/>quissi <lem n='2106' type='0'/>vacassi di nulla <lem n='3748' type='0'/>angaria,<lb/> n� avissi <lem n='163' type='0'/>dunu di cavalaria, n� andassi in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia <lem n='691' type='0'/>dementre que<lb/> li jnimici enci fussiru. In quista guisa la virtuti avi <lem n='2677' type='0'/>custumatu<lb/> di aviri in odiu li <lem n='328' type='0'/>vili homini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='411'/>Eya, commu lu Senatu appi<lb/> forti per malu que li cavaleri <lem n='475' type='0'/>sufferseru que Quintu <lem n='3157' type='0'/>Petiliu<lb/> consulu, combatendu <lem n='317' type='0'/>fortissimamenti contra li Lumbardi,<lb/> fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu. N� <lem n='370' type='0'/>volsi lu Senatu que issi <lem n='453' type='0'/>recipissuru li denari,<lb/> li quali <lem n='2' type='0'/>divianu <lem n='453' type='0'/>recipiru, n� que fussiru pl� in soldu, per�<lb/> que issi non <lem n='349' type='0'/>savianu <lem n='2044' type='0'/>opporssi per la saluti di lu imperaduri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1024' type='0'/>dardi di li inimici. E quillu <lem n='1859' type='0'/>decretu di lu <lem n='1645' type='0'/>amplissimu<lb/> ordini, <supplied>ch� �n di lu Senatu</supplied>, fu bellissimu et <lem n='302' type='0'/>eternal molimentu<lb/> di <lem n='3157' type='0'/>Petiliu: sutta di lu quali li soy ciniri <lem n='329' type='0'/>riposanu in<lb/> la batalya per sua morti et in la <lem n='532' type='0'/>curti per la vinditta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='412'/>Con<lb/> <lem n='1185' type='0'/>semelyanti animu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1826' type='0'/>Hannibal li <lem n='162' type='0'/>dunassi<lb/> <lem n='1503' type='0'/>concedu di <lem n='3749' type='0'/>riscatari <formula>VJ</formula> milia Rumani, li quali issu avia prisu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='2504' type='0'/>tendi, issu lu Senatu non li volssi <lem n='3749' type='0'/>riscatari, <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi<lb/> que tanti juvini armati, se issi avissiru <lem n='370' type='0'/>vuluti muriri<lb/> hunestamenti, non <lem n='120' type='0'/>purianu essiri stati prisi cuss� <lem n='3750' type='0'/>laydamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='413'/>Di li quali eu non <lem n='349' type='0'/>sachu qual fu lur mayur virgugna,<lb/> oy que lu inimicu non appi nienti di <lem n='571' type='0'/>pagura di quisti, <supplied><lem n='3751' type='0'/>etper�<lb/> li <lem n='399' type='0'/>lassava <lem n='3749' type='0'/>riscatari</supplied>; oy que la <lem n='480' type='0'/>patria non appi nulla speranza<lb/> in lur, <supplied><lem n='3751' type='0'/>etper� non li <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='3749' type='0'/>riscatari</supplied>. E la <lem n='480' type='0'/>patria li <lem n='3752' type='0'/>menesprezau<lb/> non <lem n='370' type='0'/>vulenduli aviri con sicu et <lem n='1826' type='0'/>Hannibal non curava<lb/> se ben issi fussiru da la parti di li Rumani.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='83'/>Ma cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que multi <lem n='440' type='0'/>fiati lu Senatu sia statu<lb/> multu <lem n='1764' type='0'/>severu per la disciplina di li cavaleri, eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se<lb/> intandu fu <lem n='3753' type='0'/>precipuamenti <lem n='1764' type='0'/>severu quandu issu <lem n='3754' type='0'/>inclusi <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='2946' type='0'/>carceri li cavaleri qui avianu occupatu Regulu per <lem n='1659' type='0'/>iniusta<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra et, mortu lu <lem n='685' type='0'/>duca <lem n='3755' type='0'/>Bubiliu, issi aviannu <lem n='746' type='0'/>eslittu imperaduri<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3756' type='0'/>Caesiu, so <lem n='2374' type='0'/>scrivanu, per lor propria volya. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='414'/>E i�<lb/> sia ch� que <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3193' type='0'/>Fluviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, tribunu di lu populu, <lem n='310' type='0'/>denunciassi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu que issu non iudicassi <lem n='8' type='0'/>a morti, oy non<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidissi, li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma contra la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li nostri<lb/> antecessuri, nienti <lem n='3729' type='0'/>menu issu lu Senatu fici z� que avia <lem n='1325' type='0'/>propostu;<lb/> ma per tal que z� se facissi con minuri invidia oy<lb/> <lem n='115' type='0'/>malivulencia di la genti, <formula>L</formula> di loru chascunu iornu, <lem n='3757' type='0'/>azuttati<lb/> di virghi, <lem n='366' type='0'/>cumand� que se <lem n='1074' type='0'/>aucidissiru cu la mannara e <lem n='3312' type='0'/>divetauli<lb/> la <lem n='334' type='0'/>sepultura di li lor corpi et que di la lur morti fussi<lb/> fattu plantu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='415'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Quista esti asay ligera cosa di li <lem n='71' type='0'/>patri conscripti, se<lb/> nuy vulimu <lem n='1788' type='0'/>considerari la violencia di lu Senatu di li Carthaginisi<lb/> in procurari li <lem n='2381' type='0'/>facendi di la cavalaria: da lu quali<lb/> Senatu li <lem n='685' type='0'/>duca, facendu <lem n='75' type='0'/>guerra per malvasu consilyu, eciandeu<lb/> <lem n='3611' type='0'/>segutandundi fortuna, issi eranu misi in <lem n='773' type='0'/>cruci; ca issi<lb/> <lem n='2811' type='0'/>imputavanu lu lur ben fari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2894' type='0'/>adyutoriu di li <lem n='394' type='0'/>dei immortali<lb/> et z� que issi aviannu mal <lem n='243' type='0'/>consilyatu lu <lem n='2811' type='0'/>imputavannu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> lur <lem n='798' type='0'/>culpa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='416'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3758' type='0'/>Clearcu, <lem n='685' type='0'/>duca di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij, per unu nobili<lb/> dittu continia la disciplina di li cavaleri, <lem n='3759' type='0'/>inculcandulu <lem n='1511' type='0'/>suventi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li aurichi di li soy cavaleri: ch� esti que da li cavaleri <lem n='2' type='0'/>divi<lb/> essiri pl� timutu lu imperaduri ca lu jnimicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='417'/>Per lu quali<lb/> dittu issu <lem n='310' type='0'/>denunciava apertamenti que z� <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='742' type='0'/>avinniri:<lb/> que issi <lem n='162' type='0'/>dunassiru lu spiritu <lem n='40' type='0'/>a la pena; lu quali <lem n='80' type='0'/>amandulu issi,<lb/> <lem n='1069' type='0'/>dubitassiru di <lem n='399' type='0'/>lassarlu <lem n='40' type='0'/>a la batalya. Et issi non se <lem n='256' type='0'/>maravilyavanu<lb/> que ch� lur fussi <lem n='366' type='0'/>cumandatu da lu lur <lem n='685' type='0'/>duca, <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi<lb/> que cos� lur <lem n='268' type='0'/>amunianu li lur <lem n='72' type='0'/>matri quandu issi <lem n='2' type='0'/>divianu<lb/> issiri <lem n='8' type='0'/>a combatiri: <lem n='723' type='0'/>z� esti, oy que issi riturnassiru <lem n='1053' type='0'/>vivi cu l'armi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='84'/><lem n='40' type='0'/>a la lur vista, oy que issu fussiru <lem n='1839' type='0'/>ripurtati morti intra l'armi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='418'/>Pilyatu quistu signali intra di li lur <lem n='3023' type='0'/>dumestici, li skeri di<lb/> li cavaleri spartani <lem n='952' type='0'/>combatianu. Ma asay esti modu di aviri<lb/> <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu tantu di li <lem n='2542' type='0'/>furesteri cun <lem n='2343' type='0'/>z� sia que nuy ni <lem n='120' type='0'/>pussamu<lb/> <lem n='1103' type='0'/>gloriari di li nostri exempli proprij, multu pl� <lem n='2296' type='0'/>cupiusi et multu<lb/> pl� felici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='419'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> La disciplina di li cavaleri <lem n='41' type='0'/>ritinuta <lem n='2568' type='0'/>agramenti <lem n='1914' type='0'/>filyau<lb/> lu <lem n='1895' type='0'/>principatu di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia <lem n='40' type='0'/>a lu rumanu imperiu e <lem n='162' type='0'/>dunauli lu regimentu<lb/> di multi citati, di grandi <lem n='1601' type='0'/>rigi et di <lem n='541' type='0'/>furtissimi genti<lb/> et <lem n='162' type='0'/>dunauli li dignitati <lem n='40' type='0'/>a lu pontifici, et apersi li <formula>VIJ</formula> di l'<lem n='3760' type='0'/>Alpi,<lb/> e <lem n='162' type='0'/>dunauni li <lem n='2504' type='0'/>tendi <lem n='2943' type='0'/>arancati di lu monti Tauru e fici lu nostru<lb/> <lem n='829' type='0'/>jmperiu furtiza di tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu, lu quali era statu<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzatu da una pizula casa di <lem n='2181' type='0'/>Romulu. Di lu scossu di<lb/> la quali disciplina, per� ca tutti li triumphi da issa vinniru,<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutasi que eu <lem n='1411' type='0'/>incumenz' <lem n='8' type='0'/>a diri di la rasuni di lu triumphari.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='420'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, di la rasuni di lu triumphari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='421'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='653' type='0'/>Alcuni imperaduri foru li quali per ligeri <lem n='750' type='0'/>batalgi <lem n='1509' type='0'/>disyavanu<lb/> que lur fussiru urdinati triumphi; et imper� esti<lb/> <lem n='3761' type='0'/>cautelizatu per <lem n='292' type='0'/>ligi que nullu <lem n='1794' type='0'/>triumphassi, si non qui avissi<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi <formula>V</formula> milia di li jnimici in unu jornu. Ca li nostri mayuri<lb/> non <lem n='1759' type='0'/>estimavanu lu hunuri qui era <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='742' type='0'/>aveniri <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati<lb/> per numeru di li triumphi, ma per la lur gloria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='422'/>Ma per tal<lb/> que cuss� nobili <lem n='292' type='0'/>ligi non se <lem n='2584' type='0'/>sturbassi per <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di curuna<lb/> di <lem n='1961' type='0'/>lauru, issa fu fortificata per <lem n='2894' type='0'/>adiutoriu di un'altra <lem n='292' type='0'/>ligi, la<lb/> quali fichiru <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3228' type='0'/>Mariu et <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, standu tribuni<lb/> di lu populu. La quali <lem n='292' type='0'/>ligi mitti pena <lem n='40' type='0'/>a li imperaduri, li quali<lb/> fussiru <lem n='3703' type='0'/>scutilyanti di <lem n='770' type='0'/>riscriviri per lur littiri <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu<lb/> falsu numeru, oy di li inimici <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='40' type='0'/>a la batalya, oy di li citadini<lb/> perduti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='423'/>Et <lem n='366' type='0'/>cumand'<lem n='40' type='0'/>a lu Senatu que, <lem n='3762' type='0'/>tantostu commu<lb/> issi <lem n='3358' type='0'/>trassissinu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma, que issi <lem n='365' type='0'/>iurenu <lem n='3090' type='0'/>dananti li <lem n='2657' type='0'/>tresureri<lb/> di la citati que issi avianu scrittu <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu la veritati di<lb/> l'unu numeru et di l'altru.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='85'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='424'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy di quisti <lem n='292' type='0'/>ligi fazanu <lem n='123' type='0'/>menciuni di quillu iudiciu,<lb/> in lu quali fu <lem n='3089' type='0'/>chaytatu intra <lem n='31' type='0'/>duy nobilissimi <lem n='389' type='0'/>persuni et<lb/> data la sentencia. <lem n='3614' type='0'/>C<sic>.</sic> <lem n='3763' type='0'/>Luttaciu consulu et Quintu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='684' type='0'/>preturi<lb/> avianu <lem n='486' type='0'/>distruttu unu grandi naviliu di li <lem n='3290' type='0'/>Africani <lem n='1528' type='0'/>inturnu<lb/> di Sicilia, per la quali cosa lu Senatu <lem n='1237' type='0'/>urdenau triumphu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu lu consulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='425'/>Ma con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2622' type='0'/>Valeriu eciandeu<lb/> vulissi que <lem n='8' type='0'/>ad issu fussi <lem n='3764' type='0'/>tanben <lem n='1237' type='0'/>urdenatu triumphu, <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> <lem n='3763' type='0'/>Lutaciu que z� non se <lem n='2' type='0'/>divia fari, ni per aventura in lu hunuri<lb/> di lu triumphu la <lem n='1182' type='0'/>minur <lem n='689' type='0'/>putestati fussi <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> mayuri. Et andandu pl� ananti la questiuni, <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='2377' type='0'/>provucau<lb/> <lem n='3765' type='0'/>Litaciu, et <lem n='2382' type='0'/>obligavasi <lem n='8' type='0'/>a certa pena se lu naviliu di li <lem n='3290' type='0'/>Africani<lb/> non era statu <lem n='662' type='0'/>opressu per sua <lem n='1434' type='0'/>guida; n� <lem n='3763' type='0'/>Lutaciu non<lb/> <lem n='1069' type='0'/>dubitau di <lem n='92' type='0'/>rispundirli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='426'/>Adonca issi foru <lem n='3090' type='0'/>dananti unu judici<lb/> qui avia nomu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='3766' type='0'/>Calatinu: <lem n='3090' type='0'/>dananti lu quali <lem n='2622' type='0'/>Valeriu<lb/> <lem n='1325' type='0'/>prupossi in quista maynera, dicendu que lu consulu in quilla<lb/> <lem n='750' type='0'/>battalya era statu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2594' type='0'/>lett�ra <lem n='880' type='0'/>zoppu et issu avia fattu da lu intuttu<lb/> lu ufficiu di lu imperaduri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='427'/>Et intandu <lem n='3766' type='0'/>Calatinu, ananti<lb/> que <lem n='3763' type='0'/>Lutaciu <lem n='1411' type='0'/>incumenzassi <lem n='8' type='0'/>a rispundiri: �Eu t'<lem n='2087' type='0'/>adimandu,<lb/> - dis' issu - o <lem n='2622' type='0'/>Valeriu, quandu vuy <lem n='16' type='0'/>aviavu di combatiri, se<lb/> vui fussivu stati intra di vuy di diversi sentencij, <lem n='8' type='0'/>a qual sentencia<lb/> v'<lem n='15' type='0'/>aviristivu vuy tenutu, <lem n='8' type='0'/>a quilla di lu consulu oy <lem n='8' type='0'/>a quilla<lb/> di lu preturi?�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='428'/>Rispusi <lem n='2622' type='0'/>Valeriu: �Eu non li contrastu z�,<lb/> ca la sentencia di lu consulu fora stata pl� <lem n='2493' type='0'/>prezata ca la<lb/> mia�. �Eya, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, - dis' issu <lem n='3766' type='0'/>Calatinu - se vuy <lem n='15' type='0'/>avissivu<lb/> <lem n='577' type='0'/>pilyati diversi <lem n='2457' type='0'/>agurij, <lem n='40' type='0'/>a lu quali <lem n='2457' type='0'/>aguri v'<lem n='15' type='0'/>avirissivu vuy<lb/> tinuti?�. Rispusi <lem n='2622' type='0'/>Valeriu: �<lem n='8' type='0'/>A quillu di lu consulu�. �Per<lb/> lu deu <lem n='1769' type='0'/>Hercules, - <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='3766' type='0'/>Calatinu - con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que eu<lb/> aya <lem n='577' type='0'/>pilyata la <lem n='3767' type='0'/>controversia intra di vuy, di lu <lem n='829' type='0'/>jmperiu et di<lb/> lu aguriu, et tu, <supplied><lem n='2622' type='0'/>Valeriu</supplied>, <lem n='405' type='0'/>confessi que lo tou <lem n='1496' type='0'/>adversariu <lem n='3768' type='0'/>Lucaciu<lb/> esti to superiuri et in l'unu et in l'altru, et non ci esti<lb/> nenti per que eu enci possa <lem n='1069' type='0'/>dubitari. Adonca, - dis' issu -<lb/> o <lem n='3768' type='0'/>Lucaciu, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que tu <lem n='15' type='0'/>agi <lem n='1084' type='0'/>tachutu fin <lem n='8' type='0'/>a modu, eu <lem n='162' type='0'/>dugnu<lb/> la sentencia per ti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='429'/><lem n='1448' type='0'/>Maravilyusamenti fici lu judici que in<lb/> questiuni manifesta issu non <lem n='475' type='0'/>sufferssi que <lem n='3769' type='0'/>dilaciuni nulla enci<lb/> fussi. E <lem n='3770' type='0'/>Littaciu fu multu da laudari, que issu diffisi <lem n='2791' type='0'/>constantissimamenti<lb/> la rasuni di lu amplissimu hunuri; ma n�<lb/> eciandeu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu fici malu, ca issu adimandava <lem n='1261' type='0'/>premiu di la<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='86'/>batalya que issu avia facta, altress� ben forti commu <lem n='2288' type='0'/>prospera,<lb/> j� sia ch� que, secundu la <lem n='292' type='0'/>ligi scripta, issu non la <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> aviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='430'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Que <lem n='46' type='0'/>far�' tu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu, lu quali lu hunuri di lu<lb/> triumphu cuss� <lem n='1509' type='0'/>disiyatu da l'altri <lem n='1' type='0'/>et lu quali l'era statu <lem n='2018' type='0'/>decretu da<lb/> lu Senatu per certi soy boni fatti d'armi, jssu lu <lem n='2378' type='0'/>sprezau et <lem n='2164' type='0'/>renunzaulu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='431'/>N� fu <lem n='439' type='0'/>maravilya di ch�, ca issu <lem n='3326' type='0'/>adivinava quillu qui li <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> aviniri: ca, cuss� tostu commu issu <lem n='32' type='0'/>intrau in <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='1057' type='0'/>acusatu<lb/> et <lem n='114' type='0'/>mulestatu di <lem n='1371' type='0'/>quistiuni <lem n='670' type='0'/>publica, fu <lem n='999' type='0'/>dannatu per sentencia <lem n='8' type='0'/>ad andari<lb/> in <lem n='1758' type='0'/>exiliu per tali que issu <lem n='326' type='0'/>patissi la pena se per aventura<lb/> issu avia factu <lem n='653' type='0'/>alcunu malu per <lem n='2959' type='0'/>sprezamentu di religiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='432'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca pl� sagi foru Quintu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu, lu quali <lem n='15' type='0'/>avendi<lb/> presa Capua et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3771' type='0'/>Opimiu lu quali avia <lem n='211' type='0'/>construti li Fragellani<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2176' type='0'/>arendirssi <lem n='8' type='0'/>ad issu, <lem n='1482' type='0'/>ambiduy adimandaru da lu Senatu<lb/> que putissiru triumphari. E certu l'unu et l'altru per li<lb/> soy grandi operi era <lem n='344' type='0'/>magnificu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='433'/>ma nullu di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='120' type='0'/>potti aviri<lb/> z� c'adimandavanu, non mica per invidia di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, la<lb/> quali issi nunca volsiru que <lem n='32' type='0'/>intrassi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti, ma per summa<lb/> diligencia di servari quilla <lem n='292' type='0'/>ligi per la quali era urdenatu<lb/> que lu triumphu se <lem n='162' type='0'/>dunassi per lu imperiu <lem n='987' type='0'/>acrissutu et non<lb/> per <lem n='3196' type='0'/>aricuperar li <lem n='447' type='0'/>cosi qui erannu stati perduti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='434'/>Ca tanta differencia<lb/> esti jntra di iungiri <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa et <lem n='324' type='0'/>restituiri la cosa<lb/> <lem n='3772' type='0'/>mancata quantu intra lu <lem n='79' type='0'/>cumenzamentu di lu beneficiu et<lb/> la fini di la iniuria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='435'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ancura pl� que la legi, di qui eu parlu modu, cuss�<lb/> fu servata que n� fu urdinatu triumphu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni quandu<lb/> <lem n='3773' type='0'/>aricuperau li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1787' type='0'/>Spagni n� <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu quandu pilyau<lb/> <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, per� que <lem n='8' type='0'/>a fari quisti <lem n='447' type='0'/>cosi issi enci foru mandati<lb/> senza nullu <lem n='2216' type='0'/>magistratu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='436'/><lem n='2124' type='0'/>Aprovenussi modu li <lem n='1984' type='0'/>disiyusi homini di <lem n='572' type='0'/>chascuna laudi,<lb/> li quali, essendu poviri di laudi per la vitoria la quali issi<lb/> avianu avuta di li nostri <lem n='1936' type='0'/>cursari di pizuli <lem n='3774' type='0'/>galiuni, <lem n='577' type='0'/>pilyaru da<lb/> li <lem n='1478' type='0'/>deserti montagni cu <lem n='3775' type='0'/>adastata manu <lem n='3651' type='0'/>ramustelli di <lem n='1961' type='0'/>lauru!<lb/> Spagna <lem n='3196' type='0'/>aricuperata, la quali era stata occupata da lu imperiu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='87'/>di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, e <lem n='2607' type='0'/>Syragusa, <lem n='410' type='0'/>capu di Sicilia, distrutta non pottiru<lb/> iungiri li <lem n='3147' type='0'/>curri triumphali. Et <lem n='8' type='0'/>a quali homini? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='437'/><lem n='8' type='0'/>A <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, di li quali statu li lur nomi su <lem n='1802' type='0'/>semelyanza<lb/> di <lem n='302' type='0'/>eternal triumphu. Ma j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que lu Senatu <lem n='1509' type='0'/>disiyava di<lb/> vidiri <lem n='1538' type='0'/>curunati di <lem n='1988' type='0'/>triumphal curuna li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1096' type='0'/>clarissimi homini<lb/> <lem n='3776' type='0'/>facituri di <lem n='861' type='0'/>virasa et di solida virtuti et li quali <lem n='50' type='0'/>purtavannu<lb/> supra li soy spalli la saluti di la <lem n='480' type='0'/>patria, non pertantu issu lu<lb/> Senatu pensau di servarli <lem n='8' type='0'/>a pl� <lem n='1315' type='0'/>hunuratu triumphu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='438'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a quisti exempli eu enci <lem n='304' type='0'/>aiungir� quillu. <lem n='1395' type='0'/>Custumata<lb/> cosa era que lu imperaduri qui <lem n='2' type='0'/>divia triumphari invitava<lb/> li consuli <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1142' type='0'/>cenar con <lem n='63' type='0'/>secu, et da poy privatamenti issu li facia<lb/> <lem n='99' type='0'/>preghari que issi non ci vinnissiru, per tal que in quillu<lb/> <lem n='1162' type='0'/>convitu non fussi homu di mayuri auturitati ca quillu qui<lb/> <lem n='1794' type='0'/>triumphava.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='439'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que <lem n='653' type='0'/>alcunu officiali facissi <lem n='447' type='0'/>cosi clarissimi<lb/> et <lem n='501' type='0'/>utilissimi <lem n='40' type='0'/>a la republica in <lem n='75' type='0'/>guerra civili, non pertantu issu<lb/> non era per� <lem n='144' type='0'/>clamatu imperaduri, n� l'eranu <lem n='1237' type='0'/>urdenati nulli<lb/> <lem n='3431' type='0'/>supplicaciuni n� <lem n='3777' type='0'/>ovava n� eciandeu non triumphava, ca,<lb/> commu quisti vittorij eranu <lem n='1759' type='0'/>estimati utili <lem n='40' type='0'/>a la repubblica,<lb/> cuss� foru sempri riputati <lem n='1048' type='0'/>plangulenti commu aquistati non<lb/> per lur propriu sangui, ma per lu <lem n='3035' type='0'/>dumesticu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='440'/>Adonca <lem n='3614' type='0'/>C<sic>.</sic><lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3129' type='0'/>Nasica distrussi la <lem n='2221' type='0'/>coniuraciuni di <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu et<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='1888' type='0'/>Metellu la <lem n='2221' type='0'/>coniuraciun di <lem n='3778' type='0'/>Opimu senza nullu triumphu.<lb/> E Quintu <lem n='3612' type='0'/>Catulu, astutatu e <lem n='1074' type='0'/>aucisu c'appi <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3779' type='0'/>Lepidu,<lb/> sou compagnuni <lem n='40' type='0'/>a lu officiu, con la <lem n='3780' type='0'/>sediciusa <lem n='142' type='0'/>multitudini,<lb/> non pertantu issu riturnau in <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3091' type='0'/>adimustrandu <lem n='2981' type='0'/>amuderatu<lb/> gauyu. Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, <lem n='2279' type='0'/>vincitur qui fu di <lem n='2614' type='0'/>Catilina,<lb/> ripurtau <lem n='40' type='0'/>a li soy tendi li spati, <lem n='325' type='0'/>furbenduli et <lem n='3781' type='0'/>anitanduli<lb/> da lu sangui. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='441'/><lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3298' type='0'/>Cinna et <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti aviannu<lb/> <lem n='296' type='0'/>spasu lu sa<supplied>n</supplied>gui civili, ma issi non andaru <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='695' type='0'/>pustutu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li templi di li <lem n='394' type='0'/>dei. E <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla, lu quali fici j� multi<lb/> <lem n='75' type='0'/>gueri civili, lu quali muntau in statu <lem n='199' type='0'/>crudelissima et <lem n='3036' type='0'/>superbissimamenti,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per sua <lem n='875' type='0'/>distritta putencia<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='88'/>issu <lem n='1794' type='0'/>triumphassi, cuss� commu purtau con sicu multi citati di<lb/> <lem n='1733' type='0'/>Grecia et di <lem n='2795' type='0'/>Asya, cuss� no ndi purtau <lem n='3782' type='0'/>macari nulla terra di<lb/> li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='442'/><lem n='402' type='0'/>Displacini et <lem n='3783' type='0'/>innoyani <lem n='1702' type='0'/>prucediri pl�<lb/> per issi li plaghi di la republica. N� lu Senatu <lem n='3' type='0'/>dedi curuna di<lb/> <lem n='1961' type='0'/>lauru <lem n='8' type='0'/>a nullu, n� eciandeu nullu la adimandau con lacrimi<lb/> di la parti di la citati; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='443'/>ma <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2850' type='0'/>r�viri se <lem n='1572' type='0'/>porginu <lem n='3567' type='0'/>pruntamenti<lb/> li <lem n='20' type='0'/>mani, quandu per li citadini servati se <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='3' type='0'/>dari curuna di<lb/> la quali li <hi rend='italic'><lem n='3784' type='0'/>postes</hi> <supplied><lem n='1179' type='0'/>occulti ingressi per <lem n='3785' type='0'/>deretu</supplied> di la stritta<lb/> casa <lem n='1794' type='0'/>triumphanu per sem<supplied>p</supplied>iterna gloria.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='444'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di la nota di li judici, oy censuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='445'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='2521' type='0'/>diligenti et sullicita <lem n='3786' type='0'/>observanza di la disciplina di<lb/> li <lem n='1709' type='0'/>exerciti et di la rasuni di li cavaleri m'<lem n='268' type='0'/>amunissi que eu<lb/> passu <lem n='8' type='0'/>a ricuntari la censura, magistra et guardiana di paci;<lb/> ca, commu li rikizi di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='948' type='0'/>crisseru in tanta <lem n='424' type='0'/>larghiza<lb/> per li virtuti di li nostri imperaduri, cuss� la bontati et la<lb/> continencia � stata <lem n='1252' type='0'/>examinata per la cura di li judici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='446'/>Ca<lb/> que <lem n='517' type='0'/>valiria essiri da fora <lem n='2500' type='0'/>valurusu et forti, se <lem n='40' type='0'/>a la casa se facissi<lb/> <lem n='387' type='0'/>mala vita? Ca, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que multi citati siannu <lem n='952' type='0'/>combatuti<lb/> et multi homini siannu prisi et <lem n='386' type='0'/>mittasi manu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1874' type='0'/>reyami,<lb/> se in lu palazu et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti non si serva beni lu sou officiu<lb/> et la sua virgugna, quandu beni lu <lem n='3302' type='0'/>munzellu di li <lem n='447' type='0'/>cosi aquistati<lb/> fussi <lem n='3014' type='0'/>egualatu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='128' type='0'/>celu, non <lem n='16' type='0'/>avira i� mai sedia <lem n='728' type='0'/>firma n�<lb/> stabili. Adonca multu <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='40' type='0'/>a la intenciuni nostra <lem n='427' type='0'/>aricurdari li<lb/> facti di la <lem n='689' type='0'/>putestati di li judici censuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='447'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3217' type='0'/>Camillu et <lem n='2613' type='0'/>Postumiu essendu censuri <lem n='366' type='0'/>cumandaru que<lb/> tutta la munita di quilli qui eranu vivuti fin <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3544' type='0'/>vetraneza<lb/> senza <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='8' type='0'/>a nomu di pena fussi purtata <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3559' type='0'/>erariu.<lb/> Ancora dissiru que issi erannu digni di essiri puniti si issi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='89'/><lem n='3738' type='0'/>scutiyassiru di <lem n='341' type='0'/>lamentarssi di cuss� iusta urdinaciuni, con ch�<lb/> sia cosa que issi fussiru riprisi in quistu modu: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='448'/>�La natura<lb/> commu vi scrivi modu di <lem n='175' type='0'/>nasciri, cuss� vi scrivi modu di <lem n='261' type='0'/>ingendrari;<lb/> e li vostri <lem n='71' type='0'/>patri et li vostri <lem n='42' type='0'/>mammi <lem n='269' type='0'/>nutricanduvi vi<lb/> <lem n='3787' type='0'/>astrinssiru per <lem n='1897' type='0'/>debitu, se <lem n='653' type='0'/>alcuna virgugna esti, di nutricari<lb/> lur niputi. Et <lem n='8' type='0'/>a ch� <lem n='46' type='0'/>faci que eciandeu la fortuna vi <lem n='3' type='0'/>dedi longu<lb/> tempu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='126' type='0'/>viniri per fari z�, et intra tantu li <lem n='431' type='0'/>anni vostri su<lb/> i� <lem n='2720' type='0'/>vacui et di nomu di maritu et di nomu di <lem n='71' type='0'/>patri. Andati<lb/> donca et pagati la munita qui ser� utili <lem n='8' type='0'/>a quilli qui <lem n='126' type='0'/>virannu<lb/> apressu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='449'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La severitati di quisti <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3104' type='0'/>secutaru <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu<lb/> <lem n='3094' type='0'/>Maximu et <lem n='3238' type='0'/>Brutu <lem n='3788' type='0'/>Bubulcu, li quali eranu <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='2674' type='0'/>iudicatu in una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera di judiciu. Ca issi <lem n='3702' type='0'/>amossiru<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu da lu Senatu, per� ca issu avia repudiata<lb/> una sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri, la quali issu avia <lem n='577' type='0'/>pilyata per <lem n='276' type='0'/>mulyeri essendu<lb/> virgini, senza <lem n='638' type='0'/>consyliu di nullu so amicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='450'/>Ma eu non<lb/> <lem n='349' type='0'/>sachu se quistu fu mayur peccatu, ca l'altru: ca per quillu<lb/> <supplied>lu</supplied> santu matrimoniu fu skittu <lem n='2378' type='0'/>sprezatu, ma per quistu lu<lb/> matrimoniu fu <lem n='762' type='0'/>trattatu <lem n='3789' type='0'/>iniuriusamenti. Adonca per optimu<lb/> judiciu li censuri pensaru que issu non era dignu di aviri officiu<lb/> in <lem n='532' type='0'/>curti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='451'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Commu eciandeu <lem n='3790' type='0'/>Porciu <lem n='1405' type='0'/>Cato fici <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2632' type='0'/>Flamminiu,<lb/> lu quali issu <lem n='1405' type='0'/>Cato lu <lem n='3702' type='0'/>amossi da lu <lem n='1394' type='0'/>cuntu di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi,<lb/> per� ca issu <lem n='2623' type='0'/>Luciu F<sic>.</sic>, avendu <lem n='363' type='0'/>sentenciatu <lem n='8' type='0'/>a morti unu <lem n='2542' type='0'/>furesteri,<lb/> <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri in quillu tempu qui <lem n='370' type='0'/>volsi una <lem n='2758' type='0'/>fiminella di<lb/> cuy issu era <lem n='1983' type='0'/>innamuratu; et <lem n='2682' type='0'/>quissu judiciu <lem n='1667' type='0'/>Catuni ben se <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> ristringiri, considerandu que <lem n='2623' type='0'/>Luciu F<sic>.</sic> era statu consulu,<lb/> et eciandeu per consideraciuni di <lem n='3614' type='0'/>C<sic>.</sic> V<sic>.</sic> <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu so frati; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='452'/>ma,<lb/> et <lem n='1667' type='0'/>Catuni et censuri, <lem n='1050' type='0'/>dublu exemplu di severitati, per� <lem n='370' type='0'/>volsi<lb/> et urdinau que <lem n='2623' type='0'/>Luciu F<sic>.</sic> fussi pl� <lem n='1639' type='0'/>nutatu que issu avia <lem n='3791' type='0'/>imbrussinata<lb/> la maiestati di lu consulatu, amplissimu hunuri,<lb/> per cuss� laydu fattu, n� li paria avir pocu factu que <lem n='8' type='0'/>ad uni<lb/> medemmi ymagini se <lem n='45' type='0'/>scrivissiru oy se <lem n='523' type='0'/>pingissiru li ochi di la<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='90'/>putana qui s'<lem n='3641' type='0'/>adilittaru di sangui humanu et li <lem n='2459' type='0'/>preghivili<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1602' type='0'/>Philippu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='453'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> E que <lem n='39' type='0'/>diroiu eu di la <lem n='3792' type='0'/>censura di <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu <lem n='3793' type='0'/>Lusciniu?<lb/> Ogni <lem n='485' type='0'/>etati lu ricuntau et <lem n='3333' type='0'/>rucuntiralu da qui <lem n='3794' type='0'/>adelanti. Lu quali<lb/> <lem n='81' type='0'/>judicau que <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='3795' type='0'/>Ruffinu non era da essiri in ordini di<lb/> <lem n='2190' type='0'/>senaturi, lu quali era statu dittaturi et <lem n='31' type='0'/>duy volti consulu, per�<lb/> que issu per so mali exemplu commu homu <lem n='806' type='0'/>luxuriusu<lb/> avia <lem n='198' type='0'/>acatata <lem n='3796' type='0'/>vassillami d'argentu qui pesava <formula>X</formula> pondi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='454'/>Per<lb/> ma <lem n='935' type='0'/>fidi, <lem n='8' type='0'/>a mi <lem n='121' type='0'/>pari que issi li nostri littiri <lem n='2467' type='0'/>sturdissinu, quandu<lb/> issi su constritti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2058' type='0'/>inpruntari lu sou ministeriu <lem n='8' type='0'/>a ricuntari<lb/> tanta severitati et que issi <lem n='16' type='0'/>ayanu <lem n='571' type='0'/>pagura oy <lem n='2899' type='0'/>dubitu que<lb/> non lur sia <lem n='393' type='0'/>cridutu, que issi <lem n='2882' type='0'/>ricuntinu li facti di la nostra<lb/> citati; ca apena se puria <lem n='393' type='0'/>cridiri ca intra unu medemmi <lem n='1863' type='0'/>zardinu<lb/> sia stata <lem n='1524' type='0'/>invidiusa rikiza <formula>X</formula> pondi d'argentu, intra lu quali<lb/> la puvirtati era multu <lem n='2378' type='0'/>sprezata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='455'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, standu illi censuri,<lb/> <lem n='3702' type='0'/>amossiru da lu senatu <lem n='3797' type='0'/>Duriuni, per� que issu <lem n='3797' type='0'/>Duriunu,<lb/> essendu tribunu di populu, avia distructa una <lem n='292' type='0'/>ligi, la quali<lb/> era stata facta per regulari et <lem n='3598' type='0'/>amoderari li <lem n='53' type='0'/>spisi di li <lem n='1162' type='0'/>conviti;<lb/> et <lem n='137' type='0'/>maravilyusa fu la causa di qui issu <lem n='3798' type='0'/>Duroniu fu <lem n='1639' type='0'/>nucatu.<lb/> Ca multu <lem n='257' type='0'/>svirgugnatamenti <lem n='3797' type='0'/>Duriuni muntau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2931' type='0'/>renghera<lb/> dicendu quisti paroli: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='456'/>�Segnuri Rumani, <lem n='91' type='0'/>freni vi su stati misi<lb/> in bucca, li quali per nulla maynera non su da <lem n='145' type='0'/>sustiniri.<lb/> Vuy siti constritti et <lem n='3389' type='0'/>atakati di unu amaru <lem n='131' type='0'/>ligami di servituti.<lb/> Ca <lem n='46' type='0'/>fata �n una <lem n='292' type='0'/>ligi la quali <lem n='366' type='0'/>cumanda que <lem n='508' type='0'/>vivati temperatamenti.<lb/> Adonca <lem n='486' type='0'/>distruyamu quistu <lem n='3799' type='0'/>rugilentu imperiu di horribili<lb/> <lem n='3800' type='0'/>vetustati. Ca que misteri avimu nuy di <lem n='866' type='0'/>frankiza, se <lem n='8' type='0'/>a<lb/> nuy non esti licitu di muriri per luxuria quandu <lem n='370' type='0'/>vuliamu?�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='457'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, or dicamu di una <lem n='3801' type='0'/>paricha di <lem n='31' type='0'/>duy homini, li quali<lb/> commu foru <lem n='2068' type='0'/>discordanti per animu di <lem n='3802' type='0'/>emulaciuni, cuss� foru<lb/> <lem n='101' type='0'/>convinti et per iugu di virtuti et per compagnia di hunuri.<lb/> <lem n='3621' type='0'/>Claudiu Nero et <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi, li quali foru <lem n='40' type='0'/>a lu tempu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='91'/>di la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='3290' type='0'/>Africani <lem n='728' type='0'/>firmissimi lati di la<lb/> republica, commu foru insemblamenti di stritta <lem n='3792' type='0'/>censura! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='458'/>Ca<lb/> cun ch� sia cosa que issi <lem n='697' type='0'/>recannussissiru li <lem n='3804' type='0'/>centurij di li homini<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cavallu, di lu numeru di li quali issi medemmi eranu<lb/> per� ca issi erannu juvini, vinuti que foru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='697' type='0'/>ricannussiri la<lb/> <lem n='3804' type='0'/>centuria qui avia nomu Polia, <supplied>di la quali era issu <lem n='3592' type='0'/>Liviu</supplied>, lu<lb/> tribunu, intisu c'appi lu nomu di <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi, <lem n='1069' type='0'/>dubitau si issu<lb/> si <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='2658' type='0'/>citari oy non. La quali cosa poy que Nero intisi que<lb/> la Polia era scommossa, <lem n='366' type='0'/>commandau que <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='220' type='0'/>vendissi lu<lb/> cavallu, per� ca issu era <lem n='999' type='0'/>dannatu per iudiciu di lu populu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='459'/>E lu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi eciandeu <lem n='2244' type='0'/>persecutau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3805' type='0'/>Neruni de <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> sententia, dicendu que issu Nero non era <lem n='420' type='0'/>riturnatu puramenti<lb/> in amuri con sicu. <lem n='40' type='0'/>A li quali homini, se <lem n='653' type='0'/>alcunu di li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> celestiali lur avissi dittu que lu lur sangui, <lem n='149' type='0'/>menatu per urdini<lb/> di nobili ymagini, <lem n='1855' type='0'/>scurriria in lu <lem n='190' type='0'/>nascimentu di lu salutari<lb/> principi nostru, issi, <lem n='849' type='0'/>dimissu ogni <lem n='2907' type='0'/>rancuri, <lem n='13' type='0'/>serianu stati coniunti<lb/> insembla per <lem n='728' type='0'/>firmissimu <lem n='672' type='0'/>pattu di amistati commu homini,<lb/> li quali la <lem n='480' type='0'/>patria, qui era stata diffisa da issi, la <lem n='2' type='0'/>divianu<lb/> lassari <lem n='8' type='0'/>a diffindiri <lem n='8' type='0'/>ad homo <lem n='898' type='0'/>comunimenti natu da issi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='460'/>Ma<lb/> issu lu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi non <lem n='2641' type='0'/>duttau di <lem n='364' type='0'/>condannari <lem n='8' type='0'/>a certa quantitati<lb/> di munita <formula>XXXIIIJ</formula> tribu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa qui quilli tribu<lb/> lu avissiru <lem n='364' type='0'/>condannatu et da poy lu avissiru fattu consulu et<lb/> censuri, et <lem n='3806' type='0'/>pretendia quista causa <lem n='40' type='0'/>a la lur <lem n='3807' type='0'/>condannaciuni, que<lb/> necessaria cosa era que issi li tribu, oy per l'unu fattu oy per<lb/> l'altru, fussiru <lem n='83' type='0'/>caduti in peccatu di pachia et di <lem n='97' type='0'/>periuriu.<lb/> Skittu una tribu, ch� esti la <lem n='3808' type='0'/>Maecia, issu la lassau <lem n='2720' type='0'/>vacua di<lb/> nota, ca quilla tribu n� lu avia <lem n='999' type='0'/>dannatu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi, n�<lb/> lu avia <lem n='746' type='0'/>slittu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='461'/>Commu <lem n='398' type='0'/>pensarimu nuy que quistu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi<lb/> sia statu homu di forti et di <lem n='3809' type='0'/>consilyatu ingeniu, lu quali non<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti essiri <lem n='149' type='0'/>menatu n� per essiri condannatu de trista <lem n='3807' type='0'/>condannaciuni<lb/> per illu, n� per grandiza di hunuri <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu se<lb/> <lem n='586' type='0'/>mustrassi humili et <lem n='2309' type='0'/>lusengheri in <lem n='1117' type='0'/>adminstrari la cosa <lem n='670' type='0'/>publica!<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='92'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='462'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu bona et gran parti di l'ordini di li homini<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cavallu e ttuti li juvini <lem n='145' type='0'/>substiniru la nota censoria in<lb/> gran <lem n='134' type='0'/>pacientia d'animu. Li quali <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu et <lem n='2627' type='0'/>Publiu<lb/> <lem n='3810' type='0'/>Simpronium, per� que issi non eranu vulutu <lem n='126' type='0'/>vinniri in Sicilia<lb/> per unu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu qui lur era statu factu, <lem n='17' type='0'/>levatuli<lb/> li <lem n='62' type='0'/>cavalli publici, li <lem n='364' type='0'/>condannaru <lem n='8' type='0'/>a certa quantitati di munita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='463'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu li censuri adimandari pena di layda <lem n='571' type='0'/>pagura<lb/> con summa severitati. Ca <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3811' type='0'/>Atiliu Regulu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3417' type='0'/>Furiu<lb/> <lem n='17' type='0'/>levaru li <lem n='62' type='0'/>cavalli publici <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1888' type='0'/>Metellu <lem n='2657' type='0'/>tresureru et <lem n='8' type='0'/>a<lb/> multi cavaleri rumani, li quali, poy di la infelici batalya di<lb/> Canna, aviannu iuratu d'andari in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia cu issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu et<lb/> di lassari la republica, et <lem n='364' type='0'/>condannaruli <lem n='8' type='0'/>a certa quantitati<lb/> di munita.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='464'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='465'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='3104' type='0'/>secutanu <lem n='31' type='0'/>duy exempli di una maynera. Geta,<lb/> cun ch� sia cosa que issu fussi statu <lem n='3702' type='0'/>amossu di lu senatu da<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy censuri, <lem n='723' type='0'/>z� esti da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1888' type='0'/>Metellu et da <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu,<lb/> da poy issu fu factu censuri. Ancura <lem n='2622' type='0'/>Valeriu Messala,<lb/> <lem n='363' type='0'/>sentenciatu da li censuri, da poy fu factu issu censuri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='466'/>La<lb/> ignominia di li quali <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1679' type='0'/>aguzau la lur virtuti: ca issi, <lem n='2389' type='0'/>scumossi<lb/> per quilla virgugna, <lem n='957' type='0'/>sfurzaru con tuttu lur putiri di<lb/> pariri <lem n='40' type='0'/>a li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma pl� digni que lur fussi <lem n='3' type='0'/>datu lu<lb/> officiu di lu iudicatu ca que issi fussiru <lem n='81' type='0'/>judicati da li judici.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='467'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 2, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di la maiestati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='468'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quilla esti commu una privata censura, ch�<lb/> esti la <lem n='692' type='0'/>mayestati di li nobili homini, senza <lem n='1198' type='0'/>altiza di <lem n='2851' type='0'/>tribunali,<lb/> senza <lem n='2073' type='0'/>minsteriu di <lem n='2593' type='0'/>serzenti, putirusa in <lem n='2484' type='0'/>optiniri sua <lem n='3812' type='0'/>amplitudini;<lb/> ca issa <lem n='1855' type='0'/>scurri <lem n='40' type='0'/>a li animi di li homini per grata et <lem n='620' type='0'/>alegra<lb/> <lem n='1561' type='0'/>intrata, <lem n='3541' type='0'/>furtilizata di <lem n='173' type='0'/>titulu di amiraciuni, la quali homu p�<lb/> diri que issa esti longu et beatu hunuri senza hunuri.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='93'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='469'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca que se <lem n='120' type='0'/>potti pl� <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='8' type='0'/>ad unu consulu ca z� que fu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1888' type='0'/>Metellu essendu <lem n='1057' type='0'/>accusatu? Lu quali, defendendu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> una questiuni qui avi nomu <hi rend='italic'><lem n='3813' type='0'/>Repetendarum</hi> et li soy<lb/> tavuli fussiru stati <lem n='2087' type='0'/>adimandati da lu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi per� que lu<lb/> <lem n='638' type='0'/>consiliu <lem n='2173' type='0'/>deliberassi supra di z�, tuttu lu consilyu vultau l'ochi<lb/> da <lem n='1410' type='0'/>guardarili per tal que non parissi que issi li <lem n='233' type='0'/>consilyeri<lb/> <lem n='1069' type='0'/>dubitassiru di nulla cosa qui fussi locu scripta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='470'/>E <lem n='393' type='0'/>crittiru li<lb/> <lem n='233' type='0'/>consilyeri que li argumenti di la ben <lem n='3814' type='0'/>aminstrata provincia da<lb/> issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu non si <lem n='2' type='0'/>divianu legiri intra li tavuli, ma in issa la<lb/> vita di Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <lem n='954' type='0'/>pensandussi issi li <lem n='233' type='0'/>consilyeri que<lb/> non era digna cosa que la integritati di tantu homu se <lem n='737' type='0'/>perdissi<lb/> per un pocu di <lem n='1771' type='0'/>cira et per <lem n='651' type='0'/>poki littiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='471'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma que <lem n='439' type='0'/>maravilya fu se hunuri <lem n='1676' type='0'/>debitu fu <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1888' type='0'/>Metellu da li citadini, lu quali eciandeu lu jnimicu non <lem n='1069' type='0'/>dubitau<lb/> di <lem n='2678' type='0'/>arindirilu <lem n='40' type='0'/>a lu superiuri Africanu? Ca per certu lu<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiocu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='75' type='0'/>guerra, la quali issu facia cu li Rumani, <lem n='453' type='0'/>ricitti<lb/> hunuratissimamenti lu filyu di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, qui era statu piliatu<lb/> da li soy cavaleri et, <lem n='162' type='0'/>dunatu que l'appi <lem n='163' type='0'/>duni reali, issu<lb/> di sua bona volya et <lem n='3815' type='0'/>spidicatamenti lu rimandau <lem n='8' type='0'/>ad sou <lem n='71' type='0'/>patri,<lb/> j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu <lem n='3626' type='0'/>Antiocu intandu <lem n='1825' type='0'/>Scipio lu <lem n='388' type='0'/>cathava da<lb/> li <lem n='3816' type='0'/>finayti di lu <lem n='1163' type='0'/>regnamu. Ma lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiochu, etiandeu iniuratu,<lb/> ananti volssi aviri in reverencia la mayestati di lu <lem n='2067' type='0'/>excellentissimu<lb/> homu, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='1825' type='0'/>Scipio, ca <lem n='1359' type='0'/>vindicari lu sou duluri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='472'/><lem n='8' type='0'/>Ad issu medemmi lu Africanu <lem n='1876' type='0'/>continenduse in la terra di<lb/> <lem n='3817' type='0'/>Linternu, multi <lem n='685' type='0'/>duca et <lem n='410' type='0'/>capi di <lem n='2695' type='0'/>malandrini <lem n='1855' type='0'/>scurssiru per aventura<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='443' type='0'/>vidirlu in quillu locu in unu medemmi tempu; li quali<lb/> <lem n='393' type='0'/>credendu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu que issi vinianu per farli <lem n='653' type='0'/>alcuna violencia,<lb/> misi li soy familiari supra lu <lem n='1898' type='0'/>tettu di la casa per <lem n='2686' type='0'/>diffindirisi.<lb/> Et era issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio occupatu et di animu et di <lem n='76' type='0'/>apparichamentu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3818' type='0'/>ributari et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='388' type='0'/>cathari quisti <lem n='2695' type='0'/>malandrini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='473'/>Di la qual cosa<lb/> quandu li <lem n='2695' type='0'/>malandrini se nd'<lem n='3819' type='0'/>apercippiru, lassati c'appiru li<lb/> lur armi et li lur cavaleri, s'<lem n='1469' type='0'/>acustaru <lem n='40' type='0'/>a la porta di la casa et<lb/> dissiru claramenti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni que issi non eranu vinuti commu<lb/> jnimici di la vita sua, ma, commu homini qui se <lem n='256' type='0'/>maravilyavanu<lb/> di la sua virtuti, eranu vinuti <lem n='8' type='0'/>a vidirlu et <lem n='3292' type='0'/>incirkavanu<lb/> lu parlame<supplied>n</supplied>tu di <lem n='981' type='0'/>cutantu homu commu <lem n='653' type='0'/>alcunu celestiali<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='94'/>beneficiu: �Et imper� non li <lem n='121' type='0'/>para forti que nuy lu <lem n='93' type='0'/>simu<lb/> <lem n='126' type='0'/>vinnuti <lem n='8' type='0'/>a vidirlu, ma <lem n='182' type='0'/>seguramenti se <lem n='286' type='0'/>dimustri�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='474'/>Et intandu<lb/> issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='366' type='0'/>cumandau que li porti fussiru aperti et que<lb/> illi <lem n='32' type='0'/>intrassiru; li quali avendu in reverencia li <lem n='1887' type='0'/>solgi di li porti<lb/> commu <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='1228' type='0'/>religiosissimu <lem n='2496' type='0'/>altari et unu santu templu, con<lb/> gran <lem n='1531' type='0'/>desiyu <lem n='577' type='0'/>pilyaru la man drita di <lem n='1825' type='0'/>Scipiu et, <lem n='645' type='0'/>basandula longamenti,<lb/> <lem n='1271' type='0'/>offerssiru <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3820' type='0'/>cortilyu di la casa <lem n='163' type='0'/>duni qui se <lem n='635' type='0'/>solenu<lb/> <lem n='2119' type='0'/>consecrari <lem n='40' type='0'/>a la divinitati di li <lem n='394' type='0'/>dei inmortali. Et alegri di z�<lb/> que issi aviannu vistu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, se nde turnaru <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='66' type='0'/>casi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='475'/>Que cosa esti pl� alta di quistu <lem n='403' type='0'/>fruttu di mayestati et que<lb/> cosa esti pl� digna? Issu mitigau la <lem n='372' type='0'/>ira di lu inimicu so; per<lb/> <lem n='1967' type='0'/>ammiraciuni di si medemmi vitti eciandeu que li larruni <lem n='1509' type='0'/>disiyavanu<lb/> di vidirlu. Se li stelli <lem n='1463' type='0'/>sindissiru da lu <lem n='128' type='0'/>celu et <lem n='2071' type='0'/>apresentassirusi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li homini, non <lem n='453' type='0'/>recipirianu da issi pl� di reverencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='476'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> E z� factu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni standu vivu. Ma quillu que eu<lb/> <lem n='39' type='0'/>diroiu fu fattu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2788' type='0'/>Paulu quandu issu fu mortu: ca, cun <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que li soy <lem n='2519' type='0'/>exequij se <lem n='1336' type='0'/>celebrassiru, et per unu casu li<lb/> principi di Macedonia stavanu intandu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1052' type='0'/>Ruma sutta nomu<lb/> di <lem n='3821' type='0'/>legaciuni, jlli per sua propria vuluntati se <lem n='2276' type='0'/>suttamisiru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la bara in que se purtava. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='477'/>La qual cosa unu pocu parir�<lb/> mayuri se homu <lem n='1788' type='0'/>considera que la fronti di quilla bara era ornata<lb/> di li triumphi di Macedonia. Quantu hunuri <lem n='46' type='0'/>ficiru <lem n='2682' type='0'/>quissi<lb/> legati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2788' type='0'/>Paulu, per lu quali issi non <lem n='2641' type='0'/>dutaru di essiri <lem n='149' type='0'/>menati<lb/> per bucca di lu populu, n� timeru la spata di la lur genti! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='478'/>Lu<lb/> quali factu aiunsi <lem n='40' type='0'/>a la morti di <lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='1802' type='0'/>semelyanz<supplied>a</supplied> d'un altru<lb/> <lem n='2041' type='0'/>triunfu, ca <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='440' type='0'/>fiati, o <lem n='2788' type='0'/>Paulu, Macedonia ti <lem n='3091' type='0'/>adimustrau claru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati: et quandu tu eri sanu per li soy <lem n='1530' type='0'/>spolgi, et<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la morti quandu fusti <lem n='145' type='0'/>sustinutu <lem n='40' type='0'/>a li soy spalli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='479'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu pocu di hunuri fu <lem n='162' type='0'/>dunatu oy fattu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> mayestati di to filyu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emilianu, lu quali <lem n='3' type='0'/>dandulu per<lb/> filyu <lem n='3823' type='0'/>adoptivu, tu vulisti que issu fussi <lem n='252' type='0'/>ornamentu di <lem n='31' type='0'/>duy lignagi,<lb/> quandu issu, standu multi juvini, mandatu da <lem n='3824' type='0'/>Luculu<lb/> consulu da Spagna in <lem n='2540' type='0'/>Africa per adimandari ayutu, li Carthaginisi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='95'/>et lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3202' type='0'/>Massinissa lu appiru <lem n='2761' type='0'/>facitur di la paci<lb/> commu consulu et imperaduri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='480'/>Pacha <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, non sapia<lb/> li soy guay, ca lu hunuri et la belliza di quilli juvini per<lb/> vuluntati di li <lem n='394' type='0'/>dei et di li homini se nutricava <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='2870' type='0'/>distruciuni<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issa <lem n='3187' type='0'/>Carthagini pilyata <lem n='162' type='0'/>dunassi lu primu <lem n='1924' type='0'/>supranomu<lb/> Africanu et issa <lem n='2866' type='0'/>dirupata <lem n='162' type='0'/>dunassi lu <lem n='3512' type='0'/>dredanu <lem n='40' type='0'/>a la genti<lb/> Cornelia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='481'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Que cosa esti pl� <lem n='2539' type='0'/>meskina et trista ca <lem n='719' type='0'/>dannaciuni oy<lb/> <lem n='1758' type='0'/>exiliu? Ma non pertantu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi non pottiru levari la<lb/> acturitati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3825' type='0'/>Q<sic>.</sic> <lem n='3618' type='0'/>P<sic>.</sic> <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu, qui era statu <lem n='209' type='0'/>abatutu per la <lem n='2672' type='0'/>conspiraciuni<lb/> di li <lem n='3826' type='0'/>publicani. <lem n='40' type='0'/>A lu quali, venendu in <lem n='2795' type='0'/>Asya, tutti li<lb/> citati di quilla provincia mandaruli <lem n='40' type='0'/>a l'inscontra lur legati qui<lb/> <lem n='3556' type='0'/>espetassiru lu so partimentu. E quali esti pl� iusta cosa <lem n='8' type='0'/>a diri,<lb/> oy que issu andava in <lem n='1758' type='0'/>exiliu, oy que issu <lem n='1794' type='0'/>triunfava?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='482'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, <lem n='3827' type='0'/>digittatu in profundu di ultimi<lb/> <lem n='963' type='0'/>miserij, <lem n='784' type='0'/>scampau di gran <lem n='216' type='0'/>periculu per beneficiu di la<lb/> mayestati sua. Ca unu servu <lem n='670' type='0'/>publicu, qui era <lem n='3828' type='0'/>Cymbru, mandatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='3829' type='0'/>inchisu in una casa privata di una<lb/> terra qui avia nomu <lem n='3830' type='0'/>Myrturna, <lem n='1466' type='0'/>videndulu vechu et <lem n='2430' type='0'/>disarmatu<lb/> et <lem n='3831' type='0'/>disadurnu et <lem n='1875' type='0'/>pallidu, non fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di <lem n='2491' type='0'/>asaltarlu, ma<lb/> commu <lem n='3832' type='0'/>cecatu per la <lem n='1131' type='0'/>claritati di <lem n='3228' type='0'/>Mariu, <anchor type='note' n='1'/><lem n='1279' type='0'/>gitata<anchor type='endnote'/> la spata, <lem n='2524' type='0'/>sturdutu<lb/> et pagurusu se nde fugiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='483'/>Non fu <lem n='439' type='0'/>miravilya ca la <lem n='3833' type='0'/>calamitati<lb/> di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri li <lem n='2875' type='0'/>cecau l'ochi et la <lem n='2870' type='0'/>destrucciuni di la sua<lb/> genti vinchuta li amancau lu cori. Pensaru eciandeu li <lem n='394' type='0'/>dei immortali<lb/> que cosa <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili era que <lem n='3228' type='0'/>Mariu fussi statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu<lb/> da unu homu di quilla provincia, la quali tutta la avia distrutta<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='484'/>E li <lem n='3834' type='0'/>Mirturnisi, <lem n='2060' type='0'/>inamurati di la sua mayestati,<lb/> <lem n='141' type='0'/>salvaru issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu qui era i� <lem n='1082' type='0'/>compressu et constrittu per<lb/> <lem n='199' type='0'/>crudili necessitati di morti, n� issi non appiru <lem n='571' type='0'/>pagura di la<lb/> <lem n='3835' type='0'/>asperima vittoria di <lem n='3232' type='0'/>Sylla, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu li<lb/> putissi <lem n='2807' type='0'/>inspaguriri per conservari <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='485'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la <lem n='1967' type='0'/>admiraciuni di la forti et di la pura vita<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='96'/>di <lem n='3790' type='0'/>Porciu <lem n='1667' type='0'/>Catuni lu fici cuss� venerabili <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu que, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que, essendu <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar <lem n='686' type='0'/>consul, <lem n='1667' type='0'/>Catuni, contra<lb/> voya di Cesar, avissi parlatu tuttu lu iorno contra li <lem n='3826' type='0'/>publicani,<lb/> <lem n='2347' type='0'/>questiunandu cu issi et issu <lem n='1405' type='0'/>Cato per questa cosa, per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu<lb/> di issu Cesar, se menassi da lu <lem n='3548' type='0'/>licturi <lem n='40' type='0'/>a la prisunia,<lb/> tuttu lu Senatu non <lem n='1069' type='0'/>dubit� di <lem n='3611' type='0'/>secutarlu, la qual cosa <lem n='2818' type='0'/>inclinau<lb/> la constancia di lu <lem n='717' type='0'/>divinu animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='486'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi <lem n='1667' type='0'/>Catuni standu <lem n='8' type='0'/>a guardari li ioki <lem n='3836' type='0'/>flurali,<lb/> li quali facia <lem n='3735' type='0'/>Messiu <lem n='3179' type='0'/>edili, lu populu se <lem n='87' type='0'/>virgugnau di<lb/> <lem n='2087' type='0'/>adimandarli que deu li <lem n='162' type='0'/>dunassi. La quali cosa con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que <lem n='153' type='0'/>Marciali lu sapissi per dittu di <lem n='3837' type='0'/>Favoniu, qui era multu so<lb/> amicu et sedia cu issu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, <lem n='39' type='0'/>dissi quisti paroli: �Per ki<lb/> <lem n='126' type='0'/>vinnisti tu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2260' type='0'/>thatru, o severu <lem n='1405' type='0'/>Cato? <lem n='1076' type='0'/>Vinnistici tu per <lem n='138' type='0'/>cannusciri<lb/> et per vidiri li ioki et lu sacrificiu cu lu <lem n='542' type='0'/>dulci <lem n='3838' type='0'/>fluvj et<lb/> per <lem n='8' type='0'/>a vidiri li <lem n='184' type='0'/>sulazi qui se fannu per <lem n='1200' type='0'/>alegrari lu populu oy<lb/> skittu per� enci vinisti tu per <lem n='749' type='0'/>andaritindi?�. Et intandu <lem n='1405' type='0'/>Cato<lb/> se partiu da lu <lem n='2260' type='0'/>theatru, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que per sua presencia issu non<lb/> <lem n='3137' type='0'/>impedicassi la <lem n='1813' type='0'/>custuma di vidiri li ioki. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='487'/>Lu quali <lem n='1667' type='0'/>Catuni <lem n='749' type='0'/>andandusindi,<lb/> lu populu cun grandi <lem n='3839' type='0'/>mannar di <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='3611' type='0'/>secutandulu,<lb/> <lem n='1993' type='0'/>revucau la antiqua usanza di li ioki in la scena, <lem n='405' type='0'/>confessandu<lb/> issu lu populu que pl� di mayestati <lem n='2030' type='0'/>atribuyanu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1667' type='0'/>Catuni sulu ca <lem n='8' type='0'/>a si medemmi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='488'/><lem n='8' type='0'/>A quali rikiza, <lem n='8' type='0'/>a quali <lem n='2041' type='0'/>triumfi<lb/> fu z� <lem n='3' type='0'/>datu, <lem n='8' type='0'/>a quali <lem n='829' type='0'/>imperij? Fici z� la continencia di la <lem n='1845' type='0'/>restritta<lb/> <lem n='1813' type='0'/>custuma, la casa con <lem n='651' type='0'/>poki servituri et una skittu clara<lb/> ymagini di lu lignaiu di so <lem n='71' type='0'/>patri et la fronti di <lem n='1405' type='0'/>Cato sempri<lb/> severa et qui nunca <lem n='2922' type='0'/>alusengava nullu, ma z� fici la sua<lb/> virtuti perfecta et <lem n='1742' type='0'/>chumputa in ogni maynera. La quali eciandeu<lb/> fici que <lem n='3840' type='0'/>qualunquata homu vulia <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='8' type='0'/>ad intendiri que<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu citadinu fussi santu et nobili et bonu, issu lu <lem n='435' type='0'/>nominava<lb/> sutta nomu di <lem n='1667' type='0'/>Catuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='489'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Bonu esti que nuy <lem n='3' type='0'/>diamu <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di locu <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> exempli <lem n='2470' type='0'/>strangeri, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issi, <lem n='3841' type='0'/>arusati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3023' type='0'/>dumestici, <lem n='3590' type='0'/>adilettenu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='97'/>per issa la <lem n='3842' type='0'/>svarianza. Li statui di rami di <lem n='3843' type='0'/>Narmodiu et<lb/> di <lem n='3844' type='0'/>Astugituni, li quali se <lem n='350' type='0'/>sfurzaru di liberari <lem n='3321' type='0'/>Athenes di servituti<lb/> et di tyrannia, <lem n='1981' type='0'/>Xerses, poy que issu appi vinchuta <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='3321' type='0'/>Athenes, issu li <lem n='1204' type='0'/>transpurtau <lem n='40' type='0'/>a lu soy <lem n='1874' type='0'/>reyamu. Ma da poy,<lb/> passatu gran tempu, <lem n='3845' type='0'/>Zalencu <lem n='836' type='0'/>prucurau et <lem n='46' type='0'/>ficili ripurtari <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> prima lur sedia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='490'/>Eciandeu quilli di <lem n='2699' type='0'/>Rodu quandu <lem n='1067' type='0'/>arivaru et<lb/> vinniru <lem n='40' type='0'/>a la lur citati, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issi li <lem n='16' type='0'/>avissinu invitati<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1290' type='0'/>albergu publicu, eciandeu li <lem n='1926' type='0'/>culcaru in sacri <lem n='3846' type='0'/>cussini<lb/> oy <lem n='3847' type='0'/>culcirri. Nulla cosa esti pl� beata di quista memoria, la<lb/> quali possedi tantu di reverencia in cuss� <lem n='651' type='0'/>poca rami.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='491'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Et, in veritati, quantu hunuri fu factu intra <lem n='3321' type='0'/>Athenes<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati, claru insemblamenti et di sapiencia et di santitati,<lb/> ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu era vinnutu ananti lu <lem n='2496' type='0'/>altari<lb/> per <lem n='365' type='0'/>jurari et fari so <lem n='1319' type='0'/>sagramentu di dir la veritati supra unu<lb/> factu supra ki issu era constrittu di diri so testimoniu, ca issu<lb/> <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='365' type='0'/>jurari <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di la citati ca issu avia<lb/> dittu <lem n='1234' type='0'/>verasamenti tuttu z� que avia dittu et que cuss� era<lb/> commu issu avia dittu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='492'/>tutti li judici se <lem n='1368' type='0'/>levaru et <lem n='574' type='0'/>cridaru que<lb/> issu non <lem n='365' type='0'/>jurassi; e cosa que issi medemmi non se <lem n='3849' type='0'/>concedianu<lb/> intra di lur medemmi, issi la <lem n='1503' type='0'/>concesseru <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2348' type='0'/>puritati di <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati.<lb/> <lem n='3850' type='0'/>Schumpi <lem n='3093' type='0'/>aqui lu libru <lem n='940' type='0'/>segundu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='98'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='493'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3 Rubricario</head>Li capituli di lu terzu libru.<lb/> <anchor type='note' n='17'/>Capitulu primo, di unu indiciu de <lem n='1590' type='0'/>futura bontati qui se<lb/> trova in li <lem n='3078' type='0'/>citelli et dicissi in literatura <hi rend='italic'><lem n='3080' type='0'/>indoles</hi>.<anchor type='endnote'/><lb/> Capitulu secundu, di la fortiza.<lb/> Capitulu <formula>IIJ</formula>, di la <lem n='134' type='0'/>paciencia.<lb/> Capitulu <formula>IIIJ</formula>, de li homini li quali essendu di bassu natu<lb/> <lem n='126' type='0'/>vineru <lem n='8' type='0'/>a grandi statu.<lb/> Capitulu <formula>V</formula>, de li homini que usaru pluy largamenti di<lb/> vestimenti oy da lur <lem n='2038' type='0'/>cultu que non <lem n='354' type='0'/>permittia la <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> antiqua.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la <lem n='2726' type='0'/>confidanza de si medemmi.<lb/> Capitulu <formula>VIJ</formula>, di la constantia.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='494'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 1</head>Cap<sic>.</sic> <formula>J</formula>, de unu indiciu di <lem n='1590' type='0'/>futura bont�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='495'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>E</supplied>u <lem n='202' type='0'/>tukiroyu quasi commu li <lem n='3324' type='0'/>naki, et li <lem n='79' type='0'/>cumenzamenti<lb/> di virtuti <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� et di lu animu, qui in processu di tempu<lb/> <lem n='2' type='0'/>divi perviniri <lem n='8' type='0'/>a suvranu <lem n='1723' type='0'/>culmu di gloria, <lem n='598' type='0'/>segundu pari per<lb/> certu indiciu di <lem n='1590' type='0'/>futura bontati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='496'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3852' type='0'/>Leppidu essendu intandu <lem n='3323' type='0'/>citellu, andandu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> batalya, <lem n='1074' type='0'/>aucisi lu inimicu et <lem n='151' type='0'/>servau lu citadinu. Di la quali<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusa opera esti indicatrici la statua <lem n='2733' type='0'/>bullata et vestuta<lb/> di <lem n='3853' type='0'/>pretexta posta <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3854' type='0'/>Capituliu per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu Senatu;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='497'/>ca lu Senatu pensau que cosa iniqua et malvasa fora<lb/> non pariri da essiri hunuratu quillu qui i� era <lem n='238' type='0'/>maturu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> virtuti. Adonca <lem n='3779' type='0'/>Lepidu va ananti lu <lem n='3689' type='0'/>stabilimentu di la <lem n='485' type='0'/>etati<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='99'/>per <lem n='2280' type='0'/>velocitati di opera di furtiza, e <lem n='1839' type='0'/>repurtau da la batalya <lem n='2140' type='0'/>dubla<lb/> laudi; di la quali batalya la <lem n='485' type='0'/>etati sua apena endi <lem n='475' type='0'/>suffria la<lb/> vista <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='498'/>ca li <lem n='357' type='0'/>contrariusi armi, et li spati standu in <lem n='20' type='0'/>mani di li<lb/> inimici, et li <lem n='3263' type='0'/>scurrimenti di li <lem n='1024' type='0'/>dardi, et lu rumuri di li <lem n='62' type='0'/>cavalli,<lb/> et lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di li <lem n='1709' type='0'/>exerciti quandu se <lem n='2483' type='0'/>iunginu insembla, eciandeu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li juvini mitti <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di <lem n='571' type='0'/>pagura. Intra li qual <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> la puericia di la genti <lem n='2477' type='0'/>Emilia <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3436' type='0'/>ameritari curuna et rapiri<lb/> li <lem n='1530' type='0'/>spolgi di lu inimicu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='499'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu spiritu non amancau eciandeu <lem n='40' type='0'/>a la puericia di<lb/> <lem n='1667' type='0'/>Catuni, ca, cun ch� sia cosa que issu se <lem n='489' type='0'/>nutricassi in casa di<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3623' type='0'/>Drusiu, sou <lem n='3855' type='0'/>cianu de mamma, et certi homini <lem n='1746' type='0'/>latini<lb/> fussiru vinuti <lem n='8' type='0'/>ad issu, essendu tribunu, per adimandari la citati,<lb/> issu <lem n='1405' type='0'/>Cato, <lem n='99' type='0'/>pregatu da <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu principi de li <lem n='1809' type='0'/>Latini et<lb/> <lem n='2918' type='0'/>hustulanu de <lem n='3623' type='0'/>Drusiu que issu <lem n='1494' type='0'/>ayutassi li soy compagnuni <lem n='1746' type='0'/>latini<lb/> ananti sou <lem n='2447' type='0'/>ciu, issu <lem n='1405' type='0'/>Cato rispusi cu constanti vultu que<lb/> issu no ndi faria nenti; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='500'/>et ancura spissi <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='543' type='0'/>requestu et <lem n='99' type='0'/>pregatu<lb/> di ch�, <lem n='169' type='0'/>perseverau in sou propositu. Et intandu <lem n='3856' type='0'/>Pompediu<lb/> lu pilyau et <lem n='1883' type='0'/>purtaulu <lem n='40' type='0'/>a lu pluy altu <lem n='640' type='0'/>sularu di la casa, et<lb/> <lem n='3278' type='0'/>aminachaulu que lu <lem n='1279' type='0'/>gettaria iusu se issu non facissi ch� de<lb/> qui issi lu <lem n='99' type='0'/>pregavanu; n� eciandeu pir quistu non lu potiru<lb/> moviri da sou <lem n='1277' type='0'/>propunimentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='501'/>Adonca li <lem n='1809' type='0'/>Latini <lem n='574' type='0'/>gridaru: �<lem n='3857' type='0'/>Alegr�muni<lb/> intra di nuy, <lem n='1809' type='0'/>Latini et compagnuni, que quistu esti<lb/> cuss� <lem n='1401' type='0'/>pizzulu; lu quali essendu <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='8' type='0'/>a nuy non fora statu<lb/> licitu de <lem n='1284' type='0'/>desperari la citati�. Adonca <lem n='1405' type='0'/>Cato, standu di <lem n='288' type='0'/>tenera<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati, <lem n='3858' type='0'/>percipiu la gravitati di tuta la <lem n='532' type='0'/>curti e per sua <lem n='2798' type='0'/>perseveranza<lb/> <lem n='3818' type='0'/>rebuttau li <lem n='1809' type='0'/>Latini qui vulianu prendiri li rasuni di la<lb/> nostra citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='502'/>Issu medemmi essendu vestutu di <lem n='3853' type='0'/>pretexta e venendu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3232' type='0'/>Sylla per salutarilu, vedendu li <lem n='410' type='0'/>capi talyati da li<lb/> <lem n='2706' type='0'/>sbanduti purtati <lem n='40' type='0'/>a lu palazzu, issu adimandau <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='1903' type='0'/>pedagogu<lb/> per ki non si truvava nullu qui <lem n='1074' type='0'/>aucidissi quistu <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> tyrannu e <lem n='1481' type='0'/>respondenduli lu <lem n='1903' type='0'/>pedagogu ca non mancava per lur<lb/> vuliri, ma per <lem n='916' type='0'/>defectu di putiri, ca issu <lem n='3232' type='0'/>Sylla se guardava per<lb/> multi cavaleri, et issu <lem n='1405' type='0'/>Cato pregau lu <lem n='1903' type='0'/>pedagogu qui illu <supplied>li</supplied><lb/> <lem n='3' type='0'/>dessi unu <lem n='582' type='0'/>cultellu, dicendu que <lem n='1146' type='0'/>legera cosa li fora <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu,<lb/> ca issu <lem n='1405' type='0'/>Cato se sulia <lem n='888' type='0'/>assitari <lem n='40' type='0'/>a lu lectu di <lem n='3232' type='0'/>Sylla. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='503'/>Lu <lem n='1903' type='0'/>pedagogu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='100'/>et ben cannussiu lu animu di <lem n='1667' type='0'/>Catuni et <lem n='3859' type='0'/>hurriu lu sou propositu;<lb/> e da l� in <lem n='3176' type='0'/>dananti nunca lu <lem n='149' type='0'/>menava <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='3232' type='0'/>Sylla que<lb/> issu non li levassi ogni <lem n='994' type='0'/>ferru. Nulla cosa esti pluy <lem n='137' type='0'/>maravilyusa<lb/> di quista: unu <lem n='3078' type='0'/>citellu, <lem n='1150' type='0'/>truvandusi in la casa di la <lem n='703' type='0'/>crudilitati,<lb/> non timiu lu vincituri <lem n='88' type='0'/>mayurmenti intandu quandu li<lb/> consuli, li citati, li legiuni di l'urdini da cavallu per la mayuri<lb/> parti <lem n='376' type='0'/>tremavanu. Eciandeu se issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu statu locu, pluy<lb/> tostu aviria pensatu di la fuga ca di la morti di <lem n='3232' type='0'/>Sylla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='504'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Lu filyu di lu quali <lem n='3232' type='0'/>Sylla, qui appi nomu <lem n='2617' type='0'/>Fastulu, essendu<lb/> <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1236' type='0'/>scola e laudandu in presencia di l'atri <lem n='3078' type='0'/>citelli<lb/> lu <lem n='3860' type='0'/>forbandiri qui avia fattu sou <lem n='71' type='0'/>patri, e dicendu que <lem n='2116' type='0'/>altretantu<lb/> ende faria issu quandu fora grandi se issu putissi, <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, <lem n='3078' type='0'/>citellu et sou compagnuni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1236' type='0'/>scola, li <lem n='162' type='0'/>dunau una<lb/> <lem n='3861' type='0'/>gangata. O manu digna qui non se <lem n='3691' type='0'/>imbrosinassi di publicu<lb/> <lem n='3862' type='0'/>parricidiu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='505'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy <lem n='577' type='0'/>pilgimu <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa da li Greci,<lb/> quillu <lem n='2313' type='0'/>Alcibiades, di lu quali eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se li soy beni foru<lb/> pluy <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusi ca li vicij di sou <lem n='71' type='0'/>patri, ca quillu <lem n='688' type='0'/>inganau li<lb/> soy citadini et quistu li <lem n='1095' type='0'/>afflissi, cun ch� sia cosa que essendu<lb/> ancora <lem n='3323' type='0'/>citellu issu fussi vinutu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3650' type='0'/>Periclen sou <lem n='3855' type='0'/>cianu, <lem n='1466' type='0'/>vedendulu<lb/> <lem n='520' type='0'/>sediri tristu et <lem n='3863' type='0'/>melancolicu, adimandaulu per ki issu stava<lb/> cuss� <lem n='3863' type='0'/>melancolicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='506'/><lem n='92' type='0'/>Rispusili lu <lem n='3855' type='0'/>cia<supplied>n</supplied>u que issu non sapia<lb/> commu rendiri rasuni di una grandi quantitati di munita que<lb/> issu avia <lem n='2554' type='0'/>dispisa per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di la sua citati in fari<lb/> certi <lem n='1172' type='0'/>edificij de la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='1991' type='0'/>Minerva. �Adonca - <lem n='39' type='0'/>dissi lu <lem n='3078' type='0'/>citellu -<lb/> tu <lem n='3292' type='0'/>incerka via et maynera commu tu non <lem n='2678' type='0'/>arendi rasuni�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='507'/>Adonca lu homu amplissimu et sapientissimu, <lem n='2916' type='0'/>amancatu di<lb/> sou propriu consilyu, <lem n='621' type='0'/>usau lu consilyu di lu <lem n='3078' type='0'/>citellu. E fici in<lb/> tali guisa que li Athenisi implicati <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='75' type='0'/>guerra cu li soy<lb/> vicini non putianu <lem n='2106' type='0'/>vacari <lem n='8' type='0'/>ad adimandari rasuni di quilla munita.<lb/> Ma ch� <lem n='3864' type='0'/>v�xanu <lem n='1643' type='0'/>Athene se issi se <lem n='341' type='0'/>lamentanu <lem n='7' type='0'/>de <lem n='2313' type='0'/>Alcibiades<lb/> oy se nde <lem n='1103' type='0'/>gluriannu. Ca fin <lem n='8' type='0'/>a modu intra la <lem n='3865' type='0'/>blasfemia sua<lb/> et la sua admiraciuni esti la cosa in <lem n='725' type='0'/>dubiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='508'/>Nuy imper�, que<lb/> nuy avimu <lem n='213' type='0'/>manifestati li <lem n='79' type='0'/>cumenzamenti et li <lem n='3263' type='0'/>scurrimenti di<lb/> virtuti, <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu ogimay issu lu attu di la virtuti; di la<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='101'/>quali virtuti la <lem n='2232' type='0'/>gravusissima forza et li soy <lem n='2306' type='0'/>efficacissimi brazza<lb/> <lem n='3866' type='0'/>consistenu in <lem n='1830' type='0'/>furtizza.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='509'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, de <lem n='1830' type='0'/>furtizza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='510'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> N� <lem n='8' type='0'/>a mi <lem n='412' type='0'/>esse de <lem n='82' type='0'/>menti, o <lem n='2181' type='0'/>Romulu, <lem n='2761' type='0'/>facituri di la nostra<lb/> citati, que <lem n='8' type='0'/>a mi <lem n='375' type='0'/>conveni di <lem n='1329' type='0'/>assignariti lu <lem n='1895' type='0'/>principatu in quista<lb/> maynera di laudi; ma eu ti <lem n='99' type='0'/>pregu que <lem n='475' type='0'/>s�ffiri que ananti di<lb/> ti eu endi <lem n='386' type='0'/>mitta unu exemplu <lem n='40' type='0'/>a lu quali eciandeu tu si multu<lb/> tinutu di hunurari. Ca per beneficiu di quillu fu fattu que<lb/> la tua cuss� bella opera, ch� esti <lem n='1052' type='0'/>Ruma, non <lem n='2910' type='0'/>scurissi et non<lb/> se destruissi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='511'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Li Tuscani per forza <lem n='32' type='0'/>intrandu in <lem n='1052' type='0'/>Ruma per lu <lem n='1457' type='0'/>punti<lb/> <lem n='3139' type='0'/>Subliciu, <lem n='1540' type='0'/>Oraciu <lem n='3867' type='0'/>Codes si tenni et <lem n='448' type='0'/>occupau la <lem n='2083' type='0'/>extrema parti<lb/> di lu ponti e <lem n='145' type='0'/>sustinni tuttu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li inimici, combatendu<lb/> cu issi fin intantu que <lem n='3785' type='0'/>diretu d'issu fu ruttu lu ponti.<lb/> E da poy que issu vitti que per la <lem n='1663' type='0'/>ruttura di lu ponti la <lem n='480' type='0'/>patria<lb/> era liberata da <lem n='216' type='0'/>periculu, issu armatu se <lem n='1470' type='0'/>gittau intra di lu <lem n='1841' type='0'/>Tyveri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='512'/>Di la furtiza di lu quali li <lem n='394' type='0'/>dei immortali <lem n='256' type='0'/>maravilyandussi,<lb/> li <lem n='1503' type='0'/>concesseru pura sanitati et <lem n='909' type='0'/>salvamentu, ca n� per lu <lem n='3245' type='0'/>gittitu<lb/> que issu fici da altu n� per la <lem n='3868' type='0'/>gravuri di l'armi n� per lu<lb/> <lem n='3869' type='0'/>sturdimentu di la testa <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3870' type='0'/>gitarsi que fici n� per li <lem n='1024' type='0'/>dardi<lb/> qui l'erannu gittati da ogni parti non lassau que issu non <lem n='2263' type='0'/>natassi<lb/> <lem n='1841' type='0'/>Tiveru; et cuss� <lem n='784' type='0'/>scampau salvu et securu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='513'/>Adonca<lb/> unu sulu homu <lem n='457' type='0'/>convertiu <lem n='830' type='0'/>inver di s� li ochi di <lem n='981' type='0'/>cutanti citadini<lb/> et di <lem n='981' type='0'/>cutanti inimici, quilli essendu <lem n='2524' type='0'/>sturduti per grandi<lb/> <lem n='439' type='0'/>maravilya e quisti standu <lem n='2449' type='0'/>dubitusi intra <lem n='571' type='0'/>pagura et alegria. Et<lb/> unu homu skittu strassi e <lem n='1087' type='0'/>spartiu <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1709' type='0'/>exerciti coniuncti insembla<lb/> per multu <lem n='1767' type='0'/>agra batalya, combatendu per l'unu et <lem n='2686' type='0'/>diffendendulu,<lb/> et <lem n='3818' type='0'/>rebutandu l'altru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='514'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini un sulu homu<lb/> tanta di <lem n='788' type='0'/>diffensiuni fici <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati cu lu sou scutu quantu<lb/> fici lu <lem n='1841' type='0'/>Tiveru cu lu sou lectu. Per la quali cosa li Tuscani<lb/> partenduse potiru diri: �Nuy avimu vinchuti li Rumani, ma<lb/> nuy <lem n='93' type='0'/>simu vinti da <lem n='1540' type='0'/>Oraciu�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='102'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='515'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2597' type='0'/>Aminticari mi <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='3871' type='0'/>Cloelia ch� que eu avia <lem n='1325' type='0'/>propostu, <supplied>ch� �n di diri de <lem n='2181' type='0'/>Romulu</supplied>. La quali <lem n='3738' type='0'/>scutiyau una grandi <lem n='2381' type='0'/>facenda<lb/> quasi in quillu medemmi tempurali per certu, iscontra<lb/> quillu medemmi inimicu et in lu <lem n='1010' type='0'/>flummu medemmi de lu<lb/> <lem n='1841' type='0'/>Tiveru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='516'/>Ca issa intra l'altri <lem n='636' type='0'/>pulzelli data per <lem n='2903' type='0'/>stagi <lem n='40' type='0'/>a lu inimicu<lb/> <lem n='2624' type='0'/>Porsenna, la <lem n='331' type='0'/>notti <lem n='412' type='0'/>issendu da la guardia muntau <lem n='8' type='0'/>ad unu<lb/> cavallu et per sou <lem n='856' type='0'/>viachu passari di lu flumu, issa liberau la<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria non skittu da lu asseiu, ma eciandeu da ogni <lem n='571' type='0'/>pagura,<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunandu una virgini exemplu di virtuti <lem n='40' type='0'/>a li masculi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='517'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='420' type='0'/>riturnu modu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2181' type='0'/>Romulu, lu quali appellatu di batalya<lb/> da <lem n='3872' type='0'/>Macruni, <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='3873' type='0'/>Cininisi, <supplied>di sulu <lem n='8' type='0'/>a sulu</supplied>, j� sia<lb/> ch� que issu se vidia grandi <lem n='368' type='0'/>aventayu et per numeru et per<lb/> fortiza di cavaleri et era pluy securu <lem n='1463' type='0'/>scindiri <lem n='8' type='0'/>a combatiri cu<lb/> lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu tuttu ca sulu con sulu, non pertantu issu pilyau<lb/> aguru et speranza di vittoria cu la sua dritta manu, n� la fortuna<lb/> non li vinni mancu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='518'/>Ca issu <lem n='1074' type='0'/>aucisu c'appi <lem n='3872' type='0'/>Macruni e<lb/> sconfitti li inimici, ripurtau grassi <lem n='1530' type='0'/>spolgi <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter<lb/> <lem n='3874' type='0'/>Fereciu. Asay <lem n='16' type='0'/>aiamu dittu di issu ca la virtuti consecrata per<lb/> <lem n='670' type='0'/>publica <supplied>ch� �n lu homu <lem n='3875' type='0'/>deificatu et santificatu</supplied> non avi misteri<lb/> oy bisognu di laudi di <lem n='389' type='0'/>persuna privata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='519'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy di <lem n='2181' type='0'/>Romulu, <lem n='3876' type='0'/>Cossu fu lu primu que <lem n='2119' type='0'/>consecrau<lb/> <lem n='1530' type='0'/>spolgi <lem n='8' type='0'/>a quillu medemmi deu, ch� �n <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3051' type='0'/>Jupiter, cun ch� sia<lb/> cosa que issu, standu mastru di li homini di cavallu, avissi<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisu lu <lem n='685' type='0'/>duca di li <lem n='3877' type='0'/>Fidenati combatendu con sicu corpu per<lb/> corpu. Grandi fu <lem n='2181' type='0'/>Romulu commu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu di quista<lb/> <lem n='2681' type='0'/>incumenzata gloria et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3878' type='0'/>Cessu acrissiu multu di hunuri,<lb/> per� ca issu <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3104' type='0'/>secutari <lem n='2181' type='0'/>Romulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='520'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> N� nuy eciandeu non <lem n='2' type='0'/>divimu <lem n='1087' type='0'/>spartiri la memoria di<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu da quisti cutali exempli, in lu quali fu tantu<lb/> di <lem n='655' type='0'/>viguri di animu que issu, standu apressu di lu <lem n='1390' type='0'/>Po cun<lb/> <lem n='651' type='0'/>poki homini di cavallu, <lem n='2511' type='0'/>invadiu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, qui<lb/> era commu <lem n='3879' type='0'/>stivatu di grandi <lem n='1709' type='0'/>exercitu. Et talyatu et <lem n='1074' type='0'/>aucisu<lb/> ke l'appi, <lem n='887' type='0'/>spulyauli l'armi e <lem n='3138' type='0'/>dedicauli <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='103'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='521'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> De quilla medemmi maynera di furtiza et de combatiri<lb/> usaru <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='3340' type='0'/>Maliu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu e <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3880' type='0'/>Curvinu e <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni<lb/> <lem n='3822' type='0'/>Emilianu. <supplied>Quistu fu lu dredanu Africanu</supplied>. Ma per� ke issi<lb/> erannu sutta <lem n='685' type='0'/>duca e non erannu li <lem n='410' type='0'/>capi di lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu, issi non<lb/> <lem n='2119' type='0'/>consecraru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3051' type='0'/>Jupiter li <lem n='1530' type='0'/>spolgi que <lem n='577' type='0'/>pilyaru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='522'/>Issu medemmi <lem n='1825' type='0'/>Scipio<lb/> <lem n='3822' type='0'/>Emilianu essendu in Spagna sutta <lem n='3881' type='0'/>Lucullu sou <lem n='685' type='0'/>duca, tenendu<lb/> <lem n='796' type='0'/>aseiatu unu multu forti castellu, issu fu lu primu qui<lb/> muntau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>mura; n�n era in quillu <lem n='1709' type='0'/>exercitu nullu homu qui<lb/> pluy fussi dignu di <lem n='3882' type='0'/>sparagnarsi et di guardarisi la <lem n='389' type='0'/>persuna<lb/> ca issu n� per <lem n='423' type='0'/>gentiliza, n� per indicij di <lem n='1590' type='0'/>futura bontati, <supplied>qui<lb/> avi nomu per <lem n='1088' type='0'/>littira <hi rend='italic'><lem n='3080' type='0'/>indolens</hi></supplied>, n� per li fatti que issu<lb/> avia di fari <supplied>commu parssi da poy</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='523'/>Ma in quillu tempu <lem n='572' type='0'/>chaschunu<lb/> juvini clarissimu et nobilissimu <lem n='145' type='0'/>sustinia et <lem n='145' type='0'/>sustiniri<lb/> vulia li pluy grandi <lem n='164' type='0'/>fatighi et li mayuri <lem n='216' type='0'/>periculi per diffindiri<lb/> et <lem n='987' type='0'/>acrissiri la republica; e <lem n='73' type='0'/>tenianu multu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1355' type='0'/>laydu li nobilissimi<lb/> juvini que issi fussiru <lem n='355' type='0'/>superchati in operi de furtiza da<lb/> quilli, li quali issi <lem n='355' type='0'/>superchavannu di <lem n='423' type='0'/>gentiliza. Et <lem n='3103' type='0'/>emper� <lem n='3822' type='0'/>Emilianu<lb/> s'<lem n='3883' type='0'/>emparau di quista <lem n='1506' type='0'/>emprisa di muntari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>mura, la<lb/> quali l'altri <lem n='160' type='0'/>skiffavanu per� ca era forti et <lem n='217' type='0'/>periculusa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='524'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi exemplu intra di quisti <lem n='3625' type='0'/>aripresenta la <lem n='2600' type='0'/>antiquitati.<lb/> Li Rumani, <lem n='3818' type='0'/>rebutati e <lem n='1714' type='0'/>skachati da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li <lem n='1791' type='0'/>Franciski,<lb/> <lem n='2724' type='0'/>vulendusi mittiri et <lem n='186' type='0'/>ristringiri intra di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, cun<lb/> ch� sia cosa que issi non ci putissiru <lem n='1071' type='0'/>cappiri tutti per necessit�<lb/> appiru sou consilyu et <lem n='1237' type='0'/>urdinaru di lassari tutti li vetrani<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu planu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que pluy <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti, <lem n='1843' type='0'/>reculiendusi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu,<lb/> putissiru diffindiri quillu qui restava di lu imperiu di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='525'/>Ma n� eciandeu in quillu cuss� miserabili et cuss� <lem n='1048' type='0'/>plangulentu<lb/> tempu non si <lem n='3450' type='0'/>aminticau la nostra citati la virtuti e la<lb/> furtiza sua. Ca tutti quilli, qui aviannu avutu hunuri di <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> officiu, s'<lem n='888' type='0'/>assitaru <lem n='3090' type='0'/>dananti di lur porti standu aperti, supra<lb/> di lur <lem n='3884' type='0'/>faldistolij cu li altri signali di li officij li quali issi aviannu<lb/> avuti, oy eciandeu <lem n='2075' type='0'/>sacerdocij. E quistu <lem n='46' type='0'/>ficiru illi <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> issi fin <lem n='40' type='0'/>a la lur morti <lem n='453' type='0'/>recivissiru li ornamenti di la vita passata,<lb/> e per <lem n='162' type='0'/>dunari exemplu <lem n='40' type='0'/>a lu populu tuttu di <lem n='145' type='0'/>sustiniri forti<lb/> tutti li casi qui aviniri putissiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='526'/>Da lu primu, quista vi<supplied>s</supplied>ta<lb/> fu multu venerabili et <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, <lem n='2389' type='0'/>scomossi et<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='104'/>per la <lem n='1691' type='0'/>novitati di la cosa et per la magnificencia di lu apparatu<lb/> et per la maynera di tanta audacia. Ma qui nde <lem n='1069' type='0'/>dubitaria<lb/> que issi, essendu <lem n='1791' type='0'/>Franciski et vincituri, non riturnassiru in<lb/> <lem n='3885' type='0'/>galbu et in maynera di <lem n='3733' type='0'/>contumelya oy de iniuria tutta la lur<lb/> <lem n='1967' type='0'/>ammiraciuni? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='527'/>Adonca <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu non <lem n='3556' type='0'/>expectau ke iniuria<lb/> li fussi fatta, ma feriu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1791' type='0'/>Francisku, ki li maniava la<lb/> barba, di unu <lem n='580' type='0'/>bastuni pasturali que issu tenia in la manu et<lb/> <lem n='1536' type='0'/>fikauli lu bastuni <lem n='40' type='0'/>a la testa et incontinenti lu <lem n='1791' type='0'/>Francisku, <lem n='2923' type='0'/>curuzzatu<lb/> di lu <lem n='589' type='0'/>culpu qui avia <lem n='453' type='0'/>reciputu, feriu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='807' type='0'/>vuluntarusu<lb/> di muriri et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='528'/>Adonca la virtuti non sapi essiri pilyata; eciandeu, non sapi<lb/> <lem n='326' type='0'/>patiri virgugna et <lem n='3664' type='0'/>cuyda que la maiuri et la pl� trista <lem n='2337' type='0'/>ssagura<lb/> qui sia esti <lem n='2276' type='0'/>suttamittirisi <lem n='40' type='0'/>a la fortuna e pensa <lem n='465' type='0'/>nuvelli et bellissimi<lb/> mayneri di morti, si nullu homu <lem n='255' type='0'/>mori, qui cuss� <lem n='1022' type='0'/>finissi<lb/> la vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='529'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Modu da rendiri esti lu <lem n='1676' type='0'/>debitu <lem n='173' type='0'/>titulu di gloria <lem n='40' type='0'/>a la juventuti<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. La quali, cun ch� sia cosa que <lem n='3886' type='0'/>Atratinu lu<lb/> <lem n='686' type='0'/>consulj <lem n='952' type='0'/>combatissi cu li Volsci <lem n='783' type='0'/>apresu la <lem n='3887' type='0'/>Verrugini pocu <lem n='2770' type='0'/>prosperamenti,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que la nostra skera i� inclinata non fussi<lb/> <lem n='3818' type='0'/>ributtata da lu intuttu, <lem n='2752' type='0'/>skavalgandu, se dirrupau intra lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu<lb/> di li inimici, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='530'/>et <lem n='448' type='0'/>occupau lu <lem n='2019' type='0'/>impetu loru, et fici que lu lur<lb/> <lem n='2019' type='0'/>impetu riturnatu <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='40' type='0'/>a li nostri legiuni unu sanu <lem n='74' type='0'/>riposu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='792' type='0'/>confirmari li lur <lem n='1392' type='0'/>curagi. Adonca cun ch� sia cosa que issi li<lb/> Volsci j� <lem n='398' type='0'/>pensassiru di la vittoria e di lu triumphu, la nocti<lb/> <lem n='1087' type='0'/>spartendu la batalya, se parteru incerti si issi eranu vincituri<lb/> oy vinchuti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='531'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Nobili fu quillu fluri di lu ordini di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu,<lb/> per la <lem n='137' type='0'/>miravilyusa virtuti di lu quali <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu<lb/> <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu in la <lem n='75' type='0'/>guerra ki se facia contra li Sanniti fu <lem n='3888' type='0'/>relevatu<lb/> da lu <lem n='608' type='0'/>erruri di una batalya malamenti <lem n='2389' type='0'/>scumossa da issu. Ca,<lb/> venendu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3723' type='0'/>Papiriu <lem n='3889' type='0'/>Cursuri per adimandari certi <lem n='2457' type='0'/>agurij,<lb/> fici <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu regituri di lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et <lem n='1414' type='0'/>cumandauli et <lem n='479' type='0'/>diffisili<lb/> ki issu non <lem n='412' type='0'/>ississi <lem n='8' type='0'/>a campu per <lem n='952' type='0'/>cumbatiri cu li inimici. Ma<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='105'/>non pertantu ki issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu se smossi <lem n='8' type='0'/>a combatiri non cuss�<lb/> <lem n='3890' type='0'/>prospera commu <lem n='3891' type='0'/>fuliskamenti, ca per certu issu si vincia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='532'/>Ma<lb/> la <lem n='3892' type='0'/>bonaventurusa juventuti, levati li <lem n='91' type='0'/>freni <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='62' type='0'/>cavalli, <lem n='3893' type='0'/>spirunaruli<lb/> di grandi forza intra di li Sanniti li inimici et per la<lb/> fermeza di lur cori, levaru e <lem n='3894' type='0'/>storsseru la vittoria di manu di<lb/> li inimici et <lem n='2618' type='0'/>restituerula <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria in furma di <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu,<lb/> grandissimu citadinu nostru.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='533'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='534'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> In lu tempu di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal fu unu cavaleri in la batalya<lb/> di Canna, in la quali issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal pluy avia rutti li forzi<lb/> di li Rumani ca li lur <lem n='1392' type='0'/>curagi, lu quali cavaleri, cun ch� sia cosa<lb/> ki issu per li multi plaghi non si <lem n='120' type='0'/>putia aiutari cu li <lem n='20' type='0'/>mani,<lb/> <lem n='3895' type='0'/>muzzicandu <lem n='8' type='0'/>ad unu Numida qui lu vulia <lem n='887' type='0'/>spulyari et lu nasu<lb/> et li aurichi, tutta la <lem n='129' type='0'/>faczi li <lem n='1354' type='0'/>sconzau. E con quilli <lem n='3896' type='0'/>muzziki,<lb/> pleni di vinditta, se <lem n='1075' type='0'/>moriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='535'/>Mitti <lem n='8' type='0'/>ad una parti lu <lem n='514' type='0'/>jniquu avenimentu<lb/> di la batalya, quantu fu pl� forti lu <lem n='3174' type='0'/>acisu ca lu <lem n='2813' type='0'/>aucidituri!<lb/> Lu Africanu in la vittoria fu <lem n='184' type='0'/>sulazzu di quillu qui<lb/> <lem n='255' type='0'/>muria e lu Rumanu in fini di la vita sua se <lem n='1780' type='0'/>viniau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='536'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu animu di cavaleri in casu <lem n='1613' type='0'/>adversu fu cuss� nobili<lb/> et cuss� virili commu di quillu imperaduri, di qui eu volyu<lb/> ricuntari. Ca <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1941' type='0'/>Crassu facendu <lem n='75' type='0'/>guerra in Asia cu<lb/> <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu, pilyatu da la <lem n='3898' type='0'/>Taratisi intra <lem n='3899' type='0'/>Clea e <anchor type='note' n='13'/><lem n='3900' type='0'/>Smirna,<anchor type='endnote'/> di li<lb/> quali issu <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu end'avia gran <lem n='467' type='0'/>nummeru, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu non vinissi in manu di <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu, fugiu la virgugna per<lb/> rasuni di morti. Ca issu <lem n='1941' type='0'/>Crassu cu la virga di qui <lem n='149' type='0'/>menava lu<lb/> cavallu feriu <lem n='8' type='0'/>ad unu di quilli barbari intra di lu ochu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='537'/>lu quali,<lb/> curruzatu per la feruta, cu una lanza passau lu latu di <lem n='1941' type='0'/>Crassu<lb/> et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu. E lu <lem n='1965' type='0'/>barbaru, <lem n='1780' type='0'/>viniandussi, liberau lu <lem n='687' type='0'/>imperaturi<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma da <lem n='3901' type='0'/>laydizza di la perduta mayestati. Adimustrau<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu <lem n='40' type='0'/>a la fortuna commu issa avia vulutu fari virgugna et<lb/> iniuria <lem n='8' type='0'/>ad homu qui non era dignu di ch�. Ca issu <lem n='1941' type='0'/>Crassu<lb/> forti e <lem n='235' type='0'/>saviamenti ruppi li miserabili <lem n='907' type='0'/>lazzi gittati da la fortuna<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3902' type='0'/>inlazzari la sua <lem n='866' type='0'/>frankiza. Et issu <lem n='1941' type='0'/>Crassu, que i� era<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunatu per fortuna <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu, se <lem n='3903' type='0'/>restituiu <lem n='8' type='0'/>a sua dignitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='538'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Di cutali <lem n='1277' type='0'/>proponimentu di animu usau <lem n='1825' type='0'/>Scipio ca issu,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='106'/>su, <lem n='479' type='0'/>deffendendu la partita di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu sou <lem n='2163' type='0'/>generu in <lem n='2540' type='0'/>Africa<lb/> <lem n='3904' type='0'/>infelicimenti, andandu per mari in Spagna, vedendu que la<lb/> <lem n='85' type='0'/>navi in que issu navigava era pilyata da li jnimici, <lem n='2569' type='0'/>firiusi cu la<lb/> spata per la ventri. E, <lem n='83' type='0'/>cadutu que fu di la feruta, adimandaru<lb/> li cavaleri di Cesar, qui avianu prisa la <lem n='85' type='0'/>navi, uvi era lu imperaduri.<lb/> Issu rispusi: �Beni sta lu imperaduri�. Tantu <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> parlari <lem n='1825' type='0'/>Scipiu quantu <lem n='3710' type='0'/>abastau <lem n='8' type='0'/>ad eterna laudi <lem n='40' type='0'/>a lu testimoniu<lb/> di sua furtiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='539'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Etiandeu di la tua morti, o <lem n='1405' type='0'/>Cato, Utica end'esti <lem n='3303' type='0'/>amunistame<supplied>n</supplied>tu,<lb/> jn la quali di li toy <lem n='541' type='0'/>furtissimi plaghi pluy se<lb/> spasi di gloria ca di sangui. Ca, per certu, tu <lem n='2791' type='0'/>constantissimamenti,<lb/> <lem n='1699' type='0'/>culcanduti supra la spata, grandi amagistramentu <lem n='162' type='0'/>dunasti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li homini quantu maiurimenti <lem n='2' type='0'/>diyanu <lem n='1509' type='0'/>dysiyari li valenti<lb/> homini dignitati sanza vita ca vita sanza dignitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='540'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='1547' type='0'/>filya di lu quali <lem n='1667' type='0'/>Catuni non appi cori di fimina:<lb/> la quali avendu <lem n='349' type='0'/>sapputu lu consilyu de <lem n='3238' type='0'/>Brutu sou maritu, qui<lb/> avia ordinatu di <lem n='1074' type='0'/>aucidiri Cesar quilla nocti la quali <lem n='3104' type='0'/>secutau lu<lb/> jornu di quilla <lem n='1351' type='0'/>laydissima opera, <lem n='412' type='0'/>issutu <lem n='3238' type='0'/>Brutu di la camara,<lb/> adimandau unu <lem n='582' type='0'/>cultellu commu per <lem n='1008' type='0'/>talyarisi li <lem n='996' type='0'/>ungli et, en<lb/> guisa commu se le fussi <lem n='2830' type='0'/>scappatu lu <lem n='582' type='0'/>cultellu, se plagau <lem n='8' type='0'/>a si<lb/> medemmi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='541'/>E <lem n='3238' type='0'/>Brutu, audendu la gridata di li <lem n='3631' type='0'/>sclavi intra di<lb/> la camara, riturnau et <lem n='1411' type='0'/>incumenzaula <lem n='8' type='0'/>a riprindiri per ki issa se<lb/> avia pilyatu officiu di <lem n='2962' type='0'/>barberi. Et intandu <lem n='3905' type='0'/>Porcia, <supplied>la <lem n='1547' type='0'/>filya di<lb/> <lem n='1667' type='0'/>Catuni,</supplied> li <lem n='39' type='0'/>dissi privatamenti: �Quistu ki eu <lem n='15' type='0'/>aiu factu non<lb/> esti factu <lem n='3281' type='0'/>paciscu; ananti esti certissimu signu d'amuri, lu quali<lb/> eu <lem n='16' type='0'/>aiu <lem n='830' type='0'/>inver de ti in quistu nostru statu: ca eu <lem n='370' type='0'/>volsi provari<lb/> se per aventura non ti vinissi <lem n='1742' type='0'/>complutu lu tou propositu<lb/> commu eu avissi pututu suffriri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidirimi di <lem n='994' type='0'/>ferru�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='542'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Lu primeru <lem n='1667' type='0'/>Catuni fu pluy <lem n='3906' type='0'/>benaventurusu ca non<lb/> <lem n='375' type='0'/>convinia <lem n='8' type='0'/>a sou <lem n='1387' type='0'/>linagi, da lu quali <lem n='126' type='0'/>venniru oy <lem n='175' type='0'/>nasseru li principij<lb/> di la <lem n='1211' type='0'/>familya <lem n='3905' type='0'/>Porcia. Lu quali, essendu <lem n='2511' type='0'/>invadutu da soy<lb/> inimici intra di la batalya standu ancora multu pizzulu, <lem n='83' type='0'/>cadiuli<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='107'/>la spata da lu <lem n='1447' type='0'/>fodaru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='543'/>E tantostu que issu s'<lem n='3907' type='0'/>apercip� que<lb/> la spata l'era <lem n='83' type='0'/>caduta intra lu <lem n='3908' type='0'/>glomaru di li inimici et <lem n='3909' type='0'/>carpisata<lb/> da li lur pedi, cuss� constantimenti la <lem n='295' type='0'/>repilyau commu vacuu<lb/> da ogni <lem n='571' type='0'/>pagura. Di la quali vista sturduti, li jnimici lu jornu<lb/> seguenti vinniru <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='8' type='0'/>ad adimandari paci humilimenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='544'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la furtiza de la toga esti da essiri <lem n='3319' type='0'/>insitata<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li operi cavalariski, la quali manifestata <lem n='3436' type='0'/>amerita una medemma<lb/> laudi intra la <lem n='532' type='0'/>curti et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu. Cun ch� sia cosa<lb/> que <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, <lem n='16' type='0'/>avendusi occupatu lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di lu populu<lb/> per grandi <lem n='163' type='0'/>duni que issu lur facia, tinissi la republica in<lb/> grandi <lem n='3910' type='0'/>oppressiuni et dicissi publicamenti que bonu fora <lem n='1074' type='0'/>aucidiri<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi tutti e que la terra se <lem n='619' type='0'/>regissi da lu intuttu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> populu, clamati que foru li <lem n='71' type='0'/>patri conscripti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='224' type='0'/>masuni di la<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi da lu consulu <lem n='3911' type='0'/>Muciu <lem n='3912' type='0'/>Scevola, <lem n='2173' type='0'/>deliberavanu ch� que <lem n='2' type='0'/>deviannu<lb/> fari in <lem n='2682' type='0'/>quissu cuss� malvasu tempu e <lem n='81' type='0'/>iudicandu tutti<lb/> que lu consulu diffindissi la republica cu armi <supplied>et non per<lb/> urdini di rasuni</supplied>, <lem n='3912' type='0'/>Scevola lu <lem n='100' type='0'/>negau, dicendu ki issu non faria<lb/> nulla cosa per forza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='545'/>Intandu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3129' type='0'/>Nasica: �Imper� - diss'<lb/> illu - que lu consulu, <lem n='3104' type='0'/>secutandu lu ordini di rasuni e di li<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi, <lem n='46' type='0'/>faci que lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma con tutti li <lem n='292' type='0'/>ligi se <lem n='3299' type='0'/>dirupi e<lb/> distruya, eu medemmi ki <lem n='13' type='0'/>sugnu privata <lem n='389' type='0'/>persuna me <lem n='2730' type='0'/>proferu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad essiri vostru <lem n='685' type='0'/>duca�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='546'/>Supra ch�, e <lem n='40' type='0'/>a la perfini, issu se <lem n='3913' type='0'/>imbrazau<lb/> la manu manca cu la <lem n='1669' type='0'/>falda di la toga e, <lem n='1458' type='0'/>alzata la man<lb/> dritta, gridau: �Quilli ki volinu ke la republica sia salva<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutinu mi�. E con <lem n='2682' type='0'/>quissa <lem n='107' type='0'/>vuci oy gridata <lem n='3914' type='0'/>scutulandussi li<lb/> boni citadini ogni <lem n='571' type='0'/>pagura et ogni <lem n='2899' type='0'/>dubitu, <lem n='2890' type='0'/>sfurzatamenti fici que<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu cu la sua <lem n='1729' type='0'/>scelerata coniuraciuni oy liga <lem n='326' type='0'/>patiu quilli<lb/> peni que <lem n='326' type='0'/>patiri <lem n='2' type='0'/>dippi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='547'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi <lem n='3124' type='0'/>Graccu essendu tribunu di lu populu,<lb/> cun ch� sia cosa que issu avissi <lem n='2389' type='0'/>scumossi grandissimi <lem n='215' type='0'/>scandali<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='108'/>et <lem n='2107' type='0'/>divisiuni, n�n era nullu qui se <lem n='2044' type='0'/>oppunissi <lem n='40' type='0'/>a lu fururi di lu<lb/> populu, <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3915' type='0'/>Scaviau <lem n='463' type='0'/>confurtau e pregau <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu, consulu in lu sou consulatu <lem n='1001' type='0'/>sestu, que issu diffindissi<lb/> la libertati et li <lem n='292' type='0'/>ligi con sua manu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='548'/>Et <lem n='3916' type='0'/>continenti <supplied><lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu</supplied><lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandau que li fussiru purtati l'armi et, purtati que li<lb/> foru, issu se li <lem n='825' type='0'/>vestiu et <lem n='1831' type='0'/>armaussi, essendu i� <lem n='3917' type='0'/>vetranu et quasi<lb/> commu <lem n='3918' type='0'/>casculatu di <lem n='259' type='0'/>vichiza et, <lem n='1339' type='0'/>apuyandussi <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1024' type='0'/>dardu,<lb/> <lem n='12' type='0'/>stitti <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='3226' type='0'/>irta <lem n='3090' type='0'/>dananti li porti di la <lem n='532' type='0'/>curti. E cu lu rumasu di lu<lb/> sou pocu spiritu issu fici que la republica non <lem n='139' type='0'/>spirassi ca la<lb/> presencia <lem n='14' type='0'/>du lu sou animu smossi et spinsi lu Senatu e li homini<lb/> di cavallu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='250' type='0'/>farindi vinditta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='549'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Ma commu nuy avimu dittu da susu di la furtiza di<lb/> li <lem n='3919' type='0'/>tugati, modu <lem n='2985' type='0'/>representimu lu claru hunuri celestiali, divu<lb/> <lem n='3313' type='0'/>Juliu, certissima ymagini di <lem n='861' type='0'/>virasa <lem n='1830' type='0'/>furtizza. Issu venendu in<lb/> una batalya que issu facia in li Verni, que, per la lur grandi<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini et per lu lur <lem n='1610' type='0'/>feroci <lem n='2019' type='0'/>impetu, la nostra skera i� paria<lb/> que se <lem n='2836' type='0'/>inclinassi, issu levau lu scutu <lem n='8' type='0'/>ad unu cavaleri qui<lb/> <lem n='952' type='0'/>combatia con <lem n='571' type='0'/>pagura et, <lem n='1860' type='0'/>cuprendusi con quillu scutu, <lem n='1411' type='0'/>incumenzau<lb/> di combatiri agramenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='550'/>Per lu quali factu lu ordini<lb/> di lu <lem n='717' type='0'/>divinu animu <lem n='1668' type='0'/>dilatau e <lem n='296' type='0'/>spandiu la furtiza per tuttu lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu e <lem n='324' type='0'/>restituiu la <lem n='3920' type='0'/>scurrenti fortuna di la <lem n='75' type='0'/>guerra. Issu medemmi<lb/> <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesar <lem n='8' type='0'/>ad una altra batalya pilyau lu <lem n='3216' type='0'/>banarisi per<lb/> li <lem n='3921' type='0'/>ganghi que i� <lem n='418' type='0'/>turnava la <lem n='1206' type='0'/>banera per <lem n='2820' type='0'/>fugirisindi, e <lem n='3922' type='0'/>giraulu<lb/> <lem n='830' type='0'/>inver di li jnimici e, <lem n='1224' type='0'/>adrizandu l� la manu: �Uvi vay tu ?-<lb/> dis' issu - <lem n='3923' type='0'/>Ic� su quilli, con que tu <lem n='2' type='0'/>divi combatiri!�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='551'/>E cu li soy<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani proprij issu <lem n='1224' type='0'/>adrizau et <lem n='844' type='0'/>curessi unu cavaleri. Ma per quillu<lb/> e <lem n='1767' type='0'/>agru <lem n='2500' type='0'/>valurusu <lem n='449' type='0'/>confortu issu <lem n='1224' type='0'/>adrizau e <lem n='844' type='0'/>curessi la <lem n='571' type='0'/>pagura di<lb/> li legiuni tutti <supplied>et insignau <lem n='8' type='0'/>a vinciri quilli ki eranu <lem n='1727' type='0'/>disposti <lem n='8' type='0'/>a<lb/> perdiri</supplied>.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='109'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='552'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Ma, per tali que nuy <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu quistu attu di <lem n='1830' type='0'/>furtizza,<lb/> <lem n='1826' type='0'/>Hannibal tenendu <lem n='2509' type='0'/>assijata <lem n='3924' type='0'/>Cappua, uvi era lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu<lb/> di li Ruma<supplied>ni</supplied>, <lem n='3925' type='0'/>Jubiu <lem n='3926' type='0'/>Atteu, prefectu di la <lem n='570' type='0'/>compagna di li<lb/> <lem n='3927' type='0'/>Fulignati, gittau la <lem n='1206' type='0'/>bannera ultra lu <lem n='2729' type='0'/>pallizzatu di li <lem n='3290' type='0'/>Affricani.<lb/> E <lem n='833' type='0'/>blastemandu <lem n='8' type='0'/>a si medemmi et <lem n='40' type='0'/>a li soy compagnuni se issi<lb/> <lem n='475' type='0'/>suffrissiru que li <lem n='3290' type='0'/>Africani avissiru la <lem n='1206' type='0'/>bannera, issu primu, et<lb/> la <lem n='570' type='0'/>compagna tutta apressu d'issu, se smossiru con grandi <lem n='2019' type='0'/>impetu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad andari <lem n='8' type='0'/>ad pilyari la <lem n='1206' type='0'/>bannera. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='553'/>La quali cosa <lem n='1466' type='0'/>vedendula<lb/> <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, tribunu di la terza legiuni, <lem n='1819' type='0'/>giranduse <lem n='830' type='0'/>inver li<lb/> soy: �<lem n='121' type='0'/>Pari <lem n='8' type='0'/>a mi, - <lem n='39' type='0'/>dissi issu-, que nuy siamu vinuti <lem n='3928' type='0'/>guardaturi<lb/> di l'altruy furtizza. Ma da bassu sia quista virgugna<lb/> da lu sangui nostru que nuy Rumani <lem n='370' type='0'/>vulyanu suffriri que li<lb/> <lem n='1809' type='0'/>Latini ayanu quista gloria, et nuy non. Eu adonca per certu<lb/> <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='1509' type='0'/>disyatu oy bella et <lem n='1315' type='0'/>hunurata morti oy <lem n='3892' type='0'/>bonaventurusa fini<lb/> di <lem n='3929' type='0'/>scuttyanza. Eciandeu sulu, <lem n='549' type='0'/>aparichatu su di <lem n='611' type='0'/>mittirimi avanti<lb/> tutti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='554'/>E, ditti quisti paroli, <lem n='3930' type='0'/>Padaniu centuriuni <lem n='2943' type='0'/>arancau<lb/> unu <lem n='2559' type='0'/>penduni e <lem n='319' type='0'/>tenendulu in la manu: �I� tostu -<lb/> diss' issu - quistu pinnuni ser� con <lem n='801' type='0'/>mecu intra di lu <lem n='2729' type='0'/>pallizzatu<lb/> di li jnimici�. Et imper� dis' issu: �<lem n='3104' type='0'/>Secutinumi quilli<lb/> qui non volinu que issu non sia <lem n='577' type='0'/>pillyatu da issi li jnimici�.<lb/> Et <lem n='32' type='0'/>intrau cu lu pinnuni intra li <lem n='2504' type='0'/>tendi di li jnimici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='555'/>Et in quista<lb/> <lem n='229' type='0'/>mannera la forti audacia de tri homini non sufferssi que<lb/> <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, qui un <lem n='2871' type='0'/>poku ananti avia speranza supra tutta <lem n='3924' type='0'/>Cappua,<lb/> non <lem n='120' type='0'/>potti eciandeu <lem n='479' type='0'/>diffindri li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='556'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A la furtizza di li quali nienti amancau Quintu <lem n='3931' type='0'/>Octiu,<lb/> lu quali per sua furtizza appi <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='1571' type='0'/>Achilles. Ca, <lem n='8' type='0'/>a<lb/> ch� que eu non dica tutti li altri soy operi, asay purr� homu<lb/> <lem n='138' type='0'/>cannussiri quali <lem n='952' type='0'/>cumbatituri issu sia statu per <lem n='31' type='0'/>duy fatti di<lb/> armi, li quali eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='557'/>Essendu issu andatu in Spagna legatu<lb/> di <lem n='1888' type='0'/>Metellu consulu e facendu <lem n='75' type='0'/>guerra cu li Celtiberi sutta<lb/> d'issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, da poy que issu sappi que unu juvini <lem n='3932' type='0'/>Celtiberu<lb/> lu <lem n='543' type='0'/>riquidia di batalya, <lem n='338' type='0'/>essenduli i� misa la tavula per maniari,<lb/> <lem n='399' type='0'/>lassaula e <lem n='46' type='0'/>ficissi purtari l'armi da fori di lu <lem n='2729' type='0'/>pallizzatu<lb/> e <lem n='366' type='0'/>cumandau ki lu su cavallu li fussi <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='3933' type='0'/>amuchatamenti,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='110'/>per tali que <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu consulu non lu <lem n='3137' type='0'/>jmpedicassi <lem n='40' type='0'/>a lu combatiri;<lb/> et <lem n='304' type='0'/>aiungendu quillu Celtiberu qui <lem n='1231' type='0'/>cavalgava multu <lem n='3934' type='0'/>alteramenti,<lb/> e combatiu con sicu et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu. E <lem n='887' type='0'/>spulyatu que<lb/> l'appi, purtau li soy <lem n='1530' type='0'/>spolgi intra di li <lem n='2504' type='0'/>tendi con grandi alegria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='558'/>Issu medemmi <lem n='3931' type='0'/>Octiu constrinsi per dritta forza <lem n='3935' type='0'/>Piressu, qui<lb/> era suvranu di tutti li celtiberi et de nobilitati et de furtiza,<lb/> qui illu avia riquestu di batalya, que issu <lem n='3935' type='0'/>Piresu se tinni per<lb/> vinchutu n� se virgugnau lu ardenti cori di juvini <lem n='3935' type='0'/>Piresu di<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunarli lu sou <lem n='582' type='0'/>cultellu et lu sou <lem n='3936' type='0'/>sagulu de qui se <lem n='1860' type='0'/>cupria, vedendu<lb/> li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1709' type='0'/>exerciti; ancura pluy ca issu lu <lem n='99' type='0'/>preghau que <lem n='559' type='0'/>albergassi<lb/> con sicu, poy que avissiru fatta paci li Rumani cu li<lb/> Celtiberi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='559'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> N� putimu lassari que nuy non <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu di <lem n='3165' type='0'/>Attiliu.<lb/> Lu quali essendu cavaleri per parti di Cesar di la <lem n='2005' type='0'/>decima legiuni,<lb/> avendu <lem n='519' type='0'/>talyata la manu drita la quali issu avia <lem n='386' type='0'/>missa <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la sponda di la <lem n='85' type='0'/>navi, pilyau la <lem n='1736' type='0'/>puppa di la <lem n='85' type='0'/>navi con la manu<lb/> manca, n� unca may non la lassau <lem n='812' type='0'/>tanfini que, <lem n='577' type='0'/>pillyata la <lem n='85' type='0'/>navi,<lb/> issu la <lem n='3937' type='0'/>mazarau: lu quali fattu <lem n='754' type='0'/>poku iustamenti esti <lem n='213' type='0'/>manifestatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='560'/>Ma <lem n='3938' type='0'/>Cinegru lu athenisi, qui <lem n='621' type='0'/>usau de <lem n='1185' type='0'/>semelya<supplied>n</supplied>ti maynera<lb/> di combatiri cu li jnimici, <lem n='1733' type='0'/>Grecia <lem n='3939' type='0'/>parlitera di <lem n='810' type='0'/>cantu di li soy<lb/> laudi per lu pretuniari di soy laudi lu <lem n='1536' type='0'/>fik� <lem n='40' type='0'/>a la memoria di<lb/> multi seculi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='561'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> La gloria di <lem n='3510' type='0'/>Actiliu in factu di mari <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3940' type='0'/>Cesu<lb/> <lem n='3941' type='0'/>Sceva, centuriuni di issu medemmi <lem n='1888' type='0'/>Metellu consulu, la <lem n='3104' type='0'/>secutau<lb/> in factu di terra. Ca, issu combatendu per <lem n='788' type='0'/>defensiuni di<lb/> lu castellu di cuy issu era <lem n='1209' type='0'/>castellanu, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu avissi mandatu unu sou <lem n='2148' type='0'/>prefettu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>combatri quillu<lb/> castellu, issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1074' type='0'/>aucisi di sua manu tutti quanti s'<lem n='1469' type='0'/>acustaru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu castellu et, sanza movirisi di locu, combatendu <lem n='8' type='0'/>a pedi,<lb/> se <lem n='3299' type='0'/>derupau mortu supra di quillu <lem n='1074' type='0'/>aucisi da issu. Lu corpu<lb/> di lu quali plagatu <lem n='40' type='0'/>a la testa et <lem n='40' type='0'/>a li brazza et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3382' type='0'/>pitinali,<lb/> <lem n='1047' type='0'/>crepatuli unu ochu, fu truvatu <supplied>lu scutu</supplied> <lem n='3942' type='0'/>perchatu di <supplied><lem n='58' type='0'/>centu<lb/> et</supplied> <formula>XXJ</formula> <lem n='1489' type='0'/>firuta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='562'/>Cutali cavaleri nutricau la disciplina di <lem n='3313' type='0'/>Juliu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='111'/>Cesar in li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi: di li quali l'altru <lem n='3165' type='0'/>Attiliu cu la manu<lb/> dritta <lem n='2590' type='0'/>talyata e l'altru <supplied><lem n='1370' type='0'/>Marcu</supplied>, perdutu l'ochu, <lem n='12' type='0'/>stittiru combatendu<lb/> cu li inimici. Quillu <supplied><lem n='3165' type='0'/>Attiliu</supplied>, poy que perdiu la manu<lb/> dritta, fu <lem n='2279' type='0'/>vinccituri e quistu <supplied><lem n='1370' type='0'/>Marcu</supplied>, poy di la <lem n='1400' type='0'/>perdita di<lb/> lu ochu, fu vinchutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='563'/>Ma la furtizza di lu tou non vinchutu<lb/> spiritu, o <lem n='3912' type='0'/>Scev<supplied>ol</supplied>a, eu non <lem n='349' type='0'/>sachu in que parti di li <lem n='447' type='0'/>cosi di natura<lb/> eu la <lem n='2' type='0'/>diya <lem n='3204' type='0'/>prosecutari cu admiraciuni. Ca per la tua <lem n='2067' type='0'/>excellenti<lb/> furtizza tu <lem n='16' type='0'/>ay lassatu in <lem n='725' type='0'/>dubiu quali sia stata pl� forti<lb/> di li <lem n='31' type='0'/>duy, oy la batalya que tu <lem n='46' type='0'/>facisti in mari, oy la <lem n='107' type='0'/>vuci<lb/> que tu <lem n='1279' type='0'/>gitasti in terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='564'/>Ca in la <lem n='75' type='0'/>guerra, in la quali <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar,<lb/> non contentu di <lem n='2146' type='0'/>inchudiri li soy operi intra li ripi di lu<lb/> mari <lem n='2230' type='0'/>Occeanu, <lem n='1425' type='0'/>stisi li soy celestiali <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='40' type='0'/>a la insula di <lem n='1419' type='0'/>Ingliterra,<lb/> tu con <lem n='30' type='0'/>quatru cavaleri <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni purtatu in una<lb/> <lem n='1424' type='0'/>barka <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1708' type='0'/>scolyu vicinu di una ysula, la quali grandi<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini di jnimici la tenia, poy que l'<lem n='525' type='0'/>aqui amancau<lb/> tantu per la <lem n='3943' type='0'/>rema que se <lem n='120' type='0'/>putia andari da la insula <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1708' type='0'/>scolyu,<lb/> <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti per quillu <lem n='1331' type='0'/>spaciu ki era in mezu comu per<lb/> unu <lem n='1879' type='0'/>vadu venendu grandi <lem n='142' type='0'/>multitudini di barbari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1708' type='0'/>scolyu<lb/> e ly toy compagnuni <lem n='420' type='0'/>riturnandu <lem n='8' type='0'/>a terra cu la <lem n='1424' type='0'/>barka, tu sulu<lb/> non <lem n='594' type='0'/>muvenduti <lem n='41' type='0'/>retinisti lu <lem n='1708' type='0'/>scolyu, vinendu da ogni parti <lem n='1024' type='0'/>dardi<lb/> et <lem n='358' type='0'/>lanci et, cun grandi studiu <lem n='350' type='0'/>sfurzanduse li barbari di <lem n='3944' type='0'/>invadiriti,<lb/> gittasti cu la tua sula manu dritta tutti li <lem n='1024' type='0'/>dardi qui<lb/> <lem n='2' type='0'/>devianu <lem n='3710' type='0'/>abastari <lem n='8' type='0'/>a <formula>V</formula> cavaleri <supplied>ca li soy <formula>IIIJ</formula> <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni<lb/> quandu se riturnaru lassaru li <lem n='1024' type='0'/>dardi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1708' type='0'/>scolyu</supplied>, et <lem n='1536' type='0'/>fikastili<lb/> intra li corpi di li jnimici <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='565'/>et <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu <lem n='386' type='0'/>mitisti manu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> spata e <lem n='3945' type='0'/>rebutanduli tutti, modu <lem n='3299' type='0'/>dirupanduti commu <lem n='3365' type='0'/>siguluni,<lb/> modu <lem n='646' type='0'/>ferenduli cu la spata, vedendu li Rumani da c� e<lb/> li <lem n='2113' type='0'/>Anglisi da l�, <lem n='46' type='0'/>facistiti guardari con grandi admiraciuni, cosa<lb/> ki non se puria <lem n='393' type='0'/>cridiri se tu non fussi statu vistu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='566'/><lem n='40' type='0'/>A la<lb/> perfin da poy que lu <lem n='2574' type='0'/>curruzzu e la virgugna constrinsi li barbari<lb/> di <lem n='983' type='0'/>assaiari ogni via con que issi ti putissiru <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, <lem n='646' type='0'/>firutu<lb/> di una <lem n='3946' type='0'/>zagaya <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3382' type='0'/>pitinali e <lem n='3947' type='0'/>skach�tati la bucca di colpu<lb/> di petra, e j� ti era <lem n='590' type='0'/>spezzatu e ruttu l'<lem n='2560' type='0'/>elmu e lu scutu tuttu<lb/> <lem n='3948' type='0'/>brisatu di spissi <lem n='3949' type='0'/>perchaturi, ti <lem n='1470' type='0'/>gitassti <lem n='40' type='0'/>a lu fundu di mari<lb/> e, <lem n='2714' type='0'/>carigatu di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2423' type='0'/>panzeri, <lem n='2263' type='0'/>natasti intra di li <lem n='525' type='0'/>aqui, li quali<lb/> tu avivi <lem n='3950' type='0'/>sanguilentati di lu sangui di li jnimici; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='567'/>e, vistu lu<lb/> <lem n='687' type='0'/>imperaturi, non perduti l'armi ma beni <lem n='2229' type='0'/>inchitati oy gitati,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='112'/>i� sia ch� que tu <lem n='15' type='0'/>avivi <lem n='3436' type='0'/>ameritata grandi laudi, tu <lem n='2087' type='0'/>adimandasti<lb/> <lem n='2144' type='0'/>perdunanza. Grandi fusti per ben combatiri, ma tu fusti<lb/> mayuri per la memoria di la disciplina di cavaleri. Adonca<lb/> da lu bonu <lem n='3654' type='0'/>estimaturi di virtuti cuss� li toy ben fatti commu<lb/> li toy paroli foru <lem n='3436' type='0'/>ameritati di hunuri di <lem n='3951' type='0'/>centuriunatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='568'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quantu aperteni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2067' type='0'/>excellenti furtizza di li<lb/> <lem n='2565' type='0'/>combatituri, la <lem n='1904' type='0'/>remembranza di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3952' type='0'/>Siccu <lem n='3953' type='0'/>Dentatu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti<lb/> <lem n='3850' type='0'/>scomplir� tutti li exempli di li Rumani. Li operi<lb/> di lu quali et etiamdeu li hunuri purria iudicari homu que<lb/> non fussiru da <lem n='393' type='0'/>criri, se ch� non avissiru <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu certi <lem n='3353' type='0'/>atturi,<lb/> intra li quali fu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1958' type='0'/>Varro. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='569'/>Lu quali, <lem n='598' type='0'/>segundu issi scrivinu,<lb/> <lem n='58' type='0'/>centu e vinti volti <lem n='32' type='0'/>intrau in batalya <lem n='2693' type='0'/>skerata, usandu di<lb/> tanta furtiza di animu et di corpu que paria que la mayuri<lb/> parti di la vittoria fussi stata per issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='570'/>Issu ripurtau <formula>XXXVJ</formula><lb/> <lem n='1530' type='0'/>spolgi da lu jnimicu, in lu <lem n='1394' type='0'/>cuntu di li quali enci ende foru<lb/> <formula>VIIJ</formula> cu li quali issu combatiu, <lem n='1466' type='0'/>vedendulu unu <lem n='1709' type='0'/>exercitu e l'altru;<lb/> quatordici citadini liberau da morti; quaranta e <lem n='24' type='0'/>cinqui<lb/> <lem n='1034' type='0'/>chaghi <lem n='453' type='0'/>receppi <lem n='40' type='0'/>a lu pectu et <lem n='40' type='0'/>a li spalli nulla. Jssu <lem n='3104' type='0'/>secutau<lb/> <formula>VIIIJ</formula> triumphali <lem n='3147' type='0'/>curri d'imperaduri. Jssu <lem n='457' type='0'/>convertiu li ochi<lb/> di tutta la citati <lem n='8' type='0'/>a sguardari li <lem n='163' type='0'/>duni qui l'erannu stati <lem n='162' type='0'/>dunati<lb/> per fatti d'armi, ca <lem n='3090' type='0'/>dananti di issu, <lem n='8' type='0'/>a sua gloria, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='571'/>se purtavanu<lb/> <formula>VIIJ</formula> curuni di auru e <formula>XIIIJ</formula> <supplied>curuni</supplied> <lem n='3954' type='0'/>civici e tri curuni <lem n='3955' type='0'/>murali<lb/> et una di <supplied><lem n='3956' type='0'/>obsidio</supplied>nale asseiu, <lem n='1337' type='0'/>torti <supplied><lem n='3957' type='0'/>torques</supplied> <formula>CLXXXIIJ</formula>,<lb/> <lem n='3958' type='0'/>araubile <formula>CLX</formula>, asti <formula>XVIIJ</formula>, <lem n='3959' type='0'/>carcassi <formula>XIJ</formula>, ornamenti asay sufficienti<lb/> non skittu <lem n='8' type='0'/>ad unu cavaleri, ma <lem n='8' type='0'/>a tutta una legiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='572'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu sangui fu <lem n='296' type='0'/>spasu cun grandi ammiraciuni<lb/> di <lem n='1254' type='0'/>plusur corpi in quilla terra qui avia nomu <lem n='3960' type='0'/>Calis.<lb/> In la quali terra, cun ch� sia cosa que <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu <lem n='81' type='0'/>judicassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a morti li principi di la citati per la lur <lem n='2109' type='0'/>perfidia oy <lem n='2935' type='0'/>trayciuni,<lb/> et appi littiri da lu Senatu que issu <lem n='3961' type='0'/>Filviu facissi fini<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la lur <lem n='2725' type='0'/>puniciuni, <lem n='3962' type='0'/>Jubeliu <lem n='3963' type='0'/>Taurea <lem n='3964' type='0'/>capuanu <lem n='2389' type='0'/>scomossu per sua<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='113'/>spontanea vuluntati se <lem n='2730' type='0'/>pruferssi claramenti: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='573'/>�<lem n='2844' type='0'/>Jmper� - <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> issu - que tu, <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, <lem n='16' type='0'/>ay tantu disiyu di lu nostru sangui,<lb/> per qui non mi <lem n='1074' type='0'/>aucidi tu cu la tua <lem n='3965' type='0'/>sanguilenta <lem n='584' type='0'/>securi, <lem n='8' type='0'/>a<lb/> ch� que tu ti <lem n='120' type='0'/>possi <lem n='1103' type='0'/>gloriari que tu <lem n='16' type='0'/>ay <lem n='1074' type='0'/>aucisu homu qui fu<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata pluy forti di ti?� <lem n='92' type='0'/>Rispondendu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu ca issu lu<lb/> faria vulunteri si non ca lu Senatu lu avia <lem n='366' type='0'/>cummandatu que<lb/> no ndi <lem n='1074' type='0'/>aucidissi pluy: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='574'/>�Or guarda - dis' issu - <lem n='8' type='0'/>a mi, <lem n='8' type='0'/>a cuy<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi non <lem n='366' type='0'/>cumandaru nienti e vidimi fari cosa placivili<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li toy ochi, ma pluy forti et mayuri ca non esti lu tou animu�.<lb/> Et, <lem n='1074' type='0'/>aucisa da lu intuttu la <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li filgi, issu se<lb/> <lem n='1699' type='0'/>culcau supra la spata. Quali homu pensamu nuy qui fu quillu<lb/> qui ananti <lem n='370' type='0'/>volsi riprindiri et <lem n='2458' type='0'/>infamari la <lem n='703' type='0'/>crudilitati di <lem n='3622' type='0'/>Fulviu<lb/> per la morti propria ca usari la misericordia di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='575'/><formula>26</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, quantu arduri di animu appi <lem n='2609' type='0'/>Dariu, lu quali,<lb/> cun ch� sia cosa que issu liberassi li Persiani da la layda et<lb/> <lem n='199' type='0'/>crudili tyrannia di li <lem n='2652' type='0'/>Magy, e standu da supra unu di quilli<lb/> Magi et <lem n='1018' type='0'/>premendulu per <lem n='1479' type='0'/>graviza di so corpu in unu locu <lem n='118' type='0'/>obscuru,<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>ad unu sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni, lu quali, vulendu feriri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2652' type='0'/>Magu, se <lem n='2372' type='0'/>dubitava nin per aventura issu ferissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2609' type='0'/>Dariu<lb/> qui li stava da supra: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='576'/>�Non lassari per mi - <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='2609' type='0'/>Dariu -<lb/> que tu non lu <lem n='646' type='0'/>feri. Eciandeu se tu me <lem n='2' type='0'/>divissi feriri <lem n='8' type='0'/>a mi,<lb/> - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - <lem n='2808' type='0'/>ferilu <lem n='2250' type='0'/>arditamenti skittu que issu moyra, <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> pl� tostu que tu poy�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='577'/><formula>27</formula><g ref='weak'>.</g> In quistu locu mi <lem n='2592' type='0'/>occurri <lem n='3966' type='0'/>Leonidas, nobili homu di<lb/> <lem n='3967' type='0'/>Lacedimonia, di la fini di lu quali nulla cosa esti pluy forti:<lb/> ca issu Leonida, apressu di <lem n='3968' type='0'/>Termophili con <formula>CCC</formula> citadini<lb/> oppositu <lem n='8' type='0'/>a ttuta Asia, per la <lem n='1113' type='0'/>firmiza di sua virtuti redussi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ultima <lem n='1189' type='0'/>desperaciuni lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1981' type='0'/>Xerses, gravusu <lem n='40' type='0'/>a lu mari et<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la terra, n�n skittu terribili <lem n='40' type='0'/>a li homini, ma eciandeu <lem n='232' type='0'/>menazanti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1804' type='0'/>Neptunu que lu <lem n='386' type='0'/>mittiria li <lem n='994' type='0'/>ferri et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='128' type='0'/>celu que<lb/> issu lu <lem n='2322' type='0'/>scuraria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='578'/>Ma issu <lem n='1981' type='0'/>Xerses era <lem n='1494' type='0'/>aiutatu da la <lem n='2109' type='0'/>perfidia et<lb/> da la <lem n='3969' type='0'/>malvastati di li paysani di quilla <lem n='1278' type='0'/>regiuni et eciandeu<lb/> da la oportunitati di lu locu. Quistu Leonida ananti <lem n='370' type='0'/>volsi<lb/> muriri combatendu ca <lem n='553' type='0'/>abandunari lu <lem n='2908' type='0'/>stazzu qui l'era <lem n='1329' type='0'/>assignatu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='114'/>in gardia da la sua <lem n='480' type='0'/>patria et imper�, cu alegru animu<lb/> <lem n='463' type='0'/>confurtandu li soy <lem n='8' type='0'/>a quilla batalya, in la quali issi <lem n='2' type='0'/>divianu<lb/> muriri, <lem n='39' type='0'/>dissi loru quisti paroli: �Cavaleri et <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni<lb/> mei, cuss� <lem n='1455' type='0'/>disinati, commu homini qui <lem n='2' type='0'/>divinu <lem n='1142' type='0'/>cenari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu infernu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='579'/>La morti lur era <lem n='310' type='0'/>denunciata e li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij<lb/> <lem n='3610' type='0'/>acuss� <lem n='263' type='0'/>ubederi <lem n='40' type='0'/>a lu dittu di Leonida, commu si la victoria lur<lb/> fussi stata <lem n='34' type='0'/>promissa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='580'/><formula>28</formula><g ref='weak'>.</g> La terra di li <lem n='3970' type='0'/>Tireatri <lem n='121' type='0'/>pari pluy larga di laudi ca di<lb/> <lem n='2489' type='0'/>tenimentu per la bella batalya qui fici <lem n='3971' type='0'/>Otriades et per la sua<lb/> bella morti; lu quali <lem n='3971' type='0'/>Otriades cu li littiri scritti di lu sou<lb/> sangui ripurtau per <lem n='173' type='0'/>titulu di triumphu skittu poy di sua<lb/> morti la vittoria levata per issu <lem n='40' type='0'/>a li jnimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='581'/><formula>29</formula><g ref='weak'>.</g> Poy di li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi avinimenti di la furtiza di li<lb/> Spartani <lem n='3104' type='0'/>s�cuti unu lur <lem n='137' type='0'/>maravilyusu casu. <lem n='3972' type='0'/>Epamonidas,<lb/> grandissima felicitati di <lem n='1675' type='0'/>Thebi et issu medemmi la prima <lem n='246' type='0'/>pestilencia<lb/> di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij, cun ch� sia cosa que issu avissi<lb/> <lem n='3718' type='0'/>scamachata et <lem n='1833' type='0'/>derutta la antiquata gloria et la non vinchuta<lb/> furtizza fin <lem n='8' type='0'/>a quillu tempu di quilla citati di Lacedemonia<lb/> per <lem n='2288' type='0'/>prosperi batalgi que issu avia facti con loru, apressu di<lb/> <lem n='3973' type='0'/>Leutra et di Manti<supplied>n</supplied>ea <lem n='3511' type='0'/>perchatu di una lanza et amancatu di<lb/> spiritu et di sangui, adimandau <lem n='8' type='0'/>a certi homini qui eranu<lb/> vinnuti <lem n='8' type='0'/>a recreari et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='463' type='0'/>confurtarlu imprimamenti se lu sou<lb/> scutu era salvu e da poy se li jnimici eranu sconfitti da lu<lb/> intuttu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='582'/>E da poy que issu sappi que cuss� era per certu:<lb/> �Non esti vinnutu - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - lu fin di mia vita, ma melyuri<lb/> et pl� convinivili <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu di viviri, ca lu vostru<lb/> <lem n='3972' type='0'/>Epamonida modu nassi, lu quali in quista guisa <lem n='255' type='0'/>mori.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='583'/>Eu viyu que <lem n='1675' type='0'/>Thebe per mia <lem n='1434' type='0'/>guida et per mia bona aventura<lb/> esti fatta <lem n='410' type='0'/>capu di tutta <lem n='1733' type='0'/>Grecia e la forti animusa citati<lb/> Spartana <lem n='848' type='0'/>iaci <lem n='437' type='0'/>abassata et <lem n='3974' type='0'/>aviluta cu li nostri armi. <lem n='1733' type='0'/>Grecia esti<lb/> liberata da la <lem n='928' type='0'/>amara <lem n='442' type='0'/>segnuria di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij; eu moyru<lb/> eciandeu sanza filgi naturalmenti, ma non da lu intuttu sanza<lb/> filioli, ca eu lassu li <lem n='137' type='0'/>maravilyusi filgi mei: <lem n='3973' type='0'/>Leutra et Mantinea�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='115'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='584'/>Et <lem n='40' type='0'/>a la perfini issu <lem n='366' type='0'/>cummandau que la hasta di la<lb/> lanza li fussi tirata da lu corpu et incontinenti per quilla <lem n='1034' type='0'/>plaga<lb/> muriu. Ma se li <lem n='394' type='0'/>dei immortali avissiru suffertu que issu<lb/> avissi usatu di li soy vittorij, issu sanu et salvu fora <lem n='32' type='0'/>intratu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1172' type='0'/>hedifi<supplied>cij</supplied> di la sua <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='585'/><formula>30</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='757' type='0'/>ciandeu non fu <lem n='1401' type='0'/>pizzula fermeza di cori, la quali<lb/> appi <lem n='3975' type='0'/>Theamenes <supplied>athenisi</supplied>, qui fu constrittu di <lem n='255' type='0'/>moriri in <lem n='670' type='0'/>publica<lb/> prisunia; <anchor type='note' n='24'/>in la quali issu standu, <lem n='518' type='0'/>bippi constantimenti<lb/> et sanza nullu <lem n='2899' type='0'/>dubitu una <lem n='1030' type='0'/>bevenda di tossicu qui li fu data<lb/> per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di <formula>XXX</formula> <lem n='1803' type='0'/>tyrannj, e, ch� que nd'era rumasu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1345' type='0'/>nappu commu iucandu <lem n='3976' type='0'/>schuppandulu in terra,<lb/> fici claru sonu et commu parlandu <lem n='40' type='0'/>a lu servu publicu qui<lb/> avia purtata quilla <lem n='1030' type='0'/>bevenda: �Eu - <lem n='39' type='0'/>dissi illu - mandu<lb/> quistu rumasu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3977' type='0'/>Circia; guarda beni - <lem n='39' type='0'/>dissi illu - que tu li<lb/> la porti incontinenti�.<anchor type='endnote'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='586'/>Quistu <lem n='3977' type='0'/>Circia era lu pluy <lem n='199' type='0'/>crudilissimu<lb/> di tutti li <formula>XXX</formula> tyranni. Per certu, <lem n='326' type='0'/>patiri <lem n='2736' type='0'/>suppliciu cuss� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti<lb/> esti liberarsi da <lem n='2736' type='0'/>suppliciu. Adonca <lem n='3978' type='0'/>Tetamenes partiu<lb/> di quista vita cuss� commu murendu in lu sou <lem n='3035' type='0'/>dumesticu<lb/> <lem n='3979' type='0'/>lettizellu, punitu <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1373' type='0'/>credenza di li jnimici, ma <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> lu sou judiciu finitu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='587'/><formula>31</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3980' type='0'/>Thetamenes ambizau quista <lem n='3580' type='0'/>virilitati da li littiri<lb/> et da la <lem n='68' type='0'/>doctrina, <supplied>ca issu fu homu scienciatu</supplied>. Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3981' type='0'/>Theogenes<lb/> di <lem n='3690' type='0'/>Numancia, <lem n='8' type='0'/>a fari <lem n='1185' type='0'/>semelyanti opera, magistra li fu<lb/> la <lem n='2298' type='0'/>firizza di la genti sua: ca distrutti et afflitti li <lem n='447' type='0'/>cosi di li<lb/> <lem n='3982' type='0'/>Numantini, cun ch� sia cosa que issu <lem n='3981' type='0'/>Theogenes <lem n='566' type='0'/>avanzassi<lb/> tutti l'altri di nobilitati, di munita e di hunuri, inturniatu la<lb/> sua ruga, qui era la pl� bella di tutta la citati, di <lem n='3983' type='0'/>sarcini e di<lb/> ligna <lem n='456' type='0'/>siki per ben ardiri, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='588'/>et <lem n='611' type='0'/>mississi intra lu mezu cu la spata<lb/> in manu et <lem n='1947' type='0'/>alumau lu focu intornu; e <lem n='366' type='0'/>cumandau que issu<lb/> combatissi con si medemmi commu si fussiru <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='8' type='0'/>a cutali<lb/> <lem n='672' type='0'/>pactu que lu vinchutu, <lem n='519' type='0'/>talyatali la testa, fussi gittatu <lem n='40' type='0'/>a lu focu.<lb/> Lu quali cun ch� sia cosa que issu s'avissi pilyatu lu <lem n='1994' type='0'/>carigu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='116'/>di la morti con s� forti <lem n='292' type='0'/>ligi, <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu issu se gittau <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la flamma di lu focu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='589'/><formula>32</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu <lem n='2882' type='0'/>ricunti la <lem n='2870' type='0'/>distruciuni di la citati<lb/> altress� beni inimica di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, prisa <lem n='3187' type='0'/>Carthagini da li Rumani,<lb/> la <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='3166' type='0'/>Asdrubal, <lem n='2763' type='0'/>rimpruchandulu di <lem n='2824' type='0'/>impietati imper�<lb/> ca issu fu contentu di adimandari que issu sulu scampassi<lb/> la vita, tenendu cu la manu dritta et cu la manca li comuni<lb/> filyoli di issa et di <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal, non <lem n='287' type='0'/>recusandu la morti,<lb/> issa con lur tutti se gittau intra lu focu di la citati qui ardia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='590'/><formula>33</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A lu exemplu di la furtiza di la femina eu aiungir�<lb/> unu altress� beni forti casu di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3078' type='0'/>citelli. Cun ch� sia <lem n='3506' type='0'/>chosa<lb/> que in la <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa <lem n='2935' type='0'/>tradiciuni di <lem n='2607' type='0'/>Syragusa tutu li lignagi<lb/> di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3207' type='0'/>Gelo, <lem n='1505' type='0'/>consumatu e <lem n='486' type='0'/>destruttu per <lem n='1180' type='0'/>manifestissimi<lb/> <lem n='246' type='0'/>pestilencij, fussi <lem n='1026' type='0'/>reduttu <lem n='8' type='0'/>ad unica sua <lem n='1547' type='0'/>filya virgini qui avia<lb/> nomu Armonia, e li soy inimici <lem n='8' type='0'/>a vicenda facissiru <lem n='2019' type='0'/>impetu<lb/> in issa, la <lem n='3984' type='0'/>nurriza di issa Armonia <lem n='1567' type='0'/>suttamisi <lem n='40' type='0'/>a li spati di li<lb/> jnimici in locu di Armonia una altra <lem n='3222' type='0'/>citella <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='8' type='0'/>ad issa,<lb/> ornata di vestimenti regali. La quali <lem n='3222' type='0'/>citella essendu firuta et<lb/> <lem n='183' type='0'/>turmentata nunca <lem n='370' type='0'/>volsi diri di qui condiciuni issa fussi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='591'/>Di<lb/> la quali cosa <lem n='256' type='0'/>maravilyanduse Armonia gridau et non sufferssi<lb/> di rimaniri viva, vedendu tanta <lem n='2252' type='0'/>constanza di <lem n='935' type='0'/>fidi di<lb/> quilla <lem n='3222' type='0'/>citella; anti chamau quilli qui aviannu <lem n='1074' type='0'/>aucisa la <lem n='3222' type='0'/>citella<lb/> et <lem n='405' type='0'/>confessau lur qui era issa et issi, videndu ch�, la <lem n='1074' type='0'/>auciseru.<lb/> Adonca <lem n='40' type='0'/>a la una la <lem n='1694' type='0'/>menzugna <lem n='1015' type='0'/>cuverta et <lem n='40' type='0'/>a l'altra la veritati<lb/> manifestata fu casuni di morti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='592'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, di la <lem n='134' type='0'/>pa<supplied>ci</supplied>encia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='593'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Per nobili operi di homini insemblamenti et di<lb/> femini la furtizza se <lem n='3985' type='0'/>adimustrau <lem n='40' type='0'/>a li ochi di li homini e<lb/> pregau la <lem n='134' type='0'/>paciencia qui vinnissi ananti et <lem n='3985' type='0'/>adimustrassissi<lb/> per certu, non <lem n='668' type='0'/>firmata di <lem n='3986' type='0'/>radicati pluy <lem n='1128' type='0'/>debili commu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='117'/>mancu habundanti di nobili spiritu, ma cuss� <lem n='2141' type='0'/>coniunta<lb/> per <lem n='1802' type='0'/>semelyanza que pariri purria que fussi nata cu issa oy<lb/> da issa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='594'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca, qui cosa esti pluy convinivili <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='447' type='0'/>cosi li quali eu<lb/> <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='674' type='0'/>cuntati da susu ca lu factu di <lem n='3911' type='0'/>Muciu? Cun ch� sia cosa que<lb/> issu malamenti putissi <lem n='145' type='0'/>sustiniri que la nostra citati fussi <lem n='185' type='0'/>ristritta<lb/> et <lem n='599' type='0'/>malmenata per gravusa et longa <lem n='75' type='0'/>guerra da <lem n='2624' type='0'/>Pursenna<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi di li Tuscani, <lem n='32' type='0'/>intrau <lem n='3933' type='0'/>amuchatamenti <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi cu<lb/> la spata <lem n='2009' type='0'/>cinta e <lem n='350' type='0'/>sfurzaussi di <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu, sacrificandu ananti<lb/> l'<lem n='2496' type='0'/>altaru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='595'/>Ma issu, intra lu <lem n='2544' type='0'/>sforzu di lu piatusu et forti <lem n='1277' type='0'/>prupunimentu<lb/> sou pilyatu et oppressu, n�n <lem n='1623' type='0'/>celau la causa di lu<lb/> sou <lem n='1164' type='0'/>advenimentu, et eciandeu <lem n='3367' type='0'/>admustrau per <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='134' type='0'/>paciencia<lb/> commu forti et putirusamenti issu <lem n='2378' type='0'/>sprezava li <lem n='305' type='0'/>turmenti:<lb/> ca issu, <lem n='3664' type='0'/>cuydu eu <lem n='2929' type='0'/>currizzatu et <lem n='906' type='0'/>malvulendu <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> manu dritta per� ca non la <lem n='120' type='0'/>potti usari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='2624' type='0'/>Pursenna,<lb/> misila <lem n='434' type='0'/>intri <lem n='40' type='0'/>a lu focu et sufferssi que tutta s'ardissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='596'/>Per certu<lb/> li <lem n='394' type='0'/>dei inmortali non <lem n='443' type='0'/>vitteru unca pl� vuluntarusamenti nullu<lb/> sacrificiu qui se facissi ananti li soy <lem n='2496' type='0'/>altari; e quistu attu di<lb/> <lem n='134' type='0'/>paciencia constrinsi <lem n='2624' type='0'/>Pursenna <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3450' type='0'/>aminticarssi lu <lem n='216' type='0'/>periculu in<lb/> que era statu, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='457' type='0'/>convertiri la sua vinditta in admiraciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='597'/>�<lem n='420' type='0'/>Riturna, - <lem n='39' type='0'/>dissi illu - o <lem n='3911' type='0'/>Muciu, <lem n='40' type='0'/>a li toy citadini et <lem n='674' type='0'/>cunta<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issi que, cun ch� sia cosa que tu adimandassi la mia vita,<lb/> eu ti <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='162' type='0'/>dunata la tua�. <lem n='40' type='0'/>A la clemencia di lu quali non <lem n='2922' type='0'/>alusengandu,<lb/> <lem n='3911' type='0'/>Muciu pl� tristu fu di la saluti di <lem n='2624' type='0'/>Pursenna ca<lb/> alegru di la sua e la nostra citati commu per <lem n='223' type='0'/>meritu <lem n='2678' type='0'/>arendiuli<lb/> unu <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='3987' type='0'/>equ' e iustu di eterna gloria, ch� esti <lem n='3912' type='0'/>Scevela.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='598'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La virtuti di <lem n='2049' type='0'/>Pompeiu multu esti da laudari: lu quali<lb/> andandu in officiu di <lem n='3821' type='0'/>legaciuni, pilyatu da <lem n='3988' type='0'/>Gemiciu, con ch�<lb/> sia cosa que issu <lem n='3988' type='0'/>Gemiciu li <lem n='366' type='0'/>cumandassi que issu <lem n='213' type='0'/>manifestassi<lb/> li <lem n='638' type='0'/>consilgi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, misi lu sou <lem n='362' type='0'/>digitu <lem n='8' type='0'/>ad una lumera ardenti<lb/> per <lem n='507' type='0'/>ardirissi illu; e quistu cutali attu di <lem n='134' type='0'/>paciencia levau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3988' type='0'/>Gemiciu<lb/> la speranza di putiri <lem n='138' type='0'/>cannussiri <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='447' type='0'/>cosi da <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> per <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='305' type='0'/>turmenti, e <lem n='46' type='0'/>ficili grandi disyu di adimandari la<lb/> amistati di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='599'/>Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu, <lem n='3292' type='0'/>incircandu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='118'/><lem n='1254' type='0'/>plusur exempli di quista maynera di virtuti, non sia constrittu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='427' type='0'/>aricurdari la <lem n='3989' type='0'/>detestabili memoria di li guerri civili, ser�<lb/> contentu di <lem n='31' type='0'/>duy exempli rumani li quali commu contenenu<lb/> laudi di nobilissimi <lem n='1211' type='0'/>familgi, cuss� non contenenu nullu<lb/> attu publicu; e <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� di li furisteri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='600'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='598' type='0'/>Segundu la antiqua <lem n='1813' type='0'/>custuma di Macedonia, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> facendu sacrificiu <lem n='31' type='0'/>duy nobilissimi <lem n='3078' type='0'/>citelli lu servianu: di<lb/> li quali lu unu, <lem n='577' type='0'/>pillyatu lu <lem n='3990' type='0'/>jncenseru, <lem n='12' type='0'/>stitti <lem n='3090' type='0'/>dananti d'issu.<lb/> <lem n='40' type='0'/>A lu <lem n='791' type='0'/>brazu di lu quali scursi unu <lem n='1028' type='0'/>carbuni ardenti, per lu<lb/> quali, i� sia ch� que issu ardia cuss� forti que lu uduri di corpu<lb/> <lem n='2411' type='0'/>arssu <lem n='903' type='0'/>endevenia <lem n='40' type='0'/>a li naski di quilli ki stavannu <lem n='1535' type='0'/>inturnu,<lb/> non pertantu issu lu juvini et <lem n='3991' type='0'/>accupausi lu duluri intra lu<lb/> cori et tinni lu <lem n='791' type='0'/>brazzu firmu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que lu sacrificiu di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru,<lb/> oy per la smossa di lu <lem n='3990' type='0'/>incenseru non s'impedicassi,<lb/> oy, <lem n='213' type='0'/>manifestatu lu duluri per plantu, non si <lem n='3992' type='0'/>offendessiru li<lb/> <lem n='1682' type='0'/>orichi di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='601'/>Eciandeu li <lem n='1601' type='0'/>rigi, <lem n='3641' type='0'/>adeletandussi di la <lem n='134' type='0'/>paciencia<lb/> di lu <lem n='3078' type='0'/>citellu, ende <lem n='370' type='0'/>volsi pilyari quistu certu exemplu di<lb/> <lem n='2798' type='0'/>perseverancia; ca issu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru <lem n='8' type='0'/>ad isso pedu et <lem n='3993' type='0'/>aconsilyatamenti<lb/> <lem n='3339' type='0'/>spirlungau lu sacrificiu, n�n per ch� lu <lem n='3078' type='0'/>citellu non se<lb/> smossi nenti. Se <lem n='2609' type='0'/>Dariu avissi ben <lem n='1862' type='0'/>sguardatu quistu miraculu,<lb/> issu aviria ben saputu que li cavaleri di cutali generaciuni di<lb/> genti non si putiannu vinciri, di la quali issu vidia que la<lb/> infirma <lem n='485' type='0'/>etati era <lem n='2036' type='0'/>dutata di tanta furtizza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='602'/>Eciandeu quilla<lb/> furtizza di cori qui <lem n='132' type='0'/>resplendi per <lem n='3079' type='0'/>literatura esti forti et constanti,<lb/> ch� esti <lem n='666' type='0'/>philosophya magistra di <lem n='68' type='0'/>ductrina di li venerabili<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi sacrati: la quali da poy que issa esti <lem n='453' type='0'/>riciputa intra<lb/> lu pectu, <lem n='2995' type='0'/>scachatundi da fori ogni <lem n='1573' type='0'/>affettu inutili et <lem n='1664' type='0'/>dishunestu,<lb/> lu <lem n='792' type='0'/>confirma tuttu in solda virtuti et <lem n='46' type='0'/>facilu pluy putirusu<lb/> di ogni <lem n='571' type='0'/>pagura et di ogni duluri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='603'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='1411' type='0'/>incumenziroyu da <lem n='1556' type='0'/>Zenuni <lem n='3994' type='0'/>Cleanti. Lu quali, cun<lb/> ch� sia cosa que issu fussi di grandissima sciencia in <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='119'/>la natura di li <lem n='447' type='0'/>cosi et <lem n='165' type='0'/>pronptissimu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2937' type='0'/>excitari li <lem n='1392' type='0'/>curagi<lb/> di li juvini <lem n='8' type='0'/>a <lem n='655' type='0'/>viguri et <lem n='8' type='0'/>a ben fari, ch� que issu predicava et<lb/> dicia <lem n='792' type='0'/>confirmau per exemplu di sua virtuti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='604'/>Ca, issu <lem n='412' type='0'/>issutu di<lb/> sou paysi, in lu quali issu <lem n='120' type='0'/>putia ben viviri et con <lem n='195' type='0'/>segura <lem n='866' type='0'/>frankiza,<lb/> andau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3995' type='0'/>Gergenti qui era <lem n='662' type='0'/>oppressu di una miserabili servituti,<lb/> <lem n='3370' type='0'/>ruburatu di tanta <lem n='2726' type='0'/>confidanza di sou ingeniu et di soy<lb/> boni <lem n='565' type='0'/>custumi que issu se <lem n='953' type='0'/>critti et <lem n='139' type='0'/>sperau di putiri levari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3996' type='0'/>Falari,<lb/> <lem n='1803' type='0'/>tirannu di <lem n='3995' type='0'/>Gergenti, la razza et la <lem n='703' type='0'/>crudilitati sua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='605'/><lem n='40' type='0'/>A la<lb/> perfini da poy que issu vitti que pluy valia et pluy lu tirava<lb/> la usanza di lu sou malu <lem n='314' type='0'/>rigimentu ca li savissimi <lem n='638' type='0'/>consilgi<lb/> di Zeno, issi <lem n='2516' type='0'/>incuraiau li nobilissimi juvini di quilla citati di<lb/> liberari la <lem n='480' type='0'/>patria da ogni servituti et da ogni tyrannia. La<lb/> quali cosa vinendu in <lem n='3997' type='0'/>sapputa di lu tyrannu <lem n='3996' type='0'/>Falari, assemblatu<lb/> tuttu lu populu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti, lu tyrannu fici <lem n='183' type='0'/>turmentari <lem n='8' type='0'/>a<lb/> Zeno di diversi mayneri di <lem n='305' type='0'/>turmentu et <lem n='2087' type='0'/>adimandavalu qui<lb/> eranu li partifici di quillu consilyu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='606'/>et issu n�n <lem n='2639' type='0'/>denominau<lb/> nullu et <lem n='2678' type='0'/>arindiu per suspecti tutti li amicissimi et li fidelissimi<lb/> di lu tyrannu. E <lem n='2713' type='0'/>rimpruchandu <lem n='8' type='0'/>a quilli di <lem n='3995' type='0'/>Gergenti la lur<lb/> <lem n='1507' type='0'/>viltati et <lem n='3998' type='0'/>timiditati, fici tantu que issi, <lem n='2389' type='0'/>scumossi per subitu<lb/> <lem n='2019' type='0'/>impetu, <lem n='2786' type='0'/>lapidaru <lem n='40' type='0'/>a lu tyrannu <lem n='3996' type='0'/>Fala. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='607'/>Adonca non <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='2459' type='0'/>preghivili<lb/> n�n miserabili plantu di unu <lem n='2797' type='0'/>vetranu misu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='305' type='0'/>turmentu,<lb/> anti lu sou <lem n='2500' type='0'/>valurusu <lem n='449' type='0'/>confortu <lem n='242' type='0'/>mutau lu animu et lu statu di<lb/> la <lem n='827' type='0'/>cittati tutta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='608'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu un altru <lem n='111' type='0'/>phylosophu di quillu medemmi nomu,<lb/> essendu <lem n='183' type='0'/>turmentatu da <lem n='3758' type='0'/>Clearcu, di lu quali issu avia<lb/> facta una coniuraciuni per <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu, per� lu <lem n='183' type='0'/>turmentava que<lb/> issu <lem n='213' type='0'/>manifestassi li partifici di quilla coniuraciuni; issu lu<lb/> <lem n='111' type='0'/>phylosophu, vincituri di lu duluri, ma <lem n='1984' type='0'/>disiyusu di <lem n='1780' type='0'/>viniarssi,<lb/> <anchor type='note' n='18'/><lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a lu tyrannu que lu <lem n='39' type='0'/>dir� secretamenti se li <lem n='429' type='0'/>placissi d'<lem n='2629' type='0'/>audirlu<anchor type='endnote'/>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='609'/>Et, <lem n='1950' type='0'/>alargata la <lem n='1600' type='0'/>corda di la <lem n='1248' type='0'/>talya, poy que lu <lem n='111' type='0'/>phylosophu<lb/> se la vitti bella, <lem n='2135' type='0'/>pilyauli la <lem n='130' type='0'/>uricha <lem n='8' type='0'/>a denti, n�n iamay non la<lb/> lassau fin intantu qui issu muriu et lu tyrannu perdiu la<lb/> <lem n='130' type='0'/>uricha.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='610'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3999' type='0'/>Anaxarcu, <lem n='4000' type='0'/>zelaturi di cutali <lem n='134' type='0'/>paciencia, essendu <lem n='1109' type='0'/>marturiatu<lb/> da <lem n='4001' type='0'/>Nicocreon tyrannu di li <lem n='4002' type='0'/>Cypriani, n�n per nullu <lem n='305' type='0'/>turmentu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='120'/>qui li fussi fattu non si <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='185' type='0'/>ristringiri <lem n='3999' type='0'/>Anaxarcu que issu<lb/> non <lem n='183' type='0'/>turmintassi <lem n='8' type='0'/>a vicenda lu tyrannu cu <lem n='928' type='0'/>amarissimi <lem n='3865' type='0'/>blasfemij<lb/> et <lem n='548' type='0'/>maledicciuni, et issu lu tyrannu l'<lem n='3278' type='0'/>amenazava di farli<lb/> <lem n='519' type='0'/>talxari la lingua, <lem n='92' type='0'/>rispusili <lem n='3999' type='0'/>Anaxarcu: �Non ser�, - <lem n='39' type='0'/>dissi illu -<lb/> o <lem n='4003' type='0'/>effeminatu juvini, eciandeu quista parti di lu meu<lb/> corpu di tua <lem n='2548' type='0'/>jurisdiciuni�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='611'/>E <lem n='1008' type='0'/>talyata que s'appi la <lem n='894' type='0'/>lengua cu<lb/> li denti, <lem n='4004' type='0'/>masticaussila e <lem n='2790' type='0'/>sputaula in bucca di lu tyrannu aperta<lb/> per mal di <lem n='4005' type='0'/>raza. Quilla lingua avia <lem n='1580' type='0'/>intrunati cun grandi<lb/> admiraciuni li aurichi di multi homini et imprimamenti di<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru quandu issa <lem n='213' type='0'/>manifestau plenariamenti et<lb/> <lem n='4006' type='0'/>sapientissimamenti la condiciuni di la terra, lu <lem n='1982' type='0'/>circuitu di lu<lb/> mari, lu motu di li <lem n='664' type='0'/>stilli et, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, la natura di lu <lem n='127' type='0'/>mundu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='612'/>Non pertantu jssu muriu quasi pl� <lem n='2076' type='0'/>gluriusamenti ca non<lb/> era statu vivutu. Ca issu <lem n='2124' type='0'/>appruvau lu nobili attu di sua <lem n='2126' type='0'/>prufessiuni<lb/> per cuss� forti fini e non skittu non <lem n='553' type='0'/>abandunau murendu<lb/> la vita di <lem n='3999' type='0'/>Anaxarcu ma eciandeu per sua morti la rendiu<lb/> et <lem n='46' type='0'/>ficila pl� manifesta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='613'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu jn <lem n='4007' type='0'/>Thodaru, homu <lem n='2079' type='0'/>constantissimu, <lem n='4008' type='0'/>Jeronimu<lb/> lu tyrannu di <lem n='2607' type='0'/>Syracusa in vacanti <lem n='1139' type='0'/>fatigau li <lem n='20' type='0'/>mani di li<lb/> <lem n='2784' type='0'/>carnifici qui <lem n='183' type='0'/>turmentaru <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4009' type='0'/>Theodaru. Ca issu ruppi li<lb/> virghi con qui lu <lem n='490' type='0'/>batiannu, <lem n='1950' type='0'/>alargau li <lem n='1600' type='0'/>cordi, <lem n='1412' type='0'/>solsi la <lem n='1248' type='0'/>talya,<lb/> <lem n='3132' type='0'/>astutau li <lem n='4010' type='0'/>lamini ardenti ananti que issu putissi fari que <lem n='4007' type='0'/>Thodaru<lb/> <lem n='213' type='0'/>manifestassi li partifici di la coniuraciuni di la morti di<lb/> lu tyrannu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='614'/>Ancura pluy que unu vassallu di <lem n='4008' type='0'/>Jeronimu, in<lb/> qui issu se fundava la segnuria quasi tutta di <lem n='4008' type='0'/>Jeronimu commu<lb/> in unu <lem n='1593' type='0'/>cardenali, issu <lem n='3025' type='0'/>Theodoru, <lem n='3062' type='0'/>infamandulu <lem n='840' type='0'/>falsamenti,<lb/> <lem n='17' type='0'/>levauli da lu latu unu fidili guardianu e per lu <lem n='702' type='0'/>benificiu di<lb/> sua <lem n='134' type='0'/>paciencia non sulamenti tinni <lem n='2461' type='0'/>celati li <lem n='447' type='0'/>cosi qui foru <lem n='1179' type='0'/>occulti,<lb/> ma eciandeu <lem n='1611' type='0'/>viniau li soy <lem n='305' type='0'/>turmenti; di li quali <lem n='305' type='0'/>turmenti<lb/> <lem n='691' type='0'/>deme<supplied>n</supplied>tre que <lem n='4008' type='0'/>Jeronimu <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti lu <lem n='183' type='0'/>turmentau, issu <lem n='3244' type='0'/>paciscamenti<lb/> perdiu lu sou amicu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='615'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='393' type='0'/>Cridisi que intra di li Indiani cuss� ostinata et <lem n='3037' type='0'/>tenacimenti<lb/> se usurpa lu attu di la <lem n='134' type='0'/>paciencia que nce sianu <lem n='653' type='0'/>alcuni,<lb/> qui tuttu tempu di sua vita vayanu nudi, <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='271' type='0'/>indurandu<lb/> li lur corpi <lem n='40' type='0'/>a la gran fridura di lu <lem n='1013' type='0'/>munti <lem n='4011' type='0'/>Caucasu et<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='121'/><lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati li lur corpi <lem n='2052' type='0'/>uppuneru <lem n='40' type='0'/>a lu focu sanza nullu <lem n='3237' type='0'/>gemitu.<lb/> Et intra li Indiani s'<lem n='696' type='0'/>acquista grandi gloria per <lem n='2378' type='0'/>sprezzari li<lb/> duluri et <lem n='162' type='0'/>dunasi per ch� lu <lem n='173' type='0'/>titulu di sapientia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='616'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti atti di <lem n='134' type='0'/>paciencia <lem n='412' type='0'/>isseru da alti et <lem n='2902' type='0'/>insignati petti<lb/> di homini. Ma quillu qui eu <lem n='39' type='0'/>diroiu fu fattu da servili animu:<lb/> non pertantu issu non fu mancu <lem n='137' type='0'/>maravilyusu. Unu servu<lb/> di <lem n='3203' type='0'/>Barbaria, imper� que <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal avia <lem n='1453' type='0'/>ucisu sou <lem n='460' type='0'/>signuri,<lb/> non putendu ch� suffiriri, <lem n='2491' type='0'/>asaltau subitamenti <lem n='8' type='0'/>ad issu<lb/> <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu. E cun ch� sia cosa que lu servu <lem n='1968' type='0'/>tantostu<lb/> fussi pilyatu et <lem n='183' type='0'/>turmentatu di tutti mayneri di <lem n='305' type='0'/>turmenti,<lb/> non pertantu issu retinni constantime<supplied>n</supplied>ti l'<lem n='808' type='0'/>aligrizza, la quali<lb/> issu avia <lem n='1642' type='0'/>cunciputa di la vinditta c'avia facta, et <lem n='3091' type='0'/>adimustraula<lb/> ridendu sempri intra li gravissimi <lem n='305' type='0'/>turmenti que issu <lem n='145' type='0'/>sustinia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='617'/>Adonca la virtuti, <lem n='3641' type='0'/>adelittandusi di <lem n='447' type='0'/>cosi alti, <lem n='475' type='0'/>suffri que tuti<lb/> li <lem n='1061' type='0'/>vigurusi et forti <lem n='938' type='0'/>ingenij <lem n='774' type='0'/>passinu <lem n='8' type='0'/>ad issa, n�n se <lem n='162' type='0'/>duna <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> homini liberali oy <lem n='4012' type='0'/>scarssamenti con <lem n='2149' type='0'/>discreciuni di <lem n='389' type='0'/>persuni,<lb/> ma issa <lem n='1170' type='0'/>egualimenti <lem n='1724' type='0'/>esposta <lem n='8' type='0'/>a tuti mayneri di genti <lem n='88' type='0'/>mayurmenti<lb/> pensa que disiyu <lem n='46' type='0'/>faci ca quanta utilitati et issa medemma<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ti lassa lu carigu di <lem n='1252' type='0'/>examinari quantu ende voy pilyari,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que tantu te nde pilgi quantu te basta lu cori di <lem n='2135' type='0'/>pilyarinde.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='618'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> E da ch� aveni que homini nati di bassu locu se <lem n='969' type='0'/>exaltannu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1454' type='0'/>suvrana dignitati et que li filgi di nobilissimi ymagini,<lb/> <lem n='241' type='0'/>revulvendussi in <lem n='653' type='0'/>alcun vituperiu, <lem n='457' type='0'/>convirtanu in <lem n='1186' type='0'/>oscuritati<lb/> la <lem n='665' type='0'/>luci pilyata da li soy <lem n='4013' type='0'/>ancestri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='619'/>Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi se <lem n='2678' type='0'/>arindinu<lb/> pl� manifesti per li soy exempli, et imprimamenti <lem n='1411' type='0'/>incumenzaroyu<lb/> di quilli li quali, per� que se <lem n='337' type='0'/>mutanu in <lem n='563' type='0'/>melyuri<lb/> statu, ni <lem n='3' type='0'/>dannu pl� placivili materia di <lem n='674' type='0'/>cuntari.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='122'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='620'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di quilli li quali foru nati di bassu locu et da<lb/> poy viniru <lem n='8' type='0'/>a grandi statu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='621'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1557' type='0'/>Tulliu <lem n='3282' type='0'/>Hostilliu, standu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3324' type='0'/>naka, nutricatu fu in casa<lb/> di <lem n='4014' type='0'/>furitanu. La sua <lem n='2206' type='0'/>adhulescencia tutta fu <lem n='448' type='0'/>uccupata in guardar<lb/> pecura e la sua <lem n='485' type='0'/>etati perfecta ressi et <lem n='4015' type='0'/>adublau lu imperiu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, e la sua <lem n='3544' type='0'/>vetraniza <lem n='1123' type='0'/>adurnata di <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi<lb/> <lem n='132' type='0'/>resplendiu in <lem n='573' type='0'/>altissimu <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu di real maiestati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='622'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quistu <lem n='1557' type='0'/>Tulliu, i� sia ch� que issu fu grandi et di<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusu <lem n='2425' type='0'/>acrissimentu, non pertantu issu rumanu fu. <supplied>Quistu<lb/> fu lu <formula>V</formula> <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma</supplied>. Ma lu primu <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu lu purtau<lb/> la fortuna in la nostra citati <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='448' type='0'/>uccupari lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> straniu per atti, ma pluy straniu ca issu era di <lem n='4016' type='0'/>Coranthu; e<lb/> pl� <lem n='1258' type='0'/>fastidiu fu que issu fu filyu di <lem n='1140' type='0'/>mercadanti. Ma ancura fu<lb/> mayuri virgugna que issu fu filyu di <lem n='4017' type='0'/>Dimaratu, qui era homu<lb/> <lem n='2345' type='0'/>sbandutu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='623'/>ma lu <lem n='4018' type='0'/>industriusu et cuss� <lem n='2288' type='0'/>prosperu avinimentu<lb/> sou la fortuna, di <lem n='4019' type='0'/>invidiatu que fu <lem n='40' type='0'/>a la primu, lu fici da poy<lb/> gluriusu. Ca issu <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu <lem n='1668' type='0'/>dilatau et <lem n='987' type='0'/>acrissiu li <lem n='3816' type='0'/>finayti di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='2525' type='0'/>augmentau lu <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='717' type='0'/>divinu per <lem n='43' type='0'/>novi urdini di previti,<lb/> acrissiu lu numeru di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='103' type='0'/>multiplicau eciandeu lu ordini<lb/> di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu et, <lem n='8' type='0'/>a diri insembla tutti li soy laudi,<lb/> issu per li soy bellissimi virtuti fici tantu que la nostra citati<lb/> se <lem n='794' type='0'/>repentia que issa se avia <lem n='2687' type='0'/>impruntatu <lem n='1601' type='0'/>rigi da li terri da<lb/> fora et no lu avia <lem n='746' type='0'/>slittu di li soy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='624'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma in <lem n='1557' type='0'/>Tulliu issa la fortuna adimustrau <lem n='2625' type='0'/>principalmenti<lb/> li soy <lem n='2544' type='0'/>sforzi, <lem n='46' type='0'/>facendulu <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu quali era statu servu<lb/> <lem n='4020' type='0'/>casanatizzu. Lu quali appi gracia di regnari <lem n='2111' type='0'/>lungamenti<lb/> et appi <lem n='30' type='0'/>quatri triumphy infra <formula>V</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. Et, <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy dicamu<lb/> <lem n='2475' type='0'/>summariamenti, lu <lem n='173' type='0'/>titulu di la sua statua <lem n='2678' type='0'/>arendi asay<lb/> <lem n='766' type='0'/>testimoniu da undi issu <lem n='1702' type='0'/>prucessi et <lem n='8' type='0'/>a qui statu vinni: in lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='123'/>quali <lem n='173' type='0'/>titulu foru insembla junti e lu nomu reali et lu <lem n='1924' type='0'/>sopranomu<lb/> servili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='625'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti muntau <lem n='1958' type='0'/>Varro da la taverna<lb/> di unu <lem n='2649' type='0'/>bucheri <lem n='8' type='0'/>ad essiri consulu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Et appi per<lb/> pocu la fortuna homu cuss� vilimenti natu et nutricatu di <lem n='250' type='0'/>farilu<lb/> consulu, ma, supra ch�, li <lem n='3' type='0'/>dedi per compagnuni <lem n='40' type='0'/>a lu consulatu<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3851' type='0'/>Emilyu <lem n='2788' type='0'/>Paulu, <supplied>qui era di li pluy gentili et di li<lb/> <lem n='563' type='0'/>melyuri homini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='626'/>E cuss� la fortuna se lu misi intra<lb/> di lu scossu que, cun ch� sia cosa que issu <lem n='1958' type='0'/>Varro avissi <lem n='3260' type='0'/>debilitati<lb/> e quasi distrutti li forzi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='40' type='0'/>a la batalya di Canna,<lb/> issa la fortuna sufferssi que <lem n='2788' type='0'/>Paulu qui non avia vulutu<lb/> <lem n='952' type='0'/>cumbatiri, enci murissi et issu <lem n='1958' type='0'/>Varro riturnassi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma sanu<lb/> et salvu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='627'/>Ancora volsi pl� la fortuna, ch� esti que lu Senatu<lb/> lu <lem n='815' type='0'/>acumpagnassi fin <lem n='40' type='0'/>a li porti, et eciandeu li <lem n='96' type='0'/>proferssiru la<lb/> dittatura <lem n='8' type='0'/>ad homu qui era statu <lem n='2761' type='0'/>facituri et causa di <lem n='981' type='0'/>cutanta<lb/> murtalitati di Rumani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='628'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Non fu <lem n='1401' type='0'/>pizzula virgugna lu consulatu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4021' type='0'/>Perpenna,<lb/> commu qui ananti fu consulu ca citadinu, ma quantu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a factu di <lem n='75' type='0'/>guerra issu fu un pocu pl� utili <lem n='40' type='0'/>a la republica ca<lb/> <lem n='1958' type='0'/>Varro. Ca issu pilyau lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu e fu <lem n='4022' type='0'/>viniaturi di la<lb/> sconfitta di <lem n='1941' type='0'/>Crassu, cun ch� sia cosa que intra quistu la morti<lb/> fu <lem n='999' type='0'/>dampnata per la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4023' type='0'/>Pappia, la vita di lu quali <lem n='1794' type='0'/>triumphau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='629'/>Ca li Sabelli <lem n='211' type='0'/>constrinssiru so <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='1370' type='0'/>Marcu, <lem n='2087' type='0'/>adimandanduli<lb/> per sentencia, commu qui avia <lem n='577' type='0'/>pilyati li rasuni di citadinu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui non s'<lem n='3164' type='0'/>apertinnianu <lem n='8' type='0'/>ad issu et <lem n='46' type='0'/>ficirulu riturnari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu sou paysi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='630'/>E cuss�, <lem n='2200' type='0'/>oscuratu lu nomu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4021' type='0'/>Perpenna,<lb/> lu consulatu sou falsu et <lem n='1185' type='0'/>semelyanti di una <lem n='991' type='0'/>caligini e lu<lb/> triumphu <lem n='4024' type='0'/>cadivili, <lem n='4025' type='0'/>peregrinau malamenti in <lem n='1321' type='0'/>estrania citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='631'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li <lem n='2425' type='0'/>acrissimenti di <lem n='1370' type='0'/>Marcu Porcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni foru <lem n='1119' type='0'/>amabili<lb/> et placenti <lem n='8' type='0'/>ad ogni homu. Lu quali, ca cum lu nomu sou<lb/> qui era <lem n='328' type='0'/>vili intra la citati di <lem n='4026' type='0'/>Tusculu, lu fici gluriusu intra di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ca per issu et da issu foru ornati li <lem n='2845' type='0'/>amagistramenti di<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='124'/><lem n='3079' type='0'/>literaturi, <lem n='1494' type='0'/>aiutata fu per issu la disciplina di li cavaleri, <lem n='987' type='0'/>acrissuta<lb/> la maiestati di lu Senatu. Da issu vinni quillu <lem n='1387' type='0'/>linagiu, di<lb/> lu quali nassiu lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri <lem n='1405' type='0'/>Cato ki fu grandissimu hunuri di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='632'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que <lem n='40' type='0'/>a li exempli di <lem n='1052' type='0'/>Ruma nuy <lem n='304' type='0'/>aiuniamu li<lb/> furisteri, <lem n='1552' type='0'/>Socrati, lu quali non skittu per <lem n='277' type='0'/>consentimentu di li<lb/> homini, ma eciandeu per <lem n='1624' type='0'/>risposta di <lem n='2012' type='0'/>Apollo, fu iudicatu sapientissimu,<lb/> <lem n='261' type='0'/>ingendratu et natu di sua <lem n='72' type='0'/>matri, qui appi nomu<lb/> <lem n='4027' type='0'/>Phanareti, la quali fu <lem n='4028' type='0'/>mamina, e de <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='4029' type='0'/>Sofronicu, qui fu<lb/> <lem n='4030' type='0'/>mazzuni di petri marmuri, muntau <lem n='8' type='0'/>a clarissimu lumi di gloria;<lb/> e, ch� fu gran rasuni, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='633'/>ca, cun ch� sia cosa que li <lem n='938' type='0'/>ingenij<lb/> di li <lem n='1851' type='0'/>sagissimi homini <lem n='40' type='0'/>a lu sou tempu <lem n='2004' type='0'/>vagassiru in <lem n='1136' type='0'/>ceca oy <lem n='853' type='0'/>scura<lb/> <lem n='867' type='0'/>disputaciuni di <lem n='447' type='0'/>cosi et <lem n='124' type='0'/>intendissiru <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1892' type='0'/>mesuri di lu sulu<lb/> et di la luna et di l'altri <lem n='664' type='0'/>stilli pl� per <lem n='3939' type='0'/>parleteri ca per certi argumenti,<lb/> tantu que eciandeu se <lem n='4031' type='0'/>scutiyassiru di diri lu <lem n='1982' type='0'/>circuitu<lb/> di lu <lem n='127' type='0'/>mundu tuttu, issu <lem n='1552' type='0'/>Socrates intra li philosophy fu lu primu<lb/> qui <lem n='303' type='0'/>rimossi lu sou animu da quisti <lem n='608' type='0'/>erruri <lem n='3281' type='0'/>paciski et <lem n='1027' type='0'/>adussilu<lb/> in li intimi <lem n='447' type='0'/>cosi di la condiciuni humana e <lem n='211' type='0'/>constrinsilu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='3292' type='0'/>incircari li <lem n='1942' type='0'/>affeciuni riposti intra di lu pectu, commu optimu<lb/> mastru di la vita humana, se la virtuti esti <lem n='2493' type='0'/>prezata per si medemma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='634'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Quali <lem n='72' type='0'/>matri <lem n='15' type='0'/>aia avutu <lem n='1959' type='0'/>Euripedes, oy quali <lem n='71' type='0'/>patri avissi<lb/> <lem n='2975' type='0'/>Demostenes, eciandeu <lem n='40' type='0'/>a lu tempu lur non fu sapputu. Ma li<lb/> littiri quasi di tutti li <lem n='765' type='0'/>dutturi <lem n='674' type='0'/>contanu que la <lem n='72' type='0'/>matri di l'unu<lb/> d'illi <lem n='220' type='0'/>vindia <lem n='582' type='0'/>cultelli. Ma que cosa fu pl� clara oy ca la poetria<lb/> <lem n='4032' type='0'/>tragica di <lem n='1959' type='0'/>Euripedes oy ca la <lem n='2245' type='0'/>rethorica <supplied>de</supplied> <lem n='2975' type='0'/>Demostenes?<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='635'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di quilli ki <lem n='4033' type='0'/>sfurlignaru da li nobili <lem n='960' type='0'/>parenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='636'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Or <lem n='3104' type='0'/>secuta l'altra parti di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2743' type='0'/>prumissi: la quali se<lb/> <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='2678' type='0'/>arindiri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1190' type='0'/>oscurati ymagini di li nobili homini. Ca modu<lb/> <lem n='2' type='0'/>divimu ricuntari quali foru quilli qui <lem n='4033' type='0'/>sfurlignaru da lu<lb/> <lem n='161' type='0'/>splenduri di lur <lem n='4013' type='0'/>ancestri commu gentili monstri pleni di <lem n='714' type='0'/>suzzura,<lb/> di pachia et di malicia.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='125'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='637'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca qui cosa esti pluy <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2003' type='0'/>monstru ca <lem n='1825' type='0'/>Scipio,<lb/> filyu di lu superiuri Africanu? Lu quali, essendu natu in <lem n='981' type='0'/>cutanta<lb/> gloria di sua casa, issu se lassau <lem n='577' type='0'/>piliari da multu <lem n='651' type='0'/>poka<lb/> quantitati di cavaleri di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiocu, i� sia ch� que melyu<lb/> li fora statu essiri statu mortu di morti vuluntaria ca <lem n='294' type='0'/>lassarissi<lb/> pilyari da lu inimicu, standu intra <lem n='31' type='0'/>duy bellissimi <lem n='1924' type='0'/>supranomi<lb/> di lu <lem n='71' type='0'/>patri e di lu <lem n='3855' type='0'/>cianu, lu unu, ch� esti lu <lem n='71' type='0'/>patri, avendu<lb/> i� vinchuta la mayuri parti di <lem n='2540' type='0'/>Africa e l'altru, ch� esti lu <lem n='3855' type='0'/>ciannu,<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzandu di relevarsi, recuperata i� <lem n='2795' type='0'/>Asya per la mayuri<lb/> parti. E ca <lem n='2484' type='0'/>outtiniri la vita per <lem n='1784' type='0'/>preghera di quillu, di lu<lb/> quali incontinenti da poy, <lem n='723' type='0'/>z� �n <lem n='3626' type='0'/>Antiochu, sou <lem n='3855' type='0'/>cianu L<sic>.</sic><lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio end'appi triumphu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='638'/>Issu medemmi lu filyu di lu superiuri<lb/> Africanu, <lem n='3071' type='0'/>adimandaturi di la <lem n='4034' type='0'/>preturia, purtau la blanca<lb/> toga in lu campu cuss� <lem n='3551' type='0'/>imbrussinata di <lem n='300' type='0'/>maculi di <lem n='714' type='0'/>suzzura que<lb/> si issu non fussi statu <lem n='1494' type='0'/>ayutatu per amuri di <lem n='4035' type='0'/>Citereu, lu quali<lb/> fu <lem n='2374' type='0'/>scrivanu di sou <lem n='71' type='0'/>patri, jamay non aviria <lem n='1752' type='0'/>impetratu hunuri<lb/> da lu populu; j� sia ch� que differencia fu, oy di essiri privatu<lb/> di la <lem n='1502' type='0'/>esleciuni, oy d'aviri avuta la <lem n='4034' type='0'/>preturia in tali maynera<lb/> commu issu la appi? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='639'/>La quali pretura vedendu li soy <lem n='960' type='0'/>parenti<lb/> que issu la <lem n='201' type='0'/>suzzava, ficiru tantu que n�n issu era <lem n='649' type='0'/>ausanti di sidiri<lb/> in <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu n�n di <lem n='619' type='0'/>rigiri <lem n='532' type='0'/>curti. Ancura pl�, ca li levaru<lb/> l'<lem n='1320' type='0'/>anellu di la manu in ki era <lem n='2407' type='0'/>sculpita la testa di Africanu sou<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri. <lem n='2472' type='0'/>Ha, <lem n='394' type='0'/>dei boni, que tenebri <lem n='475' type='0'/>suffristivu vuy qui <lem n='175' type='0'/>nassissiru<lb/> di <lem n='981' type='0'/>cuntantu <lem n='161' type='0'/>splenduri!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='640'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, commu fici perduta et <lem n='2858' type='0'/>vituperusa vita per luxuria<lb/> lu filyu de Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu lu <lem n='2731' type='0'/>Burgugnuni, clarissimu<lb/> citadinu et <lem n='687' type='0'/>jmperaduri nobilissimu! Di lu quali, <lem n='8' type='0'/>a ch� que li<lb/> altri malvasi operi se <lem n='2597' type='0'/>amentikinu, asay se potinu <lem n='1726' type='0'/>scupriri li<lb/> soy mali operi per quilla virgugna qui li fu facta. Ca Quintu<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, <lem n='1004' type='0'/>urbanu preturi, l'<lem n='1964' type='0'/>interdissi li beni di sou <lem n='71' type='0'/>patri, n�n<lb/> se truvau nullu in cuss� grandi citati commu era <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui<lb/> <lem n='617' type='0'/>reprehendissi quillu <lem n='1859' type='0'/>decretu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='641'/>Ca li homini cun gran duluri<lb/> <lem n='475' type='0'/>suffriannu que la munita qui <lem n='2' type='0'/>devia serviri <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='161' type='0'/>spenduri di la<lb/> genti <lem n='4036' type='0'/>Fabia se <lem n='2554' type='0'/>despendissi in mali operi. Adonca quillu lu<lb/> quali avia factu heredi la troppu grandi <lem n='312' type='0'/>dulciza di lu <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> la <lem n='670' type='0'/>publica severitati lu <lem n='4037' type='0'/>dishereditau.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='126'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='642'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4038' type='0'/>Clodiu lu bellu <lem n='84' type='0'/>possiditti lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di lu populu et appi<lb/> per <lem n='276' type='0'/>mulyeri una donna di lu <lem n='1387' type='0'/>linagi di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu: di li quali<lb/> unu lur filyu, qui appi nomu Bellu, non fici altru se non que<lb/> issu <lem n='149' type='0'/>menau la sua juventuti <lem n='985' type='0'/>fridda et <lem n='105' type='0'/>molli. Eciandeu issu fu<lb/> infami di unu perdutu amuri di una puttana <lem n='670' type='0'/>publica e fu <lem n='1635' type='0'/>consumtu<lb/> di una virgugnusa maynera di morti. Ca con tantu<lb/> disiyu maniava di unu pissi que issu, per malvasa et layda sua<lb/> <lem n='2324' type='0'/>intemperantia, <lem n='2678' type='0'/>arendiu lu spiritu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='643'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu <lem n='4040' type='0'/>Corbio, <lem n='61' type='0'/>nipoti di Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu,<lb/> li quali appi grandi aucturitati et grandi gradu di <lem n='2940' type='0'/>eloquencia<lb/> intra li altri grandi et nobili citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, fici<lb/> vita pl� <lem n='328' type='0'/>vili et pluy <lem n='853' type='0'/>scura ca nulla putana qui fussi. Et <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> fini la lingua sua cuss� stava intra li <lem n='1427' type='0'/>burdelli <lem n='8' type='0'/>a dilettu di tutti<lb/> commu <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti era stata <supplied>la lingua de sou avu</supplied> in la<lb/> <lem n='532' type='0'/>curti per <lem n='909' type='0'/>salvamentu di li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='644'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eu m'<lem n='1900' type='0'/>adugnu bene in quantu et commu <lem n='217' type='0'/>periculusu<lb/> viaiu eu mi su misu. Adonca eu medemmi me nde <lem n='1529' type='0'/>retrahir�<lb/> nin per aventura, se eu <lem n='169' type='0'/>perseverassi <lem n='8' type='0'/>a ricuntari li altri <lem n='2738' type='0'/>naufragij<lb/> di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera, que eu non sia <lem n='4041' type='0'/>implicitu in <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> <lem n='674' type='0'/>cuntari inutili. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='645'/>Adonca eu ende <lem n='886' type='0'/>retrahir� lu pedi e <lem n='475' type='0'/>suffrir�<lb/> que li laydi umbri <lem n='848' type='0'/>yachanu in lu fundu di la lur <lem n='714' type='0'/>suzzura,<lb/> ca asay melyu vali ricuntari quali nobili homini se <lem n='2293' type='0'/>alargaru<lb/> in habitu di vestimenti oy in altru ritu di vita, facendu<lb/> in ch� <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='1691' type='0'/>novitati.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='646'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di li gentili homini, li quali se <lem n='2293' type='0'/>alargaru<lb/> ultra lu <lem n='1428' type='0'/>licitu et <lem n='4042' type='0'/>consuetu modu in vestimenti oy in<lb/> altru ritu di viviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='647'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni standu in Sicilia et <lem n='549' type='0'/>apparichandu sou<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu di mari et di terra per passari in <lem n='2540' type='0'/>Affrica et <lem n='611' type='0'/>mittendussi<lb/> in cori di distruyri <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, intra li <lem n='638' type='0'/>consilgi et li<lb/> <lem n='2544' type='0'/>sforzi di cuss� gran cosa <lem n='248' type='0'/>jucau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='383' type='0'/>jocu <lem n='4043' type='0'/>gingnasticu et <lem n='825' type='0'/>vestiu<lb/> lu <lem n='2915' type='0'/>palliu et <lem n='824' type='0'/>calzzau li <lem n='4044' type='0'/>crepidi. N�n per quista cutali cosa issu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='127'/>non appi li soy <lem n='20' type='0'/>mani pluy pigri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1709' type='0'/>esserciti di <lem n='2540' type='0'/>Affrica, ma<lb/> eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se issu li appi pluy alegri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='648'/>Ca li nobili <lem n='938' type='0'/>ingenij,<lb/> quantu <lem n='121' type='0'/>pari ki se tiranu pl� <lem n='4045' type='0'/>aretu, tantu <lem n='646' type='0'/>ferenu cu mayuri<lb/> <lem n='2019' type='0'/>impetu. Eu ben <lem n='393' type='0'/>creyu quistu que issu se pensau que melyu<lb/> aviria lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di li soy compagnuni, <lem n='2947' type='0'/>conformandusi <lem n='40' type='0'/>a li lur<lb/> riti et <lem n='2124' type='0'/>appruvandu li lur <lem n='565' type='0'/>custumi et li lur <lem n='2172' type='0'/>exercicij, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='649'/><lem n='40' type='0'/>a li quali<lb/> issu <lem n='126' type='0'/>venia quandu avia multu <lem n='1835' type='0'/>travallyatu et <lem n='1139' type='0'/>fatigati li spalli<lb/> et li altri <lem n='159' type='0'/>membri <lem n='40' type='0'/>a li ardui <lem n='2381' type='0'/>facendi di <lem n='2773' type='0'/>cavallaria; et in quisti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi ardui era la sua fatiga, ma in quilli ioghi era lo sou <lem n='74' type='0'/>riposu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='650'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> E ch� <lem n='3091' type='0'/>adimustra la sua statua <lem n='4046' type='0'/>amantellata, la quali<lb/> nuy vidimu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu: di lu quali habitu issu <lem n='370' type='0'/>volsi que<lb/> la sua statua fussi figurata, per� que <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati end'avia<lb/> usatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='651'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla essendu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri non appi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1355' type='0'/>laydu, standu <lem n='8' type='0'/>a Napuli, di andari <lem n='4046' type='0'/>amantellatu et cu li <lem n='4044' type='0'/>creppidi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='652'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4048' type='0'/>Dueliu, lu quali imprimamenti ripurtau<lb/> triumphu di batalya di mari contra li Carthaginisi, ogni <lem n='440' type='0'/>fiati<lb/> que issu <lem n='420' type='0'/>riturnava la sira <lem n='40' type='0'/>a la casa per maniari, issu <lem n='420' type='0'/>riturnava<lb/> con <lem n='4049' type='0'/>branduni <lem n='3459' type='0'/>alumati, <lem n='8' type='0'/>a sonu di <lem n='1588' type='0'/>trumbi et di <lem n='2445' type='0'/>chambelli, <lem n='38' type='0'/>rendendu<lb/> testimoniu ogni <lem n='331' type='0'/>notti <lem n='40' type='0'/>a la nobili vittoria que issu avia<lb/> avuta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='653'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3723' type='0'/>Papiriu Masso, cun ch� sia cosa que, avendu ben<lb/> fattu per la republica, non avissi pututu impetrari triumphu<lb/> da lu Senatu, issu truvari si fici unu <lem n='43' type='0'/>novu modu di triumphari<lb/> in lu monti <lem n='2673' type='0'/>Albanu. Et <lem n='3' type='0'/>dedendi da poy exemplu <lem n='40' type='0'/>a l'altri, ca,<lb/> in locu di la curuna di lu <lem n='1961' type='0'/>lauru, quandu issu stava <lem n='8' type='0'/>a vidiri <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> iocu, issu usava una curuna di <lem n='4050' type='0'/>murtilla.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='128'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='654'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> J� dirimu lu fattu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu qui <lem n='121' type='0'/>pari quasi commu<lb/> troppu <lem n='1861' type='0'/>alteru ca issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, poy di lu triumphu di li<lb/> <lem n='3678' type='0'/>Cymbri et di li <lem n='1697' type='0'/>Thudiski, issu sempri <lem n='518' type='0'/>bevia <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='4051' type='0'/>cantaru,<lb/> <lem n='598' type='0'/>segundu urdenau lu deu di lu vinu <lem n='4052' type='0'/>Liber, <lem n='149' type='0'/>menandu triumphu<lb/> di <lem n='2795' type='0'/>Asya; e <lem n='39' type='0'/>diciassi que <lem n='3228' type='0'/>Mariu imper� usava quista maynera<lb/> di <lem n='1345' type='0'/>nappu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu <lem n='893' type='0'/>comparassi et <lem n='333' type='0'/>assimilyassi la sua vittoria<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la vittoria de Liber, lu deu di lu vinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='655'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, essendu preturi, <lem n='3' type='0'/>dedi la sentencia<lb/> contra <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru et contra l'altri <lem n='2735' type='0'/>dannati, non <lem n='1867' type='0'/>vestenduse<lb/> nulla tunica, ma sulamenti vestutu di la <lem n='3853' type='0'/>pretexta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='656'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quisti cutali <lem n='447' type='0'/>cosi et li lur <lem n='1185' type='0'/>semelyanti sunnu indicij<lb/> di virtuti, la quali se pilyau <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di licencia <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4053' type='0'/>innovari<lb/> la <lem n='2945' type='0'/>consuetudini antiqua; ma per quilli exempli que eu aiungir�<lb/> se p� <lem n='138' type='0'/>cannussiri quanta <lem n='4054' type='0'/>confidencia de si medemmi soli<lb/> aviri issa la virtuti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='657'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, de la <lem n='4054' type='0'/>confidencia di si medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='658'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Vinchuti et morti li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni in Spagna, ch� esti<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu et <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu, cu la mayuri parti di li soy <lem n='1709' type='0'/>exerciti da<lb/> li <lem n='3290' type='0'/>Africani et <lem n='3104' type='0'/>secutandu tutti li <lem n='1101' type='0'/>provincij di Spagna la amistati<lb/> di li Carthaginisi, nullu di li nostri <lem n='685' type='0'/>duca non <lem n='3738' type='0'/>scutigiandu<lb/> di andari in Spagna <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2697' type='0'/>retificari li <lem n='447' type='0'/>cosi perduti, <lem n='1825' type='0'/>Scipiu, essendu<lb/> di <lem n='485' type='0'/>etati di <formula>XXIIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, <lem n='706' type='0'/>imprumitiu et <lem n='2730' type='0'/>pruferssissi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='524' type='0'/>andarinci.<lb/> Per la quali <lem n='4054' type='0'/>confidencia issu <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> speranza di saluti et di vittoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='659'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi <lem n='1825' type='0'/>Scipio, standu in Spagna, usau di cutali<lb/> <lem n='4054' type='0'/>confidencia medemma: ca issu, <lem n='796' type='0'/>assigiandu una citati qui<lb/> avia nomu <lem n='4055' type='0'/>Badian, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuni homini, qui venianu <lem n='8' type='0'/>ad adimandari<lb/> rasuni da issu anti lu sou tribunali, issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio lur <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que lu seguenti jornu fussiru <lem n='3090' type='0'/>dananti di illu <lem n='40' type='0'/>a lu templu<lb/> qui era da intra la citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='660'/>Et incontinenti <lem n='1825' type='0'/>Scipio, prisa la<lb/> terra et postu lu sou tribunali in quillu locu que issu lur avia<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='129'/>dittu, <lem n='2678' type='0'/>arindiu lur rasuni di ch� que issi adimandavanu. Nulla<lb/> cosa esti pl� <lem n='778' type='0'/>gluriusa di quista <lem n='2726' type='0'/>confidanza, et nulla cosa fu<lb/> pl� virasa di quista <lem n='4056' type='0'/>pronusticaciuni, et di lu tostu <lem n='126' type='0'/>veniri nulla<lb/> cosa esti pl� <lem n='2306' type='0'/>efficaci, et nulla cosa esti pluy digna di la sua<lb/> dignitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='661'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> N�n mancu <lem n='1622' type='0'/>animusu n�n mancu eciandeu <lem n='2288' type='0'/>prosperu fu<lb/> lu sou passaiu in <lem n='2540' type='0'/>Affrica; in la quali <lem n='2540' type='0'/>Africa issu <lem n='149' type='0'/>menau lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu, <lem n='385' type='0'/>partendu de Sicilia contra la voluntati di lu Senatu.<lb/> Ca se in quillu casu issu non avissi pl� <lem n='393' type='0'/>credutu <lem n='8' type='0'/>a s� ca <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> Senatu, la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di li Rumani con quilli di <lem n='2540' type='0'/>Africa<lb/> non aviria avutu fini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='662'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A lu quali fattu <lem n='1881' type='0'/>eguali fu quilla <lem n='4054' type='0'/>confidencia: ca da poy<lb/> que issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio fu in <lem n='2540' type='0'/>Affrica, certi <lem n='4057' type='0'/>spilyuni, li quali foru prisi<lb/> et <lem n='3682' type='0'/>amenatu <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='1825' type='0'/>Scipio, n�n <lem n='183' type='0'/>turmentari li fici n�n lur adimandau<lb/> di li <lem n='638' type='0'/>consilgi oy di lu putiri di li <lem n='3290' type='0'/>Africani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='663'/>Ma <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que issi fussiru <lem n='149' type='0'/>menati per tuti li <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni di lu<lb/> sou <lem n='1709' type='0'/>exercitu e, da puy que li spiuni appiru ben vistu tuttu<lb/> quantu volsiru, <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='8' type='0'/>a maniari <lem n='8' type='0'/>ad issi et <lem n='40' type='0'/>a li lur bestij, <lem n='399' type='0'/>lassauli<lb/> andari sani et salvi. Per lu quali spiritu di cuss� plena <lem n='4054' type='0'/>confidencia<lb/> ananti amancau li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li inimici ca li lur armi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='664'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy <lem n='126' type='0'/>vignamu <lem n='40' type='0'/>a li fatti <lem n='3035' type='0'/>domestici di la<lb/> sua grandi <lem n='4054' type='0'/>confidencia, cun ch� sia cosa que fussi <lem n='2087' type='0'/>adimandata<lb/> rasuni da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni sou frati di <formula>CCCC</formula> <lem n='4058' type='0'/>sestercij di la munita<lb/> di Antiochia, purtatu lu libru da issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio Africanu, in<lb/> lu quali se continia et la <lem n='1561' type='0'/>intrata et lu <lem n='3663' type='0'/>exitu di quilla munita,<lb/> et ben se <lem n='120' type='0'/>puttia <lem n='3378' type='0'/>annichilari la <lem n='2222' type='0'/>accusaciuni di li jnimici, issu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='2929' type='0'/>curruzzatu se nde partiu, per� que de quista cosa se<lb/> facia questiuni, la quali era stata <lem n='1117' type='0'/>aminstrata sutta d'issu, standu<lb/> legatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='665'/>E supra ch� jssu <lem n='39' type='0'/>dissi quisti paroli: �Eu non rendu,<lb/> - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - segnuri <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='40' type='0'/>a lu vostru <lem n='3559' type='0'/>erariu rasuni<lb/> di <formula>CCCC</formula> <lem n='4058' type='0'/>sextercij, standu ministru di l'altru <lem n='829' type='0'/>jmperiu ca eu,<lb/> per mia <lem n='1434' type='0'/>guida et per mia bona aventura, <lem n='15' type='0'/>aiu factu pl� <lem n='3024' type='0'/>habundatamenti<lb/> ca di duy <lem n='1110' type='0'/>milya <lem n='4058' type='0'/>sextercij. Ca eu non <lem n='3664' type='0'/>cuydu que <lem n='8' type='0'/>a<lb/> tantu di <lem n='284' type='0'/>malignitati sia homu vinutu que di la mia inocencia<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='130'/>se <lem n='2' type='0'/>diya fari questiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='666'/>Ca, cun ch� sia cosa que eu <lem n='15' type='0'/>aia <lem n='1567' type='0'/>suttamisa<lb/> tutta <lem n='2540' type='0'/>Africa <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2548' type='0'/>jurisdiciuni vostra, eu no ndi <lem n='1839' type='0'/>ripurtay<lb/> nulla cosa qui fussi ditta mia, salvu lu <lem n='1924' type='0'/>supranomu. Adonca,<lb/> n�n li <lem n='210' type='0'/>rikizzi di <lem n='2540' type='0'/>Africa non me ficiru avaru, n�n quilli di <lem n='2795' type='0'/>Asya<lb/> <lem n='8' type='0'/>a meu frati; ma <lem n='572' type='0'/>chascun di nuy esti pl� <lem n='313' type='0'/>riku di essiri invidiatu<lb/> ca di <lem n='210' type='0'/>rikizzi�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='667'/>Quista cuss� constanti <lem n='788' type='0'/>deffensiuni di <lem n='1825' type='0'/>Scipio<lb/> tuttu lu Senatu la <lem n='2124' type='0'/>apruvau. Si commu quillu factu que, cun<lb/> ch� sia cosa que mester fussi per usu n<supplied>e</supplied>cessariu di la republica<lb/> di <lem n='546' type='0'/>trahiri munita da lu <lem n='3559' type='0'/>errariu, e li <lem n='2657' type='0'/>tresureri, per� que<lb/> paria que la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='727' type='0'/>contrariassi <lem n='8' type='0'/>a ch�, non lu <lem n='649' type='0'/>usassiru <lem n='451' type='0'/>aperiri,<lb/> issu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu, essendu privata <lem n='389' type='0'/>persuna, adimandau li <lem n='639' type='0'/>clavi di lu<lb/> <lem n='3559' type='0'/>erariu et, <lem n='451' type='0'/>aperendulu, constrinsi la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='8' type='0'/>ad ubediri <lem n='40' type='0'/>a la utilitati<lb/> di la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='668'/>La quali <lem n='4054' type='0'/>confidencia per certu quilla <lem n='989' type='0'/>consciencia<lb/> li la <lem n='162' type='0'/>dun�, ca issu s'<lem n='491' type='0'/>aricurdava que tutti li <lem n='292' type='0'/>ligi eranu<lb/> stati servati da issu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='669'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eu non mi <lem n='1275' type='0'/>stankir� di ricuntari li fatti di issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio,<lb/> quandu n�n issu non si <lem n='1043' type='0'/>fatigau, <lem n='13' type='0'/>seiendu in quilla maynera di<lb/> virtuti. <lem n='3' type='0'/>Datu l'avia certu terminu di <lem n='126' type='0'/>viniri ananti lu populu<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4059' type='0'/>Neviu tribu<supplied>nu</supplied> di lu populu oy, <lem n='598' type='0'/>segundu <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='39' type='0'/>dicinu,<lb/> li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3157' type='0'/>Petilij. Per la quali cosa issu vinni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti cun<lb/> grandi <lem n='142' type='0'/>multitudini di genti e muntau <lem n='40' type='0'/>a lu locu uvi se regi <lem n='532' type='0'/>curti<lb/> qui avia nomu per <lem n='1088' type='0'/>littira: <hi rend='italic'><lem n='4060' type='0'/>pro <lem n='4061' type='0'/>rostra</hi>. E <lem n='611' type='0'/>misissi la<lb/> curuna triumphali <lem n='40' type='0'/>a la testa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='670'/>�In quistu iornu - <lem n='39' type='0'/>dissi issu -<lb/> segnuri Rumani, eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='366' type='0'/>cummandatu que <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, la quali<lb/> appi gran speranza, <lem n='577' type='0'/>pilgi li vostri <lem n='292' type='0'/>ligi. E per� <lem n='3987' type='0'/>equu et iustu<lb/> esti que vuy <lem n='126' type='0'/>vignati con <lem n='801' type='0'/>migu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu <lem n='8' type='0'/>a pregari�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='671'/>Et,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la perfini, quilla <lem n='234' type='0'/>bellissima <lem n='107' type='0'/>vuci altress� bellu avenimentu la<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutau, ca per certu issu, venendu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='99' type='0'/>preghari <lem n='3051' type='0'/>Jupiter <lem n='2283' type='0'/>ottimu<lb/> <lem n='3181' type='0'/>maximu, appi in sua compagnia lu Senatu tuttu et tuttu lu urdini<lb/> di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu et tuttu lu populu. Una cosa restava<lb/> que lu tribunu <lem n='1325' type='0'/>prupunissi sanza lu populu ch� que issu <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> <lem n='1325' type='0'/>prupuniri <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu et que issu, con grandi <lem n='3885' type='0'/>galbu<lb/> di sua <lem n='2217' type='0'/>calumpnia, <lem n='553' type='0'/>abandunatu in la <lem n='532' type='0'/>curti, <lem n='12' type='0'/>stacissi tuttu sulu;<lb/> et imper�, per <lem n='2896' type='0'/>acasuni di <lem n='160' type='0'/>skiffari quista virgugna, issu andau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3854' type='0'/>Capituliu, e di <lem n='1443' type='0'/>accusaturi di <lem n='1825' type='0'/>Scipio fu fattu <lem n='4062' type='0'/>veneraturi.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='131'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='672'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emilianu fu nobili successuri di lu<lb/> spiritu di sou avu, ca, cun ch� sia cosa que issu tenissi assiyata<lb/> una forti terra et <lem n='653' type='0'/>alcuni lu <lem n='243' type='0'/>consilyassiru que issu facissi spargiri<lb/> <lem n='1528' type='0'/>inturnu di li <lem n='90' type='0'/>mura <lem n='4063' type='0'/>kassapedi di <lem n='994' type='0'/>ferru et facissi mittiri <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li vadi, oy <lem n='40' type='0'/>a li passi di li flumi, <lem n='47' type='0'/>tabuli <lem n='4064' type='0'/>plumbati qui avissiru<lb/> <lem n='1698' type='0'/>punti di chova <lem n='8' type='0'/>a ch� que li jnimici non putissiru <lem n='1076' type='0'/>venirni <lem n='2971' type='0'/>adossu<lb/> subitamenti, respusi issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio: �Non se aperteni <lem n='8' type='0'/>ad unu<lb/> medemmi homu di vuliri pilyari altri et <lem n='2685' type='0'/>ridutarli�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='673'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> In qualunquata parti di exempli ben <lem n='715' type='0'/>aricordivili eu mi<lb/> <lem n='793' type='0'/>convertu, oy <lem n='370' type='0'/>volya eu, oy non <lem n='370' type='0'/>volya, <lem n='375' type='0'/>conveni que eu pur vaya<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1924' type='0'/>supranomu di li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, ca <lem n='8' type='0'/>a cuy seria licitu in quistu<lb/> locu di non fari <lem n='123' type='0'/>menciuni di <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3129' type='0'/>Nasica, lu quali fu di <lem n='4065' type='0'/>confidatu<lb/> animu et <lem n='478' type='0'/>autturi di bellu sermuni? In tempu di una<lb/> grandi caristia di <lem n='2716' type='0'/>vitalyu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4066' type='0'/>Curiaciu, tribunu di lu populu,<lb/> <lem n='211' type='0'/>constringia li consuli qui facissiru <lem n='198' type='0'/>acattari <lem n='473' type='0'/>frumentu et <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quistu fari <lem n='781' type='0'/>mandassiru messagi que purtassiru lu granu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='674'/>Di la quali urdinaciuni, per� ca non era utili, <lem n='3129' type='0'/>Nasica<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzau di diri la parti contrari<supplied>a</supplied>. Et <lem n='40' type='0'/>a la perfini lu populu<lb/> facendu strepitu: �Taciti, <lem n='1350' type='0'/>preguvi, - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - segnuri Rumani,<lb/> ca eu intendu et <lem n='138' type='0'/>cannuscu que cosa esti <lem n='1818' type='0'/>mestiri <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la republica�. La quali <lem n='107' type='0'/>vuci auduta da lu populu, tutti cun <lem n='4067' type='0'/>tacimentu<lb/> plenu di <lem n='3153' type='0'/>veneraciuni pl� <lem n='4068' type='0'/>ridutaru la sua parola et <lem n='46' type='0'/>ficirundi<lb/> mayur <lem n='1394' type='0'/>cuntu ca di la caristia di lu granu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='675'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu animu di <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi esti da mittiri<lb/> in eterna memoria: lu quali, cun ch� sia cosa que issu avissi<lb/> sconfittu et mortu in Umbria <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal, <supplied>frati di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal</supplied>,<lb/> con lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li <lem n='3290' type='0'/>Africani, e <lem n='338' type='0'/>fuli dittu que certi <lem n='1791' type='0'/>Franciski<lb/> et certi Lumbardi qui <lem n='755' type='0'/>fugiannu da la batalya sanza signali<lb/> et <lem n='1087' type='0'/>spartuliati li quali con <lem n='651' type='0'/>poca genti se <lem n='120' type='0'/>puriannu tutti pilyari,<lb/> rispusi <lem n='3592' type='0'/>Liviu: �Bonu esti que in ch� lur <lem n='650' type='0'/>perdunimu, <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que <lem n='40' type='0'/>a li jnimici non <lem n='2916' type='0'/>amankinu messagi di tanta <lem n='246' type='0'/>pestilencia di<lb/> li lur medemmi�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='132'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='676'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Quista <lem n='4054' type='0'/>confidencia di animu, <supplied>la quali eu ayu ditta</supplied>,<lb/> esti in fattu di <lem n='75' type='0'/>guerra, ma quilla que eu dir� esti togata, <supplied>ch�<lb/> esti di li <lem n='2074' type='0'/>avucati in la <lem n='532' type='0'/>curti</supplied>, ma non mancu da laudari. La<lb/> quali adimustrau in lu Senatu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3417' type='0'/>Furiu. Ca, avendu<lb/> issu <lem n='31' type='0'/>duy grandi inimici ch� esti Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu et Quintu<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu homini <lem n='2177' type='0'/>consulari, li quali lu <lem n='1057' type='0'/>accusavannu et <lem n='2763' type='0'/>rimpruchavanuli<lb/> que issu avia <lem n='3135' type='0'/>sarzzutu lu officiu di la prefettura<lb/> in Spagna con grandi <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di munita et con grandi <lem n='4069' type='0'/>ricattari<lb/> di la genti, issu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu lur constrinsi <lem n='8' type='0'/>ad andari in Spagna<lb/> con sicu <lem n='8' type='0'/>a modu di legati per fari inquesta di ch�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='677'/><lem n='4054' type='0'/>Confidencia<lb/> non skittu forti, ma quasi <lem n='3281' type='0'/>paciska, la quali <lem n='3738' type='0'/>scutiyau<lb/> di <lem n='179' type='0'/>acumpagnarissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='541' type='0'/>furtissimi soy jnimici; e quilla inquisiciuni,<lb/> qui apena era <lem n='195' type='0'/>secura di <lem n='236' type='0'/>committirila <lem n='40' type='0'/>a li amici, jssu<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinni di <lem n='2087' type='0'/>adimandarla da lu <lem n='214' type='0'/>sinu di li jnimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='678'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Lu fattu di lu quali se issu <lem n='429' type='0'/>placi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcunu, mesteri<lb/> esti eciandeu que lu <lem n='1277' type='0'/>prupunimentu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4070' type='0'/>Classiu, qui<lb/> intra li nostri anciani fu homu di grandi <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, non li<lb/> <lem n='402' type='0'/>displazza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='679'/>Ca issu, essendu <lem n='2194' type='0'/>exconsul et avendu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='619' type='0'/>regiri la provincia<lb/> di Franza, e vene<supplied>n</supplied>du in <lem n='1720' type='0'/>Fran�a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4071' type='0'/>Garbuni, lu <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> di lu quali issu <lem n='2623' type='0'/>Luci avia <lem n='999' type='0'/>dampnatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1758' type='0'/>esiliu, per fari inquesta<lb/> commu li putissi fari <lem n='675' type='0'/>dalmaiu, non skittu non ndi lu<lb/> cachau, <supplied>ca lu <lem n='120' type='0'/>putia fari per sou officiu</supplied>; ma issu lu <lem n='453' type='0'/>ricippi et<lb/> <lem n='46' type='0'/>ficili locu <lem n='40' type='0'/>a lu sou tribunali, n�n <lem n='369' type='0'/>determinava nulla cosa si non<lb/> per sou <lem n='638' type='0'/>consiliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='680'/>Adonca lu suttili et lu forti Carbuni nulla altra<lb/> cosa <lem n='432' type='0'/>truau in Franza si non que sou <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='8' type='0'/>a grandi sua<lb/> <lem n='798' type='0'/>culpa, era statu condannatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu da lu puru et iustu <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='4070' type='0'/>Classiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='681'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu superiuri <lem n='1405' type='0'/>Cato multi volti <lem n='2658' type='0'/>citatu da li soy<lb/> jnimici supra certi <lem n='4072' type='0'/>causi, ma <lem n='3452' type='0'/>nunca may <lem n='101' type='0'/>convintu di <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> peccatu <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu tanta <lem n='4054' type='0'/>confidencia appi in sua innocencia<lb/> que supra una questiuni <lem n='670' type='0'/>publica, la quali issu avia con quilli<lb/> soy jnimici, issu <lem n='1405' type='0'/>Cato adimandau commu per judici <lem n='4073' type='0'/>delegatu<lb/> <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu cun lu quali per li facti di la republica issu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='133'/>avia grandi odiu et grandi <lem n='2889' type='0'/>jnimistati. Per la quali <lem n='4054' type='0'/>confidencia<lb/> et nobilitati d'animu, issu <lem n='1405' type='0'/>Cato fici que li soy jnimici non<lb/> lu <lem n='2244' type='0'/>persecutaru da poy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='682'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Quista medemmi fortuna di <lem n='1405' type='0'/>Cato appi <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru,<lb/> et <lem n='1023' type='0'/>medemmu fu cuss� <lem n='3917' type='0'/>vetranu longamenti et di robusta <lem n='3544' type='0'/>vetranizza,<lb/> et quilla medemma <lem n='4054' type='0'/>confidencia appi. Ca issu, essendu<lb/> <lem n='1057' type='0'/>accusatu in <lem n='532' type='0'/>curti que per tradiri la republica issu avia <lem n='453' type='0'/>riciputa<lb/> munita da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3489' type='0'/>Mitridati, diffisi la sua causa cun quisti paroli:<lb/> �Iniqua cosa esti, segnuri Rumani, que, con ch� sia cosa<lb/> que eu sia statu vivutu intra altra genti, que eu <lem n='2' type='0'/>diya rendiri rasuni<lb/> di la vita mia <lem n='8' type='0'/>ad altri. Ma eu <lem n='3738' type='0'/>scutigiroyu di <lem n='2087' type='0'/>adimandarvi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a vuy la mayur parti di li quali non <lem n='120' type='0'/>putistivu essiri presenti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li mei hunuri et <lem n='40' type='0'/>a li mei fatti: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='683'/>- Variu Severu di <lem n='4074' type='0'/>Utruna<lb/> dici et <lem n='1057' type='0'/>accusa <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, per� ca dici issu que <lem n='3851' type='0'/>Emiliu<lb/> <lem n='3571' type='0'/>Scauru curruttu per munita da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='15' type='0'/>aia traduta la republica-.<lb/> <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru lu <lem n='100' type='0'/>nega et dici que issu nunca appi<lb/> <lem n='798' type='0'/>culpa in ch�. Que vi ndi <lem n='121' type='0'/>pari?�. Per amiraciuni di li quali paroli<lb/> lu populu <lem n='2701' type='0'/>scumossu, con gran gridata cachau e <lem n='303' type='0'/>rimossi<lb/> Variu da quilla <lem n='1743' type='0'/>pacissima <lem n='2765' type='0'/>adimanda sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='684'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Lu contrariu fici <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, quillu bellu parlaturi,<lb/> ca issu <lem n='2124' type='0'/>apruvau commu issu era statu innocenti, non fugendu<lb/> la causa ma <lem n='1473' type='0'/>abrazandula et vulendula. Issu andandu<lb/> in <lem n='2795' type='0'/>Asya per questuri, i� era vinnutu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1846' type='0'/>Brandizzu uvi issu <lem n='453' type='0'/>ricippi<lb/> littiri commu issu era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di <lem n='4075' type='0'/>incestu <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu preturi: <anchor type='note' n='23'/>lu tribunali di lu quali <lem n='1834' type='0'/>Cassiu per la sua<lb/> grandi severitati se <lem n='1690' type='0'/>clamava <lem n='1708' type='0'/>scolyu di li rei oy di li<lb/> <lem n='1442' type='0'/>accusati.<anchor type='endnote'/> J� sia ch� que issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu puttia <lem n='4076' type='0'/>scansari quillu iudiciu<lb/> per lu beneficiu di la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4077' type='0'/>Menia, la quali <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='3312' type='0'/>divetava<lb/> que nullu homu absenti per serviciu di la republica non se<lb/> <lem n='120' type='0'/>puttissi <lem n='1057' type='0'/>accusari, non pertantu issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu riturnau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='685'/>La quali nota plena di consilyu di bona <lem n='4054' type='0'/>confidencia e <lem n='3463' type='0'/>consecutau<lb/> di essiri <lem n='1219' type='0'/>assolutu in pocu di tempu, et, da poy, que issu<lb/> andassi <lem n='40' type='0'/>a lu sou officiu.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='134'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='686'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Etiamdeu quilli exempli su exempli publici di bellissima<lb/> <lem n='4054' type='0'/>confidencia. Ca, cun ch� sia cosa que in la <lem n='75' type='0'/>guerra, la<lb/> quali se facia contra <lem n='1653' type='0'/>Pirru, li Carthaginisi per lur <lem n='2987' type='0'/>spontania<lb/> vuluntati avissiru mandati <formula>C</formula> et <formula>XXX</formula> <lem n='85' type='0'/>navi in ayutu <lem n='40' type='0'/>a li Rumani<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad Hostia, <lem n='429' type='0'/>plaqui <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu di mandari messagi <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> lur <lem n='1909' type='0'/>amiralyu qui li <lem n='39' type='0'/>dicissiru que lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma era acustumatu<lb/> di <lem n='577' type='0'/>pillyari guerri di li quali issu putissi <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> cu li soy cavaleri et imper� <lem n='698' type='0'/>turnassirussindi cu lu sou <lem n='2020' type='0'/>navilyu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3187' type='0'/>Carthagini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='687'/>Issu medemmi lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='1324' type='0'/>alquanti <lem n='431' type='0'/>anni<lb/> da poy, essendu multu <lem n='2916' type='0'/>amancatu lu putiri di lu imperiu di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma per la sconfitta <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa di Canna, <lem n='3738' type='0'/>scutiyau di<lb/> mandari <lem n='4078' type='0'/>complimentu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1709' type='0'/>exerciti qui erannu in Spagna; e<lb/> fici eciandeu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma que unu campu, in que era<lb/> <lem n='4079' type='0'/>atendatu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='40' type='0'/>a l'asseiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma anti la porta di Capua,<lb/> non se vindissi mancu ca se avissi vindutu se li <lem n='3290' type='0'/>Africani non<lb/> ci fussiru stati attendati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='688'/><lem n='3610' type='0'/>Acuss� beni <lem n='50' type='0'/>purtarssi in li <lem n='447' type='0'/>cosi adversi,<lb/> que cosa �n altra ca la <lem n='199' type='0'/>crudili fortuna, vinchuta per virgugna,<lb/> <lem n='2819' type='0'/>convertirila in sou <lem n='1946' type='0'/>adiutu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='689'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi <lem n='1331' type='0'/>spaciu esti da lu <lem n='1006' type='0'/>cuntu di lu Senatu trapassari<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ricuntari di <lem n='3413' type='0'/>Attiu lu poeta. Ma, per tal que nuy pl� <lem n='2355' type='0'/>convenivilimenti<lb/> <lem n='774' type='0'/>passimu <lem n='8' type='0'/>a diri di li <lem n='2542' type='0'/>furesteri, sia postu in mezu.<lb/> Quistu <lem n='4080' type='0'/>Actiu poeta standu intra lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li poeti et disputandu<lb/> insembla <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesari, amplissimu et <lem n='2408' type='0'/>flurentissimu<lb/> homu, vinendu <lem n='40' type='0'/>a la sua <lem n='867' type='0'/>disputaciuni nunca se levava per<lb/> issu <lem n='8' type='0'/>a farli hunuri. Non que issu <lem n='3413' type='0'/>Attiu se avissi <lem n='2597' type='0'/>amintikata<lb/> la maiestati di Cesar, ma per� ca in comparaciuni di l'altri<lb/> poeti issu se <lem n='965' type='0'/>confidava di essiri lu melyuri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='690'/>Et imper� issu <lem n='3413' type='0'/>Attiu<lb/> non fu blasmatu di peccatu di superbia, ca in quillu locu<lb/> di la disputaciuni non <lem n='952' type='0'/>combatiannu li ymagini, ma li libri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='691'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu <lem n='1959' type='0'/>Euripedes, standu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes, non parssi<lb/> <lem n='1901' type='0'/>aruganti oy superbu quandu <lem n='2087' type='0'/>adimandandu lu populu que issu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='135'/>levassi oy <lem n='303' type='0'/>rimovissi una sentencia da una sua poetria <lem n='4081' type='0'/>tragedica,<lb/> issu <lem n='32' type='0'/>intrau <lem n='40' type='0'/>a la scena et <lem n='39' type='0'/>dissi que issu <lem n='635' type='0'/>sulia <lem n='1202' type='0'/>cumpuniri<lb/> <lem n='1750' type='0'/>favuli per <lem n='1232' type='0'/>amagistrari lu populu et non per <lem n='3119' type='0'/>imbizzari da issu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='692'/>Per certu da laudari esti la <lem n='4054' type='0'/>confidencia, la quali se <lem n='1252' type='0'/>examina<lb/> beni con iusta <lem n='1755' type='0'/>balanza, <lem n='4082' type='0'/>atribuendusi tantu sulamenti qui <lem n='568' type='0'/>basti<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1869' type='0'/>alungarssi da <lem n='2959' type='0'/>sprezzamentu d'altri et da ogni superbia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='693'/>Adonca eciandeu quillu que issu <lem n='1959' type='0'/>Euripedes rispusi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4083' type='0'/>Alcelstidiu,<lb/> poeta <lem n='4032' type='0'/>traycu, fu dittu <lem n='2339' type='0'/>rasunivili. Lu quali <lem n='4084' type='0'/>Alcestidiu,<lb/> <lem n='2713' type='0'/>rimpruchandu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1959' type='0'/>Euripedes que in li tri <lem n='1492' type='0'/>jorni passati non avia<lb/> fatti si non tri versi con grandissima fatiga et issu <lem n='4084' type='0'/>Alcestidiu<lb/> end'avia fatti <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti <formula>C</formula>, e di ch� se <lem n='1103' type='0'/>gluriava multu:<lb/> �Ma - <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='1959' type='0'/>Euripedes - in quistu esti la differencia: que li<lb/> toy verssi <lem n='421' type='0'/>durarannu et <lem n='3710' type='0'/>abastarannu skittu tri <lem n='1492' type='0'/>jorni, e li mei<lb/> <lem n='421' type='0'/>durarannu tuttu tempu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='694'/>E cuss� fu: ca li versi di l'altru qui<lb/> foru multi et tostu scripti s'<lem n='2597' type='0'/>aminticaru intra li primi <lem n='1916' type='0'/>meti di<lb/> la memoria humana, ma la opera di l'altru, <lem n='4085' type='0'/>elucidata con<lb/> <lem n='2449' type='0'/>dubitusu et <lem n='1534' type='0'/>ripusatu stilu, ser� purtata cu li <lem n='1112' type='0'/>eterni <lem n='1433' type='0'/>vili di<lb/> gloria per tuttu tempu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='695'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Eu enci <lem n='304' type='0'/>ajungiroyu unu exemplu di la scena medemma.<lb/> <lem n='4086' type='0'/>Antigenida, mastru di sunari <lem n='3634' type='0'/>flauti, <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>ad unu sou <lem n='1080' type='0'/>discipulu,<lb/> qui avia multu beni <lem n='3119' type='0'/>ambizzata la <lem n='218' type='0'/>arti di sunari, ma<lb/> pocu era in <lem n='1398' type='0'/>prezzu di la genti, <lem n='306' type='0'/>dissili audendu tutti: �<lem n='8' type='0'/>A mi<lb/> <lem n='1062' type='0'/>suna et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1493' type='0'/>Musi�. Ca per certu la perfecta <lem n='218' type='0'/>arti, <lem n='2916' type='0'/>amancata di<lb/> ruffianiyu di fortuna, non pertantu esti da lu intuttu <lem n='887' type='0'/>spulyata<lb/> di iusta <lem n='4054' type='0'/>confidencia. E la laudi que issa sapi beni que illa la<lb/> <lem n='239' type='0'/>merita, i� sia ch� que issa non la <lem n='453' type='0'/>recippa da altri, issa la riputa<lb/> commu <lem n='453' type='0'/>ricipputa per sou <lem n='3035' type='0'/>dumesticu judiciu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='696'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4087' type='0'/>Ceusis, quandu issu appi <lem n='523' type='0'/>pinta <lem n='1570' type='0'/>Helena non pensau<lb/> di <lem n='516' type='0'/>aspettari ch� que li homini <lem n='597' type='0'/>sent�ranu di la sua pintura,<lb/> ma incontinenti <lem n='39' type='0'/>dissu quisti verssi: <supplied>Foru verssi <lem n='2967' type='0'/>griciski, qui<lb/> non su qua</supplied>. N�n pertantu lu <lem n='4088' type='0'/>pingituri non <lem n='2030' type='0'/>atribuiu troppu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la sua <lem n='20' type='0'/>mani dritta, <lem n='953' type='0'/>credendusi aviri cuss� ben <lem n='414' type='0'/>comprisa per la<lb/> pintura li <lem n='949' type='0'/>bellizzi di <lem n='1570' type='0'/>Helena, oy commu la <lem n='1914' type='0'/>fillyau <lem n='40' type='0'/>a lu sou celestiali<lb/> partu Leda <supplied>qui fu <lem n='72' type='0'/>matri di <lem n='1570' type='0'/>Helena</supplied>, oy commu <lem n='3239' type='0'/>Homeru<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='136'/>per sou <lem n='717' type='0'/>divinu ingeniu la <lem n='120' type='0'/>potti unca melyu <lem n='863' type='0'/>discriviri<lb/> in li soy verssi?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='697'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='4089' type='0'/>Phydias <lem n='1905' type='0'/>ayutaussi di certi verssi di <lem n='4090' type='0'/>Humeru<lb/> in unu sou bellu dittu, ca, fatta que appi una statua di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter<lb/> Olimpiu, di la quali nullu homu no nd'avia fatta n�n pl�<lb/> bella n�n pl� <lem n='137' type='0'/>maravilyusa, adimandatu da unu sou amicu supra<lb/> ch�, in <supplied>chi loco la <lem n='82' type='0'/>menti sua <lem n='1614' type='0'/>diri�anti la <lem n='129' type='0'/>facchi di <lem n='4091' type='0'/>Iovi<lb/> <lem n='2053' type='0'/>appropriau, respusi</supplied>: Lu <lem n='1809' type='0'/>latinu <supplied>havi la resposta in <lem n='1954' type='0'/>grecu</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='698'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Li <lem n='541' type='0'/>furtissimi <lem n='685' type='0'/>duca non <lem n='475' type='0'/>suffrinu que eu stia pl� <lem n='8' type='0'/>a ricuntari<lb/> quisti <lem n='105' type='0'/>molli exempli, ca per certu <lem n='3972' type='0'/>Epanmonides, cun<lb/> ch� sia cosa que li soy citadini, essendu <lem n='2923' type='0'/>curruzzati <lem n='8' type='0'/>ad issu,<lb/> per modu di iniuria l'avissiru <lem n='236' type='0'/>commisu lu officiu di <lem n='4092' type='0'/>astragari<lb/> li <lem n='2646' type='0'/>rughi, ca quillu officiu era multu <lem n='2858' type='0'/>vituperusu apressu d'illi,<lb/> illu lu <lem n='453' type='0'/>ricippi sanza nullu <lem n='2899' type='0'/>dubitu, e <lem n='39' type='0'/>dissi e <lem n='792' type='0'/>confirmai que in<lb/> brevi tempu issu faria cuss� que quillu officiu seria bellissimu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='699'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini, per sua <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='4093' type='0'/>procuraciuni, issu fici que<lb/> illu vilissimu et <lem n='3075' type='0'/>sprezzatissimu officiu era adimandatu per<lb/> grandi dignitati in <lem n='1675' type='0'/>Thebe.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='700'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1826' type='0'/>Hannibal standu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu intornu di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3486' type='0'/>Prusia,<lb/> e <lem n='243' type='0'/>consilyandulu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal que issu facissi una batalya, e<lb/> <lem n='4094' type='0'/>Prusa rispundendu que li intramalgi di li sacrificij non <lem n='222' type='0'/>laudavannu<lb/> que la batalya se facissi: �Tu donca - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - voy<lb/> ananti <lem n='393' type='0'/>cridiri <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='4095' type='0'/>carnicella di vitellu ca <lem n='8' type='0'/>ad unu imperaduri<lb/> <lem n='3917' type='0'/>vetranu?�. Se tu <lem n='1788' type='0'/>considiri li paroli, brevimenti foru ditti<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1705' type='0'/>stalyata, ma, se tu <lem n='1788' type='0'/>considiri la lur sentencia, <supplied>foru<lb/> ditti</supplied> <lem n='2557' type='0'/>cupiusamenti et valurusamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='701'/>Ca issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='296' type='0'/>spandiu<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dannanti li pedi di <lem n='3486' type='0'/>Prusia li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1787' type='0'/>Spangni pilyati da <lem n='1826' type='0'/>Hannibal<lb/> et levati <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, et li putiri di Franza et<lb/> di <lem n='3242' type='0'/>Lumbardia reducti in sou put<supplied>i</supplied>ri di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal e li <lem n='1198' type='0'/>altizi<lb/> di li <lem n='3760' type='0'/>Alpi aperti per lu <lem n='43' type='0'/>novu <lem n='964' type='0'/>passayu sou e lu lacu di <lem n='2050' type='0'/>Perusa<lb/> arssu per <lem n='199' type='0'/>crudili memoria et Canna, clarissimu <lem n='3303' type='0'/>amunistamenti<lb/> di la vittoria di li <lem n='3290' type='0'/>Africani, e <lem n='3924' type='0'/>Cappua <lem n='4096' type='0'/>pussiduta et <lem n='1372' type='0'/>Ytalia<lb/> strazata; e non <lem n='145' type='0'/>sustinni <lem n='1826' type='0'/>Hannibal in <lem n='134' type='0'/>paciencia que la sua gloria<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='137'/><lem n='2124' type='0'/>apruvata per longa <lem n='1700' type='0'/>experiencia fussi <lem n='2088' type='0'/>postposita <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='2974' type='0'/>ficatu<lb/> di una hostia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='702'/>Et in veritati, quantu se apertinia <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3292' type='0'/>incircari<lb/> li sacrificij di li guerri et <lem n='8' type='0'/>a beni iudicari <lem n='1923' type='0'/>condutti di<lb/> cavaleri, lu pectu di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, capaci di nobili spiritu, seria<lb/> statu pl� gravusu ca tutti li sacrificij di <lem n='3487' type='0'/>Bithimia, eciandeu<lb/> per testimoniu di issu lu deu Marti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='703'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='704'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu nobilimenti dissiru li <lem n='31' type='0'/>duy Spartani: lu unu<lb/> qui era <lem n='617' type='0'/>reprisu, per� ca issu era <lem n='4097' type='0'/>sisu <lem n='8' type='0'/>a combatiri essendu <lem n='880' type='0'/>zoppu,<lb/> et issu respusi ca non era sua intenciuni di fugiri; e l'altru<lb/> lu quali, dicendu unu homu que per li sagitti di li Persiani lu<lb/> suli se sulia <lem n='2322' type='0'/>scurari, et issu rispusi: �Ben dici, ca nuy <lem n='952' type='0'/>cumbatirimu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'umbra�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='705'/>Unu homu di quilla medemmi citati, et<lb/> eciandeu di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti animu, <lem n='8' type='0'/>ad unu sou <lem n='2918' type='0'/>hustulanu, qui li<lb/> mustrava li <lem n='90' type='0'/>mura di la terra et multu alti et multu larghi,<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi: �Se vuy li <lem n='893' type='0'/>comparastivu <lem n='8' type='0'/>a femini ben <lem n='46' type='0'/>facistivu, se <lem n='8' type='0'/>a<lb/> masculi <lem n='3750' type='0'/>laydamenti�.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='706'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 3, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIIJ</formula>, de constancia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='707'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Convinivili et quasi <lem n='1676' type='0'/>debita opera resta di <lem n='2985' type='0'/>representari la<lb/> constancia, poy que avimu dittu di la <lem n='4054' type='0'/>confidencia; ca quistu<lb/> esti certu que <lem n='3840' type='0'/>qualuncata homu se <lem n='965' type='0'/>confida di aviri pensatu di<lb/> fari <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa per ordini et <lem n='4098' type='0'/>drutamenti, quandu issu la avi<lb/> compluta, qui la voli <lem n='2584' type='0'/>sturbari, issu la difendi constantimenti,<lb/> oy si issu non la avi compluta, issu la mena <lem n='8' type='0'/>a <lem n='55' type='0'/>complimentu<lb/> sanza nullu <lem n='2899' type='0'/>dubitu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='708'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='691' type='0'/>dementri que eu <lem n='3292' type='0'/>incercu exemplu di quista cosa,<lb/> ch� esti di constancia, <lem n='406' type='0'/>guardandume ben intornu imprimamenti<lb/> mi <lem n='2592' type='0'/>occurri et se <lem n='3091' type='0'/>adimostra la constancia di <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu.<lb/> Issu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu avia pilyata per forza d'armi <lem n='3924' type='0'/>Cappua,<lb/> la quali era stata rebellata <lem n='40' type='0'/>a li Rumani et <lem n='15' type='0'/>aviassi <lem n='840' type='0'/>falsamenti<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arinduta <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hannibal per li soy <lem n='718' type='0'/>falsi <lem n='133' type='0'/>prumissiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='709'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini,<lb/> issu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, <lem n='3610' type='0'/>acuss� beni iustu <lem n='3654' type='0'/>estimaturi di la <lem n='798' type='0'/>culpa di li<lb/> jnimici commu bellu vincituri, issu urdinau di <lem n='486' type='0'/>distruiri da lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='138'/>intuttu lu Senatu di <lem n='3924' type='0'/>Cappua <lem n='2761' type='0'/>facituri di quilla <lem n='387' type='0'/>mala trayciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='710'/>Adonca issu fici <lem n='1798' type='0'/>atakari li <lem n='2190' type='0'/>senaturi et <lem n='46' type='0'/>ficinde <lem n='31' type='0'/>duy parti et la<lb/> una mandau in guardia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4099' type='0'/>Thianu et la altra <lem n='8' type='0'/>a Calli, et <lem n='124' type='0'/>intendia<lb/> di mandari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2520' type='0'/>execuciuni lu lur judiciu quandu issu avissi<lb/> fattu ch� que se <lem n='375' type='0'/>convinia di <lem n='3726' type='0'/>spidicari ananti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='711'/>E vinendu <lem n='4100' type='0'/>unj<lb/> <lem n='322' type='0'/>nuvelli que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma vulianu mitigari la sentencia<lb/> contra lu Senatu di Capua, <lem n='8' type='0'/>a ch� que li malvasi <lem n='2190' type='0'/>senaturi<lb/> non <lem n='2830' type='0'/>scapassiru da la iusta et <lem n='1676' type='0'/>debita pena, issu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, <lem n='1231' type='0'/>cavalgandu<lb/> di nocti, se nd'andau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4099' type='0'/>Thianu et incontinenti <lem n='1074' type='0'/>aucisi<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi qui stavanu locu in guardia; volta <lem n='205' type='0'/>voluta, se nd'andau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a Calli, mandandu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2520' type='0'/>execuciuni la opera di la <lem n='2798' type='0'/>perseveranza.<lb/> E i� ligati li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='40' type='0'/>a lu palu per essiri <lem n='1074' type='0'/>aucisi, issu<lb/> <lem n='3020' type='0'/>Flaccu <lem n='453' type='0'/>ricippi littiri da lu Senatu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma di la <lem n='2482' type='0'/>liberaciuni<lb/> di li Cappuani; ma non lur valsi nenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='712'/>Ca issu se misi li <lem n='1088' type='0'/>l�tturi<lb/> in la manu sinistra s� comu li foru <lem n='1329' type='0'/>assignati e <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1605' type='0'/>litturi qui facissi sou officiu secundu <lem n='366' type='0'/>cumandava la <lem n='292' type='0'/>ligi.<lb/> Fatti ch�, issu <lem n='451' type='0'/>aperssi li littiri da poy quandu issu non li <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> ubediri. Per la quali constancia issu passau la gloria di la vittoria.<lb/> Ca se tu voy <lem n='1788' type='0'/>considerari issu et <lem n='893' type='0'/>comparilu <lem n='8' type='0'/>a si medemmi<lb/> di partita laudi, tu lu <lem n='432' type='0'/>truvaray mayuri per la <lem n='2725' type='0'/>puniciuni di<lb/> Capua ca per la vittoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='713'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla que eu <lem n='15' type='0'/>aiu ditta fu constancia di severitati;<lb/> ma quilla di qui eu <lem n='674' type='0'/>cuntir� modu fu constancia di <lem n='137' type='0'/>maravilyusa<lb/> pietati, la quali <lem n='4101' type='0'/>infatigabilimenti <lem n='22' type='0'/>prestau <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria. Issu avia <lem n='2142' type='0'/>numerata certa quantitati di munita<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hannibal per <lem n='4069' type='0'/>recattari certi prisuni. <supplied>Ancora fu mayur<lb/> cosa: que issu <lem n='220' type='0'/>vendiu unu sou campu per quilla munita</supplied>. Da<lb/> poy fu <lem n='688' type='0'/>inganatu da la universitati, ca non la <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3196' type='0'/>aricuperari,<lb/> e <lem n='1928' type='0'/>taciussilu. Eciandeu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, essendu dittaturi, lu Senatu<lb/> <lem n='3014' type='0'/>egualau e fici sou compagnu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu, lu quali era statu<lb/> sutta di issu mastru di li cavaleri. Issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu no ndi fici <lem n='1012' type='0'/>muttu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='714'/>Et, ultra ch�, issu, <lem n='453' type='0'/>ricipputi multi <lem n='710' type='0'/>iniurij, sempri rimasi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='139'/>in unu medemmi habitu di animu, n�n iamay non si <lem n='2885' type='0'/>curuzau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la republica, ma <lem n='169' type='0'/>perseverau <lem n='494' type='0'/>continuamenti in l'amuri di<lb/> li citadini. E quillu que issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu fici in la <lem n='75' type='0'/>guerra, que fu?<lb/> Non fu <lem n='1881' type='0'/>eguali la sua constancia? Lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma quasi<lb/> <lem n='486' type='0'/>distruttu per la sconfitta di Canna apena paria que putissi abastari<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='336' type='0'/>renuvari li <lem n='1709' type='0'/>esserciti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='715'/>Et imper� issu, pensandu que melyu<lb/> era di <lem n='2469' type='0'/>gabb� li <lem n='3290' type='0'/>Affricani <lem n='4102' type='0'/>palutiandu con loru ca di combatiri<lb/> cu illi <lem n='8' type='0'/>a campu, <lem n='2229' type='0'/>incitatu et <lem n='2389' type='0'/>scumossu spissi fiata da <lem n='1826' type='0'/>Hannibal<lb/> per multi <lem n='4103' type='0'/>aminazzi, eciandeu multi volti <lem n='3' type='0'/>danduli speranza<lb/> de vittoria, nunca issu se partiu da lu sou sanu consilyu,<lb/> ch� esti di non combatiri cu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal; e cosa qui esti<lb/> multu <lem n='4104' type='0'/>difficilima, issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu sempri apparsi suvranu di <lem n='372' type='0'/>jra<lb/> et di speranza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='716'/>Adonca, commu <lem n='1825' type='0'/>Scipio combatendu, cuss� <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> <lem n='3339' type='0'/>sperlungandu lu <lem n='952' type='0'/>cumbatiri, parsi que <lem n='2592' type='0'/>occurrissi <lem n='40' type='0'/>a la nostra<lb/> citati: ca l'altru, ch� esti <lem n='1825' type='0'/>Scipio, per la sua <lem n='4105' type='0'/>celeritati oy <lem n='2312' type='0'/>prestizza<lb/> <lem n='662' type='0'/>uppressi <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, e l'altru, ch� esti <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, per lu sou<lb/> <lem n='2449' type='0'/>dubitusu <lem n='3339' type='0'/>sperlungari feci que <lem n='1052' type='0'/>Ruma non putissi essiri oppressa<lb/> da li Carthaginisi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='717'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu in lu <lem n='1006' type='0'/>cuntu qui <lem n='3104' type='0'/>seguta apressu ser� manifesta<lb/> cosa commu <lem n='3127' type='0'/>Gayu Piso <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti et constantimenti<lb/> fici lu sou consulatu. Lu <lem n='3280' type='0'/>dirrupatu <lem n='2077' type='0'/>favuri di lu populu per li<lb/> <lem n='231' type='0'/>lusinghi di Mortu <lem n='4106' type='0'/>Paliganiu, grandissimu trayturi et homu<lb/> <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusissimu, se <lem n='350' type='0'/>sfurzava di <lem n='77' type='0'/>committiri cosa multu <lem n='2858' type='0'/>vituperusa<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1502' type='0'/>esleciuni di li consuli, ch� �n vulendu lu populu<lb/> fari consulu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4106' type='0'/>Paliganiu, li <lem n='1351' type='0'/>laydissimi operi di lu quali<lb/> pluy <lem n='2' type='0'/>divianu essiri puniti di grandi et <lem n='4107' type='0'/>segnellatu <lem n='2736' type='0'/>suppliciu ca<lb/> <lem n='3436' type='0'/>ameritati di <lem n='653' type='0'/>alcunu hunuri, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='718'/>n�n <lem n='8' type='0'/>a ch� fari non ci mancava lu<lb/> putiri di li tribuni qui eranu commu furiusa <lem n='2133' type='0'/>faci ardenti di lu<lb/> dirupatu populu, lu quali putiri di li tribuni et <lem n='3104' type='0'/>secutava la<lb/> <lem n='3280' type='0'/>dirupata pachia di lu populu et eciandeu la incitava et la <lem n='463' type='0'/>cunfurtava,<lb/> standu la nostra citati in quistu miserabili statu et<lb/> virgugnusu, Piso, essendu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4108' type='0'/>prorostri, <supplied>in la <lem n='532' type='0'/>curti</supplied>, in putiri et<lb/> in manu di li tribuni, adimandatu Piso se tantu fussi que<lb/> <lem n='4106' type='0'/>Palliganu fussi <lem n='701' type='0'/>creatu consulu se issu Piso lu <lem n='2917' type='0'/>publicaria per<lb/> consulu, <lem n='40' type='0'/>a lu primu rispusi Piso ca issu non <lem n='393' type='0'/>cridia que la republica<lb/> fussi tantu oscurata que issa venissi <lem n='8' type='0'/>a tanta <lem n='4109' type='0'/>vilitanza<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='140'/><supplied>que <lem n='4106' type='0'/>Paliganiu fussi consulu</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='719'/>Da poy issi li populari <lem n='4110' type='0'/>instandu<lb/> et dicendu: �Eya, et se <lem n='8' type='0'/>a ch� fussi venuta?�, <lem n='39' type='0'/>dissi Piso:<lb/> �Eu non lu <lem n='2917' type='0'/>publicar� oy <lem n='3476' type='0'/>nunciar�. Per la quali <lem n='1624' type='0'/>risposta<lb/> brevi et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1705' type='0'/>stalyata issu Piso levau oy tolsi lu consulatu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='4106' type='0'/>Paliganiu, anti que issu l'avissi avutu. Multi et terribili <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> <lem n='2378' type='0'/>sprezau Piso, non vulendu <lem n='660' type='0'/>chingari lu <lem n='3543' type='0'/>riguri bellissimu di lu<lb/> sou drittu animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='720'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1888' type='0'/>Metellu <lem n='4111' type='0'/>Numidicu per una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti opera di<lb/> <lem n='2798' type='0'/>perseverancia <lem n='453' type='0'/>ricippi in sua persona una <lem n='719' type='0'/>dannaciuni non convinivili,<lb/> n�n digna <lem n='40' type='0'/>a la sua mayestati, n�n <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='565' type='0'/>custumi.<lb/> Ca issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <lem n='1900' type='0'/>adunanduse <lem n='8' type='0'/>a que intenciuni andavanu li<lb/> <lem n='407' type='0'/>murtalissimi <lem n='2441' type='0'/>sfurzamenti di <lem n='4112' type='0'/>Saturninu tribunu di lu populu,<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a quantu malu era per <lem n='3299' type='0'/>diruparssi la republica si homu non<lb/> ci <lem n='2592' type='0'/>occurrissi, ananti <lem n='370' type='0'/>volsi andari in <lem n='1758' type='0'/>exiliu ca andari contra la<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi que issu avia fatta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='721'/><lem n='120' type='0'/>P�tissi diri homu nullu pl� constanti<lb/> di quistu, lu quali, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu non se movissi da la sua<lb/> sentencia, issu <lem n='475' type='0'/>suffrissi di <lem n='553' type='0'/>abandunari la <lem n='480' type='0'/>patria in la quali issu<lb/> avia summu gradu di dignitati?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='722'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma cuss� commu eu non possu <lem n='3683' type='0'/>preferriri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1888' type='0'/>Metellu in<lb/> attu di constancia nullu homu, <lem n='3610' type='0'/>acuss� per dritta rasuni li possu<lb/> ben <lem n='333' type='0'/>assimilyari Quintu <lem n='3912' type='0'/>Scevola lu <lem n='3125' type='0'/>agureri. <lem n='3232' type='0'/>Sylla, avendu<lb/> occupata la nostra citati et <lem n='1714' type='0'/>scachati et <lem n='2866' type='0'/>dirupati tutti li jnimici,<lb/> avia <lem n='211' type='0'/>construtti li armi di lu Senatu et avia grandissimu disiyu<lb/> que, <lem n='40' type='0'/>a lu pl� tostu que fari se putissi, <lem n='3228' type='0'/>Mariu fussi <lem n='81' type='0'/>judicatu<lb/> per jnimicu publicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='723'/><lem n='40' type='0'/>A la vuluntati di lu quali <lem n='3232' type='0'/>Sylla nullu<lb/> essendu ausanti d'<lem n='1357' type='0'/>andarli incontra, skittu <lem n='3912' type='0'/>Scevola sulu<lb/> adimandatu di quista cosa non <lem n='370' type='0'/>volsi <lem n='3' type='0'/>dari di ch� sentencia,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='724'/>ma ancura pl� ca, <lem n='3278' type='0'/>aminazandu <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='8' type='0'/>ad issu multu <lem n='1710' type='0'/>crudilimenti:<lb/> �J� sia ch� - <lem n='39' type='0'/>dissi issu - que tu me <lem n='3091' type='0'/>adimustru li<lb/> compagnij di li cavaleri, cun li quali tu teni <lem n='1472' type='0'/>inturniata la <lem n='532' type='0'/>curti<lb/> et i� sia ch� que tu me <lem n='3278' type='0'/>amenazzi di <lem n='1074' type='0'/>aucidirimi, <lem n='652' type='0'/>jam� non<lb/> farai que eu per quistu meu pocu et <lem n='4113' type='0'/>vecharinu sangui <lem n='81' type='0'/>judiki<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='141'/><lem n='8' type='0'/>a <lem n='3228' type='0'/>Mariu per inimicu publicu, da lu quali la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et<lb/> eciandeu <lem n='1372' type='0'/>Ytalya esti conservata�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='725'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Que <lem n='16' type='0'/>avenu <lem n='8' type='0'/>a fari li fimini cu la <lem n='532' type='0'/>curti, se la <lem n='1813' type='0'/>custuma<lb/> antiqua se serva nienti? Ma da poy que lu <lem n='3035' type='0'/>dumesticu <lem n='74' type='0'/>ripusu<lb/> esti <lem n='2389' type='0'/>scummossu per <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni di <lem n='215' type='0'/>scandali, la auturitati di<lb/> la usanza antiqua esti stirpata da lu intuttu. E mayuri putiri<lb/> avi ch� que necessitati <lem n='211' type='0'/>constringi ca ch� que <lem n='366' type='0'/>cumanda oy<lb/> <lem n='268' type='0'/>amunissi virgugna. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='726'/>Adonca eu <lem n='2882' type='0'/>ricontir� di ti, o <lem n='4114' type='0'/>Simpronia,<lb/> <lem n='1192' type='0'/>sururi di <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu e di <lem n='3127' type='0'/>Gayu, <lem n='4115' type='0'/>Gracci <supplied><lem n='1482' type='0'/>ambiduy</supplied>, e <lem n='276' type='0'/>mulyeri di<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emiluanu, non qui eu <lem n='370' type='0'/>volya diri <lem n='653' type='0'/>alcunu malu di ti, ma<lb/> per� ca tu, <lem n='2658' type='0'/>citata et <lem n='3682' type='0'/>amenata ananti lu populu da issu lu tribunu,<lb/> tu non <lem n='4033' type='0'/>sfurlignasti nenti da la nobilitati di li toy mayuri.<lb/> Eu <lem n='3204' type='0'/>prusecutir� meu parlamentu di ti per <lem n='1315' type='0'/>hunurata memoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='727'/>Tu fussi <lem n='211' type='0'/>constritta di stari <lem n='728' type='0'/>firma in quillu locu uvi <lem n='635' type='0'/>sulia<lb/> <lem n='477' type='0'/>turbari et <lem n='2308' type='0'/>impaguriri la fronti di li principi di la nostra<lb/> citati e la grandissima <lem n='689' type='0'/>putestati di lu tribunu ti stava da supra,<lb/> <lem n='3278' type='0'/>amenazanduti cu aspra et orribili <lem n='1343' type='0'/>cera. E <lem n='350' type='0'/>sfurzavassi cun grandi<lb/> studiu que tutta la <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='2467' type='0'/>sturdissi di la gridata di la pacha<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini. E tuttu ch� se facia <lem n='8' type='0'/>a ch� que tu <lem n='162' type='0'/>dunassi unu<lb/> <lem n='2585' type='0'/>basari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4116' type='0'/>Equiciu commu <lem n='8' type='0'/>a filyu di tou frati, ca issu <supplied><lem n='4117' type='0'/>Equicilus</supplied><lb/> adimandava, i� sia ch� que <lem n='840' type='0'/>falsamenti, la rasuni di lu<lb/> <lem n='1387' type='0'/>linagiu di la genti <lem n='4114' type='0'/>Sempronia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='728'/>Non pertantu tu valurusamenti<lb/> lu <lem n='569' type='0'/>refutasti commu homu qui era natu di non <lem n='349' type='0'/>sachu quali tenebri<lb/> e con sua <lem n='4118' type='0'/>exacrabili audacia <lem n='124' type='0'/>intendia di <lem n='2102' type='0'/>usurpari la altruy<lb/> gentiliza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='729'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <anchor type='note' n='16'/>Non si <lem n='2885' type='0'/>curruzarannu li lumi di la nostra citati, <supplied>ch� �n<lb/> li gentilissimi homini</supplied>, se intra di lu lur grandi <lem n='161' type='0'/>splenduri la<lb/> virtuti eciandeu di li centuriuni se <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='1322' type='0'/>acannussiri<anchor type='endnote'/>. Ca cuss�<lb/> commu li homini di bassa manu <lem n='2' type='0'/>divinu hunurari la nobilitati,<lb/> cuss� li humini <lem n='43' type='0'/>novi qui <lem n='3091' type='0'/>adimustranu per certi indicij di essiri<lb/> virtuusi <lem n='2' type='0'/>divinu essiri <lem n='2647' type='0'/>favuriti et promossi in gentiliza et<lb/> non <lem n='2378' type='0'/>sprezati. E que donca <lem n='2' type='0'/>d�vise gittari Conu da lu <lem n='1006' type='0'/>cuntu di<lb/> quisti exempli? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='730'/>Lu quali, <lem n='1253' type='0'/>vilyandu <lem n='40' type='0'/>a la guardia per parti di<lb/> Cesari, fu piliatu da la genti di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni. E <lem n='39' type='0'/>dicenduli <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='142'/>que issu Conu sulu in una guisa puttia <lem n='784' type='0'/>scampari et non <lem n='3172' type='0'/>altramenti,<lb/> ch� esti se issu vulissi essiri cavaleri et <lem n='2402' type='0'/>ayutaturi di<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu sou <lem n='2163' type='0'/>generu, issu Conu non <lem n='2641' type='0'/>duttau di rispundiri in<lb/> quista maynera: �Certu <lem n='8' type='0'/>a ti, <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, di ch� que tu me dici<lb/> eu ti ndi <lem n='2678' type='0'/>arendu gratia. Ma <lem n='8' type='0'/>a mi non esti opu di viviri sutta<lb/> quista condiciuni�. O animu nobili sanza nulla ymagini!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='731'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2682' type='0'/>Quissu medemmi <lem n='1277' type='0'/>prupunimentu di constancia <lem n='3104' type='0'/>segutandu<lb/> <lem n='4119' type='0'/>Meviu centuriuni di divu Augustu, cun ch� sia cosa que<lb/> issu <lem n='4119' type='0'/>Meviu spissi volti avissi fatti <lem n='2067' type='0'/>excellenti batalgi in la <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> <lem n='4120' type='0'/>Antuniana, fu pilyatu <lem n='841' type='0'/>desavidutamenti per <lem n='1195' type='0'/>insidij di li inimici<lb/> et fu <lem n='149' type='0'/>menatu in <lem n='1221' type='0'/>Alexandria <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3190' type='0'/>Antoniu. E adimandaulu<lb/> <lem n='3190' type='0'/>Antoniu: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='732'/>�Que <lem n='2' type='0'/>diviria homu fari di ti ?�:�<lem n='366' type='0'/>Cumanda -<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi issu - que eu sia <lem n='583' type='0'/>scannatu, ca n�n per beneficiu di vita,<lb/> n�n per <lem n='305' type='0'/>turmentu di morti eu non puria essiri <lem n='1027' type='0'/>aduttu <lem n='8' type='0'/>a ch�,<lb/> oy que eu lassassi di essiri cavaleri di Cesar, oy que eu <lem n='1411' type='0'/>incumenzassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad essiri tou <lem n='883' type='0'/>cavalere�. Ma tantu quantu issu pl�<lb/> <lem n='2791' type='0'/>custantimenti <lem n='2378' type='0'/>sprezau la vita tantu pl� <lem n='1712' type='0'/>legeramenti la <lem n='1752' type='0'/>impetrau,<lb/> ca <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, videndu tanta virtuti in issu, li <lem n='162' type='0'/>dunau la<lb/> vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='733'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Multi altri exempli rumani di quista maynera <lem n='1435' type='0'/>restariannu<lb/> ancura <lem n='8' type='0'/>a diri, ma nuy <lem n='2' type='0'/>divimu <lem n='160' type='0'/>skiffari modu la <lem n='1197' type='0'/>sacietati<lb/> oy lu <lem n='1258' type='0'/>fastidiu. Adonca eu <lem n='399' type='0'/>lassir� scurriri lu meu <lem n='1738' type='0'/>graffiu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a scriviri di li <lem n='2542' type='0'/>furesteri e la <lem n='4121' type='0'/>delantera di tutti <lem n='73' type='0'/>tingna <lem n='4122' type='0'/>Blassiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='734'/>Lu quali, avendu grandi disiyu di <lem n='324' type='0'/>restituiri <lem n='40' type='0'/>a li Rumani<lb/> <lem n='4123' type='0'/>Salpa sua <lem n='480' type='0'/>patria, la quali era stata occupata et <lem n='1410' type='0'/>guardavasi da<lb/> li <lem n='3290' type='0'/>Africani, <lem n='3738' type='0'/>scutiyau di <lem n='543' type='0'/>requediri supra ch� <lem n='4124' type='0'/>Claviu, sanza lu<lb/> quali issu non <lem n='120' type='0'/>putia fari nienti, pl� per grandi disyu que issu<lb/> avia di ch� fari ca per speranza certa que issu avissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4125' type='0'/>Clasiu,<lb/> ca et issu <lem n='4125' type='0'/>Clasiu se <lem n='3439' type='0'/>desacurdava da issu <lem n='4122' type='0'/>Blasiu in <lem n='1117' type='0'/>administrari<lb/> et <lem n='836' type='0'/>prucurari la republica, et eciandeu era da lu intuttu amicu<lb/> di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='735'/>Lu quali <lem n='4125' type='0'/>Clasiu ricuntau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hannibal et <lem n='1265' type='0'/>revelauli<lb/> tutti li paroli qui l'erannu stati ditti da <lem n='4122' type='0'/>Blassiu, <lem n='304' type='0'/>aiungendu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� quillu per ki <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='80' type='0'/>amassi <lem n='8' type='0'/>ad issu pluy et avissi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='143'/>mayuri odiu lu sou jnimicu <lem n='4122' type='0'/>Blassiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='736'/>E <lem n='3089' type='0'/>chaytandu quisti <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> supra ch� <lem n='3090' type='0'/>dananti lu tribunali di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, cun ch� sia cosa<lb/> que li ochi di tutti quanti stavanu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti fussiru <lem n='327' type='0'/>intenti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilla questiuni, <lem n='762' type='0'/>trattandussi da li judici et da <lem n='1826' type='0'/>Hannibal<lb/> una altra questiuni qui se <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3726' type='0'/>spidicari ananti, <lem n='4122' type='0'/>Blassiu, <lem n='4126' type='0'/>sfingendussi<lb/> di non parlari et parlandu <lem n='4127' type='0'/>quidu, <lem n='1411' type='0'/>incumenz� di <lem n='3121' type='0'/>amunistari<lb/> <lem n='4125' type='0'/>Clasiu que issu <lem n='2647' type='0'/>favurissi la parti di li Rumani et lassassi<lb/> quilla di li Cart<supplied>h</supplied>aginisi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='737'/>Et incontinenti <lem n='4125' type='0'/>Clasiu <lem n='574' type='0'/>cridau<lb/> commu <lem n='1817' type='0'/>araiatu et <lem n='39' type='0'/>dissi que in presencia di lu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri issu<lb/> <lem n='4122' type='0'/>Blassiu lu <lem n='2793' type='0'/>riquiria di trayciuni. La quali cosa, per� que non<lb/> paria da <lem n='393' type='0'/>cridiri et skittu <lem n='4125' type='0'/>Clasiu lu avia audutu lu quali era<lb/> inimicu di <lem n='4122' type='0'/>Blassiu, la veritati non li fu <lem n='393' type='0'/>criduta. Ma da poy<lb/> non cuss� longu tempu la constancia di <lem n='4122' type='0'/>Blassiu <lem n='2667' type='0'/>atrassi <lem n='8' type='0'/>a s�<lb/> <lem n='4070' type='0'/>Classiu et <lem n='1482' type='0'/>ambiduy <lem n='3' type='0'/>dederu <lem n='4123' type='0'/>Salpa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2787' type='0'/>Marcellu con <lem n='1944' type='0'/>cinquicentu<lb/> cavaleri <lem n='4128' type='0'/>numidi qui erannu locu in guardia di la terra.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='738'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4129' type='0'/>Phocio, cun ch� sia cosa que li Athenisi avissiru<lb/> fattu una <lem n='2381' type='0'/>facenda lur <lem n='3172' type='0'/>altramenti ca issu avia <lem n='243' type='0'/>consiliatu, i� sia<lb/> que lur end'era ben <lem n='742' type='0'/>avenutu, fu cuss� <lem n='359' type='0'/>perseveranti <lem n='2342' type='0'/>diffindituri<lb/> di sua sentencia que issu <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='638' type='0'/>consiliu uvi stavannu li<lb/> <lem n='233' type='0'/>consilyeri que ben s'<lem n='864' type='0'/>alegrava issu di lu <lem n='2288' type='0'/>prosperu avinimentu<lb/> qui era statu; non pertantu lu sou consilyu fora statu multu<lb/> melyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='739'/>Ca issu non <lem n='999' type='0'/>dannau ch� que issu avia vistu <lem n='818' type='0'/>drittamenti<lb/> ca ch� que l'altri aviannu mal <lem n='243' type='0'/>consiliatu avianu ben operatu,<lb/> pensandu que quillu era statu pluy <lem n='3906' type='0'/>benevanturusu, ch�<lb/> esti lu fattu, ma lu sou consilyu era statu pl� saiu. Eciandeu<lb/> in veritati la fortuna aiungi lu animu et <lem n='1536' type='0'/>ficalu intra di la pachia,<lb/> quandu issa <lem n='2647' type='0'/>favurissi <lem n='40' type='0'/>a lu malvasu consilyu. Et <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que issa la fortuna <lem n='46' type='0'/>facha mayuri <lem n='675' type='0'/>dalmayu issa <lem n='668' type='0'/>firma pl� lu<lb/> homu in speranza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='740'/>Placivili foru et <lem n='711' type='0'/>misericurdiusi et liberali<lb/> et temperati di ogni suavitati li <lem n='565' type='0'/>custumi di <lem n='4129' type='0'/>Phocis, li quali per<lb/> certu <lem n='2350' type='0'/>octimamenti <lem n='81' type='0'/>iudicau lu consintimentu di tutti que issi<lb/> fussiru da <lem n='3620' type='0'/>imbelliri per <lem n='1924' type='0'/>supranomu di bontati <supplied>ca se <lem n='1690' type='0'/>clamava<lb/> <lem n='4129' type='0'/>Phocis lu <lem n='446' type='0'/>bonu</supplied>. Adonca la <lem n='2252' type='0'/>costancia qui <lem n='121' type='0'/>pariria <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> que issa fussi multu rigida <lem n='156' type='0'/>habundau intra lu humili et <lem n='874' type='0'/>mansuetu<lb/> pectu di issu <lem n='4129' type='0'/>Phocis.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='144'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='741'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Lu animu di <lem n='1552' type='0'/>Socrati, <lem n='3541' type='0'/>furtilizatu di furtiza di virtuti,<lb/> adimustrau un pocu pl� <lem n='2127' type='0'/>expressu exemplu di <lem n='2798' type='0'/>perseverancia.<lb/> Tutta la universitati di li Athenisi per instintu di <lem n='514' type='0'/>iniquissimu<lb/> et di <lem n='199' type='0'/>crudilissimu <lem n='608' type='0'/>erruri avia <lem n='162' type='0'/>dunata una malvasa sentencia<lb/> supra la <lem n='3259' type='0'/>capu di li <formula>X</formula> preturi, li quali avianu <lem n='486' type='0'/>distruttu lu naviliu<lb/> di quilli di Lacedemonia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='742'/>Et avinni que <lem n='1552' type='0'/>Socrati avia intandu<lb/> quillu putiri di fari li statuti di lu populu. Videndu<lb/> <lem n='1552' type='0'/>Socrati que cosa non digna era, n�n iusta, que tanti et cuss�<lb/> boni homini fussiru <lem n='999' type='0'/>dannati per <lem n='2019' type='0'/>impetu di invidia, <lem n='40' type='0'/>a la pachia<lb/> di la <lem n='142' type='0'/>multitudini issu <lem n='2052' type='0'/>uppusi la sua constancia et con<lb/> grandi gridata di lu consilyu tuttu et con fortissimi lur <lem n='4103' type='0'/>aminazzi<lb/> non <lem n='120' type='0'/>potti essiri constrittu que issu se <lem n='4130' type='0'/>attestassi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='670' type='0'/>publica<lb/> lur pachia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='743'/><lem n='40' type='0'/>A la quali issu <lem n='1552' type='0'/>Socrati <lem n='2044' type='0'/>oppunendusi et <lem n='3312' type='0'/>divetandu<lb/> que per via legittima issi <lem n='632' type='0'/>complissiru lur <lem n='1897' type='0'/>d�votu, lur<lb/> <lem n='4131' type='0'/>preservau da <lem n='3691' type='0'/>imbrussinarssi li lur <lem n='20' type='0'/>mani di lu iustu sangui di<lb/> li preturi. N�n appi <lem n='571' type='0'/>pagura <lem n='1552' type='0'/>Socrati nin per aventura lu undecimu<lb/> fururi di la citati fussi la sua morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='744'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1185' type='0'/>Semelyanti exemplu esti, et non di <lem n='981' type='0'/>cutantu <lem n='161' type='0'/>splenduri,<lb/> ma se nde <lem n='120' type='0'/>poti aviri altres� certu <lem n='2352' type='0'/>experimentu di constancia.<lb/> <lem n='8' type='0'/>Ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes <lem n='4132' type='0'/>Aphyaltes fu constrittu publicamenti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1057' type='0'/>accusari<lb/> certi homini et intra l'altri issu fu constrittu di nominari intra<lb/> li <lem n='1442' type='0'/>accusati Demustratu, lu filyu di lu quali avia nomu<lb/> <lem n='4133' type='0'/>Democares et era unu <lem n='3078' type='0'/>citellu bellissimu, lu quali issu <lem n='4132' type='0'/>Aphialtes<lb/> <lem n='80' type='0'/>amava <lem n='2881' type='0'/>ardentimenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='745'/>Adonca issu <lem n='4132' type='0'/>Aphyaltes, essendu <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> <lem n='1443' type='0'/>accusaturi per rasuni di lu sou officiu publicu, ma per<lb/> rasuni di li sou privatu <lem n='1573' type='0'/>affectu <lem n='137' type='0'/>maravilyusu reu, sapendu que<lb/> lu <lem n='3078' type='0'/>citellu vinnia <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1350' type='0'/>pregarlu que issu <lem n='1702' type='0'/>prucidissu pluy<lb/> <lem n='3531' type='0'/>amisuratamenti contra sou <lem n='71' type='0'/>patri, n�n lu cori li sufferssi di<lb/> <lem n='388' type='0'/>cacharlu n�n di <lem n='1410' type='0'/>guardarlu cu li ochi. Standu lu <lem n='3078' type='0'/>citellu gittatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a terra et pregandu humilimenti <lem n='8' type='0'/>ad issu, <lem n='4132' type='0'/>Aphialtes, ma tenendu<lb/> la <lem n='3259' type='0'/>capu <lem n='1015' type='0'/>cuperta, plangendu et <lem n='4134' type='0'/>gemendussi, suffersi que<lb/> lu <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='1722' type='0'/>sprimissi li soy <lem n='1784' type='0'/>pregheri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='746'/>Nienti <lem n='3729' type='0'/>menu issu <lem n='4132' type='0'/>Aphialtes,<lb/> lu quali <lem n='999' type='0'/>dannau <lem n='286' type='0'/>Dimustratu qui era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu da issu<lb/> per pura <lem n='935' type='0'/>fidi, appi vittoria non <lem n='349' type='0'/>sachu aquistata cu mayuri<lb/> laudi oy cu mayuri <lem n='305' type='0'/>turmentu. Ca ananti que issu <lem n='4132' type='0'/>Aphialtes<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='145'/><lem n='2829' type='0'/>condenassi <lem n='286' type='0'/>Dimustratu <lem n='716' type='0'/>culpivili, issu appi vittoria di si medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='747'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Lu quali <lem n='4132' type='0'/>Aphyaltes lu <lem n='4135' type='0'/>siragusanu <lem n='4136' type='0'/>Dion lu <lem n='1919' type='0'/>agrava per<lb/> exemplu di severitati. <lem n='653' type='0'/>Alcuni homini <lem n='3121' type='0'/>amunistandu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2061' type='0'/>Dyon<lb/> que illu fussi <lem n='1692' type='0'/>cautu et <lem n='406' type='0'/>guardassisi ben da <lem n='4137' type='0'/>Tradidu et da <lem n='4138' type='0'/>Calappu,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='935' type='0'/>fidi di li quali issu multu <lem n='393' type='0'/>cridia, commu da homini<lb/> qui li <lem n='386' type='0'/>mettianu <lem n='1783' type='0'/>aguayti, rispusi <lem n='2061' type='0'/>Dyon que ananti vulia perdiri<lb/> la vita ca per <lem n='571' type='0'/>pagura di sfurzata morti aviri li amici commu<lb/> inimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='748'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Quillu exemplu qui <lem n='3104' type='0'/>secuta esti claru et bellu et per<lb/> <lem n='439' type='0'/>maravilya di la cosa et per nobilitati di quillu qui la fici.<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='4139' type='0'/>Macedoni, <lem n='3378' type='0'/>anichilati et contriti li <lem n='210' type='0'/>rikizzi<lb/> di <lem n='2609' type='0'/>Dariu <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi per una grandissima batalya, standu<lb/> in Cilicia commu <lem n='4140' type='0'/>scalfatizzu per lu <lem n='488' type='0'/>caluri di lu suli et<lb/> eciandeu per lu scalfamentu di lu caminu, se <lem n='1462' type='0'/>bagnau per <lem n='4141' type='0'/>arifriskarssi<lb/> lu corpu <lem n='8' type='0'/>ad unu flumi qui avia nomu <lem n='4142' type='0'/>Tiduu, lu<lb/> quali esti multu claru et metti <lem n='410' type='0'/>capu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4143' type='0'/>Tarson. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='749'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini,<lb/> subitamenti, per troppu <lem n='4144' type='0'/>arifridamentu qui li fici lu flumi,<lb/> <lem n='4145' type='0'/>astupiditi li <lem n='1217' type='0'/>nervi, <lem n='4146' type='0'/>attassaruli tutti li <lem n='159' type='0'/>membri. E cuss� <lem n='4147' type='0'/>atassatu,<lb/> cun gran <lem n='571' type='0'/>pagura di lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu tuttu, issu fu purtatu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> unu castellu qui era locu in pressu. <lem n='848' type='0'/>Jacia <lem n='1650' type='0'/>Alexandru infirmu in<lb/> <lem n='4148' type='0'/>Tarssu e, standu in la <lem n='1046' type='0'/>malattia, la speranza di la victoria stava<lb/> in <lem n='725' type='0'/>dubiu. Adonca assemblati tutti li medici <lem n='3292' type='0'/>incircavanu<lb/> sullicitamenti remedij <lem n='8' type='0'/>a quilla malattia; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='750'/>intra li quali remedij,<lb/> cun ch� sia cosa que tutti se avissiru <lem n='119' type='0'/>accurdatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='351' type='0'/>darili<lb/> una medicina <lem n='4149' type='0'/>lassativa e <lem n='1602' type='0'/>Phylippu medicu, lu quali era sou<lb/> amicu et sou familiari, i� la avissi temperata cu li <lem n='20' type='0'/>mani soy<lb/> et <lem n='1572' type='0'/>purgissilila, <lem n='262' type='0'/>supraviniru littiri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1650' type='0'/>Alexandru mandati per<lb/> parti di <lem n='4150' type='0'/>Parmenio, <lem n='3121' type='0'/>amunistandu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru <lem n='1601' type='0'/>rigi que issu se<lb/> guardassi da li <lem n='1195' type='0'/>insidij di <lem n='1602' type='0'/>Phylippu lu medicu commu da homu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='146'/>qui era statu curruttu da <lem n='2609' type='0'/>Dariu per munita. Li quali littiri<lb/> <lem n='16' type='0'/>avenduli <lem n='945' type='0'/>litti, <lem n='1650' type='0'/>Alexandru sanza nullu <lem n='2899' type='0'/>dubitu pilyau la medicina<lb/> e da poy <lem n='3' type='0'/>dedi li littiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1602' type='0'/>Philippu qui li <lem n='945' type='0'/>ligissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='751'/>Per lu<lb/> quali cuss� constanti judiciu <lem n='830' type='0'/>inver lu amicu sou issu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> endi <lem n='453' type='0'/>ricippi dignissima <lem n='1060' type='0'/>mercedi da li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>immurtali ca<lb/> issi non volsiru que lu ayutu di sua sanitati fussi <lem n='4151' type='0'/>aritardatu<lb/> per falsu judiciu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='752'/><lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='147'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4 Rubricario</head>Li capituli di lu libru quartu.<lb/> Capitulu primu, di la <lem n='3081' type='0'/>muderanza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, quali foru quilli, qui, di jnimici que erannu in<lb/> prima, foru iunti di amistati oy di parentiscu.<lb/> Capitulu <formula>IIJ</formula>, di <lem n='2827' type='0'/>abstinencia et di continencia.<lb/> Capitulu quartu, di puvirtati.<lb/> Capitulu quintu, di la virgugna.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di lu amuri di maritu et di <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> Capitulu septimu, di la liberalitati.<lb/> Capitulu octavu, di la amistati.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='753'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 1</head>Capitulu primu, di la <lem n='3081' type='0'/>muderanza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='754'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2269' type='0'/>Evu <lem n='774' type='0'/>passiroyu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='865' type='0'/>sanissima parti di lu animu, ch� esti<lb/> la muderanza, la quali non lassa purtari traversi li nostri <lem n='1392' type='0'/>curagi<lb/> per <lem n='3263' type='0'/>scurrimentu di pachia; per la quali cosa <lem n='299' type='0'/>adiveni que<lb/> issa sia <lem n='2720' type='0'/>vacua da ogni <lem n='930' type='0'/>morsu di <lem n='747' type='0'/>reprensiuni et sia <lem n='313' type='0'/>rikissima di<lb/> <lem n='2960' type='0'/>aquistamentu di laudi. Adonca issa <lem n='697' type='0'/>ricannussa li soy effecti in<lb/> nobili homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='755'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='1411' type='0'/>incumenzaroyu commu da la <lem n='3324' type='0'/>naka <supplied>ch� �n da lu<lb/> principiu</supplied> di lu suvranu hunuri, <supplied><hi rend='italic'>id est</hi> di li consulatu</supplied>.<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu, lu quali, avendu in reverencia la magestati<lb/> di lu populu, <lem n='3463' type='0'/>consecutau nomu di <lem n='3420' type='0'/>Publicala, cun ch� sia<lb/> cosa que, distrutti li <lem n='1601' type='0'/>rigi, issu <lem n='443' type='0'/>videssi que tutta la lur <lem n='442' type='0'/>signuria<lb/> et tutti li lur dignitati et <lem n='1148' type='0'/>grandizzi fussiru <lem n='2094' type='0'/>translati in sua<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuna sutta <lem n='173' type='0'/>titulu di consulatu, issu per sua muderanza<lb/> redussi <lem n='8' type='0'/>a statu <lem n='4152' type='0'/>tulerabili la altiza di lu officiu di lu consulatu,<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='148'/><lem n='17' type='0'/>levanduli la dignitati di li manari, <supplied>ch� �n lu <lem n='4153' type='0'/>criminali,<lb/> oy lu sangui</supplied>, et <lem n='1567' type='0'/>suttametendula <lem n='40' type='0'/>a lu consilyu di lu populu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='756'/>Eciandeu lu numeru di li dignitati di lu <lem n='2302' type='0'/>cunsulatu issu<lb/> amancau la <lem n='1461' type='0'/>meytati et per sua spontanea vuluntati issu <lem n='577' type='0'/>pilliau<lb/> per sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni <lem n='40' type='0'/>a lu consulatu <lem n='3519' type='0'/>Spuriu <lem n='2838' type='0'/>Lucreciu. Et<lb/> imper� que <lem n='2838' type='0'/>Lucreciu era pluy <lem n='3917' type='0'/>vetranu ca issu, issu <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que tutti li <lem n='1539' type='0'/>hunuranzi oy li dignitati andassiru in prima <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu <lem n='2838' type='0'/>Lucreciu. Eciandeu fici una <lem n='292' type='0'/>ligi per li <lem n='643' type='0'/>conpagnuni di lu<lb/> <lem n='3951' type='0'/>centuriunatu que nullu officiali fussi usanti di <lem n='490' type='0'/>batiri oy di<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidiri nullu citadinu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='757'/>et in tali guisa issu amancau lu sou<lb/> imperiu per tali que la condiciuni di la citati fussi pl� franca.<lb/> Quillu que fu que issu dirupau li soy casi, per� que issi, essendu<lb/> posti in unu locu multu altu, parianu que fussiru fatti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1802' type='0'/>semelyanza di castellu et non acrissiu illu tantu <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> gloria quantu issu amancau di li soy casi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='758'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A pena mi <lem n='835' type='0'/>diletta partirmi da <lem n='3420' type='0'/>Publicola, ma <lem n='429' type='0'/>placimi<lb/> di <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3417' type='0'/>Furiu <lem n='3217' type='0'/>Camillu: di lu quali cuss� fu <lem n='4154' type='0'/>muderatu lu<lb/> passaiu que issu fici da una grandi iniuria, la quali issu <lem n='453' type='0'/>ricippi,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu summu imperiu que, cun ch� sia cosa ki li Rumani<lb/> avissiru adimandatu lu sou <lem n='1946' type='0'/>aiutu standu issu Ardea in<lb/> <lem n='1758' type='0'/>exiliu, ananti <lem n='370' type='0'/>volsi sapiri commu <lem n='2598' type='0'/>solennimenti issu era <lem n='746' type='0'/>slittu<lb/> dittaturi, ca issu andassi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='577' type='0'/>pily� lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li <lem n='3214' type='0'/>Vegentani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='759'/><lem n='344' type='0'/>Magnificu fu lu triumphu qui appi <lem n='3217' type='0'/>Camillu di li <lem n='3214' type='0'/>Veyentani,<lb/> nobili fu la vittoria que issu appi di li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, ma quista<lb/> <lem n='2031' type='0'/>dubitaciuni asay fu pl� <lem n='137' type='0'/>maravilyusa, ca asay et, pl� que asay,<lb/> pl� nobili cosa esti vinciri <lem n='8' type='0'/>a si medemmi ca vinciri li jnimici,<lb/> n�n fugendu li <lem n='904' type='0'/>aversitati <lem n='4155' type='0'/>adastatamenti n�n <lem n='48' type='0'/>prendendu li <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> <lem n='2288' type='0'/>prosperi con troppu gran gauyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='760'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1881' type='0'/>Eguali fu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3417' type='0'/>Furiu di muderanza <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu <lem n='4156' type='0'/>Censorinu:<lb/> ca issu, essendu fattu censuri una altra volta, reprisi<lb/> lu populu <lem n='40' type='0'/>a lu pl� gravusamenti que issu <lem n='120' type='0'/>potti per� ca l'avianu<lb/> data <lem n='31' type='0'/>duy volti quilla putestati, di la quali li nostri mayuri<lb/> aviannu <lem n='2892' type='0'/>abreviatu lu tempu, per� ca lur paria troppu grandi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='761'/>E lu unu e l'altru fici beni, ch� esti e <lem n='4156' type='0'/>Censorinu et lu<lb/> populu, ca l'altru, <supplied>ch� esti <lem n='4157' type='0'/>Censurinu</supplied>, <lem n='366' type='0'/>cumandau que li hunuri<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='149'/>se <lem n='1503' type='0'/>concidissiru <lem n='4158' type='0'/>muderatamenti e l'altru, <supplied>ch� lu populu</supplied>,<lb/> se <lem n='2913' type='0'/>dunau <lem n='8' type='0'/>ad homu <lem n='4154' type='0'/>muderatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='762'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2048' type='0'/>Quinciu <lem n='3713' type='0'/>Cincinatu quali consuli fu! Cun<lb/> ch� sia cosa que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi lu vulissiru <lem n='792' type='0'/>confirmari in lu consulatu,<lb/> non skittu per li soy nobili operi, ma per� eciandeu<lb/> ca lu populu se <lem n='350' type='0'/>sfurzava di <lem n='792' type='0'/>confirmari li tribuni <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='431' type='0'/>annu<lb/> seguenti - di li quali <lem n='447' type='0'/>cosi n�n l'una n�n l'altra non se puttia<lb/> fari di rasuni - e l'unu et l'altru impedicau, ch� esti <lem n='303' type='0'/>rimove<supplied>n</supplied>du<lb/> lu Senatu da quilla intenciuni e facendu que li tribuni<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutasiru lu exemplu di sua virgugna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='763'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu, cun ch� sia cosa que issu considerassi<lb/> que issu era statu consulu <lem n='9' type='0'/>cinqui volti et sou <lem n='71' type='0'/>patri et<lb/> sou avu et sou bisavu multi <lem n='440' type='0'/>fiati, in li <lem n='4159' type='0'/>comicij, in li quali<lb/> sou filyu per consintimentu di tutti se <lem n='746' type='0'/>esligia consulu, <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> pl� constantimenti que issu <lem n='120' type='0'/>potti adimandau <lem n='40' type='0'/>a lu populu et<lb/> ficili peticiuni que illi facissiru <lem n='2106' type='0'/>vacari <lem n='653' type='0'/>alcuna volta la genti<lb/> <lem n='4036' type='0'/>Fabia da quistu hunuri; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='764'/>non que issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu se <lem n='2395' type='0'/>disfidassi di<lb/> li virtuti di sou filyu, ca issu era valenti homu, ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> lu <lem n='3181' type='0'/>maximu imperiu non se <lem n='1627' type='0'/>continuassi tutti <lem n='440' type='0'/>fiati in una <lem n='1211' type='0'/>familya.<lb/> Que cosa esti pluy <lem n='2306' type='0'/>efficaci oy pl� <lem n='2500' type='0'/>valurusa di questa muderanza,<lb/> per la quali issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu superau et <lem n='347' type='0'/>vinciu li <lem n='1942' type='0'/>affeciuni<lb/> <lem n='1681' type='0'/>paterni, li quali su riputati <lem n='1391' type='0'/>putirusissimi?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='765'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Non amancau <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='4013' type='0'/>ancestri grata <lem n='82' type='0'/>menti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2678' type='0'/>arindiri<lb/> <lem n='52' type='0'/>guiderduni <lem n='40' type='0'/>a lu superiuri Africanu, ca per certu illi se<lb/> sfurzau di <lem n='1123' type='0'/>adurnari li soy grandi <lem n='223' type='0'/>meriti di <lem n='1881' type='0'/>eguali ornamenti.<lb/> Issi li anciani nostri li volsiru fari statui et <lem n='386' type='0'/>mittirili in lu <lem n='4159' type='0'/>comiciu,<lb/> in li rostri, in la <lem n='532' type='0'/>curti; et, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, in issa la cella<lb/> di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter Optimu issi volsiru <lem n='3425' type='0'/>aiustari la sua ymagini vistuta<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='150'/>di <lem n='252' type='0'/>ornamentu triumphali <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3846' type='0'/>cussini di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='766'/>Issi li<lb/> <lem n='370' type='0'/>volssiru <lem n='3' type='0'/>dari lu consulatu continuu per tuttu lu tempu di sua<lb/> vita et eciandeu la dittatura. Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi non <lem n='475' type='0'/>suffrendu issu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio n�n que li fussiru dati per statu di lu populu, n�n eciandeu<lb/> per consilyu di lu Senatu, quasi altretantu <lem n='1139' type='0'/>fatigau in<lb/> <lem n='2164' type='0'/>renunzari li hunuri commu issu avia <lem n='1139' type='0'/>fatigatu in <lem n='4160' type='0'/>ameritarli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='767'/>Cu <lem n='1881' type='0'/>eguali furtiza d'animu issu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu diffisi la causa di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal,<lb/> cun ch� sia cosa que li Carthaginisi, mandanti soy messagi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu <lem n='1057' type='0'/>accusassiru commu homu qui movia <lem n='215' type='0'/>scandali<lb/> et <lem n='4161' type='0'/>sismi intra di loru; et <lem n='304' type='0'/>aiunsinci <supplied><lem n='1825' type='0'/>Scipio</supplied> que non <lem n='375' type='0'/>convinia<lb/> n�n era rasuni que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi se <lem n='4162' type='0'/>intromittissiru di la<lb/> republica di li Carthaginisi. E per la sua <lem n='573' type='0'/>altissima muderanza<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='638' type='0'/>consiliu <lem n='40' type='0'/>a la saluti di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal et <lem n='40' type='0'/>a la dignitati di<lb/> <lem n='3187' type='0'/>Cart<supplied>h</supplied>agini, contentu di ch� que issu era statu vincituri di<lb/> l'unu et di l'altru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='768'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2787' type='0'/>Marcellu lu quali fu lu primu qui insignau commu<lb/> <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='120' type='0'/>putia essiri vinchutu et commu <lem n='2607' type='0'/>Syragusa <lem n='120' type='0'/>putia<lb/> essiri pilyata cun ch� sia cosa que issu essendu consulu li<lb/> Siciliani fussiru vinnuti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='341' type='0'/>lamentarssi di issu n�n<lb/> c'era nullu qui lur <lem n='162' type='0'/>dunassi lu Senatu, ca lu sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni<lb/> <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='4163' type='0'/>Levinu era absenti, <lem n='8' type='0'/>a ch� que per quista cosa li Siciliani<lb/> non fussiru timidi oy pagurusi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='341' type='0'/>lamentarssi di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu,<lb/> issu se prufe<supplied>r</supplied>ssi <lem n='40' type='0'/>a li Siciliani di <lem n='351' type='0'/>darli lu Senatu e, vinendu<lb/> lu sou compagnuni <lem n='4163' type='0'/>Levinu et li Siciliani <lem n='1325' type='0'/>prupunendu sua querela<lb/> di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, issu li <lem n='145' type='0'/>sustinni con gran <lem n='134' type='0'/>paciencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='769'/>E cun<lb/> ch� sia cosa que, issi avendu <lem n='1325' type='0'/>proposta sua querela intra lu<lb/> consilyu, <lem n='366' type='0'/>cummandau lur <lem n='4163' type='0'/>Levinu que issi se partissiru e <lem n='2787' type='0'/>Marcellu<lb/> <lem n='2890' type='0'/>sfurzatamenti li <lem n='41' type='0'/>retenni <lem n='8' type='0'/>a ch� que issi fussiru presenti <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la <lem n='788' type='0'/>defenziuni di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu; et, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, fatti li <lem n='4164' type='0'/>alegaciuni<lb/> di l'una parti et da l'altra et li Siciliani partenduse da lu consilyu,<lb/> <lem n='2787' type='0'/>Marcellu eciandeu li <lem n='3104' type='0'/>secutau et non ci <lem n='370' type='0'/>volsi stari, per<lb/> tali que li <lem n='2190' type='0'/>Senaturi pl� <lem n='648' type='0'/>liberamenti <lem n='162' type='0'/>dunassiru la sentencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='770'/>Et<lb/> eciandeu, <lem n='2024' type='0'/>repruvati li lur <lem n='4165' type='0'/>quereli, jssi li Siciliani humilimenti<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='151'/>lu <lem n='99' type='0'/>pregharu que issu li <lem n='453' type='0'/>ricipissi per soy <lem n='4166' type='0'/>clientuli; et issu li <lem n='453' type='0'/>ricippi<lb/> benignamenti. Et ultra ch�, avendu issu avuta Sicilia<lb/> per sorti, issu la lassau <lem n='2541' type='0'/>graciusamenti <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni.<lb/> Non si <lem n='120' type='0'/>poti <lem n='2452' type='0'/>svariari tanti <lem n='440' type='0'/>fiati la laudi di <lem n='2787' type='0'/>Marcellu quanti issu<lb/> usau <lem n='830' type='0'/>inver li soy di <lem n='465' type='0'/>nuvelli gradi di muderanza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='771'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu commu se <lem n='1272' type='0'/>dimustrau <lem n='137' type='0'/>maravilyusu<lb/> in la virtuti di muderanza! Ca issu, essendu tribunu di<lb/> lu populu et avendu <lem n='2889' type='0'/>inimistati manifesta et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='297' type='0'/>palisi cu li<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, ch� esti lu Africanu et lu <lem n='4167' type='0'/>Asyaticu, cun ch� sia<lb/> cosa que lu <lem n='4168' type='0'/>Asiaticu non putissi satisfari in certa quantitati di<lb/> munita, di la quali issu era iudicatu, qui la pagassi, et imper�<lb/> avia <lem n='366' type='0'/>cummandatu lu consulu que issu fussi <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='40' type='0'/>a la prisunia,<lb/> et issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio avia appellatu supra ch� <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di<lb/> li tribuni et nullu di li tribuni se nde vulia <lem n='4169' type='0'/>intrumittiri, issu<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu s'<lem n='4170' type='0'/>appartau da lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu et fici unu decretu; et nullu<lb/> di quilli qui erannu presenti non <lem n='1069' type='0'/>dubitava que issu non usassi<lb/> paroli <lem n='2679' type='0'/>utraiusi <lem n='4171' type='0'/>inscontra sou jnimicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='772'/>Ma issu <lem n='3124' type='0'/>Graccu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> primu <lem n='365' type='0'/>jurau ca issu non avia fattu paci cu issi li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni; da<lb/> poy issu recitau unu cutali decretu: �Cun ch� sia cosa que<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu i� gran tempu <lem n='1027' type='0'/>aduttu anti lu <lem n='661' type='0'/>carru di lu sou<lb/> triumphu <lem n='15' type='0'/>aia fattu mittiri in la prisunia li <lem n='685' type='0'/>duca di li nostri<lb/> jnimici, indigna et <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili cosa paria <supplied><lem n='40' type='0'/>a la maiestati di<lb/> la republica</supplied> que issu enci fussi <lem n='149' type='0'/>menatu�. Et imper� issu non<lb/> <lem n='475' type='0'/>suffriria vulunteri ch�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='773'/>Intandu cannussiu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> que la lur opiniuni era <lem n='688' type='0'/>inganata da <lem n='3124' type='0'/>Graccu et <lem n='3204' type='0'/>prosecutaru la<lb/> sua muderanza con <lem n='1676' type='0'/>debita laudi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='774'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu Nero esti da essiri <lem n='1906' type='0'/>cuntatu<lb/> intra di l'altri principali exempli di muderanza. Issu era statu<lb/> partifici di la gloria di <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi in <lem n='2661' type='0'/>sconfigiri <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal.<lb/> Non pertantu issu Nero ananti stando <lem n='8' type='0'/>a <lem n='62' type='0'/>cavalli <lem n='370' type='0'/>volsi<lb/> <lem n='3104' type='0'/>segutari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='2123' type='0'/>triumphanti, ca usari di lu triumphu, lu<lb/> quali lu populu l'avia urdenatu altres� ben commu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3592' type='0'/>Liviu;<lb/> per� ca la vittoria era stata fatta in la provincia di <lem n='3592' type='0'/>Liviu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='775'/>Issu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='152'/>Nero <lem n='1794' type='0'/>triumphau sanza <lem n='3147' type='0'/>curru, e tantu pl� claramenti ca<lb/> <lem n='1656' type='0'/>skitta la vittoria di <lem n='3592' type='0'/>Liviu era laudata, ma di Nero eciandeu<lb/> la muderanza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='776'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri Africanu non <lem n='475' type='0'/>suffre que sia<lb/> <lem n='1084' type='0'/>tachutu d'issu. Lu quali essendu censuri et facendu lu <lem n='4172' type='0'/>lustru,<lb/> cun ch� sia cosa que, <lem n='598' type='0'/>segundu era <lem n='2677' type='0'/>custumatu in quilla <lem n='2297' type='0'/>sullennitati,<lb/> unu <lem n='763' type='0'/>nuttaru publicu l'andava ananti, qui commu predicandu<lb/> dicia quistu versu, que li <lem n='394' type='0'/>dei immortali erannu <lem n='99' type='0'/>pregati<lb/> que li <lem n='447' type='0'/>cosi di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fussiru melyuri et pluy <lem n='1645' type='0'/>ampli:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='777'/>�Asay - dis' issu - su boni et grandi, et imper� eu<lb/> <lem n='99' type='0'/>preghu que issi li <lem n='428' type='0'/>servenu per <lem n='8' type='0'/>a sempri sani et salvi�. E <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que, <lem n='40' type='0'/>a lu pustutu, lu versu fussi cuss� <lem n='844' type='0'/>currectu et misu<lb/> in li tavuli publici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='778'/>Di la quali virgugna di vuti, oy di <lem n='1784' type='0'/>pregheri,<lb/> usaru da poy l'altri censuri facendu la <lem n='2297' type='0'/>sulennitati di lu<lb/> <lem n='4172' type='0'/>lustru. Issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='235' type='0'/>saviamenti cannussiu que in quillu tempu<lb/> <lem n='2' type='0'/>divianu li Rumani adimandari acrissimentu <lem n='40' type='0'/>a lu rumanu imperiu,<lb/> quandu se <lem n='3292' type='0'/>incercavannu li triumphi infra la <formula>7</formula><g ref='weak'>.</g><formula>a</formula> petra;<lb/> ma, modu que li Rumani <lem n='84' type='0'/>pussidianu la mayuri parti di lu<lb/> <lem n='127' type='0'/>mundu, commu era cosa di grandi <lem n='3042' type='0'/>ambiciuni adimandari oy<lb/> <lem n='1509' type='0'/>disiyari ancura pluy, cuss� lur <lem n='3710' type='0'/>abastava beni, et era asay grandi<lb/> <lem n='147' type='0'/>prusperitati, si <lem n='1052' type='0'/>Ruma non perdia nienti di ch� que issa<lb/> <lem n='84' type='0'/>pussidia et tinia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='779'/>N�n eciandeu unu altru sou attu di muderanza,<lb/> lu quali issu fici in sua <lem n='4173' type='0'/>censuria sedendu <lem n='40' type='0'/>a lu tribunali,<lb/> non fu, oy non parssi, minuri di quistu. Issu <lem n='697' type='0'/>recunussand'<lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='3804' type='0'/>centurij di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, poy que issu vitti <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3131' type='0'/>Liciniu<lb/> sacerdoti qui era statu <lem n='2658' type='0'/>citatu ananti d'issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, <lem n='39' type='0'/>dissi que<lb/> issu sapia beni qui quillu sacerdoti se <lem n='15' type='0'/>avya <lem n='4174' type='0'/>speriuratu et imper�,<lb/> se <lem n='653' type='0'/>alcunu lu vulissi <lem n='1057' type='0'/>accusari, usassi <lem n='8' type='0'/>ad issu commu per<lb/> testimoniu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='780'/>Ma, vedendu issu que nullu se facia ananti per<lb/> <lem n='1057' type='0'/>accusari lu sacerdoti: �Mena lu cavallu ananti, - diss' issu -<lb/> o sacerdoti, e guadagnati la censoria nota, <lem n='8' type='0'/>a ch� que in tua<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuna non <lem n='121' type='0'/>para que eu sia statu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi et testimoniu et<lb/> judici�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='153'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='781'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Lu quali <lem n='112' type='0'/>temperamentu di animu fu <lem n='4175' type='0'/>anutatu et cannussutu<lb/> in <lem n='1370' type='0'/>Marcu Quintu <lem n='3912' type='0'/>Scevola, homu <lem n='2067' type='0'/>excellentissimu, ca<lb/> issu, essendu <lem n='1896' type='0'/>produttu per testimoniu contra di unu <lem n='1057' type='0'/>accusatu<lb/> et avendu dittu lu sou testimoniu, qui era multu contrariu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la saluti di lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu, <lem n='587' type='0'/>partendussi da lu judici <lem n='39' type='0'/>dissi, <lem n='304' type='0'/>aiungendu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu sou dittu, que cuss� <lem n='2' type='0'/>divia essiri <lem n='393' type='0'/>cridutu lu sou dittu,<lb/> eciandeu altri testimonij <lem n='2396' type='0'/>testimoniassiru quillu medemmi, ca<lb/> pessimu exemplu fora di <lem n='393' type='0'/>cridiri <lem n='8' type='0'/>ad unu testimoniu sulu.<lb/> Adonca issu <lem n='3912' type='0'/>Scevola fici <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='447' type='0'/>cosi: ca, et <lem n='2678' type='0'/>arendiu <lem n='40' type='0'/>a la sua religiuni<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='1676' type='0'/>debita, et <lem n='3' type='0'/>dedi sanu consilyu <lem n='40' type='0'/>a la utilitati <lem n='670' type='0'/>publica.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='782'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='138' type='0'/>cannussu beni quali citadini, e quali et quanti su<lb/> li lur fatti e li lur ditti, li quali eu <lem n='414' type='0'/>conprendu in cuss� brevi<lb/> paroli. Ma, cun ch� sia cosa que li <lem n='389' type='0'/>persuni <lem n='2067' type='0'/>excellenti sianu<lb/> quasi infiniti, <lem n='375' type='0'/>convinimi diri multi <lem n='447' type='0'/>cosi brevimenti et li <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> grandi <lem n='185' type='0'/>ristringiri; ca eu non purria diri multi <lem n='447' type='0'/>cosi, parlandu<lb/> di chascuna <lem n='4176' type='0'/>prulixamenti. Eciandeu la rasuni di lu nostru propositu<lb/> non esti di laudari ogni cosa, ma skittu di <lem n='250' type='0'/>farindi <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> memoria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='783'/>Per la quali cosa li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1888' type='0'/>Metelli, lu Macedonicu<lb/> et lu <lem n='4111' type='0'/>Numidicu, li quali foru grandissimi ornamenti di<lb/> la <lem n='480' type='0'/>patria, <lem n='475' type='0'/>suffrirannu, e <lem n='381' type='0'/>chome <lem n='650' type='0'/>perdunarannu, que eu <lem n='2882' type='0'/>ricunti<lb/> li operi di lur virtuti brevimenti. Grandi et forti <lem n='609' type='0'/>discenssiuni<lb/> era stata intra issu lu <lem n='4111' type='0'/>Numidicu et <lem n='1825' type='0'/>Scipio lu <lem n='2336' type='0'/>Africanu; et la<lb/> lur <lem n='95' type='0'/>discordia <lem n='1411' type='0'/>incummenzau da <lem n='3802' type='0'/>emulaciuni di virtuti et <lem n='1702' type='0'/>prucessi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2889' type='0'/>inimistati gravusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='784'/>Ma non pertantu issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, audendu<lb/> gridari que <lem n='1825' type='0'/>Scipio era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu, issu cursi commu<lb/> <lem n='3299' type='0'/>dirupandusi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4177' type='0'/>rua <lem n='670' type='0'/>publica et con tristi vultu et con <lem n='107' type='0'/>vuci<lb/> <lem n='1175' type='0'/>confusa gridau: �<lem n='1661' type='0'/>Accurriti, <lem n='1661' type='0'/>accurriti, signur citadini, ca li<lb/> <lem n='2878' type='0'/>furtillizzi di la nostra citati su <lem n='2866' type='0'/>dirupati, ca una <lem n='4178' type='0'/>nefaria violencia<lb/> esti stata facta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipuni <lem n='2336' type='0'/>Africanu, standu intra di lu<lb/> sou palazzu�. O republica, insemblamenti et in unu <lem n='308' type='0'/>momentu<lb/> et <lem n='2539' type='0'/>meskina per la morti di <lem n='1825' type='0'/>Scipio, e bene <lem n='3906' type='0'/>aventurusa et<lb/> beata per cuss� humana et cuss� civili <lem n='4179' type='0'/>lamentaciuni di <lem n='1888' type='0'/>Metellu!<lb/> Ca in unu <lem n='308' type='0'/>mome<supplied>n</supplied>tu di tempu issa la republica <lem n='697' type='0'/>ricannussiu<lb/> et quali et quantu principi issa avia perdutu et <lem n='757' type='0'/>eciandeu quali<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='154'/>et quantu principi issa avia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='785'/>Issu medemmi <lem n='1888' type='0'/>Metellu <lem n='268' type='0'/>amuniu li<lb/> soy filgi que issi purtassiru cu li soy spalli la <lem n='4180' type='0'/>barra. Et <lem n='8' type='0'/>a quisti<lb/> <lem n='2519' type='0'/>exequii issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu aiunsi quistu hunuri di paroli: �Iamay<lb/> - diss' issu - non si puria fari da altr'homu quistu officiu di<lb/> <lem n='50' type='0'/>purtarli la bara <lem n='8' type='0'/>ad homu nullu mayuri di <lem n='1825' type='0'/>Scipio�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='786'/>Uvi quisti<lb/> tanti <lem n='4181' type='0'/>litigaciuni intra di la <lem n='532' type='0'/>curti, uvi tanti <lem n='4182' type='0'/>altercaciuni in li<lb/> <lem n='4108' type='0'/>prorostri, uvi su li <lem n='380' type='0'/>brighi et li <lem n='75' type='0'/>varri <lem n='4183' type='0'/>tugati ki erannu skittu<lb/> modu pocu ananti intra li <lem n='31' type='0'/>duy grandissimi citadini et <lem n='685' type='0'/>duca?<lb/> Tutti quisti <lem n='447' type='0'/>cosi et di ch� non esti <lem n='439' type='0'/>maravilya <lem n='2584' type='0'/>sturbau et <lem n='3436' type='0'/>amirtau<lb/> la muderanza di <lem n='1888' type='0'/>Metellu, la quali <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='3204' type='0'/>prusecutata<lb/> con grandissima <lem n='3153' type='0'/>veneraciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='787'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu <lem n='4111' type='0'/>Numidicu <lem n='1888' type='0'/>Metellu cachatu da <lem n='1052' type='0'/>Ruma per una<lb/> coniuraciuni di populu se nd'<lem n='749' type='0'/>and� in <lem n='2795' type='0'/>Asya. E standu in <lem n='2795' type='0'/>Asya,<lb/> cun ch� sia cosa que issu <lem n='12' type='0'/>stacissi <lem n='8' type='0'/>a Tralli, videndu certi ioki<lb/> qui se faciannu, li foru <lem n='50' type='0'/>portati littiri in li quali era scriptu<lb/> que per consensu di lu Senatu et di lu populu era <lem n='1503' type='0'/>concessu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issi <lem n='1888' type='0'/>Metellu di putiri riturnari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='788'/>Non si partiu da lu<lb/> jocu tanfin que issu non fu <lem n='1742' type='0'/>chu<supplied>m</supplied>putu, n�n eciandeu non<lb/> <lem n='213' type='0'/>manifestau n� adimustrau alegria <lem n='8' type='0'/>a quilli qui li <lem n='520' type='0'/>sediannu apressu;<lb/> anti <lem n='915' type='0'/>continni lu summu gauyu c'appi intra di si medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='789'/>Cosa manifesta esti que cutal <lem n='1343' type='0'/>cera fici <lem n='2706' type='0'/>sbandutu, commu<lb/> quandu fu trattu di <lem n='1451' type='0'/>bandu et in tali guisa issu per beneficiu<lb/> di sua muderanza stetti per <lem n='1113' type='0'/>fermizza d'animu mezzu et drittu<lb/> intra li <lem n='904' type='0'/>adversitati et li <lem n='147' type='0'/>prosperitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='790'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Numerati et <lem n='3333' type='0'/>ricuntati tanti <lem n='1211' type='0'/>familgi in una maynera<lb/> di laudi, lu nomu <lem n='4184' type='0'/>Porciu <lem n='100' type='0'/>nega qui issu <lem n='2' type='0'/>dija essiri <lem n='4185' type='0'/>tralassatu<lb/> per silenciu, commu sanza parti di quista cutali laudi. Lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri<lb/> <lem n='1405' type='0'/>Cato <lem n='965' type='0'/>confidanduse di unu non pizzulu indiciu di<lb/> muderanza avia purtatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma la munita di <lem n='1356' type='0'/>Cypru con<lb/> grandissima diligencia et sanctitati. E per amuri di <lem n='981' type='0'/>cutantu<lb/> ministeriu lu Senatu <lem n='366' type='0'/>cumandau que <lem n='40' type='0'/>a la esliciuni di li preturi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='155'/>se <lem n='177' type='0'/>audissi la rasuni di <lem n='1667' type='0'/>Catuni <lem n='4186' type='0'/>estraordinariamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='791'/>Ma<lb/> issu <lem n='1405' type='0'/>Cato non sufferssi que ch� se facissi, dicendu que malvasa<lb/> et iniqua cosa fora di fari <lem n='8' type='0'/>ad issu cosa qui non si facia <lem n='40' type='0'/>a<lb/> l'altri e parssili melyu que nulla <lem n='1691' type='0'/>nuvitati se facissi in sua <lem n='389' type='0'/>persuna,<lb/> et volsi ananti provari la temeritati di lu campu ca<lb/> usari di lu beneficiu di li <lem n='2190' type='0'/>Senaturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='792'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Vulendu eu i� passiri <lem n='8' type='0'/>a ricuntari di li furisteri, <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='4187' type='0'/>Bibulu, homu di amplissima dignitati et qui appi grandissimi<lb/> hunuri, mi mitti manu da susu et <lem n='168' type='0'/>ritenimi. Lu quali,<lb/> cun ch� sia cosa que issu <lem n='2536' type='0'/>adimurassi in la provincia di la<lb/> <lem n='2764' type='0'/>Surria, sappi que <lem n='31' type='0'/>duy soy filgi boni et di bona <lem n='3064' type='0'/>indoli eranu<lb/> stati <lem n='1074' type='0'/>aucisi da li cavaliri Gabiniani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='793'/>E la rigina <lem n='2051' type='0'/>Cleopatra fici<lb/> pilyari quilli qui avianu <lem n='1074' type='0'/>aucisi et mandauli <lem n='3389' type='0'/>atakati <lem n='8' type='0'/>ad issu<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu endi facissi quilla vinditta qui parissi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu commu di <lem n='721' type='0'/>gravissimu <lem n='675' type='0'/>dalmayu que issu avia <lem n='145' type='0'/>sustenutu.<lb/> Ma issu <lem n='338' type='0'/>essenduli <lem n='96' type='0'/>prufertu cutali beneficiu, di lu quali<lb/> nullu se purria <lem n='96' type='0'/>prufiriri mayuri <lem n='8' type='0'/>ad homu, standu in <lem n='981' type='0'/>cutanta<lb/> tristicia, issu fici que la muderanza <lem n='347' type='0'/>vincissi lu duluri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='794'/>E volta<lb/> <lem n='205' type='0'/>vuluta rimandau <lem n='4188' type='0'/>aretu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2051' type='0'/>Cleopatra li carnifici di lu sou<lb/> sangui, non <lem n='202' type='0'/>tucanduli et man�li, dicendu ca la putestati di<lb/> quista vinditta non <lem n='2' type='0'/>divia essiri di issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu, ma <lem n='2' type='0'/>divia essiri<lb/> di lu Senatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='795'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2476' type='0'/>Archita di <lem n='3550' type='0'/>Tarantu, <lem n='611' type='0'/>metendusi sutta la <lem n='68' type='0'/>duttrina di<lb/> <lem n='3008' type='0'/>Pitagoras <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4189' type='0'/>Metapontu, <lem n='3119' type='0'/>imbezatu c'appi per gran fatiga et per<lb/> longu tempu la sciencia di <lem n='3008' type='0'/>Pitagoras, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='796'/>poy que issu <lem n='420' type='0'/>riturn� <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu<lb/> et <lem n='1411' type='0'/>incumenz� <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1389' type='0'/>rividiri li soy campi, <lem n='1900' type='0'/>adunaussi que per<lb/> negligencia di lu sou <lem n='3602' type='0'/>campisi li campi erannu <lem n='2552' type='0'/>guastati e,<lb/> sguardandu <lem n='830' type='0'/>inver issu, qui <lem n='3436' type='0'/>amertava multu malu, <lem n='306' type='0'/>dissili: �Eu<lb/> mi <lem n='1780' type='0'/>vingiria di ti, si non ca eu ti su <lem n='2923' type='0'/>curruzzatu�; ca issu <lem n='2476' type='0'/>Architas<lb/> ananti lu volssi lassari non punitu, ca per lu sou curruzzu<lb/> <lem n='3012' type='0'/>punirlu ultra modu et pl� ca iusticia non adimandava.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='156'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='797'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Troppu fu liberali la muderanza di <lem n='2476' type='0'/>Architas; pl� temperata<lb/> fu quilla di <lem n='1553' type='0'/>Platuni. Ca ipsu <lem n='1553' type='0'/>Platuni, essendu multu<lb/> <lem n='2923' type='0'/>curruchatu <lem n='8' type='0'/>ad unu sou servu qui avia factu unu grandi malu,<lb/> timendu issu <lem n='1847' type='0'/>Plato que per la <lem n='372' type='0'/>ira issu non putissi beni <lem n='361' type='0'/>discerniri<lb/> lu <lem n='86' type='0'/>mudu di la vindicta, <lem n='236' type='0'/>commisi lu officiu di la <lem n='2340' type='0'/>curricciuni<lb/> di lu servu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4190' type='0'/>Spensippu amicu sou, pensandu que cosa layda<lb/> fora stata si issu <lem n='1847' type='0'/>Plato avissi fattu que <lem n='1881' type='0'/>eguali reprehensiuni<lb/> <lem n='3436' type='0'/>ameritassi la <lem n='798' type='0'/>culpa di lu servu et la <lem n='2340' type='0'/>curricciuni di <lem n='1847' type='0'/>Plato.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='798'/>Per la quali cosa eu mi <lem n='256' type='0'/>maravilyu mancu di ch� que issu <lem n='1847' type='0'/>Plato<lb/> appi cuss� constanti moderanza in <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati sou discipulu.<lb/> Issu <lem n='1847' type='0'/>Plato avia <lem n='177' type='0'/>auditu diri que <lem n='3848' type='0'/>Xenocrates avia parlatu di issu<lb/> multu <lem n='1351' type='0'/>laydi paroli. Sanza nullu <lem n='725' type='0'/>dubiu issu rifutau lu <lem n='1568' type='0'/>blasmu<lb/> di quillu et no ndi volsi audiri nienti. E quillu maldicenti <lem n='4110' type='0'/>instava<lb/> pur, et adimandava per que causa <lem n='1847' type='0'/>Plato no li vulia <lem n='393' type='0'/>cridiri;<lb/> et issu <lem n='1847' type='0'/>Plato li rispusi ca non era cosa da <lem n='393' type='0'/>cridiri que homu<lb/> que issu tantu <lem n='80' type='0'/>amava non <lem n='80' type='0'/>amassi <lem n='8' type='0'/>ad issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='799'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini, cun<lb/> ch� sia cosa que la <lem n='3969' type='0'/>malvastati di quillu <lem n='415' type='0'/>seminaturi di odiu si<lb/> <lem n='611' type='0'/>mictissi <lem n='8' type='0'/>a iurari et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4191' type='0'/>sconiurarssi que ch� era viru, non vulendu<lb/> <lem n='1847' type='0'/>Plato <lem n='2185' type='0'/>disputari di lu sou <lem n='97' type='0'/>periuriu, <lem n='554' type='0'/>affirmau et <lem n='39' type='0'/>dissi que<lb/> jamay <lem n='3848' type='0'/>Senocrati no aviria dicti quilli cutali paroli si issu non<lb/> avissi iudicatu que cosa utili l'era di <lem n='306' type='0'/>dirli, oy in quistu <lem n='407' type='0'/>murtali<lb/> corpu standu, oy in la celestiali gloria. Eu pensu que lu<lb/> sou armatu animu qui <lem n='3818' type='0'/>ributava et <lem n='388' type='0'/>cachiava li <lem n='3263' type='0'/>scurrimenti di<lb/> li humani vicij et guardava tutti li <lem n='467' type='0'/>numeri di virtuti inclusi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu sinu di sua <lem n='1198' type='0'/>altizza <lem n='46' type='0'/>fichi que quillu maldicenti non fu <lem n='393' type='0'/>cridutu<lb/> et appilu commu per testimoniu <lem n='4192' type='0'/>ripruvatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='800'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> In nulla guisa fu pari di <lem n='1553' type='0'/>Platuni <lem n='4136' type='0'/>Dion quantu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4193' type='0'/>cumendaciuni<lb/> di <lem n='3079' type='0'/>literatura; ma quantu <lem n='8' type='0'/>ad attu di <lem n='3081' type='0'/>mudiranza<lb/> pl� grandi fu lu sou <lem n='2352' type='0'/>experimentu. <anchor type='note' n='29'/>Issu <lem n='2061' type='0'/>Dyon, cachatu di sou<lb/> paysi da <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu tyrannu, vinni <lem n='8' type='0'/>ad Mazara uvi issu, vulendu<lb/> parlari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4007' type='0'/>Thodaru principi di quilla terra <lem n='40' type='0'/>a la casa sua et<lb/> li <lem n='1886' type='0'/>purtiri non lu <lem n='399' type='0'/>lassavanu <lem n='3358' type='0'/>trassiri, <lem n='12' type='0'/>standu <lem n='40' type='0'/>a la porta multu<lb/> et grandi tempu, <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='801'/>�Nuy ni lu <lem n='2' type='0'/>divimu<lb/> purtari in <lem n='134' type='0'/>paciencia, ca per aventura nuy, standu in gradu<lb/> di nostra dignitati, <lem n='46' type='0'/>ficimu <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='1185' type='0'/>semelyanti cosa�<anchor type='endnote'/>. Per lu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='157'/>quali <lem n='74' type='0'/>ripusu di consilyu issu se <lem n='2176' type='0'/>arindiu la condiciuni di lu<lb/> sou <lem n='1758' type='0'/>exiliu plui placivili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='802'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> In quistu locu esti da essiri <lem n='427' type='0'/>arricurdatu <lem n='4194' type='0'/>Trassibulu,<lb/> lu quali ridussi lu populu di <lem n='3321' type='0'/>Athenes <lem n='40' type='0'/>a la sua citati <lem n='792' type='0'/>confirmatu<lb/> insemblamenti et di armi et di animu. Lu quali populu era<lb/> statu constrictu per la <lem n='703' type='0'/>crudilitati di li <formula>XXX</formula> tyranni di <lem n='553' type='0'/>abandunari<lb/> lu lur paysi et di <lem n='149' type='0'/>menari vaga et dispersa vita per lu<lb/> <lem n='127' type='0'/>mundu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='803'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini, quilla nobili <lem n='2748' type='0'/>restituciuni et gloria di libertati<lb/> oy di frankiza issu la fici alquantu pl� clara per laudi<lb/> di <lem n='3081' type='0'/>mudiranza, ca issu fici fari una <lem n='292' type='0'/>ligi di populu que nunca<lb/> may se facissi <lem n='123' type='0'/>menciuni di quistu factu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que da lu intuttu<lb/> se <lem n='4195' type='0'/>adiminticassi. E quista <lem n='4196' type='0'/>aminticanza, la quali li Athenisi<lb/> la <lem n='144' type='0'/>chamanu <hi rend='italic'><lem n='4197' type='0'/>anestia</hi>, riturnau lu <lem n='3920' type='0'/>scurrenti et <lem n='2114' type='0'/>labili statu<lb/> di la citati <lem n='40' type='0'/>a lu primu statu so.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='804'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Quillu exemplu que eu <lem n='39' type='0'/>diraiu non esti di minuri admiraciuni.<lb/> <lem n='4198' type='0'/>Stasippu <lem n='4199' type='0'/>Togates, <lem n='1350' type='0'/>pregandulu et <lem n='268' type='0'/>amunendulu ly<lb/> soy amici que issu oy facissi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri oy <lem n='303' type='0'/>rimuvissi da officiu,<lb/> per ogni maynera que fari se putissi, unu sou grandi <lem n='2768' type='0'/>emulu<lb/> in la <lem n='2215' type='0'/>administraciuni di la republica, ma <lem n='3172' type='0'/>altramenti bonu homu,<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='4198' type='0'/>Stasippu que no ndi faria nienti <lem n='8' type='0'/>a ch� que n�n per<lb/> aventura lu locu, lu quali tenia lu bonu citadinu in <lem n='788' type='0'/>difinsiuni<lb/> di la <lem n='480' type='0'/>patria, non se lu <lem n='577' type='0'/>pilyassi di poy <lem n='653' type='0'/>alcunu malvasu homu.<lb/> Et ananti volssi essiri <lem n='727' type='0'/>cuntrariatu fortimenti da lu sou <lem n='1496' type='0'/>adversariu<lb/> ca que la sua citati <lem n='4200' type='0'/>sfalgissi di bonu <lem n='2074' type='0'/>avucatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='805'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu pectu di <lem n='4201' type='0'/>Pittacu fu insignatu di gran <lem n='3081' type='0'/>mudiranza.<lb/> Lu quali <lem n='4201' type='0'/>Pitacu, essendu factu <lem n='460' type='0'/>signuri per vuluntati<lb/> di li soy citadini, amunistau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4202' type='0'/>Alkeu lu poeta, lu quali avia<lb/> usatu <lem n='830' type='0'/>inver d'issu et amaritudini di odiu et forza di ingeniu,<lb/> et <lem n='306' type='0'/>dissili skittu que modu avia issu putiri di <lem n='2404' type='0'/>nocirili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='806'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='123' type='0'/>mentiuni que eu <lem n='15' type='0'/>aiu facta di quistu homu mi movi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a diri di la <lem n='3081' type='0'/>mudiranza di li <formula>VIIJ</formula> <lem n='1485' type='0'/>sagi. Da certi piscaturi,<lb/> qui <lem n='492' type='0'/>tyravannu la <lem n='4203' type='0'/>ssaluca in la <lem n='1278' type='0'/>regiuni di <lem n='4204' type='0'/>Helesia, unu bon homu<lb/> avia <lem n='198' type='0'/>acatatu ch� que issi <lem n='492' type='0'/>tirassiru. <lem n='40' type='0'/>A la fini <lem n='299' type='0'/>adivinni que<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='158'/>issi tiraru una grandi tavula di auru di gran pisu, et nassiu<lb/> intra di <lem n='10' type='0'/>luru la questiuni ca li piscaturi <lem n='39' type='0'/>diciannu que issi<lb/> aviannu venduti li pissi que issi <lem n='492' type='0'/>tirarianu e lu <lem n='4205' type='0'/>acataturi dicia<lb/> que issu avia <lem n='198' type='0'/>acatatu ch� que illi <lem n='492' type='0'/>tirassiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='807'/>E ripurtata que<lb/> fu quista questiuni ananti la universitati di la citati per la<lb/> <lem n='1691' type='0'/>novitati di la cosa et per la <lem n='1148' type='0'/>grandizza di la munita qui valia<lb/> quilla tavula, <lem n='2583' type='0'/>placimentu lor fu di <lem n='3322' type='0'/>consultari lu deu <lem n='3297' type='0'/>Apollu<lb/> <lem n='2014' type='0'/>delficu, <lem n='8' type='0'/>a cuy quista tavula <lem n='2' type='0'/>divia essiri data. Lu deu rispusi<lb/> ca <lem n='2' type='0'/>divia essiri data <lem n='8' type='0'/>a quillu qui era pl� saiu di tutti l'altri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='808'/>Et<lb/> issi intandu <lem n='162' type='0'/>dunaru la tavula <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4206' type='0'/>Sudatetu, et issu la mandau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4207' type='0'/>Bianti, et quillu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4201' type='0'/>Pittacu, et quillu la mandau <lem n='8' type='0'/>ad unu altru<lb/> et cuss� <lem n='3850' type='0'/>schumperu tutti li <formula>VIIJ</formula> <lem n='1485' type='0'/>sagi; et <lem n='40' type='0'/>a l'ultimu vinni <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='2064' type='0'/>Suluni, lu quali <lem n='2115' type='0'/>translatau lu <lem n='173' type='0'/>titulu di summa sapiencia et<lb/> eciandeu lu <lem n='1261' type='0'/>premiu <lem n='8' type='0'/>ad issu lu deu <lem n='3297' type='0'/>Apollu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='809'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy eciandeu <lem n='2678' type='0'/>arindamu testimoniu di<lb/> <lem n='3081' type='0'/>mudiranza <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4208' type='0'/>Theopumpu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li Spartani, lu quali, cun<lb/> ch� sia cosa que issu primamenti avissi urdinatu lu officiu di<lb/> li <lem n='4209' type='0'/>Effori in Lacedemonia, li quali <lem n='4209' type='0'/>Effori cuss� <lem n='2' type='0'/>divianu essiri<lb/> oppositi <lem n='40' type='0'/>a la real putistati commu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma li tribuni di lu populu<lb/> sunnu oppositi <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di li consuli, <lem n='39' type='0'/>dicenduli la<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri quasi per modu di <lem n='4210' type='0'/>rimprochu que issu <lem n='4208' type='0'/>Theopompu<lb/> lassava <lem n='40' type='0'/>a li soy filyoli minuri putistati ca issu no avia avuta<lb/> da sou <lem n='71' type='0'/>patri: �Viru esti - dis' issu - que eu la lassu minuri,<lb/> ma pl� <lem n='986' type='0'/>durivili�. Et optimamenti <lem n='39' type='0'/>dissi ca quilla <lem n='40' type='0'/>a la perfini<lb/> esti <lem n='195' type='0'/>segura <lem n='1512' type='0'/>putenzia, la quali mitti modu <lem n='40' type='0'/>a li soy forzi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='810'/>Adonca<lb/> <lem n='4208' type='0'/>Theopumpu, <lem n='211' type='0'/>constringendu et <lem n='668' type='0'/>firmandu lu regnu di legittimi<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi, quantu pl� se nde levau di putiri, tantu se <lem n='1469' type='0'/>acustau<lb/> pl� <lem n='8' type='0'/>a <lem n='228' type='0'/>benivolencia di li soy citadini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='811'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3626' type='0'/>Antiochu, essendu <lem n='303' type='0'/>rimossu da li fini di lu <lem n='829' type='0'/>jmperiu<lb/> ultra lu monti Tauru da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni et avendu perduta<lb/> la provincia di <lem n='2795' type='0'/>Asya et li genti vicini <lem n='8' type='0'/>ad issa, <lem n='2678' type='0'/>arindiu<lb/> gracij <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, no <lem n='4126' type='0'/>sfingendusi, per� ca issu, liberatu<lb/> di una troppu grandi <lem n='4093' type='0'/>procuraciuni, modu regnava intra<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='159'/>li termini di unu <lem n='4211' type='0'/>amisuratu regnu. E per certu nulla cosa<lb/> esti tantu nobili oy tantu magnifica qui non <lem n='370' type='0'/>volya essiri temperata<lb/> de moderanza.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='812'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, di quilli qui, standu inimici, foru da poy<lb/> coniuncti per amistati, oy per parentiscu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='813'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La quali <lem n='3081' type='0'/>mudiranza, cun ch� sia cosa que issa sia manifestata<lb/> per multi et nobili <lem n='3353' type='0'/>acturi, <lem n='774' type='0'/>passimu <lem n='40' type='0'/>a lu nobili <lem n='1573' type='0'/>affectu<lb/> di lu animu humanu, lu quali, riturnatu di odiu <lem n='8' type='0'/>ad amuri,<lb/> <lem n='3204' type='0'/>prosecutimulu cu alegru stilu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='814'/>Ca cuss� commu se vidi<lb/> cu alegru vultu lu mari <lem n='4212' type='0'/>abunazatu poy di la fortuna et lu<lb/> <lem n='128' type='0'/>celu <lem n='878' type='0'/>serinu poy di lu <lem n='4213' type='0'/>nuvulatu, cuss� la <lem n='75' type='0'/>guerra mutata in paci<lb/> aporta grandi gauyu. Eciandeu la acerbitati di li <lem n='1856' type='0'/>offensi <lem n='650' type='0'/>perdunata<lb/> et <lem n='1159' type='0'/>remissa se <lem n='2' type='0'/>devi <lem n='1336' type='0'/>celebrari cun <lem n='620' type='0'/>alegra relaciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='815'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3779' type='0'/>Lepidu, qui era statu <lem n='31' type='0'/>duy volti consulu<lb/> et po<supplied>n</supplied>tifici summu, et <lem n='1881' type='0'/>eguali per splenduri di hunuri et pir<lb/> gravitati di vita, appi longa et forti <lem n='2889' type='0'/>jnimistati con <lem n='3622' type='0'/>Fulviu<lb/> <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, homu ki fu di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti amplitudini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='816'/>Li quali, quandu<lb/> issi foru fatti insemblamenti censuri, issu <lem n='1370' type='0'/>Marcu intra di<lb/> lu campu li <lem n='472' type='0'/>dipusi pensandu que non si <lem n='375' type='0'/>convinia que quilli<lb/> qui erannu publicamenti coniuncti per summa putistati se <lem n='3439' type='0'/>desacurdassiru<lb/> per privati <lem n='2889' type='0'/>inimistati. Quillu sou iudiciu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> commu la presenti <lem n='485' type='0'/>etati lu apruvau cuss� li antiqui <lem n='939' type='0'/>scritturi<lb/> di <lem n='2169' type='0'/>cronikj ni lu <lem n='45' type='0'/>scrisseru per <lem n='222' type='0'/>laudarilu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='817'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu <lem n='638' type='0'/>consiliu di <lem n='1654' type='0'/>Sextu <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi di <lem n='472' type='0'/>dipuniri<lb/> la <lem n='2889' type='0'/>jnimistati, lu quali fu multu nobili, non volssiru li<lb/> <lem n='939' type='0'/>scritturi di li <lem n='2169' type='0'/>croniki que issu fussi <lem n='1870' type='0'/>incognitu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4214' type='0'/>pusteritati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='818'/>Ca issu <lem n='3592' type='0'/>Liviu, i� sia ch� que issu, ardenti di odiu di <lem n='3805' type='0'/>Neruni,<lb/> era statu mandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu, non pertantu poy que li citadini<lb/> lu <lem n='1993' type='0'/>rivucaru et <lem n='46' type='0'/>ficirulu sou <lem n='643' type='0'/>cumpangnuni <lem n='40' type='0'/>a lu consulatu, issu,<lb/> <lem n='347' type='0'/>vincendu la volya, et <lem n='3450' type='0'/>aminticaussi lu sou ingeniu qui era <lem n='1199' type='0'/>suttilissimu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='160'/>et la sua iniuria, la quali issu avia <lem n='453' type='0'/>ricipputa <lem n='2232' type='0'/>gravusissima<lb/> nin per aventura issu fussi statu malu consulu, vulendu<lb/> <lem n='2102' type='0'/>usurpari la <lem n='570' type='0'/>cumpagnia di lu consulatu con <lem n='2068' type='0'/>discurdanti<lb/> animu et con pertinaci <lem n='2889' type='0'/>inimistati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='819'/>La quali <lem n='4215' type='0'/>inclinaciuni di<lb/> <lem n='82' type='0'/>menti <lem n='8' type='0'/>a pl� <lem n='1534' type='0'/>ripusatu habitu in <lem n='1033' type='0'/>asperu et forti <lem n='2948' type='0'/>articulu di tempurali<lb/> appurtau multu di saluti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ca issi <lem n='1482' type='0'/>ambiduy,<lb/> <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi cu <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='2019' type='0'/>impetu di virtuti, <lem n='3718' type='0'/>scamacharu li forzi<lb/> di li <lem n='3290' type='0'/>Africani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='820'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu claru exemplu fu di <lem n='472' type='0'/>depuniri li <lem n='2889' type='0'/>inimistati in<lb/> lu superiuri Africanu et in <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu. Ca per certu da<lb/> quilla sacra tavula di maniari, <lem n='40' type='0'/>a la quali issi erannu vinuti<lb/> <lem n='2068' type='0'/>discordanti per grandi odiu, issi se nde parteru et amici et<lb/> coniuncti per <lem n='4216' type='0'/>affinitati et per parentiscu. Ca <lem n='1825' type='0'/>Scipio non fu<lb/> contentu di vidiri et di aviri fatta concordia cum <lem n='3124' type='0'/>Graccu, facendu<lb/> lu Senatu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1162' type='0'/>convitu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter, ma, ultra ch�, li <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> sua <lem n='1547' type='0'/>fylia Cornelia per <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='821'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu in <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni <lem n='897' type='0'/>apparessi precipua humanitati<lb/> di quista maynera: ca issu <lem n='479' type='0'/>diffindiu per summu studiu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='4217' type='0'/>Gabinu in una sua questiuni, lu quali, essendu<lb/> consulu, avia cachatu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3347' type='0'/>Ciceru fora di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='822'/>Issu medemmi<lb/> <lem n='3347' type='0'/>Ciceru <lem n='479' type='0'/>diffindiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='4218' type='0'/>Vatiniu in <lem n='31' type='0'/>duy questiuni, lu<lb/> quali sempri era statu <lem n='357' type='0'/>contrariusu <lem n='8' type='0'/>a sua dignitati, commu sanza<lb/> <lem n='408' type='0'/>piccatu di ligiriza cuss� cu altra laudi. Ca un pocu pl�<lb/> <lem n='2854' type='0'/>bellamenti se <lem n='347' type='0'/>vincinu li iniurij per <lem n='702' type='0'/>beneficij ca <lem n='2454' type='0'/>ricompensanduli<lb/> cun <lem n='2868' type='0'/>pertinacia di <lem n='2443' type='0'/>avicindivili odiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='823'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Lu factu di <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni cuss� parssi <lem n='2339' type='0'/>rasunivili que eciandeu<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu Bellu, <lem n='2122' type='0'/>quantunquata li fussi multu inimicu, non<lb/> <lem n='2641' type='0'/>duttau di <lem n='3104' type='0'/>sigutarlu. Lu quali <lem n='2627' type='0'/>Publiu, <lem n='1057' type='0'/>accusatu da li tri<lb/> <lem n='4219' type='0'/>Lentuli di peccatu di <lem n='4075' type='0'/>incestu, diffisi per sua <lem n='4220' type='0'/>advucaciuni l'unu<lb/> di <lem n='2682' type='0'/>quissi, <lem n='1057' type='0'/>accusatu di <lem n='4221' type='0'/>ambitu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='824'/>Et <lem n='611' type='0'/>missisi in cori, <lem n='625' type='0'/>guardandu<lb/> lu judici et lu preturi et lu templu di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta <supplied>ca in quillu<lb/> templu avia <lem n='3437' type='0'/>Lentulu offisu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2627' type='0'/>Plubliu</supplied> di essiri amicu di<lb/> <lem n='3437' type='0'/>Lentulu, intra li quali <lem n='3437' type='0'/>Lentulu, vulendu dirupari la saluti di<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu, per laydu piccatu avia <lem n='3002' type='0'/>allegatu cu <lem n='2275' type='0'/>jnimikivili <lem n='107' type='0'/>vuci.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='161'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='825'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4222' type='0'/>Caniniu <lem n='3010' type='0'/>Gallu fici insemblamenti commu <lem n='137' type='0'/>maravilyusu<lb/> reu et <lem n='137' type='0'/>maravilyusu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi, et <lem n='577' type='0'/>pilyandu per <lem n='276' type='0'/>mulyeri<lb/> la <lem n='1547' type='0'/>filya di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, lu quali issu avia <lem n='999' type='0'/>dampnatu, e facendu<lb/> sou <lem n='2809' type='0'/>prucuraturi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4223' type='0'/>Mecolinu, da lu quali issu era statu<lb/> <lem n='999' type='0'/>dampnatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='826'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma commu la vita di <lem n='4224' type='0'/>Celiu <lem n='3026' type='0'/>Ruffu <lem n='1579' type='0'/>lurda et bructa, cuss�<lb/> la mesericordia que issu fici <lem n='8' type='0'/>a Quintu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu esti da laudari.<lb/> <lem n='40' type='0'/>A lu quali, vinchutu da s� per <lem n='670' type='0'/>publica questiuni, cun<lb/> ch� sia cosa que sua <lem n='72' type='0'/>matra Cornelia no li rendissi li <lem n='610' type='0'/>pussissiuni<lb/> <lem n='236' type='0'/>commissi <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='935' type='0'/>fidi et issa avissi adimandatu lu sou ayutu<lb/> per littiri, <lem n='4225' type='0'/>pertinacissimamenti <lem n='1494' type='0'/>ayutau lu <lem n='4226' type='0'/>absenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='827'/>Eciandeu<lb/> recitau la <lem n='1005' type='0'/>pistula <lem n='4227' type='0'/>indicatrici di ultima necessitati, per la quali<lb/> issu <lem n='2779' type='0'/>suvertiu la spiatata avaricia di Cornelia. Quistu factu per<lb/> la sua grandissima humanitati, <lem n='879' type='0'/>quamvisdeu que <lem n='4224' type='0'/>Celiu lu facissi,<lb/> non esti da <lem n='617' type='0'/>riprendiri oy da <lem n='569' type='0'/>refutari.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='828'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, di <lem n='2827' type='0'/>abstinenza et di continenza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='829'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Con grandi sullicitudini et con <lem n='3688' type='0'/>precipuu studiu esti da<lb/> ricuntari commu grandimenti su rimoti da li petti di li nobili<lb/> homini per rasuni et per consilyu li <lem n='4228' type='0'/>inpetuositati di la<lb/> libidini et di la avaricia, li quali su <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a lu fururi, e<lb/> commu <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti sia stata <lem n='8' type='0'/>a <lem n='619' type='0'/>rigiri <lem n='1810' type='0'/>eternalimenti quilla citati,<lb/> in la quali pocu putiri appiru lu desideriu oy <lem n='1951' type='0'/>appetitu di<lb/> luxuria et di munita. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='830'/>Ca intra quilli homini uvi passaru quisti<lb/> <lem n='246' type='0'/>pestilentij certissimi di lu humanu <lem n='1387' type='0'/>linagi <lem n='4229' type='0'/>signur�a la iniuria,<lb/> la infamia <lem n='1855' type='0'/>scurri per li lingui. Adonca <lem n='427' type='0'/>aricurdimu li <lem n='565' type='0'/>custumi<lb/> <lem n='357' type='0'/>contrariusi <lem n='8' type='0'/>a quisti cuss� <lem n='199' type='0'/>crudili vicij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='831'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1825' type='0'/>Scipio, essendu di <lem n='485' type='0'/>etati di <formula>XXIIIJ</formula>, cun ch� sia cosa<lb/> que, pilyata <lem n='3187' type='0'/>Carthagini di Spagna, i� issu avissi avuti pl�<lb/> grandi <lem n='2457' type='0'/>agurij di pilyari la gran <lem n='3187' type='0'/>Carthagini et avissi redutti in<lb/> sou putiri multi <lem n='2903' type='0'/>stagi, li quali li <lem n='3290' type='0'/>Africani avianu misi in guardia<lb/> intra di la citati, intra li quali <lem n='2903' type='0'/>stagi era una <lem n='125' type='0'/>virgini di <lem n='485' type='0'/>etati<lb/> sufficienti la quali era multu bellissima, issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, essendu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='162'/>juvini et sanza <lem n='276' type='0'/>mulyeri et vincituri, da poy que issu sappi<lb/> que quilla <lem n='125' type='0'/>virgini era nata di nobili locu intra li Celtiberi et<lb/> era <lem n='4230' type='0'/>inguaiata <lem n='8' type='0'/>ad unu nobilissimu homu di quilla genti, qui<lb/> avia nomu <lem n='4231' type='0'/>Indibili, riquesti li soy <lem n='960' type='0'/>parenti et lu sou <lem n='4232' type='0'/>citu, <lem n='162' type='0'/>dunaulila<lb/> non <lem n='982' type='0'/>curructa n�n <lem n='202' type='0'/>tukata da nullu. Eciandeu lu auru,<lb/> lu quali era statu purtatu per <lem n='4233' type='0'/>rescattitu di la virgini, issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio<lb/> lu <lem n='3425' type='0'/>aiustau <lem n='40' type='0'/>a la summa di la <lem n='1721' type='0'/>doti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='832'/>Per la quali continenza<lb/> et munificencia <lem n='4231' type='0'/>Indibili, <lem n='2382' type='0'/>obligatu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, <lem n='1026' type='0'/>reducendu<lb/> li animi di li Celtiberi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='80' type='0'/>amari li Rumani, <lem n='2678' type='0'/>arindiuli <lem n='223' type='0'/>meritu<lb/> di la gratia que <lem n='1825' type='0'/>Scipio l'avia facta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='833'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma commu Spagna fu testimonia di la abstinencia di<lb/> quistu homu, cuss� di la abstinencia di <lem n='1667' type='0'/>Catuni foru testimonij<lb/> <lem n='4234' type='0'/>Epirus di <lem n='4235' type='0'/>Achaya et li insuli <lem n='4236' type='0'/>Ciclades et quilla parti di <lem n='2795' type='0'/>Asya,<lb/> qui esti <lem n='40' type='0'/>a la marina in pressu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1356' type='0'/>Cypru. Da li quali citati oy<lb/> terri, cun ch� sia cosa que issu <lem n='1405' type='0'/>Cato <lem n='3135' type='0'/>sarcissi lu officiu di purtari<lb/> la munita, cuss� appi lu sou animu <lem n='1837' type='0'/>remotu da <lem n='656' type='0'/>gni avaricia<lb/> oy <lem n='678' type='0'/>guadagnu, j� sya ch� que issu era <lem n='4237' type='0'/>intrabulyatu in grandissima<lb/> materia di l'una intemperanza et di l'altra, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='834'/>ca et <lem n='210' type='0'/>rikizzi<lb/> reali eranu in sou putiri e tanti citati di Rumania <lem n='2153' type='0'/>habundantissimi<lb/> di <lem n='1124' type='0'/>delicij erannu per forza soy <lem n='3672' type='0'/>diverticuli. E<lb/> ch� significau per scrittura <lem n='3911' type='0'/>Muciu <lem n='3026' type='0'/>Ruffu, lu quali andau commu<lb/> leali compagnuni in <lem n='1356' type='0'/>Cypru con sicu. Di lu testimoniu di<lb/> lu quali eu no ndi curu; ca quista laudi se <lem n='792' type='0'/>confirma per argumentu<lb/> propriu, ca di unu medemmi ventri di natura esti<lb/> nata la continencia et issu <lem n='1405' type='0'/>Cato.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='835'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='1970' type='0'/>constau certamenti et cosa manifesta fu que<lb/> <lem n='3623' type='0'/>Drusu <lem n='4238' type='0'/>Germanicu, grandissima gloria di la <lem n='4239' type='0'/>Claudia <lem n='1211' type='0'/>familia<lb/> et <lem n='495' type='0'/>caru <lem n='252' type='0'/>ornamentu di la <lem n='480' type='0'/>patria et, cosa qui esti supra tuctu<lb/> quistu, <lem n='92' type='0'/>respondenti <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti per grandiza di li soy<lb/> operi, per lu habitu di la <lem n='485' type='0'/>etati in que illu era <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='31' type='0'/>duy divini<lb/> ochi di la republica, ch� esti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4240' type='0'/>parrastru et <lem n='40' type='0'/>a lu frati Augustu,<lb/> retinni lu usu di Venus <lem n='3829' type='0'/>inchusu intra la caritati di sua<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='163'/><lem n='276' type='0'/>mulyeri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='836'/>Eciandeu Antonia, qui fu femina la quali <lem n='1527' type='0'/>trapassau<lb/> et <lem n='566' type='0'/>avanzau per laudi la virili <lem n='1131' type='0'/>claritati di la sua <lem n='1211' type='0'/>familya, <lem n='2454' type='0'/>recompensau<lb/> lu amuri di lu maritu per nobili <lem n='935' type='0'/>fidi. La quali poy di<lb/> la morti sua, <lem n='2408' type='0'/>flurenti et di <lem n='485' type='0'/>etati et di <lem n='949' type='0'/>billizza, lu durmiri cun<lb/> sua socera appi per <lem n='629' type='0'/>maritayu. In unu medemmi lettu lu <lem n='655' type='0'/>viguri<lb/> di la juventuti di lu maritu fu astutatu et lu <lem n='655' type='0'/>viguri di la<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='1360' type='0'/>invechau per <lem n='1700' type='0'/>experienzia di <lem n='4241' type='0'/>viduitati. Quista camera<lb/> <lem n='386' type='0'/>mitta fini <lem n='8' type='0'/>a cutali <lem n='1700' type='0'/>experiencij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='837'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> E, da modu in <lem n='3176' type='0'/>dananti, <lem n='2106' type='0'/>vakimu <lem n='8' type='0'/>a diri di quilli, lu animu<lb/> di li quali per nullu tempu <lem n='2106' type='0'/>vacau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1620' type='0'/>ripuniri oy <lem n='8' type='0'/>a <lem n='219' type='0'/>guadagnari<lb/> munita. <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='4242' type='0'/>Martinu, juvini di nobili <lem n='1387' type='0'/>linaiu et<lb/> clara <lem n='4243' type='0'/>prugenia di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3257' type='0'/>Anciu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali la citati di li Volsci<lb/> pilyata <lem n='304' type='0'/>aiunssi quistu <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='4244' type='0'/>Curiolu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='838'/>cun ch� sia cosa ki<lb/> issu, avendu facti operi di grandissima furtizza, et fussi statu<lb/> laudatu ananti li cavaleri multu <lem n='4245' type='0'/>curusamenti da <lem n='2613' type='0'/>Postumiu<lb/> lu consulu et eciandeu, <lem n='162' type='0'/>dunanduli lu consulu tutti <lem n='163' type='0'/>duni cavalariski,<lb/> et <lem n='162' type='0'/>dunanduli <formula>C</formula> <lem n='4246' type='0'/>jogi di campu et <formula>X</formula> <lem n='1526' type='0'/>cattivi, quali issu<lb/> vulissi oy <lem n='746' type='0'/>esligissi, et altritanti <lem n='62' type='0'/>cavalli ornati, et <lem n='162' type='0'/>dunanduli<lb/> <formula>C</formula> <lem n='455' type='0'/>boy et argentu tantu quantu issu putissi <lem n='145' type='0'/>sustiniri, nulla cosa<lb/> endi volsi pilyari, salvu unu cattivu qui lu avia <lem n='559' type='0'/>albergatu<lb/> et unu cavallu per sou corpu, quandu andava in factu di armi.<lb/> Per la quali cuss� <lem n='2155' type='0'/>circumspecta muderanza di animu issu<lb/> lassau in <lem n='725' type='0'/>dubiu quali fussi pl� dignu di laudi oy lu <lem n='3436' type='0'/>amiritari<lb/> di quisti <lem n='163' type='0'/>duni oy lu <lem n='2164' type='0'/>renunzari que issu fici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='839'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1805' type='0'/>Curiu, lu quali fu <lem n='4247' type='0'/>exactissima <lem n='1776' type='0'/>norma di<lb/> temperanza et <lem n='855' type='0'/>perfectissimu <lem n='307' type='0'/>spechu di furtizza, quandu li<lb/> Sanniti lu vinniru <lem n='8' type='0'/>a vidiri, truvarulu sedendu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1516' type='0'/>scannu<lb/> di <lem n='4014' type='0'/>furitanu et <lem n='1142' type='0'/>cenandu <lem n='8' type='0'/>ad una scutella di <lem n='585' type='0'/>lignu cutali <lem n='521' type='0'/>viandi,<lb/> commu <lem n='3091' type='0'/>adimustrava lu apparatu sou. Ma issu per certu <lem n='2378' type='0'/>sprezau<lb/> li <lem n='210' type='0'/>rikizzi di li Sanniti e li Sanniti guardaru per <lem n='439' type='0'/>miravilya<lb/> la sua puvirtati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='840'/>Ca, cun ch� sya cosa que issi l'avissiru purtatu<lb/> unu grandi pisu di auru qui l'era mandatu per parti di<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='164'/>la universitati et <lem n='15' type='0'/>avissirulu invitatu con <lem n='281' type='0'/>benigni paroli que li<lb/> <lem n='429' type='0'/>placissi di pilyari quillu auru, issu <lem n='1412' type='0'/>solssi lu vultu <lem n='8' type='0'/>a ridiri:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='841'/>�Vuy - diss' issu - ministri da lu intuttu di vacanti <lem n='3821' type='0'/>legaciuni,<lb/> non volyu diri di pacha oy <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili, diciti <lem n='40' type='0'/>a li Sanniti<lb/> que <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1805' type='0'/>Curiu ananti voli <lem n='366' type='0'/>cumandari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4248' type='0'/>pecuniusi oy<lb/> <lem n='502' type='0'/>riki ca <lem n='290' type='0'/>farssi issu <lem n='2753' type='0'/>pecuniusu oy <lem n='313' type='0'/>riku. E <lem n='4249' type='0'/>ripurtaritivindi quistu<lb/> <lem n='163' type='0'/>dunu, lu quali commu esti preciusu cuss� fu <lem n='4250' type='0'/>apensatu et<lb/> truvatu per malu di li homini; e <lem n='2882' type='0'/>ricuntiriti loru, et <lem n='491' type='0'/>aricurdaritivi,<lb/> que n�n eu possu essiri vinchutu in batalya n�n <lem n='982' type='0'/>curructu<lb/> per munita�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='842'/>Issu medemmi <lem n='1805' type='0'/>Curiu, avendu cachatu <lem n='1653' type='0'/>Pirru di<lb/> <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, non <lem n='202' type='0'/>tukau nienti di la preda reali, di la quali issu avia<lb/> <lem n='2630' type='0'/>arikutu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='843'/>Et eciandeu, urdinatu<lb/> que fu da lu Senatu que chascunu cavaleri avissi <formula>VIJ</formula><lb/> <lem n='4246' type='0'/>jogi de terra et que issu <lem n='1805' type='0'/>Curiu end'avissi <formula>L</formula>, issu no ndi volssi<lb/> pilyari pl� di l'altri, pensandu que pocu <lem n='4251' type='0'/>ydoneu citadinu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> republica esti quillu qui non esti contentu di ch� qui se <lem n='162' type='0'/>dona<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'altri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='844'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu medemmu <lem n='597' type='0'/>senc�u <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu <lem n='4252' type='0'/>Lucinu qui fu lu<lb/> mayuri homu <lem n='40' type='0'/>a lu su tempu et di hunuri et di <lem n='265' type='0'/>auctoritati di<lb/> tucta la citati, ma di <lem n='210' type='0'/>rikizzi issu era <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1730' type='0'/>chascadunu <lem n='955' type='0'/>puvirissimu.<lb/> Lu quali, cun ch� sia cosa que li Sampniti li quali<lb/> erannu tutti soy <lem n='4166' type='0'/>clientuli l'avissiru apresentati <formula>X</formula> pondi di<lb/> munita di rami et <formula>V</formula> d'argentu et altretanti servi, issu rimandau<lb/> <lem n='4045' type='0'/>aretu ogni cosa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='845'/>Ca issu per beneficiu di sua continencia<lb/> era <lem n='1104' type='0'/>strariku sanza munita et era asay <lem n='1305' type='0'/>acumpagnatu sanza usu<lb/> di <lem n='1211' type='0'/>familya; imper� ca <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu <lem n='46' type='0'/>facialu <lem n='313' type='0'/>riku non lu<lb/> sou multu pussidiri, ma lu pocu <lem n='1509' type='0'/>dysiari. Adonca la sua casa<lb/> commu fu voyta di lu <lem n='1098' type='0'/>argenti et di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi di li Sanniti, cuss�<lb/> fu plena di gloria aquistata per quisti <lem n='447' type='0'/>cosi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='846'/>Li desiderij di<lb/> <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu foru <lem n='4253' type='0'/>consentanei <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2164' type='0'/>renunzati oy <lem n='569' type='0'/>rifutati <lem n='163' type='0'/>duni ca,<lb/> cun ch� sia cosa que issu <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu essendu andatu per legatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1653' type='0'/>Pirru et standu <lem n='1566' type='0'/>davanti d'issu avissi audutu unu homu di<lb/> Tessalia qui avia nomu <lem n='4254' type='0'/>Cinea qui ricuntava que unu Athenisi<lb/> multu famusu in sciencia <lem n='268' type='0'/>amunia et predicava que li homini<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='165'/>non <lem n='2' type='0'/>divianu fari nulla cosa si non per amuri di dilectu,<lb/> issu <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu pilyau quilla parola commu per monstru et incontinenti<lb/> pregau que cutali sapientia avissiru et <lem n='1653' type='0'/>Pirru et li<lb/> Sampniti tutti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='847'/>J� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que <lem n='3321' type='0'/>Athenes se <lem n='1103' type='0'/>gluriennu di sapientia,<lb/> non pertantu chascunu homu discretu ananti <lem n='370' type='0'/>vuria commu<lb/> <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu, qui <lem n='3047' type='0'/>detestava lu delectu, ca commu <lem n='1618' type='0'/>Epicurru,<lb/> qui <lem n='366' type='0'/>cumandava que li homini lu <lem n='3104' type='0'/>sicutassiru commu summu<lb/> beni. La quali cosa eciandeu adimustrau lu avinimentu qui<lb/> vinni. Ca <lem n='691' type='0'/>dimentri que la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma intisi <lem n='8' type='0'/>a delectu, issa<lb/> perdiu lu summu imperiu, lu quali issa avia aquistatu fatigandu<lb/> et <lem n='1835' type='0'/>travaliandu e quillu non <lem n='120' type='0'/>potti eciandeu diffindiri la<lb/> frankiza, ma quista eciandeu la <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='162' type='0'/>dunari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='848'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2717' type='0'/>Rasunivilimenti puria pensari <lem n='653' type='0'/>alcuni que <lem n='2628' type='0'/>Quintus Turbo,<lb/> qui appi <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='4255' type='0'/>Gatiliu, fussi statu discipulu di <lem n='1805' type='0'/>Curiu<lb/> et di <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu. <lem n='40' type='0'/>A lu quali essendu consulu, cun ch� sia cosa<lb/> que la genti di li <lem n='4256' type='0'/>Etholi l'avissiru mandati per lur messagi gran<lb/> <lem n='4257' type='0'/>vassillami di argentu di ogni usu et di gran pisu et <lem n='1823' type='0'/>suttilimenti<lb/> <lem n='942' type='0'/>lavurata, li quali messagi eranu vinuti <lem n='40' type='0'/>a lu tempu passatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1953' type='0'/>visitarilu per <lem n='864' type='0'/>alegrarssi con sicu et aviannu <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4256' type='0'/>Etholij que issi avianu vistu in sua tavula vassillami di<lb/> <lem n='4258' type='0'/>crita, issu Turbo lur <lem n='366' type='0'/>cumandau que issi si ndi riturnassiru<lb/> cu li soy <lem n='3983' type='0'/>sarcini, n�n <lem n='398' type='0'/>pensassiru di <lem n='166' type='0'/>succuriri <lem n='40' type='0'/>a la continencia<lb/> commu <lem n='40' type='0'/>a la puvirtati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='849'/>O commu beni eu <lem n='15' type='0'/>aiu proposti li <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> <lem n='3035' type='0'/>dumestiki <lem n='8' type='0'/>a quilli di li <lem n='4256' type='0'/>Etholi! Se la <lem n='485' type='0'/>etati di modu avissi vulutu<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutari lu exemplu di la temperanza! Modu <lem n='8' type='0'/>a qui <lem n='93' type='0'/>simu<lb/> nui vinuti! Apena se <lem n='120' type='0'/>poti impetrari da li servi que issi non <lem n='1347' type='0'/>fastidienu<lb/> quilla <lem n='3796' type='0'/>vassillami oy <lem n='1406' type='0'/>arnisi di casa, di la quali non si<lb/> virgugnau intandu lu <lem n='686' type='0'/>cunsulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='850'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2788' type='0'/>Paulu, cun ch� sia cosa que, vinchutu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3220' type='0'/>Perses<lb/> et prisu issu cu li <lem n='210' type='0'/>rikizzi di Macedonia, avissi <lem n='458' type='0'/>saciata la<lb/> <lem n='4259' type='0'/>inveterata puvirtati di la nostra citati fin <lem n='8' type='0'/>a tantu que <lem n='3108' type='0'/>skictu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='166'/>in quillu tempu fu liberatu lu populu da <lem n='4260' type='0'/>tributarssi, non pertantu<lb/> issu non <lem n='2630' type='0'/>arikiu la sua casa di nienti, pensandu issu d'aviri<lb/> bonu <lem n='2490' type='0'/>partitu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='20' type='0'/>mani se per quilla oy di quilla victoria<lb/> li altri se nd'avissiru prisa la munita et issu la gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='851'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a quistu iudiciu di animu s'<lem n='4130' type='0'/>atestaru Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> et <lem n='4261' type='0'/>Gurges <lem n='4262' type='0'/>Munerius et <lem n='1913' type='0'/>Ugulinu <lem n='4088' type='0'/>Pingituri, li quali, essendu<lb/> mandati per messagi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1559' type='0'/>Pthulumeu, li <lem n='447' type='0'/>cosi, li<lb/> quali issi aviannu <lem n='453' type='0'/>ricipputi da <lem n='1559' type='0'/>Pthulumeu privatamenti, <lem n='50' type='0'/>purtaruli<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='152' type='0'/>tresoru, etiandeu ananti que issi <lem n='2882' type='0'/>ricuntassiru la lur<lb/> <lem n='3552' type='0'/>messageria, issi <lem n='81' type='0'/>iudicandu que nullu officiali per sou officiu<lb/> non <lem n='2' type='0'/>divi altra cosa vuliri si non laudi di beni fari sou officiu.<lb/> Z� que eu dir�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='852'/>Ma quillu fu grandi indiciu di la humanitati<lb/> di lu Senatu et di attenta disciplina di li nostri mayuri: ca<lb/> dati foru <lem n='40' type='0'/>a li legati quilli <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali issi avianu <lem n='1620' type='0'/>riposti <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu <lem n='152' type='0'/>tresoru, non skittu per decretu di lu Senatu ma eciandeu<lb/> vulendu lu populu. E li questuri li <lem n='2678' type='0'/>arinderu <lem n='40' type='0'/>a li legati<lb/> <lem n='3567' type='0'/>prumptamenti. Et in tal guisa in uni medemmi <lem n='447' type='0'/>cosi la liberalitati<lb/> di <lem n='1559' type='0'/>Pthulumeu et la abstinencia di li legati e la <lem n='4263' type='0'/>equitati<lb/> di lu Senatu et di lu populu appi <lem n='1676' type='0'/>debita parti di laudabili factu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='853'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Per <lem n='785' type='0'/>dricta prova se dimustra que <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu Piso in<lb/> <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera di laudi fu <lem n='2768' type='0'/>emulu et <lem n='4000' type='0'/>zelaturi di la continencia<lb/> di li <lem n='2741' type='0'/>Fabij et di <lem n='1913' type='0'/>Ugolinu. Essendu issu consulu, <lem n='1107' type='0'/>deliberata<lb/> Sicilia da la gravusa <lem n='75' type='0'/>guerra di li fugitivi, issu <lem n='598' type='0'/>segundu la<lb/> <lem n='3674' type='0'/>custumi di li imperaduri <lem n='3436' type='0'/>ameritava per <lem n='163' type='0'/>duni <lem n='8' type='0'/>a tutti quilli qui<lb/> aviannu ben factu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='854'/>Intra li quali issu <lem n='260' type='0'/>hunurau <lem n='8' type='0'/>a sou filyu <supplied>di<lb/> <lem n='173' type='0'/>titulo de corona</supplied> di tri <lem n='6' type='0'/>livri di auru, lu quali in <lem n='1324' type='0'/>alquanti <lem n='377' type='0'/>loci<lb/> avia <lem n='952' type='0'/>cumbatutu <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti, <lem n='39' type='0'/>dicenduli ananti quisti paroli:<lb/> ca non era convinivili cosa que lu officiali <lem n='162' type='0'/>dunassi di la<lb/> munita <lem n='670' type='0'/>publica cosa qui riturnassi in sua casa. E <lem n='39' type='0'/>dissu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> sou filyu que issu <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='1309' type='0'/>testamentu li <lem n='399' type='0'/>lassaria <formula>IIJ</formula> libri d'auru<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu lu filyu <lem n='453' type='0'/>ricipissi hunuri publicamenti da lu<lb/> <lem n='685' type='0'/>duca et privatamenti da lu <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='167'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='855'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, se <lem n='653' type='0'/>alcunu gentili homu esti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='127' type='0'/>mundu qui usi<lb/> pelli di <lem n='4265' type='0'/>chavrelli in locu di <lem n='2670' type='0'/>tappiti et <lem n='815' type='0'/>acompagnatu da tri servi<lb/> <lem n='619' type='0'/>reya tutta Spagna et co <lem n='53' type='0'/>spisa di cinquicentu <lem n='60' type='0'/>medalgi <lem n='524' type='0'/>vaya<lb/> <lem n='1459' type='0'/>ultramari, e qui sia contentu di unu medemmi civu et di unu<lb/> medemmi vinu di qui se <lem n='2234' type='0'/>contentanu li marinari, non ser� issu<lb/> <lem n='1239' type='0'/>riputatu <lem n='137' type='0'/>maravilyus' homu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='856'/>Ma per certu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='145' type='0'/>sustinni<lb/> <lem n='2739' type='0'/>pacientissimamenti lu superiuri <lem n='1405' type='0'/>Cato ca la <lem n='807' type='0'/>vuluntarusa usanza<lb/> di la sua <lem n='4266' type='0'/>frugalitati continia <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1667' type='0'/>Catuni in quista maynera<lb/> con gran <lem n='312' type='0'/>dulcizza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='857'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Per grandi <lem n='1331' type='0'/>spaciu d'<lem n='431' type='0'/>anni dissisi lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri <lem n='1405' type='0'/>Cato da<lb/> la prima continencia, commu quasi natu issu <lem n='1405' type='0'/>Cato essendu la<lb/> citati nostra y� <lem n='313' type='0'/>rika et <lem n='864' type='0'/>alegranduse di <lem n='424' type='0'/>largheza di vita. Non<lb/> pertantu issu <lem n='1405' type='0'/>Cato essendu intra di li guerri civili et <lem n='3682' type='0'/>amenandu<lb/> con <lem n='901' type='0'/>sigu sou filyu, appi skittu <formula>XIJ</formula> <lem n='1937' type='0'/>sclavi, <lem n='1254' type='0'/>plusur per <lem n='1394' type='0'/>cuntu<lb/> ca lu superiuri <lem n='1405' type='0'/>Cato; ma, <lem n='1788' type='0'/>considirati li tempurali diversi di<lb/> <lem n='565' type='0'/>custumi, foru pl� <lem n='651' type='0'/>poki.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='858'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='864' type='0'/>Alegrassi lu cori <lem n='1820' type='0'/>transcurrendu la memoria di li grandissimi<lb/> homini. <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emilyanu, poy di <lem n='31' type='0'/>duy soy <lem n='2302' type='0'/>consulati<lb/> nobilissimi et altretanti triumphi di grandissima gloria, andau<lb/> in officiu di <lem n='3821' type='0'/>legaciuni con <formula>VIJ</formula> servi. E pensu ben eu que<lb/> issu end'aviria pututu <lem n='198' type='0'/>accatari pl� di li <lem n='1530' type='0'/>spolgi di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini<lb/> et di <lem n='3690' type='0'/>Numancia, si non ca issu annanti volsi que di li soy boni<lb/> operi la laudi vinissi <lem n='8' type='0'/>ad issu, et la preda et li rikizi vinissiru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='859'/>Adonca andandu issu intra di la genti compagnuni<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et intra di li furesteri non se <lem n='1906' type='0'/>cuntavanu li soy <lem n='1937' type='0'/>sclavi,<lb/> ma li soy victorij; n�n s'aprezava quantu di auru et di argentu<lb/> issu purtava con sicu, ma quantu di laudi et di bona<lb/> <lem n='557' type='0'/>fama.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='860'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu la continencia di lu universu populu di<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='168'/><lem n='1052' type='0'/>Ruma fu <lem n='138' type='0'/>cannussuta multi <lem n='440' type='0'/>fiati. Ma <lem n='8' type='0'/>a nuy asay basta di <lem n='2882' type='0'/>ricuntarindi<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy exempli qui foru in multu diversi tempurali.<lb/> <lem n='1653' type='0'/>Pirru, solta la <lem n='571' type='0'/>pagura c'aviannu li Rumani di lu <lem n='2019' type='0'/>impetu sou,<lb/> per� ca <lem n='3260' type='0'/>debilitati erannu l'armi di li <lem n='4267' type='0'/>Epyroti, vulendu <lem n='4268' type='0'/>mercatandiari<lb/> la <lem n='228' type='0'/>benivolencia di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma ca lu putiri<lb/> sou non avia issu <lem n='120' type='0'/>puttutu <lem n='3260' type='0'/>debilitari, quasi tuttu lu apparatu<lb/> di li reali <lem n='210' type='0'/>rikizzi avia factu purtari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='861'/>Ma, cun ch� sia<lb/> cosa que li soy legati purtassiru intornu di la casi di li Rumani<lb/> <lem n='163' type='0'/>duni di gran <lem n='1398' type='0'/>preciu et di diversi mayneri di <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='2405' type='0'/>aconci<lb/> altress� ben <lem n='8' type='0'/>a masculi comu <lem n='8' type='0'/>a femini, nulla porta lur fu aperta<lb/> per <lem n='453' type='0'/>ricippirindi <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='163' type='0'/>dunu. E lu <lem n='2994' type='0'/>diffinsuri, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='1653' type='0'/>Pirru, di<lb/> la <lem n='806' type='0'/>luxuriusa <lem n='3550' type='0'/>Tarantu pl� animusu ca <lem n='2306' type='0'/>efficaci, non <lem n='349' type='0'/>sachu se con<lb/> mayuri gloria sia statu cachatu da li <lem n='565' type='0'/>custumi di la nostra citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='862'/>Eciandeu in quilla procella, la quali <lem n='3182' type='0'/>inflisseru <lem n='40' type='0'/>a la republica<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4269' type='0'/>Cimia, fu vista <lem n='137' type='0'/>maravilyusa abstinencia<lb/> di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ca, cun ch� sia cosa que issi<lb/> avissiru <lem n='1503' type='0'/>concessu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='348' type='0'/>populazzu di <lem n='4270' type='0'/>arubari li casi di quilli<lb/> qui eranu stati <lem n='3860' type='0'/>forbanduti da issi, nullu homu se truvau qui<lb/> adimandassi preda cu lu civili plantu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='863'/>Ca <lem n='1730' type='0'/>chascadunu homu<lb/> s'<lem n='280' type='0'/>astinni da li lur casi commu da li templi sacrati; la quali cuss�<lb/> <lem n='711' type='0'/>misericurdiusa continencia di lu populu fu unu <lem n='1749' type='0'/>tacitu <lem n='4271' type='0'/>scombizzu<lb/> di li <lem n='199' type='0'/>crudili vincituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='864'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Et, <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy non <lem n='16' type='0'/>aiamu invidia <lem n='40' type='0'/>a li furesteri in<lb/> la memoria di quista laudi, <lem n='3650' type='0'/>Pericle, principi di li <lem n='2179' type='0'/>Athinisi,<lb/> cun ch� sia cosa qui issu avissi per <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni in la preturia<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4272' type='0'/>Sophocles scritturi di li <lem n='1735' type='0'/>tragedij e <lem n='2682' type='0'/>quissu <lem n='4272' type='0'/>Sophocles, qui era <lem n='185' type='0'/>ristrictu<lb/> con <lem n='3650' type='0'/>Pericles insemblamenti per publicu officiu, laudassi<lb/> con <lem n='4273' type='0'/>apustati paroli la <lem n='949' type='0'/>bellizza di una nobili <lem n='3222' type='0'/>citella qui passava<lb/> da locu, <lem n='3650' type='0'/>Pericle, <lem n='2763' type='0'/>rimpruchanduli <lem n='2324' type='0'/>intemperancia, li <lem n='39' type='0'/>dissi ca lu<lb/> preturi non skittu <lem n='2' type='0'/>divia aviri li soy <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='3004' type='0'/>continenti da ogni<lb/> <lem n='678' type='0'/>guadagnu, ma eciandeu li ochi da ogni <lem n='1664' type='0'/>dishunestu sguardu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='865'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma issu <lem n='4272' type='0'/>Sophocles, i� essendu multu <lem n='3917' type='0'/>vetranu cun ch�<lb/> sia cosa que unu lu adimandassi si issu usava pl� li <lem n='447' type='0'/>cosi di la<lb/> luxuria: �Li <lem n='394' type='0'/>dei <supplied><lem n='99' type='0'/>pregu eu</supplied> - diss' issu - melyuri <lem n='447' type='0'/>cosi <supplied>mi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='169'/>facianu</supplied>, ca vulunteri eu mi ndi partivi comu da una furiusa<lb/> <lem n='442' type='0'/>signuria�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='866'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Nuy avimu intisu que <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati fu, di <lem n='3544' type='0'/>vetranizza, <lem n='1170' type='0'/>egualmenti<lb/> <lem n='4274' type='0'/>abstinenti: di la quali opiniuni non ser� <lem n='1401' type='0'/>pizzula <lem n='935' type='0'/>fidi<lb/> la hystoria qui <lem n='3104' type='0'/>secuta. In una <lem n='1256' type='0'/>vigilia qui se facia <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes<lb/> una nobili et bella putana, qui avia nomu <lem n='4275' type='0'/>Phyrria, se <lem n='1699' type='0'/>culcava<lb/> pressu d'issu, <lem n='13' type='0'/>assendu ben gravusu di vinu. Et avia <lem n='2682' type='0'/>quissa<lb/> <lem n='4275' type='0'/>Phyrria <lem n='386' type='0'/>missa una <lem n='4276' type='0'/>inguaiatura cun certi juvini se issa putissi<lb/> <lem n='2211' type='0'/>curumpiri la sua temperancia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='867'/>La quali putana issu <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati<lb/> non <lem n='2378' type='0'/>sprezzandula n�n di factu n�n di parola, ma <lem n='399' type='0'/>lassandula stari<lb/> <lem n='1926' type='0'/>culcata con sicu <lem n='691' type='0'/>dementri que issa volsi, <lem n='399' type='0'/>lassaula <lem n='2698' type='0'/>falluta di<lb/> sua intinciuni, fattu <lem n='4274' type='0'/>astinenti di animu plenu di sapientia. Ma<lb/> eciandeu lu dittu di la <lem n='2203' type='0'/>putanella fu multu <lem n='804' type='0'/>curtisi: ca li juvini<lb/> <lem n='290' type='0'/>facendusi <lem n='1430' type='0'/>gabbi d'issa que, essendu issa cuss� nobili<lb/> et cuss� bella, issa non avia pututu smoviri <lem n='8' type='0'/>a delectu lu<lb/> animu di lu <lem n='2797' type='0'/>vetranu et <lem n='2087' type='0'/>adimandanduli la <lem n='4276' type='0'/>inguaiatura di qui<lb/> era statu factu lu <lem n='672' type='0'/>pactu, issa rispusi que la <lem n='4276' type='0'/>inguaiatura era stata<lb/> facta di homo ma non di <lem n='4277' type='0'/>st�tuta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='868'/><lem n='188' type='0'/>Potisi quista continencia<lb/> di <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati <lem n='286' type='0'/>dimustrari da homu <lem n='653' type='0'/>alcunu pl� <lem n='1234' type='0'/>veracimenti oy<lb/> pl� propriamenti ca fu <lem n='1722' type='0'/>espressa da issa la <lem n='2203' type='0'/>putanella? <lem n='4275' type='0'/>Phyrria<lb/> per sua <lem n='949' type='0'/>belizza da nulla parti <lem n='3791' type='0'/>imbrussinau la sua <lem n='2079' type='0'/>constantissima<lb/> abstinencia.<lb/> Ma qui cosa di viciu endi <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='4278' type='0'/>scutulari lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru?<lb/> Altress� ben purray tu pensari que issu <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati fu<lb/> commu statua <lem n='720' type='0'/>attentata da issu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='869'/><lem n='1650' type='0'/>Alexandru issu<lb/> li avia mandati soy legati cu <lem n='1324' type='0'/>alquanti talenti d'auru. Li quali<lb/> essendu i� venuti in <lem n='4235' type='0'/>Achaya, issu li <lem n='453' type='0'/>ricippi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1290' type='0'/>aberghu cun pizzulu<lb/> apparatu commu issu avia <lem n='2677' type='0'/>custumatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='870'/>Lu jornu qui vinni<lb/> apressu, <lem n='2087' type='0'/>adimandandulu li legati <lem n='8' type='0'/>a qui vulia issu que la<lb/> munita se <lem n='1906' type='0'/>cuntassi: �E que - diss' issu - non <lem n='124' type='0'/>intendistivu<lb/> vui per la <lem n='1127' type='0'/>cena di <lem n='4279' type='0'/>heri sira que eu non avia misteri di munita?�<lb/> In quista guisa lu <lem n='1601' type='0'/>rigi volsi <lem n='198' type='0'/>acatari la amistati di lu <lem n='111' type='0'/>phylosophu,<lb/> ma non <lem n='120' type='0'/>potti.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='170'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='871'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, li quali appi <lem n='1924' type='0'/>supranomu �non vinchutu�,<lb/> non <lem n='120' type='0'/>potti vinciri la continencia di <lem n='1555' type='0'/>Dyogenes <lem n='4280' type='0'/>cynnicu.<lb/> Ca essendu vinutu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru <lem n='8' type='0'/>a vidiri <lem n='1555' type='0'/>Dyogenes sedendu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu suli et <lem n='1350' type='0'/>pregandulu que issu li dicissi se vulia <lem n='653' type='0'/>alcunu serviciu<lb/> da issu, commu era <lem n='2272' type='0'/>collocatu in una <lem n='1678' type='0'/>grutta, homu di laydu<lb/> nomu ma di grandi <lem n='1902' type='0'/>excellencia: �Poy - diss' issu - parlirimu<lb/> d'altru; intratantu <lem n='1350' type='0'/>preghuti, levamiti da lu suli�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='872'/>Per<lb/> li quali paroli <lem n='4281' type='0'/>acustumausi <lem n='8' type='0'/>a diri quilla sentencia: <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> <lem n='720' type='0'/>attentau per <lem n='210' type='0'/>rikizzi di cachari <lem n='1555' type='0'/>Dyogenes di lu gradu sou,<lb/> ma pl� tostu <lem n='2609' type='0'/>Dariu cu armi. Issu <lem n='1555' type='0'/>Dyogenes, cun ch� sia cosa<lb/> que standu issu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2607' type='0'/>Syragusa e <lem n='1328' type='0'/>lavandu <lem n='417' type='0'/>herbi per maniari, <lem n='306' type='0'/>dissilli<lb/> <lem n='4282' type='0'/>Aristippu: �Se tu vulissi <lem n='2922' type='0'/>alusinghari <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu, tu non <lem n='482' type='0'/>maniarissi<lb/> quisti cos�. �<lem n='4283' type='0'/>Ananti, - dis' issu - se tu vulissi maniari<lb/> quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, tu non <lem n='2922' type='0'/>alusingarissi <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu�.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='873'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di la puvirtati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='874'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Que grandi ornamenti siannu <lem n='40' type='0'/>a li matruni li filyoli, nuy<lb/> lu truvamu scrittu da <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu <lem n='40' type='0'/>a lu libru di li <lem n='447' type='0'/>cosi ricolti.<lb/> Cornelia, mamma di li <lem n='4115' type='0'/>Gracci, cun ch� si cosa que una donna<lb/> di <lem n='3924' type='0'/>Cappua <lem n='559' type='0'/>albergata in casa li <lem n='3367' type='0'/>amustrassi soy bellissimi <lem n='1097' type='0'/>iogi<lb/> oy ornamenti <lem n='598' type='0'/>segundu quillu tempu, ca da puy se usavanu<lb/> pl� preciusi, issa la <lem n='149' type='0'/>menau per paroli fin intantu que li filyoli<lb/> soy <lem n='418' type='0'/>turnassiru da la <lem n='1236' type='0'/>scola: �Quisti - diss' issa - su li mei<lb/> ornamenti�.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='875'/> <anchor type='note' n='22'/>Ogni cosa avi, et di ch� non esti <lem n='439' type='0'/>maravilya, quillu<lb/> qui nulla cosa <lem n='1509' type='0'/>dysiya, et in ch� pl� certamenti <lem n='84' type='0'/>pussedi issu<lb/> tutti <lem n='447' type='0'/>cosi; ca lu <lem n='2721' type='0'/>dominiu di li <lem n='447' type='0'/>cosi esti usatu <lem n='2098' type='0'/>discurriri, ma<lb/> la <lem n='610' type='0'/>pussissiuni di la bona <lem n='82' type='0'/>menti non <lem n='453' type='0'/>ricippi nullu <lem n='3263' type='0'/>scurrimentu<lb/> oy incursu di <lem n='904' type='0'/>adversitati.<anchor type='endnote'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='876'/>Adonca que s'aparteni, oy <lem n='849' type='0'/>dimictiri<lb/> li <lem n='210' type='0'/>rikizzi in la prima parti di felicitati, oy la puvirtati in lu<lb/> ultimu statu di miseria? Cun ch� sia cosa, et que la <lem n='620' type='0'/>alegra<lb/> facci di li <lem n='210' type='0'/>rikizzi sia plena da intra di multi <lem n='4285' type='0'/>amaricanzi, et<lb/> lu <lem n='946' type='0'/>orridu, oy <lem n='4286' type='0'/>orrutu <lem n='3005' type='0'/>sguardamentu di puvirtati habundi di certi<lb/> beni, la quali cosa melyu se manifestar� per <lem n='389' type='0'/>persunu di<lb/> humini ca per paroli.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='171'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='877'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3850' type='0'/>Scumchutu lu reali <lem n='829' type='0'/>jmperiu per la troppu grandi superbia<lb/> di <lem n='1548' type='0'/>Traquinu, <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3420' type='0'/>Publicola incumenzau lu officiu<lb/> di lu consulatu insemblamenti con <lem n='3574' type='0'/>Veniu <lem n='3238' type='0'/>Brutu. Et issu medemmi<lb/> <lem n='2622' type='0'/>Valeriu da poy <lem n='3135' type='0'/>sarciu tri consulati multu <lem n='1978' type='0'/>grati <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> republica, et per rasuni di multi et di grandissimi operi issu<lb/> <lem n='4287' type='0'/>amplificau lu <lem n='173' type='0'/>titulu di li soy laudi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='878'/>E con tuttu ch� quilla furtizza<lb/> di li <lem n='447' type='0'/>cosi liciti muriu non avendu tantu di sou <lem n='197' type='0'/>patrimoniu<lb/> qui <lem n='568' type='0'/>bastassi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='53' type='0'/>spisa di li <lem n='2519' type='0'/>exequij; et imper� foru fatti<lb/> di la munita <lem n='670' type='0'/>publica. Non si <lem n='375' type='0'/>conveni di <lem n='3292' type='0'/>incirkari la puvirtati<lb/> di <lem n='981' type='0'/>cutantu et cutali homu con mayur disputaciuni. Ca asay<lb/> <lem n='2993' type='0'/>sufficientimenti si dimustra quantu issu <lem n='84' type='0'/>pussidia essendu vivu,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cuy <lem n='515' type='0'/>mancau lu lectu et lu focu di li soy <lem n='2519' type='0'/>exequij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='879'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Di quanta amplitudini pensamu nuy qui fu <lem n='4288' type='0'/>Meniu <lem n='2615' type='0'/>Agrippa,<lb/> lu quali <lem n='746' type='0'/>eslissiru lu <lem n='1056' type='0'/>popullu et lu Senatu commu <lem n='2754' type='0'/>medianu<lb/> et <lem n='2761' type='0'/>facituri di la paci intra di loru? Nuy dirimu que issu fu di<lb/> tantu preciu di quantu <lem n='2' type='0'/>dippi essiri lu <lem n='2761' type='0'/>facituri di <lem n='670' type='0'/>publica saluti.<lb/> Non pertantu se issu non fussi statu <lem n='3279' type='0'/>assuttiratu, <lem n='386' type='0'/>metendu<lb/> <lem n='4' type='0'/>cadaunu per testa <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2519' type='0'/>exequij, cuss� muriu poviru di munita<lb/> que mancu li fora vinutu lu hunuri di la <lem n='334' type='0'/>sepultura. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='880'/>Ma<lb/> imper� la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, divisa per <lem n='407' type='0'/>murtalissima <lem n='4289' type='0'/>sediciuni,<lb/> <lem n='2724' type='0'/>v�lissi essiri unita et <lem n='2330' type='0'/>pacificata per li <lem n='20' type='0'/>mani di <lem n='2615' type='0'/>Agrippa, ca issa<lb/> li avia <lem n='138' type='0'/>cannussuti <lem n='230' type='0'/>veramente poviri, ma per certu santi et<lb/> iusti. Di lu quali nulla cossa <lem n='667' type='0'/>rimassi cuss� <lem n='1677' type='0'/>nutabili commu la<lb/> concordia di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, qui fu amplissimu so <lem n='197' type='0'/>patrimoniu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='881'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma in li casi di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu et di Quintu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu<lb/> <lem n='4290' type='0'/>Pappu, principi di lu tempu loru, <lem n='375' type='0'/>convini que eu <lem n='405' type='0'/>confissi que<lb/> argentu <lem n='3160' type='0'/>inci aya statu, ca et l'unu et l'altru appi patella di<lb/> li <lem n='394' type='0'/>dei et <lem n='4291' type='0'/>salinu; ma <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu pl� largamenti l'appi ca issu volssi<lb/> que la sua patella avissi unu <lem n='4292' type='0'/>pidicellu di cornu qui la <lem n='145' type='0'/>sustinissi.<lb/> <lem n='4290' type='0'/>Pappu eciandeu asay <lem n='4293' type='0'/>animusamenti fici; lu quali, <lem n='16' type='0'/>avendula<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='172'/><lem n='453' type='0'/>riciputa per nomu di <lem n='2210' type='0'/>hereditati, pensau que per amuri<lb/> di religiuni non se <lem n='2' type='0'/>divia vindiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='882'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quilli <lem n='1104' type='0'/>strariki, li quali eranu riquesti da lu<lb/> <lem n='2300' type='0'/>aratu <lem n='8' type='0'/>a ch� que fussiru facti consuli, <lem n='8' type='0'/>a sou delectu <lem n='4294' type='0'/>travultavannu<lb/> <lem n='493' type='0'/>arandu li sterili et <lem n='4295' type='0'/>estuusissimi campi di Pupinia et<lb/> commu per <lem n='1124' type='0'/>delicij <lem n='593' type='0'/>rumpianu grandissimi <lem n='4296' type='0'/>toki di terra con<lb/> multu suduri? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='883'/>Ananti quilli qui erannu fatti imperaduri <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu tempu di li <lem n='216' type='0'/>periculi di la republica li <lem n='592' type='0'/>angustij di lur casi -<lb/> per que lassu eu di diri li lor proprij nomi ?- li <lem n='211' type='0'/>constringianu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='2021' type='0'/>buvulti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='884'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilli qui erannu vinnuti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='543' type='0'/>requediri <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='453' type='0'/>rricippiri<lb/> lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, mandati da lu Senatu, truvarulu<lb/> et <lem n='443' type='0'/>vittirulu qui seminava. Ma quilli manu <lem n='4297' type='0'/>incalluti per opera<lb/> di <lem n='2397' type='0'/>lavuraturi <lem n='668' type='0'/>firmaru la saluti <lem n='670' type='0'/>publica et <lem n='386' type='0'/>miserussi sutta li<lb/> pedi gran <lem n='142' type='0'/>multitudini di jnimici e quilli <lem n='20' type='0'/>mani, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='885'/>qui modu pocu<lb/> ananti <lem n='619' type='0'/>ressiru lu <lem n='1790' type='0'/>juvu di li <lem n='455' type='0'/>boy qui <lem n='493' type='0'/>aravanu, <lem n='41' type='0'/>retinniru da<lb/> poy li retini di lu <lem n='3147' type='0'/>curru triumphali. N�n appi <lem n='8' type='0'/>a virgugna <lem n='3165' type='0'/>Attiliu,<lb/> lassatu lu bastuni di lu avoliu, di <lem n='295' type='0'/>ripiylari la <lem n='558' type='0'/>cuda di l'<lem n='2300' type='0'/>aratu.<lb/> Ben p� <lem n='1031' type='0'/>consulari <lem n='3165' type='0'/>Attiliu li poviri, ma melyu p� <lem n='1358' type='0'/>insignari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='502' type='0'/>riki commu non esti locu necessariu disiyu di solida<lb/> laudi, uvi cu <lem n='1292' type='0'/>anxietati esti <lem n='2960' type='0'/>aquistamentu di <lem n='210' type='0'/>rikizzi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='886'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Di quillu medemmi nomu et sangui <lem n='3165' type='0'/>Attiliu <lem n='4298' type='0'/>Digitellu,<lb/> ananti gloria di la prima <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='2540' type='0'/>Affrica ca <lem n='246' type='0'/>pestilencia grandissima,<lb/> cun ch� sia cosa que issu, essendu in <lem n='2540' type='0'/>Africa, per soy<lb/> frequenti vittorij <lem n='3039' type='0'/>sminuzassi oy <lem n='3718' type='0'/>schamachassi li <lem n='210' type='0'/>rikizzi di la<lb/> superbissima <lem n='3187' type='0'/>Carthagini et videndu que lu imperiu l'era <lem n='4299' type='0'/>prurugatu<lb/> in lu <lem n='431' type='0'/>annu seguenti, scrissi <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu que unu sou<lb/> <lem n='4300' type='0'/>villicu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='4301' type='0'/>campitellu di <formula>VIJ</formula> <lem n='4302' type='0'/>iozgi, lu quali issu avia in<lb/> Pupinia, era statu mortu et unu <lem n='2874' type='0'/>mercennaru qui avia nomu<lb/> <lem n='4303' type='0'/>Hamu, <lem n='4304' type='0'/>sfingendu accasuni di ch�, se nd'era eciandeu partutu et<lb/> <lem n='15' type='0'/>aviassendi trattu instrumentu publicu di ch�; et imper� issu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='173'/><lem n='3165' type='0'/>Attiliu adimandava que li Rumani li <lem n='781' type='0'/>mandassiru successuri <lem n='8' type='0'/>a<lb/> ch� que nin per aventura <lem n='1786' type='0'/>disertu et <lem n='553' type='0'/>abandunatu lu sou campu<lb/> non fussi di que <lem n='528' type='0'/>nutricarssi la <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li filyoli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='887'/>Li quali<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi da poy que lu Senatu lu sappi da li consuli, <lem n='366' type='0'/>cummandau<lb/> et que lu sou campu incontinenti fussi <lem n='2136' type='0'/>lucatu per <lem n='1912' type='0'/>cultivarssi<lb/> et que fussiru dati l'<lem n='1773' type='0'/>alimenti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='276' type='0'/>mulyeri et <lem n='40' type='0'/>a li filyoli<lb/> et que tuttu quantu issu avia perdutu fussi <lem n='1158' type='0'/>rifattu di lu publicu.<lb/> Di tantu preciu fu <lem n='40' type='0'/>a lu nostru <lem n='3559' type='0'/>errariu lu exemplu di la virtuti<lb/> di <lem n='3165' type='0'/>Attiliu, per lu quali tutta la nostra <lem n='485' type='0'/>etati se nde <lem n='1103' type='0'/>gluriar�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='888'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3610' type='0'/>Acuss� grandi et <lem n='2299' type='0'/>spaciusi foru li campi di <lem n='2623' type='0'/>Luciu Quintu<lb/> <lem n='3713' type='0'/>Cincinatu, ca issu <lem n='84' type='0'/>pusseditti <formula>VIJ</formula> <lem n='4302' type='0'/>iozgi di campu: di li quali<lb/> li tri, li quali issu avia <lem n='642' type='0'/>consignati <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3559' type='0'/>erariu per unu sou amicu,<lb/> issu li perdiu per nomu di pena. Eciandeu cu la <lem n='2156' type='0'/>rendita di<lb/> quistu <lem n='4301' type='0'/>campitellu issu <lem n='11' type='0'/>pagau la pena per sou filyu Piso qui<lb/> era statu <lem n='2658' type='0'/>citatu et non <lem n='1441' type='0'/>comparssi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='889'/>E non pertantu que <lem n='8' type='0'/>ad issu<lb/> <lem n='493' type='0'/>arandu <formula>IIIJ</formula> <lem n='4302' type='0'/>iozgi, non skittu li rimasi la dignitati di <lem n='71' type='0'/>patri di<lb/> <lem n='1211' type='0'/>familya, ma eciandeu li fu purtata la <lem n='3730' type='0'/>ditatura. Modu se <lem n='3664' type='0'/>cuyda<lb/> essiri <lem n='8' type='0'/>a casa <lem n='1208' type='0'/>strittamenti quillu qui avia cuss� grandi et cuss�<lb/> <lem n='2299' type='0'/>spaciusi commu foru li campi di <lem n='4305' type='0'/>Cincinnatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='890'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Que fu la <lem n='4306' type='0'/>Helya <lem n='1211' type='0'/>familya, quantu fu <lem n='313' type='0'/>rika! Li <lem n='4307' type='0'/>Elij foru<lb/> <formula>XVJ</formula> unu tempu, li quali tutti aviannu una <lem n='4308' type='0'/>casicella in quillu<lb/> locu uvi su modu li monumenti di <lem n='3228' type='0'/>Mariu et aviannu unu <lem n='1138' type='0'/>fondu<lb/> in lu campu <lem n='4309' type='0'/>Veyente qui vulia asay mancu <lem n='2397' type='0'/>lavuraturi que<lb/> issu no avia <lem n='460' type='0'/>signuri lu sou <lem n='1387' type='0'/>linayu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='891'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Nunca appi unu <lem n='4310' type='0'/>scropulu d'argentu, fin intantu que<lb/> <lem n='2788' type='0'/>Paulu, quand'appi <lem n='347' type='0'/>vincutu <lem n='3220' type='0'/>Perses, <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='8' type='0'/>a Quintu <lem n='4311' type='0'/>Elyu <lem n='4312' type='0'/>Turburi<lb/> so <lem n='2163' type='0'/>generu <formula>V.M</formula> dinari d'argentu di la preda. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='892'/>Eu non<lb/> dicu que issu, essendu principi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3' type='0'/>dedi sua <lem n='1547' type='0'/>filya per<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulieri <lem n='8' type='0'/>a quillu, la casa di lu quali issu vidia cuss� <lem n='3687' type='0'/>vacuata di<lb/> munita, ma eciandeu issu medemmi muriu cuss� poviru que,<lb/> se lu sou fundu lu quali sulu issu avia lassatu non fussi statu<lb/> vindutu, non fora statu da undi se <lem n='11' type='0'/>pagassiru li <lem n='1721' type='0'/>doti di sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='893'/>Li animi di li masculi et di li femini erannu <lem n='1061' type='0'/>vigurusi in<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='174'/>la nostra citati et in li soy beni lu <lem n='1376' type='0'/>prezu di la dignitati in tutti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi se <lem n='1584' type='0'/>pisava. Quisti <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='4313' type='0'/>concordavanu li <lem n='829' type='0'/>imperij, quisti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi iungianu li <lem n='3082' type='0'/>parentiski, quisti <lem n='447' type='0'/>cosi aviannu gran putiri et<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti et intra li privati <lem n='447' type='0'/>cosi. Ca chascunu se <lem n='615' type='0'/>adastava di<lb/> <lem n='987' type='0'/>acrissiri la <lem n='480' type='0'/>patria, et non li <lem n='447' type='0'/>cosi privati. E l'homu ananti vulia,<lb/> essendu poviru, signuriari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='502' type='0'/>riku ca, essendu <lem n='313' type='0'/>riku, signuriari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu poviru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='894'/>Et <lem n='8' type='0'/>a quista cuss� nobili intenciuni quistu<lb/> <lem n='223' type='0'/>meritu s'<lem n='2678' type='0'/>arindia que nulla di quilli <lem n='447' type='0'/>cosi qui su <lem n='1676' type='0'/>debiti <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> virtuti non se puttia <lem n='198' type='0'/>acatari per dinari e <lem n='166' type='0'/>succurriassi di lu publicu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la puvirtati di li boni genti li homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='895'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca cun ch� sia cosa que in la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di<lb/> <lem n='2540' type='0'/>Africa <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, essendu in Spagna, avissi scriptu <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu<lb/> adimandandu que li fussi manda<supplied>tu</supplied> unu successuri ca issu<lb/> avia una <lem n='1547' type='0'/>filya <lem n='4314' type='0'/>pulcella da <lem n='2158' type='0'/>maritari, n�n la <lem n='1721' type='0'/>doti non si li<lb/> puttia <lem n='3726' type='0'/>spidicari sanza d'issu, lu Senatu, per tali que la republica<lb/> non <lem n='4200' type='0'/>sfalgissi di bonu <lem n='685' type='0'/>duca, <lem n='290' type='0'/>ficisi commu <lem n='71' type='0'/>patri di la<lb/> <lem n='3222' type='0'/>citella et, ordinata sua <lem n='1721' type='0'/>doti con consilyu di la <lem n='72' type='0'/>matri et di li<lb/> soy <lem n='960' type='0'/>parenti, <lem n='2036' type='0'/>duttarula di lu <lem n='3559' type='0'/>erariu publicu et <lem n='2158' type='0'/>maritaru la <lem n='125' type='0'/>virgini.<lb/> La quantitati di la <lem n='1721' type='0'/>doti fu quaranta milia dinari di ramu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='896'/>E non sulamenti <lem n='120' type='0'/>puttimu <lem n='138' type='0'/>cannussiri la humanitati di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi<lb/> ki eranu intandu, ma eciandeu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li antiqui,<lb/> ca cuss� foru <lem n='4211' type='0'/>amisurati et <lem n='1845' type='0'/>ristritti que <lem n='4315' type='0'/>Attia, <lem n='1547' type='0'/>filya di <lem n='4316' type='0'/>Cesuni,<lb/> parssi que <lem n='162' type='0'/>dunassi grandi <lem n='1721' type='0'/>doti, per� ca <lem n='162' type='0'/>dunau <formula>X</formula> milia dinari<lb/> di ramu e <lem n='4317' type='0'/>Megulta, per� ca <lem n='3358' type='0'/>trassiu in la casa di <lem n='3228' type='0'/>Mariu cum<lb/> <lem n='1944' type='0'/>cinqui <lem n='1051' type='0'/>centu milia dinari di ramu, appi <lem n='1924' type='0'/>supranumu la ben<lb/> <lem n='2595' type='0'/>duttata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='897'/>Issu medemmi lu Senatu per sua <lem n='4318' type='0'/>libertalitati <lem n='1359' type='0'/>vindicau<lb/> li filgi di <lem n='4319' type='0'/>Luscinu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni da <lem n='633' type='0'/>nozzi non <lem n='2595' type='0'/>dotati ca nulla<lb/> cosa avianu qui putissiru <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='8' type='0'/>a maritu di la <lem n='2210' type='0'/>hereditati di sou<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, salvu grandissima gloria di bona <lem n='4320' type='0'/>nominata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='898'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, commu <lem n='651' type='0'/>poka <lem n='2210' type='0'/>hereditati issu pilyau<lb/> da soy <lem n='71' type='0'/>patri, issu lu ricunta <lem n='8' type='0'/>ad unu libru, lu quali issu<lb/> scripsi di la sua vita; ca issu dici ca non li lassau lu <lem n='71' type='0'/>patri si<lb/> non <formula>VJ</formula> <lem n='1937' type='0'/>sclavi e <formula>XXXV</formula> milia dinari di rami. In quista munita<lb/> quillu spiritu qui <lem n='2' type='0'/>divia essiri principi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu nutricatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='899'/>Adonca quisti exempli <lem n='2' type='0'/>divimu nuy guardari et <lem n='2' type='0'/>divimuni <lem n='1637' type='0'/>contentari<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='175'/>con quisti <lem n='184' type='0'/>sulazzi, nuy qui iammay non <lem n='46' type='0'/>facimu se<lb/> non <lem n='341' type='0'/>lamentarini, per� c'avimu pocu di munita. Nullu oy<lb/> multu pocu pisu d'argentu, <lem n='651' type='0'/>poki <lem n='1937' type='0'/>sclavi, <formula>VIJ</formula> <lem n='4246' type='0'/>jogi di <lem n='1666' type='0'/>arida terra,<lb/> <lem n='2519' type='0'/>exequij qui appiru misteri di lu ayutu publicu ca lu loru<lb/> non li <lem n='568' type='0'/>bastava, filgi <lem n='955' type='0'/>poveri di <lem n='1721' type='0'/>doti et <lem n='2595' type='0'/>dutati di lu publicu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='900'/>Adonca per qui la <lem n='4321' type='0'/>mediocri <lem n='1595' type='0'/>furtuna <lem n='544' type='0'/>strazzamu nuy di continui<lb/> iniurij commu suvranu malu di lu humanu <lem n='1387' type='0'/>linayu? La<lb/> quali, commu issa non nutricau cu <lem n='2153' type='0'/>habundanti minni, cuss�<lb/> li nutricau con fidili, li <lem n='3420' type='0'/>Publicoli, li <lem n='3851' type='0'/>Emilij, li <lem n='1934' type='0'/>Fabricij, li <lem n='1805' type='0'/>Curij,<lb/> li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, li <lem n='4322' type='0'/>Scauri et altri <lem n='2878' type='0'/>furtilizzi di virtuti <lem n='1185' type='0'/>semelianti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quisti. <lem n='88' type='0'/>Mayurmenti <lem n='4323' type='0'/>inaltimu li nostri <lem n='1392' type='0'/>curagi e li nostri spiriti,<lb/> <lem n='4324' type='0'/>debilitati per <lem n='1626' type='0'/>aspectu di la munita, <lem n='1871' type='0'/>ricrijmuli per memoria<lb/> di lu antiquu tempurali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='901'/>Ca eu iuru per la casa di <lem n='2181' type='0'/>Romulu,<lb/> et per li <lem n='1523' type='0'/>bassi <lem n='1898' type='0'/>tetti di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu vechu, et per li <lem n='481' type='0'/>focki<lb/> di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta <lem n='302' type='0'/>eternali li quali eciandeu <lem n='4325' type='0'/>modij su <lem n='606' type='0'/>contenti<lb/> di <lem n='4257' type='0'/>vasillami di <lem n='4258' type='0'/>crita, que nulli <lem n='210' type='0'/>rikizzi qui siannu non si<lb/> potinu <lem n='4326' type='0'/>aparijari <lem n='40' type='0'/>a la puvirtati di cutali homini.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='902'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la verecundia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='903'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Quantu ora mi <lem n='121' type='0'/>pari convinivili tempu di ricuntari di<lb/> la verecundia! Ca quista <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='40' type='0'/>a li homini <lem n='731' type='0'/>iustissimi que<lb/> issi <lem n='2378' type='0'/>sprezzassiru li privati <lem n='210' type='0'/>rikizzi et que <lem n='1509' type='0'/>disyassiru que li publici<lb/> se <lem n='4327' type='0'/>ampliassiru quantu pl� putissiru, et issa esti digna que<lb/> li siannu facti templi et <lem n='2496' type='0'/>altari commu <lem n='8' type='0'/>a Deu celestiali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='904'/>Ca issa<lb/> esti mamma di ogni consilyu, <lem n='788' type='0'/>diffensiuni di li <lem n='2494' type='0'/>solenni officij,<lb/> <lem n='1203' type='0'/>mastra di innocencia, <lem n='495' type='0'/>cara <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3022' type='0'/>coniuncti per sangui, grata<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3546' type='0'/>straneri; la quali eciandeu porta <lem n='3090' type='0'/>dananti di s� <lem n='3314' type='0'/>favurabili<lb/> vultu in ogni locu et in ogni tempu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='905'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Da lu jornu que <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu fatta tanfin <lem n='8' type='0'/>a que foru consuli<lb/> lu Africanu et <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu Longu, lu locu da vidiri li ioki era<lb/> <lem n='3274' type='0'/>missitatu et non era <lem n='2023' type='0'/>distinctiuni di locu di lu Senatu et di<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='176'/>l'altru populu; non pertantu que jamay nullu homu di <lem n='348' type='0'/>populazzu<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinni di guardari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2260' type='0'/>theatru standu anti li <lem n='2190' type='0'/>senaturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='906'/>Cuss� fu <lem n='2155' type='0'/>circumspecta la verecundia di la nostra citati,<lb/> la quali <lem n='3' type='0'/>dedi certissimu amagistramentu di si medemma<lb/> in quillu jornu, in lu quali <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu se <lem n='342' type='0'/>stitti in la <lem n='1701' type='0'/>strima<lb/> parti di lu <lem n='2260' type='0'/>theatru, <supplied>lu quali, <lem n='1667' type='0'/>Catuni et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu censuri<lb/> per lu Senatu, havia lu honuri di lu consulatu havutu</supplied> ca<lb/> tutti lu <lem n='957' type='0'/>sfurzaru <lem n='8' type='0'/>ad andari in lu locu convinivili <lem n='40' type='0'/>a la sua dignitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='907'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu <lem n='3309' type='0'/>sfrakazau la republica per la sou <lem n='3281' type='0'/>pacisku<lb/> combatiri <lem n='8' type='0'/>a Canna, ma issu non vulendu <lem n='453' type='0'/>ricippiri la <lem n='3730' type='0'/>ditatura,<lb/> la quali li fu <lem n='96' type='0'/>pruferta, per la sua verecundia <lem n='4069' type='0'/>recattau la <lem n='798' type='0'/>culpa<lb/> di la grandissima <lem n='246' type='0'/>pestilencia et fici tantu que la sua sconfitta<lb/> fu <lem n='2811' type='0'/>imputata <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='372' type='0'/>ira di Deu, ma quilla <lem n='2982' type='0'/>mudestia fu <lem n='2811' type='0'/>inputata <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li soy <lem n='565' type='0'/>custumi. Adonca <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='173' type='0'/>titulu di la sua ymagini pl� hunuratamenti<lb/> se nci p� <lem n='4328' type='0'/>ascriviri la dittatura non <lem n='453' type='0'/>ricipputa ca di<lb/> l'altri la <lem n='3135' type='0'/>sarchuta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='908'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma nuy <lem n='774' type='0'/>passimu <lem n='40' type='0'/>a la nobili opera di la verecundia. Con<lb/> grandi invidia di la genti la fortuna avia <lem n='149' type='0'/>menatu in lu campu<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, filyu di lu superiuri Africanu, et <lem n='763' type='0'/>nutar <lem n='3347' type='0'/>Ciceru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1502' type='0'/>sliciuni <lem n='14' type='0'/>dili preturi; et era riprisu <lem n='4329' type='0'/>Cicereu commu<lb/> troppu superbu et <lem n='2287' type='0'/>sfrenatu, que issu se avia misu in compagnia<lb/> di homu di tantu sangui <lem n='8' type='0'/>ad adimandari la preturi<supplied>a</supplied> commu<lb/> se issu fussi sou <lem n='4330' type='0'/>paru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='909'/>Ma <lem n='4329' type='0'/>Cicereu <lem n='457' type='0'/>convertiu lu sou peccatu<lb/> in laudi. Ca vedendu issu que tutti li <lem n='3804' type='0'/>centurij lu <lem n='3683' type='0'/>preferrianu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipio, incontinenti <lem n='923' type='0'/>dessisi e, gitata que appi la blanca<lb/> toga, <lem n='46' type='0'/>ficissi commu <lem n='2074' type='0'/>advucatu di <lem n='1825' type='0'/>Scipio et commu qui adimandava<lb/> per issu <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu melyu <lem n='1503' type='0'/>concidissi la preturia <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> memoria di lu Africanu ca que se la aquistassi <lem n='8' type='0'/>a s�. Et <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que fussi grandi lu preciu di sua verecundia, <lem n='1825' type='0'/>Scipio intandu<lb/> aquistau lu hunuri, i� sia ch� que la dignitati era stata <lem n='96' type='0'/>pruferta<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4329' type='0'/>Cicereu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='910'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Et, <lem n='8' type='0'/>a ch� que nuy non ni <lem n='385' type='0'/>partamu da lu intuttu da li<lb/> comicij, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1941' type='0'/>Crassu, adimandandu lu consulatu, cun ch� sia<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='177'/>cosa que issu fussi constrittu di andari intornu di la <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='527' type='0'/>humiliandussi<lb/> <lem n='40' type='0'/>allu populu <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li <lem n='4331' type='0'/>candidati,<lb/> <lem n='652' type='0'/>jiamay non si <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1027' type='0'/>adduciri que issu facissi ch� in presencia<lb/> di Quintu <lem n='3912' type='0'/>Scevola, <lem n='721' type='0'/>gravissimu et sapientissimu homu, lu quali<lb/> era sou soceru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='911'/>Adonca issu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1941' type='0'/>Crassu lu pregava que <lem n='691' type='0'/>dementre<lb/> que issu servia <lem n='8' type='0'/>a cosa vana que issu se ndi partissi,<lb/> avendu mayuri verecundia di la dignitati di <lem n='3912' type='0'/>Scevola ca lu <lem n='1951' type='0'/>appetitu<lb/> di la preturia, per qui issu purtava la <lem n='1893' type='0'/>candida toga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='912'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu grandi <lem n='2049' type='0'/>Pompey, sconfittu da Cesar <lem n='40' type='0'/>a la batalya<lb/> <lem n='3233' type='0'/>Farsalica, lu seguenti iornu <lem n='32' type='0'/>intrandu issu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2415' type='0'/>Larissa et tuttu<lb/> lu populu andandu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4332' type='0'/>inscontrarlu: �Andati - diss' issu -<lb/> et quistu hunuri faciti <lem n='40' type='0'/>a lu vincituri�. Eu diria non dignu da<lb/> essiri vinchutu se issu non fussi statu vinchutu da Cesar: ca<lb/> per� que issu non puttia usari di sua dignitati, issu usau di verecundia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='913'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> La quali verecundia commu fussi stata grandi in issu<lb/> Cesar, et multi volti apparssi, e lu ultimu jornu sou lu adimustrau:<lb/> ca issu, <lem n='2507' type='0'/>sfurzatu et plagatu di multi <lem n='2550' type='0'/>spiti di li parricidi,<lb/> in quillu eciandeu <lem n='308' type='0'/>momentu, in lu quali lu <lem n='717' type='0'/>divinu spiritu se<lb/> partia da lu corpu murtali, non si <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3357' type='0'/>spagnari, con <formula>XXIIJ</formula><lb/> plaghi que issu appi, que issu non <lem n='263' type='0'/>ubedissi <lem n='40' type='0'/>a la verecundia: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='914'/>ca<lb/> per certu issu cu <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='437' type='0'/>abassau la toga, <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> la <lem n='4333' type='0'/>suttana parti di lu sou corpu <lem n='83' type='0'/>cadissi <lem n='1015' type='0'/>cuperta. In quistu modu<lb/> cuss� fattu non <lem n='255' type='0'/>morinu li homini, ma li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>inmurtali <lem n='420' type='0'/>riturnanu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li lur segi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='915'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ch� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta eu lu <lem n='2983' type='0'/>agruppir� <lem n='40' type='0'/>a li furesteri, ca ananti<lb/> fu issu fattu ca que si <lem n='657' type='0'/>fundassi la citati di <lem n='4334' type='0'/>Etruria. In quilla<lb/> <lem n='1278' type='0'/>regiuni era unu juvini di <lem n='2067' type='0'/>excellenti <lem n='949' type='0'/>bellizza, qui avia nomu<lb/> <lem n='3316' type='0'/>Spurinna; lu quali, con ch� sia cosa que per la sua <lem n='137' type='0'/>maravilyusa<lb/> belliza issu <lem n='2344' type='0'/>sullicitassi li ochi di multi nobili fimini, et<lb/> inper� issu se sentia ca era suspectu <lem n='40' type='0'/>a li mariti et li <lem n='960' type='0'/>parenti<lb/> loru, issu se <lem n='931' type='0'/>guastau la <lem n='949' type='0'/>beliza di la <lem n='129' type='0'/>faci con plaghi e volssi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='178'/>ananti ki la laydiza di sua <lem n='129' type='0'/>fachi facissi <lem n='935' type='0'/>fidi di sua sanctitati<lb/> ca ki la sua belliza fussi <lem n='4335' type='0'/>irritamentu di l'altruy luxuria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='916'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>Ad <lem n='1643' type='0'/>Athenes, cun ch� sia cosa que unu homu vichissimu<lb/> fussi vinnutu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2260' type='0'/>theatru <lem n='8' type='0'/>a guardari li joki et nullu di li<lb/> citadini non lu invitava <lem n='8' type='0'/>a <lem n='520' type='0'/>sediri, per ventura vinni apressu li<lb/> legati di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij, li quali, vedendu lu homu <lem n='4336' type='0'/>stravechu,<lb/> appiru in reverencia et li soy <lem n='1133' type='0'/>capilli blanki et li <lem n='19' type='0'/>sui <lem n='431' type='0'/>anni; et<lb/> incontinenti se levaru per issu et <lem n='289' type='0'/>misirulu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='520' type='0'/>sediri intra di loru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu pl� hunuratu locu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='917'/>La quali cosa vedendu lu populu<lb/> con gran <lem n='4337' type='0'/>battitu di palmi <lem n='4338' type='0'/>comparau la verecundia di la <lem n='1321' type='0'/>strania<lb/> citati; e dicissi que intandu unu <lem n='3642' type='0'/>Lacedemoniu <lem n='39' type='0'/>dissi:<lb/> �Donca li Athenisi sannu <lem n='4339' type='0'/>quid esti lu <lem n='743' type='0'/>drictu ma issi lu <lem n='3752' type='0'/>menesprezanu<lb/> di fari�.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='918'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 6</head>Capitulu <lem n='1001' type='0'/>sextu, di lu amuri di maritu et di <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='919'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Partendumi eu da lu placivili et <lem n='1977' type='0'/>mansu <lem n='1573' type='0'/>affectu, ch�<lb/> esti da la verecundia, eu mi nd'<lem n='749' type='0'/>andiroiu <lem n='8' type='0'/>ad un altru, altress�<lb/> beni hunestu, ma veramenti pl� ardenti et pl� <lem n='4340' type='0'/>concitatu. E<lb/> <lem n='1567' type='0'/>suttamittir� <lem n='40' type='0'/>a li ochi di lu lecturi commu uni ymagini di amuri<lb/> <lem n='2676' type='0'/>legittimu, li quali <lem n='2' type='0'/>divinu essiri considerati non senza<lb/> gran <lem n='3153' type='0'/>veneraciuni, <lem n='1820' type='0'/>transcurrendu valentimenti li operi di la <lem n='935' type='0'/>fidi<lb/> di lu maritu et di la <lem n='276' type='0'/>mulyeri, li quali su forti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3104' type='0'/>sicutari, ma<lb/> multu utili <lem n='8' type='0'/>a <lem n='138' type='0'/>cannussiri. Intra li quali operi <lem n='8' type='0'/>a homu, qui <lem n='138' type='0'/>cannussir�<lb/> li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi, misteri esti que issu se <lem n='87' type='0'/>virgugni di<lb/> non putiri fari eciandeu li mezani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='920'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu essendu stati <lem n='577' type='0'/>pilyati <lem n='31' type='0'/>duy serpenti intra<lb/> la casa sua, lu unu masculu et l'altra femina, issu <lem n='2065' type='0'/>certificatu<lb/> da lu <lem n='3125' type='0'/>agureri que, se lu masculu scampava, la <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='255' type='0'/>muriria<lb/> tostu et, si la fimina scampava, issu altress� beni <lem n='255' type='0'/>muriria, tostu<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutandu issu quilla parti di lu aguriu qui era melyuri per<lb/> sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri, <lem n='366' type='0'/>cumandau que lu masculu fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu et la fimina<lb/> lassata andari. E <lem n='145' type='0'/>sustinni per la morti di lu serpenti<lb/> facta in lu sou conspectu di essiri <lem n='1074' type='0'/>aucisu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='921'/>Adonca eu non<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='179'/><lem n='349' type='0'/>sacho se <lem n='4341' type='0'/>Cornelya <lem n='2' type='0'/>diya essiri dicta pl� beata, per� que issa<lb/> appi cutali bonu maritu, oy pl� <lem n='2539' type='0'/>meskina, per� que issa lu perdiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='922'/>O <lem n='1601' type='0'/>rigi di Tessalia, <lem n='17' type='0'/>livandini di lu peccatu di lu <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> et <lem n='441' type='0'/>duru factu <lem n='999' type='0'/>dampnatu sutta gran judici! Lu quali <lem n='145' type='0'/>sustinnisti<lb/> di <lem n='658' type='0'/>caniari la morti di tua <lem n='276' type='0'/>mulyeri per la tua. Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> illa non murissi, tu, murendu per tua propria vuluntati, la<lb/> <lem n='120' type='0'/>puttisti sguardari e per certu in prima avivi tu <lem n='720' type='0'/>attentata la<lb/> perdunanza di li <lem n='960' type='0'/>parenti, truvatu diseguali <lem n='8' type='0'/>ad animu <lem n='2487' type='0'/>feminili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='923'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La morti facta <lem n='8' type='0'/>a modu di sacrificiu di la iniqua fortuna,<lb/> la quali fu in <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4342' type='0'/>Plauciu Numida, fu pl� <lem n='328' type='0'/>vili di<lb/> quilla di <lem n='3124' type='0'/>Graccu, j� sia ch� que issu <lem n='4342' type='0'/>Plauciu fussi homu di ordini<lb/> di <lem n='2190' type='0'/>senaturi, ma <lem n='1881' type='0'/>eguali exemplu esti in <lem n='1185' type='0'/>semelyanti amuri;<lb/> ca issu <lem n='4342' type='0'/>Plauciu, auduta la morti di sua <lem n='276' type='0'/>mulieri non putendu<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinniri lu duluri, <lem n='2569' type='0'/>feriusi intra lu pectu cu la spata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='924'/>Et viniru<lb/> li soy familiari, et non <lem n='475' type='0'/>suffersseru que issu se <lem n='1183' type='0'/>aucidessi<lb/> et <lem n='17' type='0'/>levaruli la spata; ma da poy, incontinenti que issu se nde<lb/> vitti <lem n='1331' type='0'/>spaciu, <lem n='4343' type='0'/>strazzausi la plaga et li <lem n='1763' type='0'/>fassi tutti et cu la sua constanti<lb/> <lem n='1713' type='0'/>dextra trassi lu spiritu <lem n='3274' type='0'/>missitatu con plantu da <lem n='4344' type='0'/>dintra<lb/> di li intestini et da lu cori, <lem n='2678' type='0'/>arindendu testimoniu per cuss�<lb/> <lem n='1631' type='0'/>violenta morti quantu amuri in per sua <lem n='276' type='0'/>mulieri era inclusu<lb/> intra lu sou pectu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='925'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Di quillu medemmi nomu, commu eciandeu di quillu<lb/> medemmi amuri, fu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4342' type='0'/>Plauciu; ca, cun ch� sia cosa que<lb/> per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu Senatu issu <lem n='149' type='0'/>menassi in <lem n='2795' type='0'/>Asya unu<lb/> naviliu di <formula>LX</formula> <lem n='85' type='0'/>navi et essendu <lem n='660' type='0'/>chicatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu, et <lem n='3291' type='0'/>illocu in<lb/> quilla hura era stata <lem n='255' type='0'/>morta <lem n='4345' type='0'/>Hurestilla sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri, la quali lu<lb/> avia <lem n='3104' type='0'/>secutatu fin <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu, <lem n='662' type='0'/>opressa di grandi ma<supplied>la</supplied>tia, intra di<lb/> li soy <lem n='2519' type='0'/>exequij et standu <lem n='40' type='0'/>a lu focu, issu, <lem n='645' type='0'/>bassandula et <lem n='1473' type='0'/>abrazandula,<lb/> <lem n='1699' type='0'/>culcausi supra la spata et <lem n='1183' type='0'/>aucisissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='926'/>Lu quali li amici<lb/> lu <lem n='577' type='0'/>pilyaru commu era vestutu et <lem n='3021' type='0'/>calzatu et <lem n='828' type='0'/>iunserulu <lem n='40' type='0'/>a lu corpu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='180'/>di la <lem n='276' type='0'/>mulyeri et <lem n='507' type='0'/>arssiru l'un et l'altru. Di li quali eciandeu<lb/> fin <lem n='8' type='0'/>a modu pari la <lem n='334' type='0'/>sepultura loru, qui fu facta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3550' type='0'/>Tarantu et<lb/> avi nomu <formula>[<g ref='ell'/>OMISSIS<g ref='ell'/>]</formula>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='927'/>N�n <lem n='1069' type='0'/>dubitu eu que, se li morti avenu<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcun sentimentu, <lem n='4342' type='0'/>Plauciu et <lem n='4346' type='0'/>Orestilla purtaru <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4347' type='0'/>inferi<lb/> li soy vulti alegri per <lem n='3011' type='0'/>comunicationi di morti. E per certu,<lb/> uvi esti grandissimu et <lem n='510' type='0'/>hunestissimu amuri, pl� placi un pocu<lb/> <lem n='828' type='0'/>iungirissi <lem n='40' type='0'/>a la morti ca <lem n='3056' type='0'/>spartirssi per vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='928'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1185' type='0'/>Semelyanti amuri fu <lem n='4175' type='0'/>annutatu que <lem n='1550' type='0'/>Iulia, <lem n='1547' type='0'/>filya di <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> Cesar, la quali, <lem n='1106' type='0'/>videndussi purtari la vestimenta di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> lu grandi sou maritu da li comicij tucta <lem n='3965' type='0'/>sanguilenta, <lem n='3357' type='0'/>spagnata<lb/> nin per aventura <lem n='653' type='0'/>alcuna violencia fussi facta <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> cadiu <lem n='1330' type='0'/>strangussata <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='929'/>et, di grandi duluri que issa appi, issa <lem n='2335' type='0'/>desertau<lb/> con grandi <lem n='526' type='0'/>detrimentu di tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. La <lem n='1196' type='0'/>tranquillitati<lb/> oy la paci di lu quali <lem n='127' type='0'/>mundu non seria stata <lem n='477' type='0'/>turbata per<lb/> fururi di tanti guerri civili, si la concordia di Cesar et di<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu fussi stata rumasa per coniungimentu di <lem n='871' type='0'/>communi<lb/> sangui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='930'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu li toy santissimi amuri, o <lem n='3905' type='0'/>Porcia, <lem n='1547' type='0'/>filya di<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, tutti li seculi li <lem n='3204' type='0'/>prosecutarannu con <lem n='1676' type='0'/>debita admiraciuni.<lb/> La quali, sapendu que tou maritu <lem n='3238' type='0'/>Brutu era statu<lb/> vinchutu e mortu <lem n='40' type='0'/>a li campi <lem n='3335' type='0'/>Phylippi, per� ca non ti <lem n='3' type='0'/>davanu<lb/> <lem n='582' type='0'/>cultellu, non <lem n='1069' type='0'/>dubitasti di <lem n='611' type='0'/>mittiriti <lem n='40' type='0'/>a la bucca carbuni <lem n='3459' type='0'/>alumati,<lb/> <lem n='3104' type='0'/>segutandu con lu tou <lem n='2487' type='0'/>fiminili spiritu la virili morti di tou <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='931'/>Ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se quista fu pl� forti cosa ca issu muriu<lb/> di <lem n='3060' type='0'/>acustumata maynera di morti ma tu murissi di <lem n='43' type='0'/>nova maynera<lb/> di morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='932'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu amuri di li straneri iusti non <lem n='2' type='0'/>divinu essiri<lb/> <lem n='1015' type='0'/>cuverti di <lem n='1186' type='0'/>oscuritati di ignorancia; di li quali asay ni <lem n='568' type='0'/>bastir�<lb/> <lem n='202' type='0'/>tucarindi <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='651' type='0'/>poki. La regina <lem n='4348' type='0'/>Artenisia, regina di la genti<lb/> <lem n='4349' type='0'/>Caria, quantu issa aya <lem n='80' type='0'/>amatu sou maritu <lem n='4350' type='0'/>Mausoleu, qui era<lb/> statu mortu, <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti se p� <lem n='868' type='0'/>argumentari poy di la magnificencia<lb/> di li <lem n='4351' type='0'/>incirkati hunuri di ogni maynera et eciandeu di<lb/> lu sou mulimentu <lem n='4352' type='0'/>perduttu <lem n='8' type='0'/>ad <formula>VIJ</formula> miraculi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='933'/>Ca que dirimu<lb/> nuy oy di quilli compagnuni oy di quilla <lem n='334' type='0'/>sepultura? Cun ch�<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='181'/>sia cosa que la regina <lem n='4348' type='0'/>Artenisia aya <lem n='1509' type='0'/>desiyatu lu sepulcru di<lb/> <lem n='4350' type='0'/>Mausoleu standu viva, per testimoniu di quilli qui <lem n='39' type='0'/>dicenu que<lb/> issa <lem n='518' type='0'/>bippi una <lem n='1030' type='0'/>bevenda uvi erannu li ossa <lem n='4353' type='0'/>pistata di sou maritu,<lb/> quasi vulendu muriri?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='934'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='4354' type='0'/>Physicreta regina <lem n='80' type='0'/>amau <lem n='8' type='0'/>a sou maritu <lem n='3489' type='0'/>Mitridati<lb/> <lem n='3265' type='0'/>smisuratamenti; per lu quali issa appi <lem n='8' type='0'/>a dilectu di <lem n='242' type='0'/>mutari<lb/> in habitu virili la beliza di sua <lem n='1132' type='0'/>furma. Ca, <lem n='4355' type='0'/>aritundandussi li<lb/> <lem n='1133' type='0'/>capilli, issa se <lem n='4281' type='0'/>acustumau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1231' type='0'/>cavalgari et <lem n='8' type='0'/>a purtari armi <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que pl� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti issa putissi essiri presenti <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='216' type='0'/>pericli<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='164' type='0'/>fatighi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='935'/>Ancora pl� que, vinchutu <lem n='3489' type='0'/>Mitridati da<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu et fugendu per genti <lem n='1766' type='0'/>bestiali, issa lu <lem n='3104' type='0'/>secutau non<lb/> <lem n='160' type='0'/>skiffandu fatiga n�n d'animu n�n di corpu. La grandi <lem n='935' type='0'/>fidi di<lb/> la quali fu grandissimu <lem n='184' type='0'/>sulazu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3489' type='0'/>Mitridati e <lem n='620' type='0'/>alegrissimu <lem n='4356' type='0'/>aleiamentu<lb/> in li soy grandi adversitati, ca paria <lem n='8' type='0'/>ad issu andari in<lb/> <lem n='1758' type='0'/>exiliu cu la sua casa et cu li soy <lem n='394' type='0'/>dei, andandu sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri con<lb/> sicu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='936'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma que <lem n='3292' type='0'/>incirku eu <lem n='2795' type='0'/>Asya, oy li gran <lem n='2207' type='0'/>sulitudini di <lem n='3203' type='0'/>Barbaria,<lb/> oy li <lem n='377' type='0'/>loki ascusi di lu <lem n='214' type='0'/>sinu di lu <lem n='2804' type='0'/>Pontu, cun ch� sia cosa<lb/> que lu pl� bellu di Rumania, ch� esti <lem n='4357' type='0'/>Lacedemo, <lem n='3091' type='0'/>adimunstri<lb/> <lem n='2785' type='0'/>mantinenti <lem n='40' type='0'/>a li nostri ochi grandissima beliza di <lem n='935' type='0'/>fidi di<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri? La quali <lem n='2' type='0'/>divi essiri laudata di multi et di grandissimi<lb/> laudi di la sua <lem n='480' type='0'/>patria, per amiraciuni di lu factu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='937'/>Li <lem n='4358' type='0'/>Menij,<lb/> la <lem n='2357' type='0'/>origini di li quali, <lem n='1642' type='0'/>conciputa in la ysula di li <lem n='4359' type='0'/>Lemini di lu<lb/> grandi numeru di li <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni di <lem n='3464' type='0'/>Jaso, era stata rumasa<lb/> per <lem n='1324' type='0'/>alquanti tempurali <lem n='2349' type='0'/>stabilimenti in sua sedia, <lem n='1714' type='0'/>skachati di<lb/> li rami di mari, avendu misteri di l'altru <lem n='2894' type='0'/>adiutoriu, con grandi<lb/> <lem n='1784' type='0'/>pregheri occuparu li <supplied><lem n='1198' type='0'/>al</supplied>tizi di li monti <lem n='4360' type='0'/>Cayeti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='938'/>Li quali<lb/> <supplied><lem n='4358' type='0'/>Menij</supplied> la citati Spartana, ch� esti Lacedemonia, per consideraciuni<lb/> di li <lem n='4361' type='0'/>Tindaridi, <supplied><lem n='552' type='0'/>peroch� in quillu <lem n='4362' type='0'/>navigamentu di<lb/> nobili <lem n='557' type='0'/>fama unu <lem n='1297' type='0'/>paru di fratri <lem n='4363' type='0'/>destinatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='664' type='0'/>stilli <lem n='132' type='0'/>resplendiu</supplied>,<lb/> <lem n='17' type='0'/>levanduli da locu, <lem n='304' type='0'/>aiunssili <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='292' type='0'/>ligi et <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='4364' type='0'/>commoditati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='939'/>Ma issi li <lem n='4358' type='0'/>Menij <lem n='457' type='0'/>converteru quistu grandi beneficiu<lb/> in iniuria di li citati, qui tantu serviciu l'avia fattu, desiderandu<lb/> lu regnu di la citati. Adonca issi, inclusi in guardia <lem n='670' type='0'/>publica,<lb/> si <lem n='151' type='0'/>servavannu <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='999' type='0'/>dannati <lem n='4365' type='0'/>capitalmenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='940'/>La quali<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='182'/><lem n='2725' type='0'/>puniciuni, cun ch� sia cosa que se <lem n='2' type='0'/>divissi fari di nocti per la<lb/> urdinaciuni di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij, li lur <lem n='276' type='0'/>mulyeri li quali eranu di<lb/> nobilissimu sangui, commu ki andassiru <lem n='8' type='0'/>a parlari <lem n='40' type='0'/>a li lur<lb/> mariti qui <lem n='2' type='0'/>diviannu muriri, con licencia di li guardiani <lem n='32' type='0'/>intraru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la prisunia, e <lem n='658' type='0'/>caniatu c'appiru li lur vestimenti cu li lur<lb/> mariti, cu li testi <lem n='1015' type='0'/>cuperti per <lem n='1307' type='0'/>simulaciuni di duluri <lem n='475' type='0'/>suffirssiru<lb/> que li mariti <lem n='412' type='0'/>insissiru di la prisunia, <lem n='667' type='0'/>rimanendu issi in lur<lb/> <lem n='1384' type='0'/>scaniu. Et in quistu locu que cosa <lem n='39' type='0'/>diraiu eu? Altra ca que<lb/> issi foru digni di <lem n='637' type='0'/>maritarssi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4358' type='0'/>Menij.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='941'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di amistati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='942'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='1788' type='0'/>considirimu lu <lem n='131' type='0'/>ligamu di la amistati putirusu et<lb/> multu validu: n�n esti da nulla parti pl� <lem n='1128' type='0'/>debili ca li forzi di<lb/> lu sangui, ma in ch� esti pl� certu et pl� <lem n='4366' type='0'/>exquisitu; ca quillu<lb/> <lem n='46' type='0'/>faci la sorti di lu <lem n='4367' type='0'/>nassiri qui esti opera di fortuna, ma quistu<lb/> <lem n='46' type='0'/>faci la vuluntati con firmu iudiciu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='943'/>Adonca pl� tostu sanza reprehensiuni<lb/> <lem n='120' type='0'/>poti homu lassari lu <lem n='3022' type='0'/>coniuntu per sangui ca lu<lb/> amicu; ca l'altra reprehensiuni esti suiecta <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2734' type='0'/>adrizamentu di<lb/> <lem n='680' type='0'/>jniquitati, ma l'altra esti suiecta <lem n='8' type='0'/>a piccatu di <lem n='2294' type='0'/>ligirizza. Ca cun<lb/> ch� sia cosa que la vita di l'omu, non <lem n='1494' type='0'/>ayutata di ayutu di amistati,<lb/> <lem n='16' type='0'/>aia di essiri <lem n='553' type='0'/>abandunata oy <lem n='1786' type='0'/>deserta, cuss� necessariu<lb/> ayutu, commu esti amistati, non si <lem n='2' type='0'/>divi pilyari <lem n='3244' type='0'/>paciscamenti.<lb/> E poy que illa esti pilyata una fiata <lem n='818' type='0'/>drittamenti, non si <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='569' type='0'/>rifutari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='944'/>Ma li amici di pura <lem n='935' type='0'/>fidi se <lem n='138' type='0'/>cannussinu <lem n='2625' type='0'/>principalmenti<lb/> in li <lem n='904' type='0'/>aversitati: in li quali adversitati standu lu homu, tuttu<lb/> quantu serviciu homu li <lem n='46' type='0'/>faci, tuttu <lem n='1702' type='0'/>prucedi da constanti <lem n='228' type='0'/>benivolencia.<lb/> Ma lu <lem n='80' type='0'/>amari di lu homu qui esti in <lem n='147' type='0'/>prusperitati per<lb/> la maiur parti pl� se <lem n='2310' type='0'/>refirissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='231' type='0'/>lusinga ca <lem n='8' type='0'/>a caritati; e per<lb/> certu cutali amuri esti suspectu qui issu non <lem n='2087' type='0'/>adimandi pl� ca<lb/> non <lem n='162' type='0'/>duna. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='945'/>Et <lem n='8' type='0'/>a ch� medemmi <lem n='46' type='0'/>faci que li homini qui su in<lb/> adversitati <lem n='1509' type='0'/>disiyanu pl� li amici, oy per ayutu <lem n='40' type='0'/>a li lur necessitati,<lb/> oy per <lem n='184' type='0'/>sulazzu <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='1000' type='0'/>tristizzi. Ca li <lem n='2381' type='0'/>facendi alegri et<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='183'/><lem n='2288' type='0'/>prosperi commu <lem n='2647' type='0'/>favuriti da lu <lem n='2894' type='0'/>adiutoriu <lem n='717' type='0'/>divinu mancu avenu<lb/> misteri di lu <lem n='2077' type='0'/>favuri humanu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='946'/>et imper� li homini pl� <lem n='3037' type='0'/>tenacimenti<lb/> <lem n='427' type='0'/>aricordannu per lu putiri di la memoria quilli homini<lb/> qui non <lem n='553' type='0'/>abandunaru li soy amici in li <lem n='904' type='0'/>aversitati ca quilli qui<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutaru lu <lem n='2288' type='0'/>prosperu cursu di li soy amici. Ca nullu homu<lb/> parla di li amici familiari di <lem n='2101' type='0'/>Sardonapallu. <lem n='226' type='0'/>Horestes quasi fu<lb/> pl� cannussutu per <lem n='4368' type='0'/>Pilade sou amicu ca per <lem n='2358' type='0'/>Agamenon sou<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='947'/>Ca per certu la amistati di quilli <lem n='852' type='0'/>marchiu oy <lem n='4369' type='0'/>infracidiu<lb/> in <lem n='3044' type='0'/>comunitati di <lem n='1124' type='0'/>delicij et di <lem n='851' type='0'/>luxurij, ma lu <lem n='184' type='0'/>sulazzu di la <lem n='441' type='0'/>dura<lb/> et di la aspera condiciuni di quisti <lem n='132' type='0'/>resplendiu per <lem n='1700' type='0'/>experiencia<lb/> di li adversitati. Ma per que <lem n='202' type='0'/>tuku eu <lem n='447' type='0'/>cusi stranij, cun ch� sia<lb/> cosa que eu possa diri ananti di li <lem n='3023' type='0'/>dumestici?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='948'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu fu <lem n='1239' type='0'/>riputatu per inimicu di la <lem n='480' type='0'/>patria,<lb/> n�n ch� fu senza rasuni ca issu <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu avia preposta la sua<lb/> <lem n='442' type='0'/>signuria <lem n='40' type='0'/>a la saluti di la <lem n='480' type='0'/>patria. Ma non pertantu ca issu standu<lb/> in quistu malvasu propositu, bella cosa esti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> commu issu appi amicu di constanti <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu <lem n='4371' type='0'/>Cumanu.<lb/> Ca, issu <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu essendu judicatu per inimicu publicu et<lb/> punitu di ultimu <lem n='2736' type='0'/>supliciu et <lem n='887' type='0'/>spulyatu di hunuri di <lem n='334' type='0'/>sepultura,<lb/> non pertantu non li vinni mancu la amistati di <lem n='4370' type='0'/>Blosiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='949'/>Ca cun<lb/> ch� sia cosa que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi avissiru <lem n='366' type='0'/>cumandatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu et<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4372' type='0'/>Lenati consuli que illi facissiru inquesta contra li mayuri<lb/> qui eranu stati <lem n='4373' type='0'/>consententi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3124' type='0'/>Graccu et <lem n='4370' type='0'/>Blosiu fussi statu vinnutu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a pregari <lem n='4374' type='0'/>Leliu, di lu consilyu di lu quali li consuli <lem n='621' type='0'/>usavannu<lb/> grandimenti, et issu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu <lem n='2096' type='0'/>escusassissi <lem n='8' type='0'/>ad issu per la<lb/> <lem n='2305' type='0'/>familiaritati que issu <supplied><lem n='4370' type='0'/>Blosiu</supplied> avia avuta con <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu, <lem n='306' type='0'/>dissili<lb/> <lem n='4374' type='0'/>Leliu: �Se <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu te avissi <lem n='366' type='0'/>cumandatu que tu avissi misu<lb/> focu <lem n='40' type='0'/>a lu templu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter Optimu et grandissimu per <lem n='507' type='0'/>ardirilu,<lb/> <lem n='15' type='0'/>avirissilu tu factu per quista <lem n='2305' type='0'/>familiaritati di la quali<lb/> tu ti avanti?�. Rispusi <lem n='4370' type='0'/>Blosiu: �Jamay <lem n='3124' type='0'/>Graccu non mi aviria<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandatu ch�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='950'/>Asay avia dittu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu, ma eciandeu troppu;<lb/> ca issu <lem n='3738' type='0'/>scutiyau di diffindiri la <lem n='1813' type='0'/>custuma <lem n='2648' type='0'/>dannata per consentimentu<lb/> di tuttu lu populu. Ma ch� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta fu mayuri<lb/> <lem n='4375' type='0'/>arditanza et multu pl� <lem n='217' type='0'/>periculusa cosa. Ca issu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu, per la<lb/> constanti <lem n='2765' type='0'/>adumanda di <lem n='4374' type='0'/>Leliu constrictu di rispundiri, ch� que<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu non l'aviria <lem n='366' type='0'/>cumandatu ch�, <lem n='562' type='0'/>tinnissi pur <lem n='40' type='0'/>a la sua; <lem n='40' type='0'/>a<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='184'/>la perfini issu rispusi que, skittu que <lem n='3124' type='0'/>Graccu l'end'avissi factu<lb/> segnali di ch�, que issu lu aviria factu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='951'/>E qui aviria pensatu<lb/> que <lem n='4370' type='0'/>Blosiu fussi cuss� sceleratu e malvasu, se issu avissi <lem n='1084' type='0'/>tachutu?<lb/> Ma issu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu n�n volssi diffindiri la sua saluti per<lb/> hunestu <lem n='4067' type='0'/>tacimentu, n�n per discretu rispundiri, <lem n='8' type='0'/>a ch� que in<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna parte issu non <lem n='553' type='0'/>abandunassi la memoria di la felici<lb/> amistati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='952'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> In quilla medemmi robusta constancia di amistati <lem n='3104' type='0'/>s�cutannu<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy exempli. <lem n='209' type='0'/>Abatuti et distrutti i� li <lem n='638' type='0'/>consilgi et li<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi di <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, con ch� sia cosa que se facissi inquesta<lb/> per tutta la citati di la sua coniuraciuni, issu <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu, essendu<lb/> <lem n='553' type='0'/>abandunatu di ogni ayutoriu, <lem n='1656' type='0'/>skitti <lem n='31' type='0'/>duy soy amici,<lb/> <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu et <lem n='4376' type='0'/>Lectoriu, lu <lem n='1264' type='0'/>cupersseru da li <lem n='1024' type='0'/>dardi qui l'erannu<lb/> gittati da ogni parte, <lem n='2044' type='0'/>oppunendussi cu li corpi lur; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='953'/>di li quali<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy, <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu, per tali que <lem n='3124' type='0'/>Graccu scampassi pl� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti,<lb/> issu alquantu tempu combatendu agramenti in la porta<lb/> <lem n='4377' type='0'/>Trigennina, <lem n='614' type='0'/>contrastau contra tuttu lu populu qui persecutava<lb/> <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu, n�n iamay non <lem n='120' type='0'/>potti essiri cachatu da locu vivu,<lb/> ma, <lem n='646' type='0'/>firutu di multi <lem n='1489' type='0'/>firuti et <lem n='1074' type='0'/>aucisu, <lem n='351' type='0'/>dedili lur passaiu supra lu<lb/> sou corpu mortu contra sua vuluntati, <lem n='598' type='0'/>segundu eu <lem n='3664' type='0'/>cuytu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='954'/>Ma<lb/> <lem n='4376' type='0'/>Lectoriu se <lem n='342' type='0'/>sticti <lem n='40' type='0'/>a lu ponti <lem n='3139' type='0'/>Subliciu et fici commu sepala <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu per arduri di sou spiritu, fin intantu que issu passassi<lb/> et, <lem n='1106' type='0'/>videndussi i� troppu <lem n='1437' type='0'/>carigari per forza di la grandi <lem n='142' type='0'/>multitudini,<lb/> <lem n='457' type='0'/>convertiu la sua spata intra di s� et con ligeri saltu<lb/> se gittau intra lu <lem n='1841' type='0'/>Tivru. Quilla caritati, la quali avia <lem n='3091' type='0'/>adimustrata<lb/> <lem n='1540' type='0'/>Oraciu <lem n='3867' type='0'/>Codes in quillu ponti <lem n='8' type='0'/>a tutta la <lem n='480' type='0'/>patria, quilla<lb/> medemma <lem n='22' type='0'/>prestau <lem n='4376' type='0'/>Lectoriu <lem n='40' type='0'/>a la amistati di unu sulu homu<lb/> per sua <lem n='807' type='0'/>vuluntarusa morti. <lem n='2472' type='0'/>A! comu boni amici pottiru aviri<lb/> li <lem n='4115' type='0'/>Gracci si issi avissiru vulutu <lem n='3104' type='0'/>secutari la maynera di viviri<lb/> la quali appiru li lur avi, oy da parti di <lem n='71' type='0'/>patri oy di parti di<lb/> <lem n='72' type='0'/>matri! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='955'/>Ca con que <lem n='2798' type='0'/>perseverancia di animu <lem n='4370' type='0'/>Blosiu et <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu<lb/> et <lem n='4376' type='0'/>Lectoriu <lem n='16' type='0'/>aviriannu <lem n='1494' type='0'/>ayutati li loru victorij et li lur triumphy,<lb/> li quali foru cuss� nobili <lem n='2402' type='0'/>ayutaturu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='981' type='0'/>cutantu et cuss� furiusu<lb/> <lem n='1381' type='0'/>mesfactu? Quisti tri <lem n='3104' type='0'/>secutaru la condiciuni di la amistati<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='185'/>in lu malu lor <lem n='603' type='0'/>pontu, ma quisti avinimenti quantu su<lb/> pl� <lem n='2539' type='0'/>miskini, di tantu su pl� certi exempli di grand'amuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='956'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4378' type='0'/>Reginu, qui ben lu <lem n='3292' type='0'/>incirka quantu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2348' type='0'/>puritati<lb/> <lem n='1676' type='0'/>debita <lem n='40' type='0'/>a lu soy officiu, <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='544' type='0'/>strazatu da quilli qui<lb/> <lem n='126' type='0'/>vinirannu apressu per grandi blasmu. Ma risguardandu la sua<lb/> fidili amistati homu lu <lem n='2' type='0'/>divi lassari in optimu portu di laudivili<lb/> <lem n='989' type='0'/>consciencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='957'/>Ca issu, essendu tribunu di lu populu, cun ch�<lb/> sia cosa qui <lem n='1825' type='0'/>Scipiu fussi statu misu in prisunia per� ca per sua<lb/> <lem n='798' type='0'/>culpa paria que lu nostru <lem n='1709' type='0'/>exercitu fussi statu <lem n='486' type='0'/>distruttu da li<lb/> <lem n='3678' type='0'/>Cymbri et da li <lem n='1697' type='0'/>Tudiski, <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi di la amistati vecha,<lb/> issu lu liberau da la prisunia <lem n='670' type='0'/>publica; n�n fu contentu d'aviri<lb/> <lem n='3091' type='0'/>adimustratu tantu d'amuri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiu, ma eciandeu se nde fugiu<lb/> con sicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='958'/>Multu esti grandi et <lem n='4379' type='0'/>invincibili lu tou animu, o<lb/> amistati, ca con ch� sia cosa que da una parti la republica gittasi<lb/> la manu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu supra di <lem n='1825' type='0'/>Scipiu, da l'altra parti lu tou<lb/> putiri endi la <lem n='886' type='0'/>ritrahissi e quilla <lem n='2213' type='0'/>ricircassi <lem n='2623' type='0'/>Luciu que issu fussi<lb/> <lem n='1985' type='0'/>sacrosantu et bonu, et tu li <lem n='366' type='0'/>cumandassi que issu fussi <lem n='2054' type='0'/>sbandutu,<lb/> cuss� esti <lem n='542' type='0'/>dulci lu tou imperiu que issu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2599' type='0'/>prepossi lu<lb/> <lem n='305' type='0'/>turmentu sou <lem n='40' type='0'/>a l'hunuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='959'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Quista opera tua fu <lem n='137' type='0'/>maravilyusa, ma quilla qui <lem n='3104' type='0'/>secuta<lb/> un pocu fu pl� da laudari. Ca per quilla opera se cannussiu<lb/> la constanti caritati la quali appi <lem n='3268' type='0'/>Voluminu <lem n='830' type='0'/>inver di lu sou<lb/> amicu senza iniuria di la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='960'/>Lu quali <lem n='3268' type='0'/>Voluminu, natu<lb/> di cavaleri <lem n='8' type='0'/>a cavallu, cun ch� sia cosa que issu avissi <lem n='80' type='0'/>amatu<lb/> <lem n='311' type='0'/>familiarme<supplied>n</supplied>ti <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3881' type='0'/>Lucullu, et <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu avissi factu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidiri quistu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3881' type='0'/>Lucullu per� que issu <lem n='2647' type='0'/>favuria la parti<lb/> di <lem n='3238' type='0'/>Brutu et di <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, j� sia ch� que issu <lem n='3268' type='0'/>Voluminu avissi gran<lb/> larghiza di fugiri, non pertantu issu se <lem n='1469' type='0'/>acustau <lem n='40' type='0'/>a lu sou amicu<lb/> mortu et tantu lacrimau et plansi que per la gran pietati<lb/> sua issu se tirau da supra et <lem n='3292' type='0'/>incirkau la casuni di sua morti.<lb/> Ca per lu sou gran lamentu et <lem n='359' type='0'/>perseveranti issu fu <lem n='149' type='0'/>menatu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='186'/><lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3190' type='0'/>Antoniu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='961'/>E standu <lem n='40' type='0'/>a lu sou conspectu: �<lem n='366' type='0'/>Cumanda, - diss'<lb/> issu - o imperaduri, que eu sia <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='40' type='0'/>a lu corpu di <lem n='3881' type='0'/>Lucullu<lb/> et <lem n='1074' type='0'/>aucisi locu ca eu non <lem n='2' type='0'/>diiu viviri, mortu issu, con ch� sia<lb/> cosa que eu li sia statu accasuni di la infelici cavalaria sua�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='962'/>Que cosa fu pl� fidili di quista amistati? Issu <lem n='3888' type='0'/>relevau la morti<lb/> di l'amicu sou per odiu di lu inimicu e la sua vita <lem n='185' type='0'/>ristrinsi per<lb/> blasmu di consilyu et <lem n='46' type='0'/>ficissi <lem n='906' type='0'/>malvuliri, <lem n='8' type='0'/>a ch� que mayuri <lem n='790' type='0'/>compassiuni<lb/> fussi avuta <lem n='40' type='0'/>a lu sou amicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='963'/>N�n <lem n='3190' type='0'/>Antoniu non se fici<lb/> troppu pregari di ch�, ma issu <lem n='3268' type='0'/>Voluminu amenatu l� uvi issu<lb/> vulia, <lem n='645' type='0'/>basandu <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti la manu dritta di <lem n='3881' type='0'/>Lucullu, pilyau<lb/> la <lem n='3259' type='0'/>capu qui l'era stata talyata et <lem n='3425' type='0'/>aiustaula <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2282' type='0'/>imbustu<lb/> et, <lem n='40' type='0'/>a la perfini, <lem n='437' type='0'/>abassau lu <lem n='1041' type='0'/>collu per <lem n='290' type='0'/>farssi <lem n='519' type='0'/>talyari la testa <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> vinchituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='964'/><lem n='102' type='0'/>Parlli <lem n='1733' type='0'/>Grecia que <lem n='4380' type='0'/>Nethea, <lem n='3557' type='0'/>suttascrivendu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4178' type='0'/>nefarij amuri<lb/> di <lem n='2480' type='0'/>Piritoy, se <lem n='3006' type='0'/>commisi <lem n='40' type='0'/>a li regni di lu <lem n='1603' type='0'/>Diti <lem n='71' type='0'/>patri. Una cosa esti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ricuntari quistu e <lem n='3281' type='0'/>pachisca <lem n='8' type='0'/>a <lem n='393' type='0'/>cridirila. <lem n='3484' type='0'/>Missitatu lu sangui di<lb/> li amici e li plaghi <lem n='2983' type='0'/>agruppati intra li plaghi e vidiri morti intra<lb/> morti. Quisti su <lem n='861' type='0'/>virasi indicij di la rumana amistati, ma<lb/> quilli su <lem n='1694' type='0'/>menzugni <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='4381' type='0'/>snaturati di genti aparichati<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2002' type='0'/>fingiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='965'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4382' type='0'/>Petreniu <lem n='3436' type='0'/>amerita per sou ben fari <lem n='570' type='0'/>cumpagnia<lb/> di quista medemma laudi, ca <lem n='1881' type='0'/>eguali gloria <lem n='2' type='0'/>divi essiri<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='8' type='0'/>ad homu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='2038' type='0'/>cultu di amistati. Issu<lb/> <lem n='4383' type='0'/>Petronu, natu di multu bassu locu, era <lem n='1090' type='0'/>pervinutu per publicu<lb/> beneficiu di <lem n='4224' type='0'/>Celiu <lem n='8' type='0'/>ad urdini di homu <lem n='8' type='0'/>a cavallu, avendu per�<lb/> li soldi di bella cavallaria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='966'/><lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='4224' type='0'/>Celiu <lem n='2898' type='0'/>Petruni per� ca<lb/> non li <lem n='120' type='0'/>potti adimustrari lu sou gratu animu in <lem n='620' type='0'/>alegra materia,<lb/> <lem n='3091' type='0'/>adimustraulila cun multa <lem n='935' type='0'/>fidi in quilla sola materia la quali<lb/> volssi la fortuna. Issu <lem n='4224' type='0'/>Celiu era <lem n='1748' type='0'/>prepositu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2631' type='0'/>Pla�en�ia sutta<lb/> <lem n='3048' type='0'/>Ottaviu <lem n='686' type='0'/>cunsulu e prisa que fu <lem n='2631' type='0'/>Plasenza da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di <lem n='3298' type='0'/>Cinna,<lb/> issu <lem n='4224' type='0'/>Celiu commu homu qui era i� multu vechu et infirmu<lb/> di grandi malattia <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu non vinissi in <lem n='1402' type='0'/>puttiri di<lb/> li inimici, appi ricursu <lem n='40' type='0'/>a lu ayutu di la drita manu di <lem n='4383' type='0'/>Petroniu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='967'/><lem n='350' type='0'/>Sfurzandussi di <lem n='886' type='0'/>ritrahiri <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4224' type='0'/>Celiu da quilla intenciuni.<lb/> Et issu <lem n='4224' type='0'/>Celiu <lem n='4384' type='0'/>persistendu <lem n='760' type='0'/>firmamenti in quilli medemmi<lb/> <lem n='1784' type='0'/>pregheri, <lem n='1074' type='0'/>aucisilu et <lem n='40' type='0'/>a la morti di <lem n='4224' type='0'/>Celiu issu <lem n='4383' type='0'/>Petroniu <lem n='304' type='0'/>aiunssi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='187'/>la sua propria <lem n='8' type='0'/>a ch� que, mortu quillu, per lu quali issu avia<lb/> <lem n='3463' type='0'/>consecutati li <lem n='2425' type='0'/>acrissimenti di sua dignitati, issu non <lem n='667' type='0'/>rimanissi<lb/> vivu; et in tali guisa <lem n='8' type='0'/>ad unu di li <lem n='31' type='0'/>duy la virgugna et <lem n='40' type='0'/>a l'altru<lb/> la pietati <lem n='162' type='0'/>dunau accasuni di muriri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='968'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Da iungiri esti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4383' type='0'/>Petroniu <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu, j� sia ch�<lb/> que non li vinni factu di muriri per lu sou amicu commu avia<lb/> <lem n='1509' type='0'/>disiyatu. Ca in sua laudi sguardari se <lem n='2' type='0'/>divi la sua intentiuni<lb/> bona, uvi esti lu principiu di ben fari, e non parari <lem n='82' type='0'/>menti <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> fattu, qui no li vinni factu. Ca, quantu in issu fu, et issu muriu<lb/> et <lem n='3623' type='0'/>Drusiu <lem n='3238' type='0'/>Brutu <lem n='784' type='0'/>scampau lu <lem n='216' type='0'/>periculu di la morti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='969'/>Lu quali<lb/> <lem n='3623' type='0'/>Drusiu, fugendu da Modena, da poy que issu sappi que certi<lb/> cavaleri eranu mandati da <lem n='3190' type='0'/>Antoniu per <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu et eranu i�<lb/> vinnuti, <lem n='3288' type='0'/>amuchaussi <lem n='8' type='0'/>ad unu locu <lem n='853' type='0'/>scuru et tenebrusu, vulendu<lb/> muriri locu, se muriri <lem n='2' type='0'/>divia. E <lem n='126' type='0'/>vinnuti i� que foru li cavaleri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quillu locu, issu <lem n='1956' type='0'/>Terenciu con fidili et liali <lem n='1694' type='0'/>menzugna,<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a ch� <lem n='1494' type='0'/>ayutava la <lem n='2659' type='0'/>scuritati di lu locu, <lem n='4126' type='0'/>sfingiassi di essiri<lb/> <lem n='3238' type='0'/>Brutu et pruferssi lu corpu sou <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri qui lu <lem n='1074' type='0'/>aucidissiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='970'/>Ma issu <lem n='1956' type='0'/>Terenciu, cannussutu da <lem n='3417' type='0'/>Furiu <lem n='8' type='0'/>a cui era <lem n='236' type='0'/>conmissu<lb/> lu officiu di la <lem n='1646' type='0'/>vindita di <lem n='3238' type='0'/>Brutu, non <lem n='120' type='0'/>potti per la sua morti<lb/> <lem n='784' type='0'/>scampari lu amicu sou da morti; et in tali guisa issu contra<lb/> sua volya vissi, <lem n='211' type='0'/>constriniandulu la <lem n='1595' type='0'/>furtuna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='971'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Da lu horridu et tristi vultu di la pertinaci amistati<lb/> <lem n='774' type='0'/>passimu <lem n='40' type='0'/>a lu alegru et tranquillu; et <lem n='1993' type='0'/>revucandula da locu, uvi<lb/> ogni cosa era plena di lagrimi, di plantu et di <lem n='2792' type='0'/>aucisalya, <lem n='196' type='0'/>alukimula<lb/> in lu <lem n='4385' type='0'/>domiciliu di felicitati, uvi issa esti pl� digna<lb/> commu <lem n='926' type='0'/>resplendenti di habundantissimi <lem n='210' type='0'/>rikizzi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='972'/>Adonca sia<lb/> hunurata da quilla sedia, la quali homu <lem n='393' type='0'/>cridi qui sia <lem n='3138' type='0'/>dedicata<lb/> da li umbri di li santi, da quista parti, da la sedia di <lem n='4386' type='0'/>Decimu<lb/> <lem n='4374' type='0'/>Leliu e, da quilla, d<supplied>i</supplied> <lem n='4387' type='0'/>Gneu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2615' type='0'/>Agrippa, <supplied>l'altru di li homini,<lb/> l'altru di li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='2166' type='0'/>maximamenti amicu</supplied>; et <lem n='3682' type='0'/>amenati con<lb/> vuy insembla <lem n='8' type='0'/>a luci tucta l'<lem n='4388' type='0'/>asemblaya di la beata <lem n='142' type='0'/>multitudini,<lb/> la quali carigata di <lem n='1261' type='0'/>premij et di laudi <lem n='4389' type='0'/>perficiru li <lem n='2080' type='0'/>venirabili<lb/> stipendij di la pura <lem n='935' type='0'/>fidi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='973'/>Ca tutta la <lem n='3583' type='0'/>posteriuri <lem n='485' type='0'/>etati <lem n='1788' type='0'/>considerar�<lb/> et vidir� li vostri constanti animi, li vostri nobili ministerij,<lb/> la vostra <lem n='4379' type='0'/>invincibili <lem n='2241' type='0'/>taciturnitati, la vostra perpetua sullicitudini<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='188'/>per la dignitati et per la saluti di li amici, et la vostra <lem n='761' type='0'/>attestata<lb/> <lem n='228' type='0'/>benivolencia, et eciandeu li <lem n='2296' type='0'/>copiusissimi <lem n='403' type='0'/>frutti di quisti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi in <lem n='1912' type='0'/>cultivari la rasuni di la amistati, commu vuluntarusamenti<lb/> et comu multu <lem n='2991' type='0'/>religiusamenti lu <lem n='46' type='0'/>facistivu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='974'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Lu animu meu <lem n='4390' type='0'/>inviscatu sta <lem n='40' type='0'/>a li exempli <lem n='3035' type='0'/>domestici, ma<lb/> eciandeu la belliza di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='463' type='0'/>cunforta li ben facti di li <lem n='3546' type='0'/>stranneri.<lb/> <lem n='3007' type='0'/>Damon et <lem n='4391' type='0'/>Phycia, <lem n='3119' type='0'/>ambizati da lu <lem n='4392' type='0'/>imprimu di la sacra<lb/> prudencia di <lem n='3008' type='0'/>Pitagora, aviannu <lem n='828' type='0'/>iunta amistati cuss� fidili intra<lb/> di loru que cun ch� sia cosa que <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu <lem n='1803' type='0'/>tyranpnu vulissi<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidiri unu d'illi et <lem n='2682' type='0'/>quissu avissi <lem n='1752' type='0'/>impetratu da <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu<lb/> certu tempu per andari <lem n='40' type='0'/>a la casa sua <lem n='8' type='0'/>ad urdinari li soy<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi anti que issu murissi, l'altru non <lem n='1069' type='0'/>dubitau di <lem n='2135' type='0'/>pijarlu ananti<lb/> di lu tyrannu et di <lem n='611' type='0'/>mittirsi in la prisunia per issu, sucta<lb/> quillu <lem n='216' type='0'/>periculu di morti fin <lem n='40' type='0'/>a la sua <lem n='1436' type='0'/>turnata. Soltu era da <lem n='216' type='0'/>periculu<lb/> di morti quillu un pocu ananti avia avuta la testa sucta<lb/> la spata et <lem n='8' type='0'/>a quillu medemmi <lem n='216' type='0'/>periculu avia misa la sua testa<lb/> quillu qui puttia viviri in paci et securu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='975'/>Adonca tutti, et in<lb/> prima <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu, <lem n='516' type='0'/>aspettavannu et <lem n='1862' type='0'/>sguardavannu di la <lem n='43' type='0'/>nova et<lb/> di la <lem n='2449' type='0'/>dubitusa cosa et, <lem n='40' type='0'/>a la fini, <lem n='1227' type='0'/>aprussimandu lu terminu n�n<lb/> vinendu quillu, chascunu <lem n='617' type='0'/>riprehendia commu pachu quillu<lb/> qui era statu cuss� pachu <lem n='2909' type='0'/>pleiu. Ma issu dicia apertamenti<lb/> que issu non <lem n='2641' type='0'/>dutava nienti di la constancia di lu sou amicu.<lb/> Et in quilla medemmi hura et <lem n='308' type='0'/>mum<supplied>en</supplied>tu qui l'era statu <lem n='94' type='0'/>inpostu<lb/> da <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu, quillu qui avia pilyatu lu terminu vinni <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='976'/>e<lb/> lu tyrannu, <lem n='2944' type='0'/>amaravilyandussi di lu animu d'<lem n='1482' type='0'/>ambiduy, <lem n='1159' type='0'/>remisilu<lb/> la pena et supra di ch� lur <lem n='99' type='0'/>preghau que issi lu <lem n='453' type='0'/>ricipissiru<lb/> in terzu lur amicu, ca issu vulia <lem n='1912' type='0'/>cultivari amistati con lur<lb/> insembla. Quisti foru li virtuti di la amistati qui pottiru <lem n='261' type='0'/>ingendrari<lb/> <lem n='2959' type='0'/>sprezamentu di morti, <lem n='3132' type='0'/>astutari <lem n='312' type='0'/>dulcizza di vita,<lb/> <lem n='4393' type='0'/>amansari la <lem n='703' type='0'/>crudilitati, <lem n='457' type='0'/>convirtiri lu odiu in amuri et, eciandeu,<lb/> pottiru <lem n='2454' type='0'/>ricompensari la pena per beneficiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='977'/><lem n='40' type='0'/>A li qua<supplied>li</supplied><lb/> forzi si <lem n='2' type='0'/>divi quasi fari <lem n='981' type='0'/>cutanta <lem n='1064' type='0'/>riverencia quantu se <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> cerimonij di li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>immurtali, ca per quilli se conteninu li <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> publici et per quisti li <lem n='447' type='0'/>cosi privati; e cuss� commu li templi<lb/> di quilli su li sacrati casi, cuss� di quisti di loru templi su li fidili<lb/> <lem n='1392' type='0'/>curagi di li homini.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='189'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='978'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> La quali cosa que cuss� sia, lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru lu sentiu;<lb/> ca issu avendu pilyati li <lem n='2504' type='0'/>tendi di <lem n='2609' type='0'/>Dariu, in qui erannu tutti li<lb/> soy <lem n='960' type='0'/>parinti, issu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, <lem n='2162' type='0'/>menandussi <lem n='40' type='0'/>a lu so latu <lem n='4394' type='0'/>Ephestio,<lb/> lu quali issu <lem n='80' type='0'/>amava multu, vinni <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1617' type='0'/>parlarli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='979'/>Per lu <lem n='4395' type='0'/>adivinnimentu<lb/> di lu quali <lem n='1871' type='0'/>recreata la mamma di <lem n='2609' type='0'/>Dariu lu <lem n='410' type='0'/>cappu, lu<lb/> quali issa tenia <lem n='2582' type='0'/>bassatu in terra, lu <lem n='1458' type='0'/>alzau audendu qui <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> vinnia. Et issa, <lem n='2922' type='0'/>alosingandu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4394' type='0'/>Ephestio <supplied><lem n='40' type='0'/>a la <lem n='229' type='0'/>mannera<lb/> di li <lem n='2969' type='0'/>Persi</supplied>, lu quali era pl� bellu et di <lem n='1132' type='0'/>furma et di <lem n='1148' type='0'/>grandizza,<lb/> <lem n='1065' type='0'/>salutaulu <lem n='953' type='0'/>cridendussi qui issu fussi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru. Da poy<lb/> issa, <lem n='3907' type='0'/>apercependussi que issa avia <lem n='251' type='0'/>erratu, <lem n='3292' type='0'/>incircava paroli commu<lb/> issa se putissi <lem n='2095' type='0'/>escusari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='980'/><lem n='40' type='0'/>A la quali parlandu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru li<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi: �Non <lem n='16' type='0'/>ay <lem n='600' type='0'/>perqu� - diss' issu - di <lem n='87' type='0'/>virgugnariti per quistu,<lb/> ca quistu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru esti�. <lem n='8' type='0'/>A cuy <lem n='46' type='0'/>farimu nuy mayuri festa?<lb/> Oy <lem n='8' type='0'/>a quillu qui volssi diri ch�, oy <lem n='8' type='0'/>a quillu qui lu audiu?<lb/> Ca lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di grandissimu cori, lu quali avia <lem n='414' type='0'/>comprisu et <lem n='1291' type='0'/>abrazatu<lb/> tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu oy per victorij oy per spiranza, cuss� in<lb/> <lem n='651' type='0'/>poki paroli <lem n='587' type='0'/>partiussi con lu soy <lem n='643' type='0'/>cumpannuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='981'/>O donu di grandi<lb/> <lem n='107' type='0'/>vuci, bellu <lem n='8' type='0'/>a quillu qui lu <lem n='3' type='0'/>dedi et insemblamenti <lem n='8' type='0'/>a quillu<lb/> qui lu <lem n='577' type='0'/>piliau! Lu quali eu eciandeu <lem n='842' type='0'/>spetialimenti lu <lem n='98' type='0'/>rivirissu<lb/> <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti, ca eu <lem n='872' type='0'/>pruvay la <lem n='228' type='0'/>benivolentia <lem n='830' type='0'/>inver di mi di lu<lb/> nobilissimu homu et di lu <lem n='2805' type='0'/>eloquentissimu; n�n ayu <lem n='571' type='0'/>pagura nin<lb/> per aventura pocu si <lem n='375' type='0'/>convigna <lem n='8' type='0'/>a mi que lu meu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu sia<lb/> in <lem n='1802' type='0'/>semelyanza di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, con ch� sia cosa que <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4394' type='0'/>Ephestio<lb/> li sia statu un altru <lem n='1650' type='0'/>Alexandru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='982'/>Ma eu seria multu gravusamenti<lb/> da essiri blasmatu si eu <lem n='2882' type='0'/>ricuntassi li exempli di la<lb/> benigna et constanti amistati, non facendu <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='123' type='0'/>menciuni<lb/> di issu in lu animu di lu quali, commu in lu pectu di meu<lb/> amantissimu <lem n='71' type='0'/>patri oy mamma, lu pl� alegru statu di la mia<lb/> vita <lem n='2671' type='0'/>inviguriu e lu pl� tristi ripusau; da lu quali eu <lem n='453' type='0'/>ricippi<lb/> li acrissimenti di li mei utilitati et issu ki mi li <lem n='96' type='0'/>prufiria di<lb/> sou bon gratu, lu quali <lem n='2678' type='0'/>arendiu et fici li nostri studij pl� <lem n='1096' type='0'/>clari<lb/> et pl� alegri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='983'/>Adonca eu ayu <lem n='2641' type='0'/>dutatu di la invidia di <lem n='653' type='0'/>alcuni<lb/> homini, per� que eu m'ayu <lem n='4396' type='0'/>avantatu di cuss� bonu amicu, et<lb/> eu non ayu i� <lem n='2641' type='0'/>dutatu per meu <lem n='223' type='0'/>meritu ca la <lem n='601' type='0'/>mya gratia, quanta<lb/> qui issa sia, eu la ayu partuta con tutti quilli qui la volssiru<lb/> usari. Ma nu esti n<supplied>u</supplied>lla cuss� <lem n='2093' type='0'/>mudesta felicitati qui possa<lb/> <lem n='160' type='0'/>skiffari li reprehensiuni di li malvasi homini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='984'/>E con que partimentu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='190'/><lem n='966' type='0'/>fugeray tu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuni, oy con que atti di misericordia li<lb/> <lem n='4397' type='0'/>adulcaray tu, ch� que issi non si <lem n='864' type='0'/>alegrennu di li <lem n='509' type='0'/>atruy mali<lb/> et <lem n='1509' type='0'/>disiyenuli commu li soy proprij beni? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='985'/>Issu sunnu <lem n='313' type='0'/>riki di li<lb/> altruy iniurij et felici di l'altruy <lem n='963' type='0'/>miserij et <lem n='258' type='0'/>inmurtali per la<lb/> morti di l'altri. Ma issi, i� sia ch� que issi <lem n='780' type='0'/>assaltinu li <lem n='2662' type='0'/>mesasi<lb/> di altri commu qui non <lem n='16' type='0'/>�nnu ancura pruvati li soy, <lem n='4398' type='0'/>vixa<lb/> ch� la <lem n='3842' type='0'/>svarianza di la humana superbia!<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='986'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 4, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la liberalitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='987'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La nostra opira, la quali avi <lem n='3292' type='0'/>incircatu lu arduri di caritati<lb/> per sou piatusu <lem n='2209' type='0'/>andamentu, <lem n='1993' type='0'/>rivukimula in lu sou urdini<lb/> et ogimay vakimu <lem n='8' type='0'/>a diri di la liberalitati. Di la quali su <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> multu probabili funtani, ch� esti <lem n='861' type='0'/>verasu judiciu et hunesta <lem n='228' type='0'/>benivolencia.<lb/> Ca, quandu issa nassir� di quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, intandu esti<lb/> <lem n='2339' type='0'/>rasunivili. Ma issa la gratia esti per rasuni di lu <lem n='163' type='0'/>dunu, et in<lb/> ch� esti la sua <lem n='1148' type='0'/>grandizza. Ma <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa la <lem n='46' type='0'/>faci pl� <lem n='2306' type='0'/>efficaci:<lb/> la oportunitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='988'/>Ca multu <lem n='46' type='0'/>faci <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4399' type='0'/>preciositati di la opera lu<lb/> <lem n='2369' type='0'/>inestimabili <lem n='308' type='0'/>momentu di quilla opinioni, la quali <lem n='46' type='0'/>fichi multu<lb/> essiri laudata una <lem n='3040' type='0'/>distribuciuni di <lem n='651' type='0'/>poka munita fin <lem n='8' type='0'/>a quistu<lb/> tempu facta da <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu tantu tempu ananti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='989'/>Issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> avia <lem n='453' type='0'/>ricipputu da <lem n='1826' type='0'/>Hannibal certi cativi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='672' type='0'/>pattu di certa<lb/> quantitati di munita et, cun ch� sia cosa qui lu Senatu non<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunassi quilla munita, issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu mandau un so filiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> et fici vindiri una sua possessiuni que issu avia skittu et <lem n='1906' type='0'/>cuntau<lb/> la munita <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hanibal. S� c'<lem n='8' type='0'/>a <lem n='1906' type='0'/>cuntari vinimu <lem n='651' type='0'/>poca cosa<lb/> fu, ca fu unu fundu di <formula>VIJ</formula> <lem n='4246' type='0'/>iogi qui era in Pupinia, ma se nuy<lb/> <lem n='625' type='0'/>guardamu <lem n='40' type='0'/>a lu animu di issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, qui <lem n='2678' type='0'/>arindiu li dinari, mayur<lb/> factu fu di ogni munita. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='990'/>Ca issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu ananti volssi essiri<lb/> poviri di <lem n='197' type='0'/>patrimoniu ca que la <lem n='480' type='0'/>patria fussi povira di <lem n='935' type='0'/>fidi; e di<lb/> tantu fu issu di mayur <lem n='4193' type='0'/>commendaciuni et laudi ca pl� certu<lb/> indiciu esti di <lem n='165' type='0'/>prontu studiu <lem n='350' type='0'/>sfurzarssi ultra sou putiri ca usari<lb/> <lem n='1712' type='0'/>ligerimenti di sou putiri. Ca l'altru <lem n='46' type='0'/>faci ch� qui p�, ma l'altru<lb/> fa eciandeu pl� que issu non p�.<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='191'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='991'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca una femina di quillu medemmi tempurali qui<lb/> appi nomu <lem n='4400' type='0'/>Busa, la pl� <lem n='313' type='0'/>rika fimina di tucta <lem n='1796' type='0'/>Pulya, <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti<lb/> aya <lem n='453' type='0'/>ricipputu testimoniu di liberalitati, ma non fu<lb/> comparaciuni di la sua grandi <lem n='210' type='0'/>rikizza <lem n='40' type='0'/>a la puvirtati di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='992'/>Ca, y� sia ch� que issa <lem n='1225' type='0'/>sustentassi benignissimamenti <lem n='528' type='0'/>nutricanduli<lb/> con soy <lem n='1773' type='0'/>alimenti <formula>X</formula> milia di li nostri citadini qui eranu<lb/> stati rimasi da la sconfitta di Canna, non pertantu issa fu<lb/> liberali <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma salvu lu statu di li soy <lem n='447' type='0'/>cosi stabili;<lb/> ma <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='242' type='0'/>mutau lu aviri pocu, qui esti puvirtati, in aviri<lb/> nienti, qui esti inopia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='993'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu in Quintu <lem n='4401' type='0'/>Considiu fu <lem n='1639' type='0'/>nutata una liberalitati<lb/> di <lem n='865' type='0'/>sanissimu exemplu, n�n senza pizula utilitati sua. Lu quali<lb/> <lem n='4401' type='0'/>Considiu, essendu la republica cuss� <lem n='209' type='0'/>abatuta per lu fururi di<lb/> <lem n='2614' type='0'/>Catilina que eciandeu li <lem n='502' type='0'/>riki non putiannu pagari ch� que <lem n='2' type='0'/>divianu<lb/> <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2160' type='0'/>credituri, per� ca lu preciu di li <lem n='610' type='0'/>pussessiuni<lb/> era amancatu, cu ch� sia cosa que issu <lem n='4401' type='0'/>Considiu avissi <lem n='2687' type='0'/>inprutatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad usura una summa di <lem n='58' type='0'/>centu et <lem n='59' type='0'/>cinquanta <lem n='4058' type='0'/>sestercij,<lb/> n�n di la sua <lem n='4402' type='0'/>capitania n�n di la usura nunca ende fici <lem n='3522' type='0'/>acitari<lb/> n<supplied>u</supplied>llu di li soy <lem n='2165' type='0'/>debituri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='994'/>E quantu in issu fu, issu mitigau la<lb/> <lem n='4285' type='0'/>amaricanza di la <lem n='1176' type='0'/>confusiuni <lem n='670' type='0'/>publica <lem n='2749' type='0'/>prunusticandu tranquillitati<lb/> et <lem n='4403' type='0'/>sedaciuni di la <lem n='95' type='0'/>discordia, e convinivili et <lem n='1448' type='0'/>maraviliusame<supplied>n</supplied>ti<lb/> adimustrau que issu era <lem n='1640' type='0'/>usureru di li soy dinari, non<lb/> di lu sangui civili. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='995'/>Ma quilli qui modu s'<lem n='3641' type='0'/>adilictanu di guadagnari<lb/> <lem n='22' type='0'/>prestandu <lem n='8' type='0'/>ad usura, quandu issi <lem n='1839' type='0'/>riportanu <lem n='40' type='0'/>a la casa cu<lb/> la lur munita <lem n='163' type='0'/>dunu sanguilentu, issi <lem n='138' type='0'/>cannussiranu commu s'<lem n='864' type='0'/>alegrannu,<lb/> se issi non <lem n='1347' type='0'/>fastidiannu di legiri diligentimenti lu<lb/> consilyu di lu Senatu et li gracij qui foru fatti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4401' type='0'/>Considiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='996'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Pariami que i� avi gran tempu que lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> se lamenta di mi, ca, cun ch� sia cosa que eu ricuntu la munificencia<lb/> oy la liberalitati di <lem n='1878' type='0'/>singulari <lem n='389' type='0'/>persuni, eu non dicu<lb/> nenti di la sua. Ca <lem n='8' type='0'/>a summa laudi sua s'aperteni <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> quali animu issu <lem n='15' type='0'/>aia avutu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1601' type='0'/>rigi et <lem n='40' type='0'/>a li citati et <lem n='40' type='0'/>a li genti,<lb/> ca ogni hunuri di factu nobili per frequenti et spissa memoria<lb/> <lem n='1125' type='0'/>rivirdissi intra di si medemmi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='997'/>Issu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> <lem n='2795' type='0'/>Asya pilyata per <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='4404' type='0'/>Attilu ki la <lem n='84' type='0'/>pussidissi in locu<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='192'/>di <lem n='163' type='0'/>dunu, <lem n='393' type='0'/>cridendu issu lu populu que per ch� <lem n='2' type='0'/>divissi essiri lu<lb/> imperiu di la nostra citati pl� <lem n='2067' type='0'/>excellenti et pl� bellu, si issu<lb/> ananti vulissi mittiri in beneficiu ca in utilitati sua la pl�<lb/> <lem n='313' type='0'/>rikissima et pl� <lem n='1091' type='0'/>dilitivili terra di tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. Quillu <lem n='163' type='0'/>dunu<lb/> fu pl� felici ca issa la vitoria, ca aviri multu pilyatu <lem n='120' type='0'/>potti aviri<lb/> invidia, ma tantu aviri <lem n='162' type='0'/>dunatu non p� <lem n='4200' type='0'/>sfalgiri di gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='998'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quillu <lem n='717' type='0'/>divinu spiritu di la liberalitati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='694' type='0'/>nissuni<lb/> littiri lu <lem n='3204' type='0'/>prosecutiranu cu asay digni laudi. Ca vinchutu<lb/> que fu <lem n='1602' type='0'/>Phylippu <lem n='1601' type='0'/>rigi di Macedonia, essendu tutta <lem n='1733' type='0'/>Grecia assemblata<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4405' type='0'/>spectaculu <lem n='4406' type='0'/>aristonicu, T<sic>.</sic> Quintu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandatu c'appi lu <lem n='3009' type='0'/>bandituri que ogni homu <lem n='1084' type='0'/>tacissi, <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que quisti paroli fussiru <lem n='264' type='0'/>ricitati: �Lu Senatu et<lb/> lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et <lem n='1945' type='0'/>Titu Quintu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu imperaduri <lem n='366' type='0'/>cumandanu<lb/> que tutti li parti di <lem n='1733' type='0'/>Grecia, li quali foru sutta <lem n='442' type='0'/>signuria<lb/> di lu re <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, siannu liberi et <lem n='1108' type='0'/>franki�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='999'/>Li quali<lb/> paroli auduti, li homini sturduti di unu grandissimu et <lem n='4407' type='0'/>inopinatu<lb/> gauyu, da lu primu non <lem n='393' type='0'/>credendu aviri audutu ch�<lb/> c'avianu audutu, ficiru silenciu; ma, audendu da <lem n='410' type='0'/>capu <lem n='981' type='0'/>cutantu<lb/> et cutali bandu, tantu <lem n='2059' type='0'/>incheru lu <lem n='128' type='0'/>celu di gridata per grand'alegria<lb/> c'appiru que certa cosa esti que li <lem n='459' type='0'/>aucelli qui <lem n='899' type='0'/>vulavannu<lb/> supra di luru <lem n='2524' type='0'/>sturduti di <lem n='571' type='0'/>pagura per quilla gridata caderu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1000'/>Di grandi animu fu levari di <lem n='4408' type='0'/>schavitati tanti <lem n='410' type='0'/>capi di<lb/> <lem n='1526' type='0'/>cattivi et <lem n='162' type='0'/>dunari frankiza, ch� que fici lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='981' type='0'/>cutanti nobilissimi et <lem n='313' type='0'/>rikissimi citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1001'/><lem n='40' type='0'/>A la maiestati di lu quali<lb/> s'aperteni <lem n='427' type='0'/>aricurdari non <lem n='1656' type='0'/>skitti li <lem n='447' type='0'/>cosi que issu <lem n='162' type='0'/>dunau, ma<lb/> eciandeu ch� que issu sentiu que l'altri li <lem n='162' type='0'/>dunaru. Ca commu<lb/> quilli <lem n='427' type='0'/>aricurdati su di gran laudi et di gran <lem n='4193' type='0'/>cumendaciuni,<lb/> cuss� quisti <lem n='2678' type='0'/>arenduti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1002'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4409' type='0'/>Jero, <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='2607' type='0'/>Sarragusa, avendu auduta la <lem n='246' type='0'/>pestilencia di<lb/> la quali eranu stati <lem n='1095' type='0'/>aflitti li Rumani <lem n='40' type='0'/>a lu latu di <lem n='2050' type='0'/>Perusa, li<lb/> mandau per <lem n='4410' type='0'/>accurimentu <formula>CCC</formula> milia mogi di <lem n='473' type='0'/>frumentu et <formula>CC</formula><lb/> milia di <lem n='192' type='0'/>oriu et <formula>CC</formula> et <formula>XL</formula> pondi di dinari et issu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1003'/>non <lem n='4411' type='0'/>mescannussendu<lb/> la <lem n='4412' type='0'/>vericundia di li nostri mayuri et <lem n='954' type='0'/>pensandussi<lb/> <milestone type='book' id='1'/><pb n='193'/>qui issi non li <lem n='577' type='0'/>pilyarianu, <lem n='910' type='0'/>furmau quillu <lem n='163' type='0'/>dunu commu in segnal<lb/> di vitoria, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu <lem n='211' type='0'/>constringissi li Rumani, <lem n='2389' type='0'/>scumossi<lb/> commu per una religiuni, di usari di sua <lem n='4413' type='0'/>munificentia.<lb/> Liberali fu <lem n='4409' type='0'/>Jero in primu per vuluntati di mandari lu donu et<lb/> <lem n='4414' type='0'/>ancur pl� per la <lem n='1160' type='0'/>cautela que issu enci <lem n='151' type='0'/>servau per tali qui non<lb/> li fussi <lem n='1440' type='0'/>remandatu <lem n='8' type='0'/>a retu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1004'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='3685' type='0'/>suttaiungir� <lem n='8' type='0'/>a quistu <lem n='4409' type='0'/>Jero <lem n='4415' type='0'/>Gilla di <lem n='3995' type='0'/>Gergenti, di lu<lb/> quali esti <lem n='1180' type='0'/>manifestu et certu que issu appi in s� grandissima<lb/> liberalitati. Issu era multu <lem n='2067' type='0'/>excellenti di rikizi, ma multu era<lb/> issu pl� <lem n='313' type='0'/>riku di animu ca di munita et era sempri pl� occupatu<lb/> in <lem n='2554' type='0'/>dispendiri ca in <lem n='453' type='0'/>recippiri, di guisa que la sua casa paria<lb/> commu unu <lem n='1257' type='0'/>huspitali <lem n='8' type='0'/>a tutti mayneri di homini, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1005'/>ca da<lb/> quilla casa s'<lem n='2466' type='0'/>estrahianu <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='2405' type='0'/>acunci <lem n='8' type='0'/>ad usu publicu. Da locu se<lb/> <lem n='586' type='0'/>mustravanu <lem n='447' type='0'/>cosi belli da vidiri <lem n='40' type='0'/>a li ochi di li <lem n='2654' type='0'/>pupilli; da locu<lb/> se faciannu grandissimi <lem n='76' type='0'/>aparichamenti di <lem n='521' type='0'/>vidandi; da locu <lem n='2796' type='0'/>recuperava<lb/> homu <lem n='192' type='0'/>oriu et <lem n='2716' type='0'/>vitalyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1006'/>Et, con tuttu ch�, locu <lem n='2796' type='0'/>recuperavannu<lb/> tutti li poviri; da locu se <lem n='637' type='0'/>maritavannu li pulcelli<lb/> <lem n='2862' type='0'/>orphani qui no aviannu di ki <lem n='637' type='0'/>maritarssi; da locu se <lem n='166' type='0'/>succurrianu<lb/> tutti li <lem n='4416' type='0'/>scaduti per <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='4417' type='0'/>avignenza; locu se <lem n='4418' type='0'/>recipianu tutti<lb/> li <lem n='4419' type='0'/>peregrini et <lem n='40' type='0'/>a la citati et <lem n='40' type='0'/>a lu casali et <lem n='587' type='0'/>partianussi ornati<lb/> di diversi <lem n='163' type='0'/>duni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1007'/>Ma in unu tempu <lem n='1944' type='0'/>cinqui <lem n='1296' type='0'/>centu cavaleri di li<lb/> <lem n='4420' type='0'/>Gelisi, per fortuna di tempu cachati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='610' type='0'/>pussessiuni di <lem n='4415' type='0'/>Gilla,<lb/> issu li nutricau et <lem n='825' type='0'/>vistiuli tutti. E per ke tanti paroli? Tu non<lb/> <lem n='39' type='0'/>dirissi que issu fussi homu murtali, ananti <lem n='39' type='0'/>dirissi que issu era<lb/> commu lu sinu di la fortuna <lem n='4421' type='0'/>propicia. Adonca tuttu ch� que<lb/> <lem n='84' type='0'/>pussidia <lem n='4415' type='0'/>Gilla era quasi commu <lem n='197' type='0'/>patrimoniu di ogni bon homu,<lb/> per la saluti et per li acrissimenti di lu quali cuss� la citati<lb/> di <lem n='3995' type='0'/>Gergenti commu tutti li <lem n='1278' type='0'/>regiuni vicini <lem n='99' type='0'/>pregavanu Deu per<lb/> issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1008'/>Ma li <lem n='210' type='0'/>rikizzi qui erannu <lem n='40' type='0'/>a lu castellu sempri se guardavanu<lb/> et <lem n='3452' type='0'/>nunca may se <lem n='202' type='0'/>tucavannu. E no <lem n='2035' type='0'/>aprezzaray tu un pocu<lb/> pl� quista <lem n='53' type='0'/>spisa ca quilla guardia?<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1009'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5 Rubricario</head><milestone type='book' id='2'/><pb n='5'/>Li cap<sic>.</sic> di lu <formula>5</formula> libru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>I</formula>, di la humanitati et di la clemencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='4422' type='0'/>grati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li ingrati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la pietati <lem n='830' type='0'/>inver di li <lem n='960' type='0'/>parenti et <lem n='830' type='0'/>inver di li frati et <lem n='830' type='0'/>inver di la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di l'amuri di li <lem n='960' type='0'/>parenti <lem n='40' type='0'/>a li soy filgi, et eciandeu di<lb/> la lur perdunanza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la severitati di li <lem n='960' type='0'/>parenti <lem n='830' type='0'/>inver li soy filyoli.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, di la muderanza di li <lem n='960' type='0'/>parenti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di li <lem n='960' type='0'/>pare<supplied>n</supplied>ti qui <lem n='145' type='0'/>sustinniru con forti animu la<lb/> morti di li lur filyoli.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1010'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 1</head><lem n='371' type='0'/>Ca<sic>.</sic> <formula>I</formula>, di la humanitati et di la clemencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1011'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied><lem n='40' type='0'/>A</supplied> la liberalitati que <lem n='3491' type='0'/>cumpagnissi pl� convinivili li <lem n='3' type='0'/>dar�<lb/> eu ca la humanitati et la clemencia? Cun ch� sia cosa que<lb/> issi <lem n='543' type='0'/>requeranu una medemma maynera di laudi, di li quali tri,<lb/> la una se <lem n='46' type='0'/>faci d'una <lem n='146' type='0'/>puvertati, l'altra <lem n='8' type='0'/>ad occupaciuni, la terza<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad homu qui esti in <lem n='725' type='0'/>dubiu di la <lem n='389' type='0'/>persuna. E, con ch� sia cosa<lb/> que tu non <lem n='349' type='0'/>sachi la quali tu laudi pl�, non pertantu la laudi<lb/> di quilla <lem n='2' type='0'/>divi andari ananti, lu nomi di la quali esti pilyatu<lb/> da lu nomu <lem n='717' type='0'/>divinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1012'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3090' type='0'/>Dananti tuttu eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� li <lem n='707' type='0'/>humanissimi et li <lem n='4423' type='0'/>clementissimi<lb/> facti di lu Senatu, lu quali, cu ch� sia cosa que li<lb/> legati di li Cartaginisi fussiru stati vinnuti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3749' type='0'/>riscattari<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='6'/>lur cativi, lu Senatu li lur <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>al pustutu senza munita nulla.<lb/> Et erannu per <lem n='1394' type='0'/>cuntu duy milia <lem n='2161' type='0'/>setti <lem n='1296' type='0'/>centu et <lem n='2822' type='0'/>quarantr� <lem n='961' type='0'/>ch�<lb/> <lem n='4424' type='0'/>putissimi juvini. Eu <lem n='3664' type='0'/>cuydu que li legati, vedendu tanta munita<lb/> <lem n='3075' type='0'/>sprezzata, tanta perdunanza data <lem n='8' type='0'/>a <lem n='981' type='0'/>cutanti iniurij di li <lem n='3290' type='0'/>Africani,<lb/> <lem n='2467' type='0'/>sturderu et disseru intra di lur medemmi: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1013'/>�O munificencia<lb/> di la genti rumana, qui <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='3014' type='0'/>egualata <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='779' type='0'/>benignitati<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei! O commu fu <lem n='3906' type='0'/>benaventurusa la nostra legaciuni<lb/> eciandeu pl� que nuy non <lem n='1509' type='0'/>desyavamu, ca nuy <lem n='577' type='0'/>piliamu<lb/> quillu beneficiu que nuy non aviriamu <lem n='3' type='0'/>datu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1014'/>Eciandeu quillu<lb/> non fu pocu indiciu di la humanitati di lu Senatu ca essendu<lb/> statu mortu <lem n='4425' type='0'/>Siphaci cativu in guardia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4426' type='0'/>Tivuri, lu quali<lb/> era statu rikissimu <lem n='1601' type='0'/>rigi di Numidia, lu Senatu lu fici <lem n='3279' type='0'/>asuttirari<lb/> di lu publicu, <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu <lem n='3425' type='0'/>aiustassi lu hunuri di la <lem n='334' type='0'/>sepultura<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'hunuri di la vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1015'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> E di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti eciandeu clemencia usau lu Senatu in<lb/> lu re <lem n='3223' type='0'/>Persa ca issu essendu mortu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2045' type='0'/>Alba, uvi issu era statu<lb/> mandatu in guardia, mandau lu <lem n='2657' type='0'/>tresureru qui lu facissi <lem n='3279' type='0'/>asuttirrari<lb/> di la munita <lem n='670' type='0'/>publica, non <lem n='475' type='0'/>suffrendu que li reliquij di<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='848' type='0'/>jacissiru <lem n='2928' type='0'/>dishunurati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1016'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti operi di clemencia foru facti <lem n='8' type='0'/>a rigi <lem n='2539' type='0'/>meskini stati<lb/> morti, qui eranu stati jnimici. Ma quilli qui eu dir� foru facti<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad amici et <lem n='8' type='0'/>ad homini rigi, vivendu in gran <lem n='147' type='0'/>prusperitati.<lb/> <lem n='1742' type='0'/>Chumputa la <lem n='75' type='0'/>guerra di Macedonia, <lem n='4427' type='0'/>Missachames filyu di <lem n='3202' type='0'/>Massinissa<lb/> con li cavaleri, li quali issu avia <lem n='149' type='0'/>menati con sicu in ayutu<lb/> di li Rumani, <lem n='1440' type='0'/>rimandatu da <lem n='2788' type='0'/>Paulu imperaduri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3201' type='0'/>Masinissa<lb/> sou <lem n='71' type='0'/>patri, lu sou <lem n='2020' type='0'/>navilyu tuttu fu <lem n='1151' type='0'/>dispersu per fortuna et issu<lb/> fu purtatu malatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1846' type='0'/>Brandizu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1017'/>La quali cosa commu lu Senatu<lb/> la sappi, <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2657' type='0'/>tresureru qui andassi incontinenti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1846' type='0'/>Brandiziu et <lem n='432' type='0'/>truvassili casa et <lem n='162' type='0'/>dunassili largamenti<lb/> tuttu quantu issu avia misteri et per s� et per la sua <lem n='570' type='0'/>cumpagna.<lb/> <lem n='366' type='0'/>Cumandau eciandeu que s'<lem n='549' type='0'/>aparichassiru <lem n='85' type='0'/>navi cu li quali<lb/> issu cun tutti li soy putissi andari ben et <lem n='182' type='0'/>securamenti in <lem n='2540' type='0'/>Africa<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1018'/>et <lem n='366' type='0'/>cumandau que <lem n='8' type='0'/>a chascunu d'illi fussi data una libra<lb/> d'argentu et <lem n='1944' type='0'/>cinqui <lem n='1296' type='0'/>centu <lem n='4058' type='0'/>sextercij. La quali cuss� prunta et<lb/> cuss� <lem n='4366' type='0'/>exquisita humanitati di lu Senatu <lem n='120' type='0'/>potti fari que, se etiandeu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='7'/>lu juvini fussi statu mortu, lu <lem n='71' type='0'/>patri se lu aviria suffertu<lb/> con <lem n='1881' type='0'/>eguali animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1019'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi lu Senatu, audendu que <lem n='4428' type='0'/>Brusia <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='4429' type='0'/>Bithinia<lb/> vinnia <lem n='8' type='0'/>ad issu, mandau <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='2657' type='0'/>tresureru <lem n='8' type='0'/>a Capua et<lb/> urdenau que fussi <lem n='2136' type='0'/>lucata per illu una casa, la melyu qui se truvassi,<lb/> et que se facissiru <lem n='3024' type='0'/>habundatamenti li spissi non skittu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu ma <lem n='8' type='0'/>a tutti quilli di sua <lem n='570' type='0'/>cumpagna et, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4332' type='0'/>inscuntrarlu et<lb/> <lem n='3741' type='0'/>aricolgirilu, tutta la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3625' type='0'/>aripresentau la <lem n='129' type='0'/>fa��i di<lb/> unu sulu amicu. Adonca <lem n='4428' type='0'/>Brusia, qui era statu vinutu multu<lb/> amicu, <lem n='420' type='0'/>riturnausi <lem n='40' type='0'/>a lu sou regnu con <lem n='31' type='0'/>duy tantu di <lem n='228' type='0'/>benivulencia<lb/> <lem n='830' type='0'/>inver di nuy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1020'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> N�n eciandeu <lem n='1220' type='0'/>Egyptu non fu senza parti di la humanitati<lb/> di li Rumani. Lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1220' type='0'/>Egyptu <lem n='1559' type='0'/>Phtolomeu, <lem n='887' type='0'/>spulyatu<lb/> <lem n='14' type='0'/>dy lu regnu da sou frati, era statu vinutu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1052' type='0'/>Ruma per <lem n='2087' type='0'/>adimandari<lb/> ayutu con multu <lem n='651' type='0'/>poki <lem n='1937' type='0'/>schavi tuctu <lem n='4430' type='0'/>spalidu et con<lb/> <lem n='921' type='0'/>robi sucidi et <lem n='15' type='0'/>aviasi misu <lem n='40' type='0'/>a la casa di <lem n='4431' type='0'/>Alexandrinu <lem n='4088' type='0'/>pingituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1021'/>Da poy que lu Senatu sappi ch�, <lem n='2793' type='0'/>requerssiru lu juvini et <lem n='2096' type='0'/>excusarissi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu pl� curusamenti que issi pottiru per� qui n�<lb/> l'avianu mandatu lu <lem n='2657' type='0'/>tressureru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='453' type='0'/>ricivirilu commu era lur <lem n='1813' type='0'/>custuma,<lb/> n�n li avianu <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='1290' type='0'/>albergu publicu. Et ch� non era<lb/> statu factu per negligencia di lu Senatu, ma per lu sou subitu<lb/> <lem n='1164' type='0'/>advinimentu, et per� que issu vinni <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='4432' type='0'/>amuchunu. E <lem n='367' type='0'/>menarulu<lb/> da la <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1290' type='0'/>albergu, qui li fu <lem n='2136' type='0'/>lugatu di lu <lem n='1181' type='0'/>puplicu, et<lb/> <lem n='1350' type='0'/>pregarulu que issu lassassi li <lem n='921' type='0'/>robi <lem n='1599' type='0'/>suzzidi et adimandassi qual<lb/> iornu vulissi per andari <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1022'/>Et fu eciandeu sullicitu lu<lb/> Senatu que lu <lem n='2657' type='0'/>tresureru lu <lem n='1251' type='0'/>presentassi chascunu iornu; e con<lb/> quisti gran servicij lu Senatu <lem n='619' type='0'/>ressilu in speranza, quillu, qui<lb/> ananti era commu <lem n='2579' type='0'/>murtificatu et desperatu. Et tantu fici lu<lb/> Senatu que issu avia <lem n='1620' type='0'/>riposta pl� di speranza in lu ayutu di li<lb/> Rumani ca non avia <lem n='571' type='0'/>pagura in la sua <lem n='2337' type='0'/>ssagura.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1023'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a ch� qui eu vegna da lu Senatu tuttu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1878' type='0'/>singulari<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuni, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu consul <lem n='40' type='0'/>a la prima <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='3290' type='0'/>Africani<lb/> avendu prisa una citati qui avia nomu <lem n='4433' type='0'/>Oblia, per la quali<lb/> Aymo combatendu fortimenti era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu, fici purtari lu<lb/> sou corpu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='340' type='0'/>suttirari hunuratamenti, n�n <lem n='1069' type='0'/>dubitau issu di <lem n='1336' type='0'/>celebrari<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='8'/>li <lem n='2519' type='0'/>exequij di soy inimicu, <lem n='393' type='0'/>credendu issu <lem n='2623' type='0'/>Luciu que quilla<lb/> vittoria aviria multu di invidia apressu di li <lem n='394' type='0'/>dei et apressu di<lb/> li homini, per� que issa appi multu di humanitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1024'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> E que <lem n='39' type='0'/>diroiu eu di <lem n='2048' type='0'/>Quinciu <lem n='2978' type='0'/>Crispinu, la mansuetudini<lb/> di lu quali li <lem n='464' type='0'/>putentissimi <lem n='1573' type='0'/>affecti, ch� esti la <lem n='372' type='0'/>ira e la gloria,<lb/> non la pottiru vinciri? Issu <lem n='2978' type='0'/>Crispinu avia <lem n='453' type='0'/>ricipputu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='559' type='0'/>abbergari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la casa sua <lem n='4434' type='0'/>Badiu Capuanu benignissimamenti et, essendu<lb/> <lem n='4434' type='0'/>Badiu infirmu, issu lu avia <lem n='1871' type='0'/>recreatu sullicitamenti. Da<lb/> lu quali <lem n='4434' type='0'/>Badiu, poy di quilla <lem n='4178' type='0'/>nefaria rebelliuni di Capua, issu<lb/> <lem n='2978' type='0'/>Crispinu fu <lem n='2377' type='0'/>pruvucatu <lem n='8' type='0'/>a combatiri con sicu in campu. J� sia<lb/> ch� que issu <lem n='2978' type='0'/>Crispinu fussi pl� <lem n='4435' type='0'/>subreru et di forza di corpu et<lb/> di virtuti di animu, non pertantu ananti lu volssi <lem n='839' type='0'/>castigari<lb/> ca vinciri; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1025'/>ca: �Que <lem n='46' type='0'/>fay tu, - diss'illu - pachu, oy uvi ti<lb/> mena traversu la <lem n='387' type='0'/>mala <lem n='2097' type='0'/>cupiditati? <lem n='754' type='0'/>Poku ti <lem n='121' type='0'/>pari di <lem n='13' type='0'/>essirimi inimicu<lb/> publicu se tu eciandeu non <lem n='1855' type='0'/>scuriri contra di mi per <lem n='2889' type='0'/>inimistati<lb/> privata? Intra tutti li Rumani <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='2048' type='0'/>Quinciu ti placi,<lb/> in lu quali tu usi toy armi <lem n='4436' type='0'/>sceleratamenti, <lem n='40' type='0'/>a li casi di lu<lb/> quali tu <lem n='2' type='0'/>divi et vicenda di hunuri et la saluti tua? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1026'/>Ma que eu<lb/> <lem n='952' type='0'/>combata con <lem n='776' type='0'/>tigu <lem n='8' type='0'/>a mi lu <lem n='3312' type='0'/>diveta la <lem n='4437' type='0'/>confederaciuni di la amistati,<lb/> la quali appimu insembla e li <lem n='394' type='0'/>dei hospitali santi <lem n='400' type='0'/>pigni<lb/> quantu <lem n='40' type='0'/>a lu nostru sangui et <lem n='328' type='0'/>vili <lem n='40' type='0'/>a li vostri <lem n='1392' type='0'/>curagi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1027'/>ancura pl�<lb/> que se, <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4438' type='0'/>incursu di li <lem n='1709' type='0'/>exerciti, per casu <lem n='2261' type='0'/>fortuitu eu <lem n='3945' type='0'/>ributanduti<lb/> t'avissi gittatu <lem n='8' type='0'/>a terra et eciandeu <lem n='2912' type='0'/>aplicata la mia spata<lb/> per <lem n='519' type='0'/>talyari la testa, eu me nde seria <lem n='1529' type='0'/>retractu, quandu eu<lb/> t'avissi cannussutu. Adonca tou peccatu sia aviri vulutu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri<lb/> lu tou <lem n='2918' type='0'/>hustulanu. Quistu peccatu i� non ser� meu que eu<lb/> t'<lem n='1074' type='0'/>auciya. Adonca circa un'altra man dritta qui t'<lem n='1074' type='0'/>auciya, ca la<lb/> mia avi <lem n='3119' type='0'/>imbizatu di <lem n='151' type='0'/>servarti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1028'/>La celestial divinitati <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a<lb/> l'un et <lem n='40' type='0'/>a l'altru <lem n='3663' type='0'/>exitu commu <lem n='2' type='0'/>divia. Ca per certu in quilla batalya<lb/> <lem n='4434' type='0'/>Badiu fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu e <lem n='2048' type='0'/>Quinciu per forti combatiri <lem n='784' type='0'/>scampau<lb/> con grandi gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1029'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, commu <lem n='2' type='0'/>divi essi<supplied>ri</supplied> avutu claru exemplu et ben da<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='9'/><lem n='427' type='0'/>aricurdari la clemencia di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu! Lu quali, prisa<lb/> c'appi <lem n='2607' type='0'/>Saragusa, <lem n='342' type='0'/>st�ttissi <lem n='40' type='0'/>a lu castellu <lem n='8' type='0'/>a ch� que issu vidissi da<lb/> altu la fortuna di la citati un pocu ananti bellissima et <lem n='313' type='0'/>rikissima,<lb/> ma intandu multu afflicta. Ma issu, videndu lu sou <lem n='1048' type='0'/>chagulentu<lb/> casu, non si <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='280' type='0'/>astiniri di plangiri; lu quali, se l'avissi<lb/> vistu homu qui non <lem n='349' type='0'/>sappissi lu factu, <lem n='393' type='0'/>cridiria que altru<lb/> avissi vinchuta <lem n='2607' type='0'/>Saragusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1030'/>Adonca tu, citati di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa, in la<lb/> tua grandi <lem n='246' type='0'/>pestelencia avissi <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di alegria <lem n='3274' type='0'/>missitata<lb/> que, se ben non ti fu licitu di essiri conservata, tu cadisti<lb/> <lem n='4439' type='0'/>mansamenti sutta cuss� <lem n='874' type='0'/>mansueta vincituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1031'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, facendu in Spagna <lem n='75' type='0'/>guerra cu li<lb/> Celtiberi, tenendu assiyata la citati <lem n='4440' type='0'/>Ceutrorbrica et <lem n='1467' type='0'/>acustatu lu<lb/> <lem n='2505' type='0'/>trabuku, paria que tostu <lem n='2' type='0'/>divissi dirupari quilla parti di lu <lem n='90' type='0'/>muru,<lb/> la quali skittu se <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='2702' type='0'/>trabukari: issu <lem n='3683' type='0'/>preferiu la humanitati<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2224' type='0'/>prussimana vittoria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1032'/>Ca cun ch� sia cosa qui quilli<lb/> di la citati avissiru misi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>mura in quilla parti uvi <lem n='646' type='0'/>firia lu<lb/> <lem n='2505' type='0'/>trabuku li filgi di <lem n='4441' type='0'/>Rethogenes, qui era statu vinnutu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1888' type='0'/>Metellu,<lb/> issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu se partiu da lu seiu <lem n='8' type='0'/>a ch� que li filgi non fussiru<lb/> consumati et morti in conspectu di sou <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='199' type='0'/>crudili maynera<lb/> di morti, j� sia ch� ki issu <lem n='4441' type='0'/>Rethogenes dicia que i� per<lb/> ch� non se lassassi di combatiri la terra et di <lem n='2135' type='0'/>pilyarla, <lem n='1303' type='0'/>spargendu<lb/> lu sou sangui. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1033'/>Per lu quali cuss� <lem n='4423' type='0'/>clementi factu, i� sia<lb/> ch� que issu non pilyau li <lem n='2878' type='0'/>fortillizi di una citati, non pertantu<lb/> issu pilyau tutti li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li homini di li citati <lem n='4442' type='0'/>Centrorbici.<lb/> E tantu fici que <lem n='8' type='0'/>a <lem n='420' type='0'/>riturnarli <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2548' type='0'/>iurisdiciuni di lu populu di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma issu non appi misteri di multi <lem n='2175' type='0'/>assegi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1034'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la humanitati di lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri Africanu se<lb/> manifestau <lem n='2854' type='0'/>bellissimamenti et <lem n='4443' type='0'/>spaciusamenti ca, <lem n='952' type='0'/>cumbatuta<lb/> que fu et prisa <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, issu mandau littiri <lem n='40' type='0'/>a li terri di Sicilia<lb/> que illu <lem n='1298' type='0'/>inviassiru soy legati per <lem n='3196' type='0'/>aricuperari li soy ornamenti,<lb/> qui l'erannu stati <lem n='1884' type='0'/>raputi da li <lem n='3290' type='0'/>Africani, et <lem n='46' type='0'/>facissiruli<lb/> riturnari in li primi lur segi. Beneficiu fu quistu placivili et<lb/> gratu insemblamenti <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei et <lem n='40' type='0'/>a li homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1035'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Un'altra humanitati di quistu medemmi homu fu <lem n='1881' type='0'/>eguali<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='10'/><lem n='8' type='0'/>a quistu factu. Da lu sou questuri <lem n='220' type='0'/>vendendu li <lem n='1526' type='0'/>captivi<lb/> qui erannu <lem n='647' type='0'/>suiecti <lem n='40' type='0'/>a la hasta, fu mandatu <lem n='8' type='0'/>a vindiri unu <lem n='3078' type='0'/>citellu<lb/> di gran belliza et di liberali habitu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1036'/>di lu quali avendu ben<lb/> <lem n='3292' type='0'/>incirkatu et saputu que issu era Numida et lassatu da sou <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> <lem n='1242' type='0'/>orphanu et nutricatu con <lem n='3201' type='0'/>Masinissa sou <lem n='3855' type='0'/>cianu et que, non<lb/> sapendu <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa, issu era statu vinnutu non <lem n='238' type='0'/>maturu in<lb/> quista <lem n='2855' type='0'/>cavalgata contra li Rumani, <lem n='398' type='0'/>pensaussi lu Africanu que<lb/> se <lem n='2' type='0'/>divia perdunari <lem n='40' type='0'/>a lu juvini et di fari supra ch� <lem n='1676' type='0'/>debita reverencia<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la amistati di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa, <lem n='426' type='0'/>fidelissimu di lu<lb/> populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1037'/>Adonca issu mandau lu <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa,<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunatuli que l'appi un anellu et una <lem n='4445' type='0'/>buccula oy <lem n='4446' type='0'/>nuska<lb/> d'auru et una tunica laticlavia et unu mantellu <lem n='4447' type='0'/>spagnuliscu<lb/> et unu cavallu <lem n='438' type='0'/>ornatu, et <lem n='351' type='0'/>dedili sufficienti <lem n='570' type='0'/>cumpagna di homini<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cavallu qui andassiru con sico, pensandu issu lu Africanu<lb/> que illi su gran <lem n='403' type='0'/>frutti di <lem n='1501' type='0'/>vitturia, ch� esti <lem n='324' type='0'/>restituiri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> li lor ornamenti et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1601' type='0'/>rigi lu lur sangui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1038'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2788' type='0'/>Paulu esti da essiri <lem n='427' type='0'/>aricurdatu in <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> maynera di laudi. Lu quali, audendu que <lem n='3220' type='0'/>Perses, qui<lb/> era factu di <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1526' type='0'/>cattivu in un pichulu <lem n='308' type='0'/>mume<supplied>n</supplied>tu di tempu,<lb/> l'era <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='1582' type='0'/>davanti, <lem n='524' type='0'/>andaulu <lem n='40' type='0'/>a la iscontra <lem n='438' type='0'/>ornatu di li orname<supplied>n</supplied>ti<lb/> <lem n='2174' type='0'/>jmperiali, et issu <lem n='3220' type='0'/>Perses <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi di <lem n='1933' type='0'/>ingenucharssili<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dana<supplied>n</supplied>ti, issu con sua manu dritta lu levau et, parlanduli in<lb/> <lem n='3162' type='0'/>greciscu, lu <lem n='463' type='0'/>confortau que avissi bona speranza. Eciandeu da<lb/> poy que issu fu <lem n='149' type='0'/>menatu <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='158' type='0'/>tabernaculu, <lem n='2788' type='0'/>Paulu commandau<lb/> que <lem n='3220' type='0'/>Perses li <lem n='520' type='0'/>sedissi <lem n='40' type='0'/>a lu latu apressu d'issu et <lem n='319' type='0'/>tinnilu con<lb/> sicu <lem n='8' type='0'/>a maniari in tavula. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1039'/><lem n='386' type='0'/>M�ttassi ananti <lem n='40' type='0'/>a lu vidiri la batalya,<lb/> di la quali fu vinchutu <lem n='3220' type='0'/>Perses, da una parti, et da l'altra se<lb/> <lem n='386' type='0'/>mittannu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='674' type='0'/>cuntati: li homini <lem n='1069' type='0'/>dubitarannu<lb/> di ki issu se <lem n='3641' type='0'/>adelittenu pl� <lem n='8' type='0'/>a vidiri, ca, se ben esti<lb/> cosa nobili vinciri lu inimicu, non pertantu esti mancu da<lb/> laudari sapiri aviri misericordia et <lem n='250' type='0'/>farla <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1795' type='0'/>miskinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1040'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Quista <lem n='905' type='0'/>humanit� di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2788' type='0'/>Paulu la quali <supplied><g ref='ell'/></supplied> eu<lb/> non <lem n='1084' type='0'/>tacha la clemencia di G<sic>.</sic> <lem n='4448' type='0'/>N<sic>.</sic> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu. Issu non <lem n='475' type='0'/>suffirissi<lb/> que <lem n='4449' type='0'/>Tygranes, <lem n='1601' type='0'/>rigi d'Armenia, li <lem n='12' type='0'/>stacissi <lem n='2859' type='0'/>ingenuchatu <lem n='3090' type='0'/>dananti;<lb/> lu quali <lem n='4449' type='0'/>Tygranes et per si medesmu avia facti gran guerri cu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='11'/>lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et avia <lem n='1364' type='0'/>ricoltu et <lem n='479' type='0'/>ddiffisu con soy forzi<lb/> <lem n='4450' type='0'/>Mitridates <lem n='4451' type='0'/>inimicissimu di li Rumani, ki era statu <lem n='1714' type='0'/>scachatu<lb/> da lu mari <lem n='2804' type='0'/>Pontu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1041'/>Ananti, <lem n='1871' type='0'/>recreandulu di paroli, la curuna que<lb/> issu se avia levata <lem n='366' type='0'/>cumandau qui se la returnassi <lem n='40' type='0'/>a la testa e,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandati que l'appi certi <lem n='447' type='0'/>cosi, issu lu <lem n='324' type='0'/>ristituiu <lem n='40' type='0'/>a lu sou primu<lb/> statu, pensandu et <lem n='81' type='0'/>iudicandu que altress� bella cosa esti <lem n='8' type='0'/>a fari<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi commu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='347' type='0'/>vincirili. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1042'/><lem n='2472' type='0'/>Ha Deu, commu claru <lem n='307' type='0'/>spechu di fari<lb/> humanitati <lem n='8' type='0'/>ad altru fu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, et issu commu turnau da<lb/> poy miserabili exemplu di humanitati <lem n='1574' type='0'/>disyata! Ca issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> qui avia <lem n='1264' type='0'/>cuperta la testa di <lem n='4449' type='0'/>Tygranes di curuna reali, lu<lb/> sou <lem n='410' type='0'/>capu <lem n='887' type='0'/>spulyatu di tri curuni non truvau locu triumphali<lb/> uvi fussi <lem n='340' type='0'/>suttirratu in tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu lu quali era statu sou<lb/> un pocu ananti. Ma, talyatu da lu corpu et <lem n='4452' type='0'/>diffetu di focu, fu<lb/> purtatu <lem n='4178' type='0'/>nefariu <lem n='4453' type='0'/>exennu presenti di la <lem n='4454' type='0'/>dislianza d'<lem n='1220' type='0'/>Egittu.<lb/> <anchor type='note' n='31'/>Eciandeu <lem n='8' type='0'/>ad issu lu vincituri Cesar fu cosa miserabili: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1043'/>ca incontinenti<lb/> que Cesar lu sguardau, <lem n='3450' type='0'/>aminticaussi comu l'era statu<lb/> inimicu et pilyau in s� facci di soceru, et <lem n='2678' type='0'/>arendiu intandu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu et li soy lacrimi proprij et eciandeu quilli di la <lem n='1547' type='0'/>filya,<lb/> et procurau que la sua <lem n='3259' type='0'/>capu con multi et preciusi uduri fussi<lb/> misa <lem n='40' type='0'/>a lu focu.<anchor type='endnote'/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1044'/>La quali cosa se non fussi statu cuss� <lem n='874' type='0'/>mansuetu<lb/> et humanu lu animu di lu <lem n='717' type='0'/>divinu principi, quillu qui un<lb/> pocu ananti era <lem n='1239' type='0'/>riputatu per <lem n='1207' type='0'/>culunna di lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma,<lb/> - cuss� <lem n='1728' type='0'/>travolgi la fortuna li <lem n='2381' type='0'/>facendi humani! - fora <lem n='848' type='0'/>iachutu<lb/> non <lem n='3279' type='0'/>asutiratu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1045'/>Eciandeu Cesar, auduta qui appi la morti<lb/> di <lem n='1667' type='0'/>Catuni, <lem n='39' type='0'/>dissi que, et issu avia invidiata la gloria di <lem n='1667' type='0'/>Catuni,<lb/> e <lem n='1667' type='0'/>Catuni avia invidiatu lu sou putiri; e <lem n='151' type='0'/>servau <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='693' type='0'/>filyuli<lb/> lu lor <lem n='197' type='0'/>patrimoniu <lem n='1250' type='0'/>integramenti.<lb/> Per lu deu di lu <lem n='128' type='0'/>celu, la saluti di <lem n='1667' type='0'/>Catuni fora stata non<lb/> <lem n='1401' type='0'/>pizzula parti di li divini operi di Cesar.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1046'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu animu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu non fu senza<lb/> <lem n='1499' type='0'/>intolletu di cutali humanitati. Issu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu <lem n='3' type='0'/>dedi lu corpu di<lb/> <lem n='3238' type='0'/>Brutu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3279' type='0'/>assuttirari <lem n='8' type='0'/>ad unu sou <lem n='4455' type='0'/>libertu et, <lem n='8' type='0'/>a ch� ki issu s'ardissi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='12'/>pl� hunuratamenti, <lem n='366' type='0'/>cumandau que li fussi gittatu da<lb/> supra lu sou <lem n='2915' type='0'/>palliu, <lem n='2493' type='0'/>prezandu lu jnimicu qui <lem n='848' type='0'/>jazzia, <lem n='303' type='0'/>rimotu<lb/> da s� ogni odiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1047'/>E quandu issu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu sappi que lu <lem n='4455' type='0'/>libertu<lb/> l'avia levatu lu <lem n='2915' type='0'/>palliu, curruchatu fortime<supplied>n</supplied>ti lu fici <lem n='1074' type='0'/>aucidiri,<lb/> <lem n='39' type='0'/>dicenduli quisti paroli: �Que cosa fu quista? Non <lem n='349' type='0'/>sapistu tu<lb/> que <lem n='334' type='0'/>sepultura di homu virtuusu t'era stata <lem n='236' type='0'/>commisa?�. Li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> auderu ben la forti et la piatusa sua vittoria <lem n='3434' type='0'/>phylippica, ma<lb/> eciandeu li paroli di quistu <lem n='654' type='0'/>nubilissimu <lem n='2574' type='0'/>curruchu non li auderu<lb/> mal vulunteri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1048'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Eu, amenatu in Macedonia per <lem n='3675' type='0'/>aricordu di exemplu<lb/> di humanitati, su constrittu di <lem n='4456' type='0'/>precuniari li <lem n='565' type='0'/>custumi di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru,<lb/> di lu quali commu la sua <lem n='3648' type='0'/>bellicusa virtuti <lem n='3436' type='0'/>ameritau<lb/> infinita gloria, cuss� la sua clemencia <lem n='3436' type='0'/>ameritau grandissimu<lb/> amuri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1049'/>Issu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, non may <lem n='1275' type='0'/>stancandussi d'andari per<lb/> ogni mayneri di genti, <lem n='13' type='0'/>sandu <lem n='662' type='0'/>opressu <lem n='8' type='0'/>ad unu locu di <lem n='246' type='0'/>pestilencia<lb/> di <lem n='253' type='0'/>nivi et di fridura et sedendu issu <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='2970' type='0'/>chaytra <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> altu impressu di lu focu, vitti <lem n='126' type='0'/>vinniri unu cavaleri di Macedonia<lb/> <lem n='3917' type='0'/>vetranu et mortu di fridu, et facendu comparaciuni non<lb/> di li lur stati, ma di la lur <lem n='485' type='0'/>etati, dissisi da la <lem n='3517' type='0'/>chayera et, con<lb/> quilli <lem n='20' type='0'/>mani con li quali issu avia distrutti li forzi di <lem n='2609' type='0'/>Dariu,<lb/> misinci lu corpu <lem n='3197' type='0'/>dublatu di friddu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1050'/>dicenduli ca <lem n='8' type='0'/>ad issu s'era<lb/> bonu quillu, qui fora pena capitali intra di li Persiani, ch� <lem n='13' type='0'/>est'<lb/> <lem n='888' type='0'/>assitarssi <lem n='40' type='0'/>a la sedia di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi. Adonca que <lem n='439' type='0'/>maravilya fu se li<lb/> <lem n='4457' type='0'/>Macedonici appiru <lem n='8' type='0'/>a delectu di andari <lem n='981' type='0'/>cutanti <lem n='431' type='0'/>anni in fattu<lb/> d'armi sutta quillu <lem n='685' type='0'/>duca, lu quali avia pl� <lem n='495' type='0'/>cara la vita di unu<lb/> cavaleri <lem n='4458' type='0'/>gregariu ca la sua sedia propria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1051'/>Issu medemmi<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru non la <lem n='3' type='0'/>dandu per vinta <lem n='8' type='0'/>ad homu nullu, m'<lem n='40' type='0'/>a<lb/> la fortuna, skittu <lem n='3260' type='0'/>debilitatu, per difectu di natura, per furtizza<lb/> di malattia, non pertantu standu <lem n='1280' type='0'/>apuyatu <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='1340' type='0'/>guvitu con<lb/> la testa <lem n='1014' type='0'/>irta, <lem n='1572' type='0'/>porssi la man dritta <lem n='8' type='0'/>a tutti quanti la <lem n='370' type='0'/>valssiru <lem n='202' type='0'/>tukari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1052'/>E quali fora l'homu qui non <lem n='575' type='0'/>cur<supplied>i</supplied>ssi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='645' type='0'/>bassari quilla manu,<lb/> la quali, essendu i� quasi <lem n='2579' type='0'/>murtificata, <lem n='3710' type='0'/>abastau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2422' type='0'/>abrazamentu<lb/> di unu grandissimu <lem n='1709' type='0'/>exercitu pl� per grandi humanitati<lb/> sua ca per <lem n='4459' type='0'/>vivitati di spiritu oy di <lem n='488' type='0'/>caluri naturali?<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='13'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1053'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Modu se <lem n='2882' type='0'/>ricuntir� la humanitati di <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu, tyrannu<lb/> di li Athenisi, la quali, i� sia ch� que issu non fu <lem n='981' type='0'/>cutantu<lb/> robusta, ma non pertantu bonu esti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='427' type='0'/>aricurdarila. Lu quali<lb/> <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu, con ch� sia cosa que unu juvini fussi <lem n='1983' type='0'/>innamuratu<lb/> di una sua <lem n='1547' type='0'/>filya et <lem n='4332' type='0'/>inscontrandula <lem n='40' type='0'/>a la via <lem n='670' type='0'/>publica la avissi <lem n='645' type='0'/>basata,<lb/> pregandu la <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu qui facissi levari<lb/> la testa <lem n='8' type='0'/>a quillu juvini, rispusi: �Si nuy <lem n='1074' type='0'/>aucidimu quilli qui<lb/> n'amanu, que <lem n='46' type='0'/>farimu nuy di quilli qui ne <lem n='370' type='0'/>volenu malu?�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1054'/>Non<lb/> fu quista <lem n='107' type='0'/>vuci digna que di issa sia dittu que issa <lem n='412' type='0'/>issiu da humanitati<lb/> di bucca di tyrannu? In quistu modu issu sufferssi<lb/> la iniuria di sua <lem n='1547' type='0'/>filya, e la sua sufferssi multu pl� <lem n='4460' type='0'/>laudabilimenti.<lb/> <lem n='4461' type='0'/>Trassippu, avendulu multu <lem n='544' type='0'/>strazzatu di paroli <lem n='2247' type='0'/>iniuriusi<lb/> senza fini <lem n='13' type='0'/>sandu li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1127' type='0'/>cena, issu <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu cuss�<lb/> <lem n='185' type='0'/>ristrinsi l'animu so et la <lem n='107' type='0'/>vuci sua da ogni curruzzu que tu<lb/> <lem n='398' type='0'/>pensarissi que lu maldicenti fussi statu lu tyrannu e l'altru<lb/> fussi statu unu sou sergenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1055'/>Et issu <lem n='4461' type='0'/>Trassippu, partendussi da<lb/> lu <lem n='1162' type='0'/>convitu, <lem n='2711' type='0'/>dutandussi <lem n='1918' type='0'/>Pissistratu que issu non se ndi partissi<lb/> <lem n='3775' type='0'/>adastatu per <lem n='571' type='0'/>pagura d'illu, <lem n='1282' type='0'/>invitandulu <lem n='311' type='0'/>familiarmenti, incumenzau<lb/> di <lem n='168' type='0'/>ritinirlu e <lem n='4461' type='0'/>Trassippu, <lem n='2389' type='0'/>scommossu per grandi <lem n='3636' type='0'/>inbriaghizza,<lb/> li <lem n='1066' type='0'/>sputau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='129' type='0'/>fachi. N�n con tuttu quistu non lu<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti fari <lem n='2923' type='0'/>curruchari, ma eciandeu issu <lem n='1918' type='0'/>Pissistratu <lem n='886' type='0'/>retrassi soy<lb/> filgi, qui <lem n='370' type='0'/>vuliannu <lem n='1611' type='0'/>viniari la iniuria fatta <lem n='40' type='0'/>a la mayestati di lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1056'/>E lu iornu que vinni apressu, <lem n='370' type='0'/>vulendusse <lem n='4461' type='0'/>Trasippu <lem n='1183' type='0'/>aucidirssi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a si medemmi, issu <lem n='1918' type='0'/>Pissistratu vinni <lem n='8' type='0'/>ad issu et <lem n='351' type='0'/>dedili<lb/> la <lem n='935' type='0'/>fidi di rimaniri sou amicu commu <lem n='3176' type='0'/>dananti et <lem n='886' type='0'/>ritrassindilu.<lb/> Se <lem n='3452' type='0'/>nunca may issu <lem n='1918' type='0'/>Pissistratu avissi fattu altra cosa digna<lb/> di hunuri si non quista, non pertantu con quisti <lem n='31' type='0'/>duy fatti<lb/> asay <lem n='3024' type='0'/>habundatamenti se faria issu laudari <lem n='8' type='0'/>a quilli qui <lem n='126' type='0'/>verannu<lb/> apressu d'illu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1057'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� ben fu <lem n='1977' type='0'/>mansu et humanu lu animu di <lem n='1653' type='0'/>Pirru.<lb/> Issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru avia audutu que certi humini di <lem n='3550' type='0'/>Tarantu <supplied>uvi issu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='14'/>signuriava</supplied>, standu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1162' type='0'/>convitu aviannu avuti intra di loru<lb/> pocu <lem n='1315' type='0'/>hunurati paroli di issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru e <lem n='1653' type='0'/>Pirru, avendu <lem n='1298' type='0'/>inviatu per<lb/> quilli qui erannu stati <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1162' type='0'/>convitu, <lem n='2087' type='0'/>adimandavali se issi avissiru<lb/> ditti quilli cutali paroli qui eranu <lem n='1090' type='0'/>pirvinuti <lem n='40' type='0'/>a li soy<lb/> aurichi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1058'/>Intandu unu di quilli: �Si non - diss' issu - que lu<lb/> vinu ni vinni mancu, quistu qui t'� statu dittu que nuy dissimu<lb/> ti pariria <lem n='184' type='0'/>sulazzu e iocu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2285' type='0'/>comparaciun di quillu que<lb/> nuy aviriamu dittu da poy�. Quilla cuss� <lem n='804' type='0'/>curtissi <lem n='2839' type='0'/>escusaciuni<lb/> di la <lem n='3636' type='0'/>inbriakiza et cuss� <lem n='974' type='0'/>simpli <lem n='1214' type='0'/>confessioni di veritati <lem n='457' type='0'/>convertiu<lb/> la <lem n='372' type='0'/>ira di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi in risu; per la quali clemencia et muderanza<lb/> issu <lem n='3463' type='0'/>consegutau per certu et que li Tarentini <lem n='2100' type='0'/>sobrij l'<lem n='2678' type='0'/>arenderu<lb/> gracij et li <lem n='2295' type='0'/>ebrij <lem n='99' type='0'/>pregavanu Deu pir issu et per la<lb/> sua saluti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1059'/>Issu eciandeu <lem n='1653' type='0'/>Pirru, smossu da quilla medemma <lem n='4462' type='0'/>altitudini<lb/> di humanitati, mandau unu sou <lem n='1266' type='0'/>baruni qui appi nomu<lb/> <lem n='4463' type='0'/>Licon <lem n='4464' type='0'/>Monosson <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2856' type='0'/>inscuntrari li ligati di li Rumani qui<lb/> vinianu <lem n='8' type='0'/>ad issu pir <lem n='4465' type='0'/>ariscattari soy <lem n='1526' type='0'/>cattivi, per tal que issi li<lb/> legati vinnissiru pl� <lem n='182' type='0'/>seguramenti. Et <lem n='8' type='0'/>a ch� ki issi fussiru <lem n='453' type='0'/>ricipputi<lb/> pl� hunuratamenti, issu medemmi <lem n='1653' type='0'/>Pirru cu lu <lem n='4466' type='0'/>ornatu<lb/> di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu li andau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2856' type='0'/>inscontrari fin <lem n='8' type='0'/>a fora di<lb/> la porta. Issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru non fu curruttu per <lem n='147' type='0'/>prusperitati qui li <lem n='742' type='0'/>avinissi<lb/> de guisa que issu pensava di serviri <lem n='8' type='0'/>a quilli <supplied>ch� <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> Rumani</supplied>, li quali intandu eranu multu <lem n='4467' type='0'/>disacurdati da issu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1060'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Di lu quali cuss� <lem n='1977' type='0'/>mansu et humanu animu issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru<lb/> endi <lem n='453' type='0'/>ricippi <lem n='223' type='0'/>meritu <lem n='40' type='0'/>a l'ultimu tempu di sua morti. Ca, cun<lb/> ch� sia cosa ki per malu aguru sou issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru avissi <lem n='2511' type='0'/>invaduta<lb/> la citati di li Argivi, e talyata qui l'appi la testa <lem n='4468' type='0'/>Altoneu,<lb/> filyu di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='4469' type='0'/>Antigonu, <lem n='1883' type='0'/>purtaula <lem n='8' type='0'/>a so <lem n='71' type='0'/>patri, qui era infirmu,<lb/> facendu di ch� grand'alegria commu di una <lem n='1491' type='0'/>felicissima opera<lb/> di vittoria; et <lem n='4469' type='0'/>Antigonu, <lem n='617' type='0'/>reprendendu lu iuvini per� ca issu<lb/> s'<lem n='864' type='0'/>alegrava cuss� <lem n='3265' type='0'/>smisuratamenti di la <lem n='1687' type='0'/>subita ruina di tantu homu<lb/> commu fu <lem n='1653' type='0'/>Pirru et, essendu issu homu, non si <lem n='491' type='0'/>arricordava<lb/> di li humani casi oy <lem n='2337' type='0'/>ssaguri, pilyau lu <lem n='410' type='0'/>cappu di <lem n='1653' type='0'/>Pirru et <lem n='1264' type='0'/>cupirssilu<lb/> di la <lem n='1121' type='0'/>tuvalya di qui issu avia <lem n='1264' type='0'/>cuverta, oy <lem n='1432' type='0'/>cupertura, la<lb/> testa <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li <lem n='4139' type='0'/>Macedoni et <lem n='3425' type='0'/>aiustaulu <lem n='40' type='0'/>a lu corpu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='15'/>di <lem n='1653' type='0'/>Pirru et <lem n='162' type='0'/>dunaulu <lem n='8' type='0'/>ad ardiri hunuratamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1061'/>Et ancora<lb/> pl� que unu filyu di <lem n='1653' type='0'/>Pirru qui appi nomu <lem n='2564' type='0'/>Helenu, qui era<lb/> statu <lem n='149' type='0'/>menatu prisu <lem n='3090' type='0'/>dananti di issu, <lem n='366' type='0'/>cumandau issu <lem n='4469' type='0'/>Antigonu<lb/> que issu purtassi habitu regali et <lem n='162' type='0'/>dunassisi bona volya et <lem n='351' type='0'/>dedili<lb/> li ossa di <lem n='1653' type='0'/>Pirru so <lem n='71' type='0'/>patri inclusi <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='950' type='0'/>vasellu d'auru per<lb/> <lem n='50' type='0'/>purtarli <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1650' type='0'/>Alexandru sou frati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1062'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li Capuani <lem n='453' type='0'/>ricippiru cuss� hunuratamenti lu nostru<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu insemblamenti con lu consulu qui era statu misu<lb/> in putiri di li Sanniti, non skittu senza armi ma eciandeu nudu<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrandu <lem n='40' type='0'/>a la lur citati, commu si issu fussi statu vinchituri;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1063'/>e da lu intuttu, <lem n='162' type='0'/>dunandu <lem n='40' type='0'/>a lu consulu li signali et li<lb/> <lem n='1148' type='0'/>grandizi imperiali et <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri armi, vestimenti et <lem n='62' type='0'/>cavalli,<lb/> e la inopia et la laydiza di la <lem n='246' type='0'/>pestilencia di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='1264' type='0'/>cuperseru<lb/> et <lem n='2644' type='0'/>mutarula. Di lu quali animu se issi li Cappuani avissiru usatu<lb/> per lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='4171' type='0'/>inscontra di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, issi non<lb/> avirianu <lem n='162' type='0'/>dunata materia <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='584' type='0'/>seguri oy <lem n='3705' type='0'/>assuni di <lem n='4470' type='0'/>araiari<lb/> incontra d'issi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1064'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy que eu <lem n='15' type='0'/>aiu fatta <lem n='123' type='0'/>menciuni di quillu <lem n='541' type='0'/>furtissimu<lb/> inimicu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='427' type='0'/>aricurdandu li operi di mansuetudini la<lb/> quali issu <lem n='22' type='0'/>prestau <lem n='40' type='0'/>a lu nomu rumanu, eu <lem n='3850' type='0'/>schu<supplied>m</supplied>pir� quistu<lb/> capitulu. Per certu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal fici <lem n='3292' type='0'/>incircari lu corpu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='2788' type='0'/>Paulu, qui era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='40' type='0'/>a la batalya di Canna e quantu ki<lb/> in issu fu, issu non sufferssi que lu corpu di <lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='848' type='0'/>iacissi non<lb/> <lem n='339' type='0'/>suttirratu. <lem n='1826' type='0'/>Hannibal mandau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3279' type='0'/>assuttirrari <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu<lb/> hunuratamenti, lu quali era statu pilyatu per insidij di Lucani,<lb/> et <lem n='3' type='0'/>dedi li ossa soy <lem n='40' type='0'/>a li nostri cavaleri ki li purtassiru <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1065'/><lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, qui era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> campu <lem n='4471' type='0'/>Bruciu andandu <lem n='3295' type='0'/>supravidendu li forzi di li <lem n='3290' type='0'/>Africani<lb/> pl� con gran <lem n='1531' type='0'/>disyiu ca con gran consideraciuni, <lem n='250' type='0'/>ficilu purtari<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2799' type='0'/>interarlu multu hunuratamenti et, <lem n='162' type='0'/>dunatu que l'appi unu<lb/> <lem n='2915' type='0'/>palliu <lem n='2336' type='0'/>africanu et una curuna di <lem n='1961' type='0'/>lauru, <lem n='250' type='0'/>ficilu mittiri <lem n='40' type='0'/>a lu focu.<lb/> Donca la <lem n='312' type='0'/>dulcizza di la humanitati passa eciandeu intra di li<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='16'/><lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='1392' type='0'/>curagi di li barbari et mollifica li <lem n='1039' type='0'/>orbi et li <lem n='199' type='0'/>crudili<lb/> ochi di li inimici, et eciandeu <lem n='660' type='0'/>chica oy inclina li <lem n='890' type='0'/>superbissimi<lb/> spiriti di la vittoria, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1066'/>n� <lem n='8' type='0'/>ad issa esti <lem n='2063' type='0'/>inpussibili oy forti di truvari<lb/> placivili via intra di l'armi <lem n='357' type='0'/>contrariusi et intra di li <lem n='589' type='0'/>culpi<lb/> di li spati. Issa vinci la <lem n='372' type='0'/>ira, issa <lem n='209' type='0'/>abatti lu odiu, issa <lem n='3484' type='0'/>missita<lb/> lu sangui di li inimici con li lacrimi. Eciandeu issa <lem n='1722' type='0'/>espressi<lb/> quilla <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='107' type='0'/>vuci di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='8' type='0'/>a fari <lem n='3279' type='0'/>assuttirari li imperaduri<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma ca un pocu pl� di gloria li purtaru <lem n='3124' type='0'/>Graccu<lb/> et <lem n='2787' type='0'/>Marcellu <lem n='3279' type='0'/>asuttirati ca vinchuti; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1067'/>ca per certu, <lem n='347' type='0'/>vincenduli,<lb/> issu li <lem n='688' type='0'/>inganau per <lem n='2336' type='0'/>africana <lem n='4472' type='0'/>falsia et <lem n='260' type='0'/>hunurauli per mansuetudini<lb/> rumana. Vuy eciandeu, forti et piatusi umbri, <lem n='16' type='0'/>avistivu<lb/> <lem n='2519' type='0'/>exequij di ki non vi <lem n='2' type='0'/>diviti <lem n='4473' type='0'/>aripintiri. Ca commu esti pl� <lem n='1119' type='0'/>amabili<lb/> cosa muriri in la <lem n='480' type='0'/>patria, cuss� esti pl� bella muriri per la<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria; et in quista guisa lu hunuri di lu <lem n='1850' type='0'/>supremu officiu perdutu<lb/> per <lem n='2526' type='0'/>infelicitati vuy lu <lem n='3196' type='0'/>aricuperati per virtuti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1068'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li homini grati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1069'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A mi <lem n='429' type='0'/>plaqui di <lem n='1567' type='0'/>suttamittiri <lem n='40' type='0'/>a li ochi di li homini li grati<lb/> <lem n='2361' type='0'/>significaciuni di li animi et eciandeu li fatti ingrati, <lem n='8' type='0'/>a ch�<lb/> que per la comparaciuni di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='304' type='0'/>aiugna iustu <lem n='1261' type='0'/>premiu et <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> viciu et <lem n='40' type='0'/>a la virtuti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1070'/>Ma per� ca issi su <lem n='1986' type='0'/>distinti per contraria<lb/> intenciuni, eciandeu sianu <lem n='1087' type='0'/>spartuti da lu nostru stilu et ayanu<lb/> lu primu locu quilli qui <lem n='3436' type='0'/>amiritanu laudi senza reprehensiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1071'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu <lem n='1411' type='0'/>incumenzi da li facti publici, <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu<lb/> <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi incontra la <lem n='480' type='0'/>patria et amenatu unu grandi<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li <lem n='4474' type='0'/>Velsci, et <lem n='1469' type='0'/>acustaussi i� <lem n='40' type='0'/>a li porti di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='3278' type='0'/>aminazandu<lb/> destruciuni et <lem n='1186' type='0'/>oscuritati <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Veturia<lb/> sua <lem n='72' type='0'/>matri et <lem n='4475' type='0'/>Volumnia sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri per li soy <lem n='1784' type='0'/>pregheri non<lb/> <lem n='475' type='0'/>suffersseru que issu mandassi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2520' type='0'/>execuciuni <lem n='2682' type='0'/>quissa <lem n='748' type='0'/>malvasissima<lb/> opera; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1072'/>in hunuri di li quali lu Senatu <lem n='1123' type='0'/>adurnau di bellissimi decreti lu ordini di li matruni. Ca issu lu Senatu urdenau<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='17'/>per <lem n='292' type='0'/>ligi que li homini dissiru locu <lem n='40' type='0'/>a li femini in la via <lem n='670' type='0'/>publica,<lb/> confessandu que pl� di saluti fu in lu <lem n='3133' type='0'/>fazolu di li fimini ca<lb/> in l'armi di li masculi, et <lem n='40' type='0'/>a li antiqui nobili signali di li aurichi<lb/> <supplied>ch� di li <lem n='2780' type='0'/>circelli que <lem n='50' type='0'/>purtavannu</supplied>, aiunsi <lem n='465' type='0'/>novellu <lem n='3518' type='0'/>spartimentu<lb/> di vita. Lassau eciandeu et <lem n='1503' type='0'/>concessi <lem n='40' type='0'/>a li femini que issi<lb/> putissiru usari vestimenta di purpura et usari di <lem n='3133' type='0'/>fazoli con<lb/> <lem n='410' type='0'/>capu di auru <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1073'/>e, supra tuttu ch�, issu lu Senatu fici fari unu<lb/> templu et unu <lem n='2496' type='0'/>altari <lem n='40' type='0'/>a la Fortuna in <lem n='389' type='0'/>persuna di fimina in<lb/> quillu locu propriu uvy <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu era statu <lem n='99' type='0'/>pregatu, <lem n='2678' type='0'/>arendendu<lb/> testimoniu per <lem n='2127' type='0'/>expressu <lem n='2038' type='0'/>cultu di religiuni commu beni s'<lem n='491' type='0'/>aricurdava<lb/> di lu beneficiu <lem n='453' type='0'/>ricipputu. E cuss� eciandeu gratu animu<lb/> appi lu Senatu in lu tempu di la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di li<lb/> <lem n='3290' type='0'/>Africani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1074'/>Ca, con ch� sia cosa que <lem n='3924' type='0'/>Cappua fussi assiyata da<lb/> <lem n='3622' type='0'/>Fulviu e <lem n='31' type='0'/>duy femini cappuani non avissiru vulutu lassari li<lb/> vestigij di la <lem n='228' type='0'/>benivolencia, la quali issi aviannu <lem n='830' type='0'/>inver li Rumani,<lb/> et avianu nomu li fimini <lem n='4476' type='0'/>Oppida et <lem n='4477' type='0'/>Flaccula, <lem n='4476' type='0'/>Oppida<lb/> qui era <lem n='72' type='0'/>matri di <lem n='1211' type='0'/>familya et <lem n='4478' type='0'/>Clivia <lem n='4479' type='0'/>Faccula qui era putana, di<lb/> li quali la una ogni iornu <lem n='2432' type='0'/>sacrificava per la saluti di lu nostru<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu et l'altra nunca <lem n='2465' type='0'/>finau di <lem n='1126' type='0'/>ministrari li <lem n='1773' type='0'/>alimenti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> cavaleri di li Rumani qui eranu presi, pilyata que fu Capua,<lb/> lu Senatu <lem n='324' type='0'/>restituiu <lem n='8' type='0'/>a quisti fimini et libertati et li lur beni, et<lb/> ancura lur dissiru pl� li <lem n='2190' type='0'/>senaturi que se issi vulianu <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> altru <lem n='1261' type='0'/>premiu que vulunteri lu <lem n='46' type='0'/>fariannu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1075'/><lem n='137' type='0'/>Maravilyusa cosa esti<lb/> que in tantu gauyu standu <lem n='1052' type='0'/>Ruma li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='2106' type='0'/>vacassiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2310' type='0'/>rifirir<lb/> gratia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy fimini multu di bassa manu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1076'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> E que cosa fu eciandeu pl� grata di la juventuti di <lem n='1052' type='0'/>Ruma,<lb/> la quali, essendu consuli <lem n='3911' type='0'/>Muciu et <lem n='3715' type='0'/>Minuciu, per sua spontanea<lb/> vuluntati pruferssi li soy nomi <lem n='8' type='0'/>a sacramentu <lem n='2966' type='0'/>cavalariscu<lb/> que issu <lem n='3' type='0'/>darianu ayutu <lem n='40' type='0'/>a li Tusculani, li fini di li quali li <lem n='62' type='0'/>cavalli<lb/> li avianu occupati, per� ca issi <lem n='651' type='0'/>poki misi ananti avianu<lb/> <lem n='479' type='0'/>diffisu <lem n='2079' type='0'/>constantissima et <lem n='728' type='0'/>firmissimamenti lu imperiu di lu populu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1077'/>Adonca, cosa qui esti <lem n='43' type='0'/>nova <lem n='8' type='0'/>ad audiri, <lem n='8' type='0'/>a ch� que<lb/> non parissi que la grata vuluntati di la <lem n='480' type='0'/>patria vinissi mancu,<lb/> issu medemmi lu <lem n='1709' type='0'/>exer<supplied>ci</supplied>tu se li <lem n='162' type='0'/>donau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1078'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi <lem n='1700' type='0'/>experiencia di gratu populu <lem n='132' type='0'/>resplendiu in Quintu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='18'/><lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu. Ca, con ch� sia cosa que issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu fussi<lb/> statu mortu avendu <lem n='3135' type='0'/>sarchuti <lem n='9' type='0'/>cinqui consulati con grand saluti<lb/> et utilitati di la republica, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4480' type='0'/>regattu l'un de l'altru <lem n='386' type='0'/>missiru la<lb/> munita <lem n='8' type='0'/>a ch� que li <lem n='2519' type='0'/>exequij di lu so interrari se facissiru cun<lb/> pl� clara et con mayur pompa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1079'/><lem n='780' type='0'/>Exalti chascunu li <lem n='1261' type='0'/>premij di<lb/> la virtuti quandu vidi oy pensa que li forti homini se <lem n='3279' type='0'/>asutiranu<lb/> pl� <lem n='2766' type='0'/>felicimenti ca non vivinu li timidi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1080'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, essendu sanu et salvu, li fu <lem n='2678' type='0'/>arinduta<lb/> gratia con summa gloria. Ca <lem n='13' type='0'/>esendu fattu dittaturi <lem n='3715' type='0'/>Minuciu,<lb/> mastru di li cavaleri, insembla con <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, per una <lem n='3549' type='0'/>urdinaciuni<lb/> di populu, cosa que nunca era stata fatta, partutu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu<lb/> di li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, issu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu, <lem n='3584' type='0'/>asparti da <lem n='2741' type='0'/>Fabiu,<lb/> <lem n='15' type='0'/>aviase misu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>combattiri cu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal in terra <lem n='4481' type='0'/>beneventana.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1081'/>Uvi avendu issu incomenzata la batalya <lem n='3244' type='0'/>paciscamenti et male<lb/> nde li fora vinnutu, quantu era per issu essendu <lem n='797' type='0'/>conservatu<lb/> et diffisu da <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, et issu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu lu <lem n='1235' type='0'/>appellau <lem n='71' type='0'/>patri et volsi<lb/> que li soy legiuni lu <lem n='1065' type='0'/>salutassiru commu <lem n='1665' type='0'/>patruni et, <lem n='2164' type='0'/>renunciatu<lb/> c'appi <lem n='40' type='0'/>a la dittatura, issu, commu mastru di li cavaleri, se<lb/> <lem n='2276' type='0'/>sutamisi <lem n='40' type='0'/>a lu dittaturi <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='598' type='0'/>segundu era rasuni. Et issu<lb/> <lem n='3715' type='0'/>Minuciu <lem n='844' type='0'/>curressi lu <lem n='608' type='0'/>erruri di lu <lem n='348' type='0'/>populazu cun grata <lem n='2361' type='0'/>significaciuni<lb/> di sua <lem n='82' type='0'/>menti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1082'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Per lu <lem n='861' type='0'/>virasu Deu, altress� ben <lem n='4482' type='0'/>probabilimenti commu<lb/> fici <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu <lem n='4483' type='0'/>Culleu, natu di lignayu di preturi et cuss� nobili<lb/> commu <lem n='651' type='0'/>poki qui nci fussiru <lem n='40' type='0'/>a lu urdini di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, lu<lb/> quali per optimu exemplu <lem n='3104' type='0'/>secutau lu <lem n='661' type='0'/>carru di lu superiuri<lb/> Africanu qui triumphava; per� ca issu era statu prisu da li<lb/> Carthaginisi e <lem n='1825' type='0'/>Scipio Africanu lu avia <lem n='2796' type='0'/>ricuperatu, <lem n='3611' type='0'/>secutaulu,<lb/> dicu, con unu <lem n='1365' type='0'/>capellu in testa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1083'/>Ca issu <lem n='1956' type='0'/>Terenciu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arendiu <lem n='223' type='0'/>meritu <lem n='40' type='0'/>a lu Africanu qui era statu <lem n='2761' type='0'/>facituri di sua libertati<lb/> commu <lem n='8' type='0'/>a so patrunu per <lem n='1214' type='0'/>confessiuni di lu <lem n='453' type='0'/>ricipputu<lb/> beneficiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1084'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Di <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu, qui triumphava di <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, lu so<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='19'/><lem n='3147' type='0'/>curru, non unu skittu ma duy milia homini citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='4484' type='0'/>incapellati lu <lem n='3104' type='0'/>secutaru; li quali essendu stati prisi <lem n='31' type='0'/>duy volti<lb/> in li guerri di <lem n='2540' type='0'/>Africa et <lem n='428' type='0'/>servendu in <lem n='1733' type='0'/>Grecia, issu <lem n='2632' type='0'/>Flamminiu<lb/> per sua sullicitudini li <lem n='1364' type='0'/>recolssi et aviali <lem n='324' type='0'/>restituiti <lem n='40' type='0'/>a lu primu<lb/> gradu. E di ch� fu <lem n='4485' type='0'/>dublatu lu hunuri di lu imperaduri da lu<lb/> quali insemblamenti et li inimici vinchuti et li citadini servati<lb/> se fichiru sguardari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1085'/>Etiandeu la saluti di quilli in <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> mayneri <lem n='429' type='0'/>plaqui <lem n='40' type='0'/>a lu populu, et per� ca eranu multi, et per�<lb/> que essendu cuss� grati <lem n='3196' type='0'/>aricuperaru lu <lem n='1574' type='0'/>desiyatu statu di libertati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1086'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu piatusu, lu quali per lu pertinaci amuri<lb/> qui issu appi <lem n='8' type='0'/>a so <lem n='71' type='0'/>patri consulu <lem n='3463' type='0'/>consecutau altress� nobili <lem n='1924' type='0'/>supranomu<lb/> per li soy lacrimi, commu <lem n='696' type='0'/>aquistaru l'altri per vittoria,<lb/> non <lem n='1069' type='0'/>dubitau, essendu consulu, di <lem n='2099' type='0'/>suplicari <lem n='40' type='0'/>a lu populu<lb/> per Quintu Calidu preturi <lem n='4486' type='0'/>candidatu, que lu tribunu di lu populu<lb/> <lem n='324' type='0'/>restituissi la <lem n='292' type='0'/>ligi la quali sou <lem n='71' type='0'/>patri avia fatta in la citati;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1087'/>ancora pl� ca issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu appellau sempri <lem n='1665' type='0'/>patruni di sua<lb/> casa et di sua <lem n='1211' type='0'/>familya. N�n per quista cosa issu non amancau<lb/> nienti di la dignitati que issu <lem n='2484' type='0'/>octinia, ca issu <lem n='1567' type='0'/>suctamittia la<lb/> grandissima dignitati sua <lem n='40' type='0'/>a lu grandissimu <lem n='223' type='0'/>meritu di homu<lb/> asay di pl� bassa condiciuni ca issu, non per servili animu ma<lb/> per gratu animu et <lem n='971' type='0'/>cannussenti di lu beneficiu <lem n='453' type='0'/>ricipputu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1088'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Per certu lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di la grata <lem n='82' type='0'/>menti di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu<lb/> non skittu fu grandi, ma eciandeu fu multu <anchor type='note' n='11'/><lem n='1391' type='0'/>putirusu<anchor type='endnote'/>; ca<lb/> issu <lem n='162' type='0'/>dunau la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy compagnij di li <lem n='4487' type='0'/>Camerti<lb/> contra la condiciuni di lu <lem n='672' type='0'/>pattu, per� ca issi <lem n='145' type='0'/>sustinniru per lur<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusa virtuti la forza di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1089'/>Lu quali fattu issu<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu lu <lem n='2095' type='0'/>excusau veramenti et nobilimenti, dicendu que intra<lb/> lu <lem n='4488' type='0'/>brugitu di l'armi jssu non avia pututu servari li paroli<lb/> di la <lem n='292' type='0'/>ligi civili; e, per certu, intandu era cutal tempu in que se<lb/> <lem n='375' type='0'/>convenia pl� diffindiri li <lem n='389' type='0'/>persuni ca servari li <lem n='292' type='0'/>ligi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1090'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Li vestigij di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu in ogni parti <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Silla<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='20'/>per <lem n='4489' type='0'/>aregattu di laudi li <lem n='3104' type='0'/>secutau, ca issu, essendu dittaturi, et<lb/> <lem n='356' type='0'/>scupirssissi la testa facendu hunuri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, essendu privatu,<lb/> et levausi di la sella et <lem n='2752' type='0'/>scavalgau di lu cavallu; et <lem n='39' type='0'/>dissi et<lb/> predicau apertamenti que quisti <lem n='447' type='0'/>cosi facia issu vulunteri <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi<lb/> que issu era statu non pocu <lem n='1494' type='0'/>ayutatu da issu cu lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu avendu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <formula>XVIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1091'/>Gran <lem n='137' type='0'/>maravilyusi <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> foru in <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se nulla pl� <lem n='137' type='0'/>maravillyusa<lb/> di quista enci fu: que per grandiza di lu sou beneficiu <lem n='211' type='0'/>constrinssi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='3450' type='0'/>aminticarssi si medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1092'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Sia qui voli in grandissimu <lem n='161' type='0'/>splenduri; eciandeu intra<lb/> li <lem n='714' type='0'/>suzzuri li grati <lem n='16' type='0'/>�vennu locu. <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4490' type='0'/>Cornutu, essendu preturi,<lb/> et <lem n='196' type='0'/>alucandu issu lu <lem n='4491' type='0'/>suttirari di <lem n='4492' type='0'/>Hyrcu et di <lem n='4493' type='0'/>Pansa per<lb/> <lem n='122' type='0'/>cummandamentu di lu Senatu, quilli qui intandu faciannu<lb/> quilla <lem n='218' type='0'/>arti di asuttirari li morti <lem n='34' type='0'/>prumissiru et lu usu di li lor<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi et lu lur ministeriu di bona volya senza nullu preciu, per�<lb/> ca <lem n='4494' type='0'/>Hirtu et <lem n='4493' type='0'/>Pansa eranu stati morti combatendu per la republica;<lb/> <anchor type='note' n='26'/>et <lem n='50' type='0'/>purtaruli <lem n='8' type='0'/>ad asuttirari con <lem n='359' type='0'/>perseveranti <lem n='2765' type='0'/>adimanda<lb/> et con peticiuni que lu apparatu di li <lem n='2519' type='0'/>exequij s'<lem n='275' type='0'/>aiungissi unu<lb/> <lem n='4058' type='0'/>sesterciu di dinari li quali issi vulianu pagari di lu lur propriu.<anchor type='endnote'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1093'/>La laudi di li quali - <lem n='1494' type='0'/>aiutanci la <lem n='292' type='0'/>ligi - la lur condiciuni pl�<lb/> la acrissiu ca nu la <lem n='4495' type='0'/>extenuau; ca <lem n='2378' type='0'/>sprezzaru lu <lem n='678' type='0'/>guadagnu homini<lb/> qui non vivianu <lem n='8' type='0'/>ad altru si no <lem n='8' type='0'/>a guadagnari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1094'/>Con paci di<lb/> li lur ciniri li <lem n='1601' type='0'/>rigi di li genti furisteri <lem n='145' type='0'/>sustinniranni di essiri <lem n='3333' type='0'/>ricuntati<lb/> apressu quista cuss� <lem n='3075' type='0'/>sprezata <lem n='1807' type='0'/>griya di homini, li quali<lb/> oy non eranu da ricuntari oy se <lem n='2' type='0'/>dippiru ricuntari <lem n='40' type='0'/>a la ultima<lb/> parti di li <lem n='3035' type='0'/>dumestiki exempli <supplied>si commu issu fici</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1095'/>Ma<lb/> <lem n='73' type='0'/>t�gnanu locu <lem n='4496' type='0'/>spartutu <lem n='8' type='0'/>a ch� que non <lem n='121' type='0'/>para que issi siannu<lb/> <lem n='304' type='0'/>aiunnti <lem n='8' type='0'/>a quisti, n�n <lem n='2742' type='0'/>antimisi <lem n='8' type='0'/>a quilli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1096'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2609' type='0'/>Dariu, essendu ancora <lem n='389' type='0'/>persuna privata, qui era statu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='21'/>nutricatu da lu <lem n='3855' type='0'/>cianu di <lem n='4497' type='0'/>Silosonta <lem n='4498' type='0'/>Samiu, per sullicita sua consideraciuni<lb/> fici ke li fu <lem n='162' type='0'/>dunatu asay eciandeu da homu <lem n='1243' type='0'/>cupidu<lb/> et avaru. La <lem n='2226' type='0'/>estimaciuni di lu quali <lem n='163' type='0'/>dunu commu issu <lem n='2609' type='0'/>Dariu<lb/> la avissi grata intra lu so cori ben lu <lem n='286' type='0'/>dimustrau quandu issu<lb/> appi aquistatu lu regnu. Ca issu <lem n='2609' type='0'/>Dariu <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4499' type='0'/>usufruttari<lb/> tutta la citati et la ysula di li <lem n='3246' type='0'/>Samij <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4497' type='0'/>Silosonti: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1097'/>ca non<lb/> fu <lem n='1759' type='0'/>estimatu lu preciu di la cosa <lem n='453' type='0'/>ricipputa, ma fu <lem n='260' type='0'/>hunurata la<lb/> accasuni di la liberalitati. E pl� fu pruvistu da cuy vinnissi lu<lb/> <lem n='163' type='0'/>dunu, ca <lem n='8' type='0'/>a qui <lem n='1090' type='0'/>pervinnissi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1098'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='4450' type='0'/>Mitridates apparssi <lem n='2171' type='0'/>magnificamenti gratu, ca,<lb/> cun ch� sia cosa que <lem n='4500' type='0'/>Leonicu, lu quali era statu sou grandissimu<lb/> diffindituri, fussi statu pilyatu da quilli di <lem n='2699' type='0'/>Rodu in una<lb/> batalya di mari, issu <lem n='3489' type='0'/>Mitridati per <lem n='4465' type='0'/>ariscatarilu <lem n='3' type='0'/>dedi tutti li <lem n='1526' type='0'/>cattivi<lb/> qui issu avia prisi, pensandu que melyu era essiri inturniatu<lb/> da li soy jnimici ca non <lem n='2678' type='0'/>arindiri gracij <lem n='8' type='0'/>a quillu qui lu<lb/> avia ben <lem n='3436' type='0'/>amiritatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1099'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Liberali fu la grandiza di lu <lem n='163' type='0'/>dunu qui fici lu populu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3473' type='0'/>Attalu <lem n='1601' type='0'/>rigi quandu li <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='2795' type='0'/>Asya. Ma <lem n='3473' type='0'/>Attalu<lb/> per <lem n='4263' type='0'/>equitati di lu sou testamentu fu multu gratu et cannussenti<lb/> di ch�; ca issu lassau per testamentu <lem n='2682' type='0'/>quissa medemmi <lem n='2795' type='0'/>Asya<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, n�n lu animu di <lem n='4501' type='0'/>Attali qui fu cuss� cannussenti<lb/> et gratu di lu serviciu <lem n='453' type='0'/>ricipputu non si <lem n='120' type='0'/>poti laudari<lb/> con tanti paroli quanti foru li citati qui foru dati <lem n='3032' type='0'/>amikivilimenti<lb/> et <lem n='2678' type='0'/>arinduti piatusamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1100'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se lu pectu di <lem n='3202' type='0'/>Massinissa sia statu<lb/> plenu di gratu et cannussenti animu <lem n='2625' type='0'/>principalissimamenti intra<lb/> di l'altri, ca issu, per beneficiu di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni avendu avutu lu<lb/> regnu di Numidia, per memoria di quillu grandi <lem n='163' type='0'/>dunu li <lem n='394' type='0'/>dei<lb/> <lem n='258' type='0'/>inmurtali lu <lem n='1027' type='0'/>addussiru fin <lem n='8' type='0'/>ad ultima <lem n='3544' type='0'/>vetraniza con grandissima<lb/> constancia di <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='830' type='0'/>inver li Rumani, de guisa ki non skittu<lb/> <lem n='2540' type='0'/>Africa, ma tutta l'altra genti sapissiru que issu <lem n='4502' type='0'/>Masiniassa<lb/> era statu pl� amicu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1211' type='0'/>familya di li <lem n='4503' type='0'/>Cornelij ca <lem n='8' type='0'/>a si medemmi<lb/> si issu fussi statu vivu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1101'/><lem n='2682' type='0'/>Quissu <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa, cun ch�<lb/> sia cosa que li Carthaginisi lu <lem n='662' type='0'/>opprimissiru di una grandi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='22'/><lem n='75' type='0'/>guerra et apena issu <lem n='3710' type='0'/>abastassi <lem n='8' type='0'/>a diffindiri lu so <lem n='1163' type='0'/>regnami, non<lb/> pertantu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='3822' type='0'/>Emilianu, qui era niputi di lu Africanu,<lb/> con <lem n='165' type='0'/>pruntissima vuluntati li <lem n='162' type='0'/>dunau bona et gran parti di lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu di Numidia per <lem n='3682' type='0'/>amenarlu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3881' type='0'/>Lucullu consulu in Spagna,<lb/> di lu quali <lem n='3881' type='0'/>Lucullu issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio era mandatu <supplied><lem n='8' type='0'/>a</supplied> <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa;<lb/> et <lem n='2599' type='0'/>prepusi la consideraciuni di lu beneficiu <lem n='453' type='0'/>ricipputu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='216' type='0'/>periculu presenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1102'/><lem n='2682' type='0'/>Quissu eciandeu <lem n='3202' type='0'/>Massinissa essendu i� di<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati <lem n='4452' type='0'/>difecta, cun ch� sia cosa que issu <lem n='3918' type='0'/>casculassi <lem n='40' type='0'/>a lu lectu,<lb/> lassandu gran rikizi di lu regnu <lem n='8' type='0'/>a <formula>LIIIJ</formula> soy filioli que issu<lb/> avia, mandau pregandu per soy littiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu, lu<lb/> quali, essendu <lem n='2950' type='0'/>proconsul, <lem n='2484' type='0'/>optinia <lem n='2540' type='0'/>Africa, que issu li mandassi<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='4504' type='0'/>Omilianu qui andava in <lem n='2855' type='0'/>cavalgata sutta d'issu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu,<lb/> pensandusi issu <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa que la sua morti seria pl�<lb/> beata se issu mittissi in li soy <lem n='20' type='0'/>mani et lu sou spiritu et lu sou<lb/> testamentu tuttu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1103'/><lem n='2682' type='0'/>Quissu <lem n='4444' type='0'/>Massiniassa, vinnutu qui fu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu essendu statu i� mortu, avia <lem n='366' type='0'/>cumandatu <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a li soy filyoli quisti <lem n='447' type='0'/>cosi: ch� esti que illi <lem n='697' type='0'/>ricannussissiru<lb/> intra tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu skittu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et intra<lb/> lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma skittu la <lem n='4505' type='0'/>casata di li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni e que <lem n='151' type='0'/>servassiru<lb/> tutti li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='1025' type='0'/>integri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3822' type='0'/>Emilyanu e <lem n='46' type='0'/>facissirulu <lem n='2589' type='0'/>arbitru di<lb/> partiri lu regnu e tutu quantu issu <lem n='3822' type='0'/>Emilyanu <lem n='1237' type='0'/>urdinassi <lem n='319' type='0'/>tinissirulu<lb/> per firmu commu per so testamentu; et <lem n='4506' type='0'/>est�sissi la vita<lb/> di <lem n='3202' type='0'/>Massinissa fin <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='29' type='0'/>cent'<lem n='431' type='0'/>anni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1104'/>Per quisti et per li lur <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> exempli la <lem n='4507' type='0'/>benificencia di lu lignayu humanu se nutrica<lb/> et <lem n='987' type='0'/>acrissi. Quisti su li lur <lem n='4508' type='0'/>facculi, quisti su li soy <lem n='1969' type='0'/>stimuli<lb/> per li quali lu humanu lignayu ardi volya di ayutari <lem n='8' type='0'/>ad altri<lb/> et di ben <lem n='3436' type='0'/>ameritari. E, per certu, amplissimi et bellissimi rikizi<lb/> su <lem n='162' type='0'/>dunari et <lem n='2554' type='0'/>dispendiri lu sou <lem n='4509' type='0'/>benaventurusamenti; di li<lb/> quali beneficij poy que nuy end'avimu dittu, lu oppositu per<lb/> <lem n='617' type='0'/>reprindirilu <supplied>dirimu</supplied> <lem n='8' type='0'/>a ch� que lu <lem n='4510' type='0'/>benfari sia pl� gratu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='23'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1105'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li ingrati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1106'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='71' type='0'/>patri et <lem n='2761' type='0'/>facituri di la nostra citati <lem n='2181' type='0'/>Romulu issu lu<lb/> Senatu, lu quali era <lem n='2136' type='0'/>lucatu da issu <lem n='2181' type='0'/>Romulu in gradu di gran<lb/> dignitati, lu <lem n='544' type='0'/>strazau intra di la <lem n='532' type='0'/>curti; n�n si lu <lem n='1239' type='0'/>riputau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1562' type='0'/>mal<lb/> fari levari la vita <lem n='8' type='0'/>a quillu qui avia <lem n='261' type='0'/>ingendratu <lem n='1112' type='0'/>eternu spiritu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <lem n='1974' type='0'/>Ruzu fu, et di ch� non esti <lem n='439' type='0'/>maravilya,<lb/> et <lem n='199' type='0'/>crudili quillu seculu, lu quali fu <lem n='2301' type='0'/>maculatu cuss� <lem n='3750' type='0'/>laydamenti<lb/> di lu sangui di lu so <lem n='2761' type='0'/>facituri <lem n='2181' type='0'/>Romulu, n�n summa pietati esti<lb/> di quilli qui vinniru apressu <lem n='370' type='0'/>vulirlu <lem n='4511' type='0'/>incupriri per <lem n='2645' type='0'/>dissimulaciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1107'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu <lem n='608' type='0'/>erruri di animu <lem n='3920' type='0'/>scurrenti et ingratu <lem n='3104' type='0'/>secuta una<lb/> <lem n='4373' type='0'/>consententi penitencia di la nostra citati. <lem n='3417' type='0'/>Furiu <lem n='4512' type='0'/>Camilyu, lu<lb/> quali fu et <lem n='620' type='0'/>alegrissimu acrissimentu di li forzi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et<lb/> certissima <lem n='788' type='0'/>diffensiuni sua, non <lem n='120' type='0'/>potti diffindiri la saluti sua<lb/> in la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, di la quali issu avia <lem n='1500' type='0'/>stabilita et <lem n='668' type='0'/>firmata<lb/> la sua saluti et avia <lem n='987' type='0'/>acrissuta la sua felicitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1108'/>Ca issu, <lem n='1057' type='0'/>accusatu<lb/> da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4513' type='0'/>Apuleyu tribunu di lu populu commu <lem n='4514' type='0'/>spuliaturi<lb/> di la preda di li <lem n='3214' type='0'/>Vexentani, fu mandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu per <lem n='441' type='0'/>duri<lb/> oy, cuss� parlandu, per sentencij di <lem n='994' type='0'/>ferru. Et in quillu tempu<lb/> fu factu ch�, in lu quali issu, <lem n='887' type='0'/>spuliatu di unu optimu filyu,<lb/> era pl� da essiri <lem n='463' type='0'/>confurtatu di <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='184' type='0'/>sulazzi ca da essiri<lb/> <lem n='1437' type='0'/>carrigatu d'<lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='246' type='0'/>pestilencia. Ma la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, non<lb/> <lem n='491' type='0'/>aricurdandussi di homu di cuss� grandissimi <lem n='223' type='0'/>meriti, <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2519' type='0'/>exequij<lb/> di lu filyu aiunsi la <lem n='719' type='0'/>danpnaciuni di lu <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1109'/>Ma lu tribunu<lb/> di lu populu dicia que amancatu era lu <lem n='152' type='0'/>tresoru in <formula>XV</formula><lb/> milia dinari; di <lem n='981' type='0'/>cutantu <lem n='675' type='0'/>dalmayu era <lem n='369' type='0'/>determinata pena. E<lb/> quista non era digna quantitati di munita per la quali lu<lb/> populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='4200' type='0'/>sfalgissi di cutali principi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1110'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> E ancora <lem n='421' type='0'/>durandu la prima querela, da poy se nde lev�<lb/> una altra. Lu superiuri Africanu la republica, qui era stata<lb/> non skittu <lem n='3718' type='0'/>scamachata et <lem n='2789' type='0'/>confracta per armi di la <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> di <lem n='2540' type='0'/>Africa, ma era i� quasi senza forza et quasi <lem n='255' type='0'/>muria, issu la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='24'/>fici <lem n='884' type='0'/>dunna di li genti; e li Rumani, <lem n='2454' type='0'/>ricompensandu li soy<lb/> clarissimi operi per iniurij, lu ficiru habitaturi di <lem n='328' type='0'/>vili citati<lb/> et di paludi <lem n='1478' type='0'/>deserta. Et issu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu non purtau <lem n='40' type='0'/>a l'altru<lb/> <lem n='127' type='0'/>mundu quista acerbitati di lu so <lem n='2246' type='0'/>vuluntariu <lem n='1758' type='0'/>exiliu <lem n='1084' type='0'/>tacendu,<lb/> ca issu <lem n='366' type='0'/>cummandau que <lem n='40' type='0'/>a lu so mulimentu se scrivissi quisti<lb/> paroli: �O ingrata <lem n='480' type='0'/>patria, tu non <lem n='16' type='0'/>aviray li mei ossi�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1111'/>Que<lb/> cosa <lem n='120' type='0'/>potti essiri pl� indigna di quista necessitati oy que cosa<lb/> <lem n='120' type='0'/>poti essiri pl� iusta di quista sua querela oy que cosa esti<lb/> pl� <lem n='4211' type='0'/>amesurata di quista vinditta? Issu <lem n='2688' type='0'/>denegau li soy proprij<lb/> ciniri <lem n='8' type='0'/>a quilla citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, la quali issu non sufferssi qui<lb/> <lem n='418' type='0'/>turnassi ciniri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1112'/>Adonca la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui fu di cuss� ingratu<lb/> animu sentiu quista vinditta di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='1656' type='0'/>skitta. Ma,<lb/> per lu deu <lem n='1769' type='0'/>Hercules, mayuri violencia sentiu <lem n='1052' type='0'/>Ruma di <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu,<lb/> ca quillu, <supplied>ch� esti <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu</supplied>, <lem n='596' type='0'/>percutiu la citati di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma di <lem n='571' type='0'/>pagura, ma quistu, <lem n='1825' type='0'/>Scipiu, la <lem n='596' type='0'/>percossu di virgugna;<lb/> n�n issa la constancia di virasa pietati di <lem n='1825' type='0'/>Scipio, qui fu smisurata,<lb/> non li suffersi lu cori di lamentarsi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma si non<lb/> poy di la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1113'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Avendu <lem n='326' type='0'/>patutu cosa <lem n='1825' type='0'/>Scipio, <lem n='598' type='0'/>segundu eu <lem n='3664' type='0'/>cuydu, la quali<lb/> se fussi <lem n='2664' type='0'/>acaduta <lem n='8' type='0'/>a so frati <supplied>qui appi nomu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='4515' type='0'/>Asyaticus</supplied><lb/> li fora statu <lem n='184' type='0'/>sulazzu <lem n='8' type='0'/>a rispectu di ch� qui l'avinni, <lem n='40' type='0'/>a lu quali<lb/> frati di lu Affricanu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiocu, vinchutu da issu, et<lb/> <lem n='2795' type='0'/>Asya <lem n='304' type='0'/>aiunta <lem n='40' type='0'/>a lu rumanu imperiu et lu so bellissimu triumphu<lb/> <lem n='3' type='0'/>dederu accasuni qui issu lu frati di lu Africanu fussi <lem n='1057' type='0'/>accusatu<lb/> per <lem n='1897' type='0'/>debitu et fussi <lem n='366' type='0'/>cumandatu di essiri misu <lem n='40' type='0'/>a la prisunia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1114'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Nienti fu mancu virtuusu di quisti lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri Africanu,<lb/> ma eciandeu in la sua fini issu non fu pl� beatu; ca issu<lb/> avendu destrutti da lu intuttu <lem n='31' type='0'/>duy citati <lem n='4451' type='0'/>inimicissimi <lem n='40' type='0'/>a lu rumanu<lb/> imperiu, ch� esti <lem n='3170' type='0'/>Cartagini et <lem n='3690' type='0'/>Numancia, truvau in casa<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='25'/>sua propria homu qui li levau la vita, et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti non<lb/> truvau nullu qui fussi <lem n='3719' type='0'/>punituri di sua morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1115'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Qui non sapi que <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3129' type='0'/>Nasica <lem n='3436' type='0'/>ameritau tantu di laudi<lb/> cu issa la toga, commu ficiru li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3290' type='0'/>Africani con li armi? Lu<lb/> quali non sufferssi qui fussi <anchor type='note' n='12'/><lem n='2191' type='0'/>strangulyata<anchor type='endnote'/> et distructa la republica<lb/> da la <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa manu di <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1116'/>Ma<lb/> eciandeu quistu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu <lem n='3129' type='0'/>Nasica, per la <lem n='748' type='0'/>malvasissima <lem n='2226' type='0'/>estimaciuni<lb/> di li soy virtuti apressu di li Rumani, sutta <lem n='173' type='0'/>titulu di legaciuni<lb/> fu mandatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3049' type='0'/>Pergamu et <lem n='3291' type='0'/>illocu <lem n='3850' type='0'/>schu<supplied>m</supplied>piu lu rimasu<lb/> di sua vita senza desideriu di la ingrata <lem n='480' type='0'/>patria: <supplied>que may<lb/> non volssi <lem n='1052' type='0'/>Ruma que issu <lem n='418' type='0'/>turnassi</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1117'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eu pur mi <lem n='2471' type='0'/>voltu et <lem n='1819' type='0'/>giru in quillu medemmi nomu et<lb/> ancora non <lem n='15' type='0'/>aiu eu ditti tutti li <lem n='4165' type='0'/>quereli di lu lignayu di li <lem n='4503' type='0'/>Cornelij.<lb/> Ca <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3437' type='0'/>Lentulu, nobilissimu citadinu et multu amatu<lb/> da la republica, cun ch� sia cosa que, in la vinuta di modu,<lb/> issu per sua piatusa et forti batalya, in la quali issu fu <lem n='646' type='0'/>firutu<lb/> di grandi et forti plaghi, avissi <lem n='209' type='0'/>abatuti et <lem n='1714' type='0'/>scachati li <lem n='4178' type='0'/>nefarij<lb/> forzi di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, di quilla batalya per la quali issu avia<lb/> <lem n='41' type='0'/>ritinnuti in so statu li <lem n='292' type='0'/>ligi et la paci et la <lem n='866' type='0'/>frankizza di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> quista <lem n='1060' type='0'/>mercidi end'appi, ch� esti que issu non <lem n='12' type='0'/>stacissi intra<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1118'/>Ca per certu issu constrictu da li <lem n='323' type='0'/>invidiusi et maldicenti,<lb/> adimandata que appi una libera legaciuni et factu<lb/> c'appi unu so <lem n='2919' type='0'/>arengari in publicu, in lu quali issu fici peticiuni<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>inmurtali di <lem n='3452' type='0'/>nunca may riturnari <lem n='40' type='0'/>a lu ingratu<lb/> populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='1423' type='0'/>andausindi in Sicilia et <lem n='3291' type='0'/>illocu <lem n='2536' type='0'/>adimurandu<lb/> <lem n='494' type='0'/>continuamenti, <lem n='3850' type='0'/>schumpiu lu so <lem n='2027' type='0'/>vutu. Donca in summa su <formula>V</formula><lb/> <lem n='4503' type='0'/>Cornelij, et altretanti su li <lem n='1180' type='0'/>manifestissimi exempli di la ingrata<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1119'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma di quisti, di li quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu dittu modu, li lur partirsi<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma foru di lur volya. Ma Hala, cun ch� sia cosa<lb/> que issu avissi <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='3519' type='0'/>Spuriu <lem n='4516' type='0'/>Minelyu, mastru di li homini <lem n='8' type='0'/>a<lb/> cavallu, qui <lem n='1509' type='0'/>disiyava lu regnu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, di la guardia et di la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='26'/>libertati di li citadini di qui issu era statu causa et <lem n='2761' type='0'/>facituri<lb/> issu endi <lem n='326' type='0'/>patiu la pena per so <lem n='1758' type='0'/>exiliu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1120'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma cuss� comu la <lem n='82' type='0'/>menti di lu Senatu et di lu populu<lb/> <lem n='2389' type='0'/>scumossa in modu di <lem n='1687' type='0'/>subita <lem n='352' type='0'/>tempestati di mari esti da essiri<lb/> <lem n='3204' type='0'/>prosecutata con ligera querela, cuss� li ingrati fatti di singular<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuni sun da <lem n='617' type='0'/>reprendiri con pl� francu curruzzu, ca,<lb/> avendu issi putiri di <lem n='2842' type='0'/>consilyarssi cu ch� sia cosa que lur fussi<lb/> licitu di pruvidiri l'una parti et l'altra per rasuni, issi <lem n='3683' type='0'/>prefireru<lb/> la felunia <lem n='40' type='0'/>a la pietati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1121'/>Ca con que <lem n='2019' type='0'/>impetu et con que<lb/> <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni di paroli <lem n='735' type='0'/>merissi di essiri dirupatu lu <lem n='1649' type='0'/>spiatatu<lb/> <lem n='410' type='0'/>capu di <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu? Ca <lem n='8' type='0'/>ad issu non parssi laydu di <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> Cesar <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='199' type='0'/>crudili vincituri qui l'<lem n='1074' type='0'/>aucidissi, da lu quali <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> Cesar era statu diffisu issu <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di <lem n='721' type='0'/>gravissimu<lb/> peccatu; lu quali <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar in tempu di lu <lem n='4518' type='0'/>forbandimentu<lb/> di <lem n='3298' type='0'/>Cinna fu constrictu di riquediri lu ayutu di issu <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu<lb/> per la gran <lem n='246' type='0'/>pestilencia di quillu tempurali, considerandu lu<lb/> beneficiu et lu serviciu qui issu lu avia factu; et <lem n='543' type='0'/>requisilu Cesar<lb/> in la terra di <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu et issu <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu lu levau da li sacrati<lb/> <lem n='2496' type='0'/>altari di li soy <lem n='394' type='0'/>dei et da la sua tavula et <lem n='3' type='0'/>didilu in <lem n='20' type='0'/>manu<lb/> di sou inimicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1122'/>Or <lem n='33' type='0'/>punamu que lu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi di <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu per<lb/> sua sagura fussi vinnutu <lem n='8' type='0'/>a tantu que issu se avissi <lem n='1933' type='0'/>ingenuchatu<lb/> ananti <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu et <lem n='391' type='0'/>changendu l'avissi adimandatu ayutu,<lb/> non pertantu <lem n='703' type='0'/>crudilitati pariria <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2688' type='0'/>dinigarlilu. E que <lem n='39' type='0'/>dir�' tu<lb/> que quilli, li quali li iniurij fannu essiri invidiati, li <lem n='963' type='0'/>miserij li<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arendenu <lem n='895' type='0'/>graciusi et <lem n='1119' type='0'/>amabili? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1123'/>Ma <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu non <lem n='3' type='0'/>dedi per li soy<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='40' type='0'/>a la violencia di lu jnimicu lu so <lem n='1443' type='0'/>accusaturi, no, ananti<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi lu so diffindituri; e se ch� fici issu per <lem n='571' type='0'/>pagura di morti,<lb/> issu non fu dignu di viviri. E si ch� fici per speranza di <lem n='1261' type='0'/>premiu,<lb/> issu fu <lem n='470' type='0'/>dignissimu di morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1124'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu <lem n='1527' type='0'/>trapassi <lem n='8' type='0'/>ad un attu <lem n='4253' type='0'/>consentaneu et<lb/> <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a quistu di animu ingratu, <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni <lem n='8' type='0'/>a<lb/> peticiuni et <lem n='1784' type='0'/>prigheri di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4224' type='0'/>Celiu diffisi <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu <lem n='4372' type='0'/>Lenati,<lb/> lu quali era d'<lem n='2865' type='0'/>Abruzu, non con <lem n='1182' type='0'/>minur sullicitudini ca<lb/> <lem n='2940' type='0'/>eloquencia. E i� sia ch� que la causa era multu <lem n='2449' type='0'/>dubitusa, non<lb/> pertantu issu <lem n='3347' type='0'/>Ciceru lu rimandau sanu et salvu <lem n='40' type='0'/>a la casa sua.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='27'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1125'/>Quistu <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu, non iamay da poy offisu da <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni n�n<lb/> di parola n�n di factu, pregau <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu qui lu mandassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a persecutari et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri issu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni qui era statu<lb/> <lem n='2054' type='0'/>sbandutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1126'/>Et <lem n='1752' type='0'/>impetratu c'appi quistu <lem n='3989' type='0'/>detestabili ministeriu,<lb/> con gran gauyu <lem n='575' type='0'/>curssi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4519' type='0'/>Gayeta et truvatu c'appi <lem n='3347' type='0'/>Cicero,<lb/> - lassimu stari que issu era homu di amplissima dignitati,<lb/> ma per certu issu era statu <lem n='2761' type='0'/>facituri et diffindituri di sua saluti<lb/> et, per lu beneficiu que <lem n='3347' type='0'/>Ciceru l'avia factu, issu lu <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> aviri in reverencia singularmenti-, <lem n='1414' type='0'/>cumandauli que issu<lb/> <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni li <lem n='162' type='0'/>dunassi la <lem n='817' type='0'/>gula per <lem n='4520' type='0'/>scanarlu. Et <lem n='40' type='0'/>a lu pustutu issu<lb/> <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu <lem n='519' type='0'/>talyau lu <lem n='410' type='0'/>capu di la rumana <lem n='2940' type='0'/>eloquencia et la clarissima<lb/> man drita di la paci, per summu et <lem n='195' type='0'/>seguru <lem n='74' type='0'/>riposu. Et<lb/> <lem n='50' type='0'/>purtandu quillu <lem n='410' type='0'/>capu commu ottimi <lem n='1530' type='0'/>spolgi, <lem n='1604' type='0'/>riturnaussindi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma alegru et <lem n='2084' type='0'/>gauyusu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1127'/>n� <lem n='8' type='0'/>ad issu purtandu quillu sceleratu<lb/> <lem n='1994' type='0'/>carighu nunca l'<lem n='2592' type='0'/>occurssi que issu purtava quillu <lem n='410' type='0'/>capu<lb/> qui avia <lem n='1377' type='0'/>avucatu per la saluti di lu so <lem n='410' type='0'/>capu. Tucti li lictiri di<lb/> quistu <lem n='127' type='0'/>mundu non <lem n='120' type='0'/>purriannu <lem n='2993' type='0'/>sufficientimenti reprindiri quistu<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusu et <lem n='4381' type='0'/>snaturatu factu di <lem n='2620' type='0'/>Pompilyu per� ca non<lb/> esti nullu altru <lem n='3347' type='0'/>Ciceru qui possa <lem n='4521' type='0'/>deplurari quista cutal casu<lb/> di <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1128'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Eu non <lem n='349' type='0'/>sachu, o gran <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu, in que maynera eu ti<lb/> <lem n='202' type='0'/>tuki modu. Ca eu <lem n='1788' type='0'/>consideru et la grandiza di la tua fortuna,<lb/> la quali da qua <lem n='1326' type='0'/>indretu avia occupati per so <lem n='161' type='0'/>splenduri tutti<lb/> li terri et tutti li mari, e <lem n='1788' type='0'/>consideru eciandeu la tua ruina<lb/> et <lem n='491' type='0'/>aricorduminde beni, la qual fu cuss� grandi que non si <lem n='2' type='0'/>divi<lb/> <lem n='720' type='0'/>attentari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='45' type='0'/>scrivirila per mia <lem n='20' type='0'/>manu; ma non pertantu que,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1129'/>eciandeu <lem n='1084' type='0'/>tacendu nuy, la morti di <lem n='3127' type='0'/>Gayu Carbuni <supplied><lem n='1074' type='0'/>aucisu qui<lb/> fu per to <lem n='122' type='0'/>cumandamentu</supplied>, da lu quali, tu essendu <lem n='4522' type='0'/>multtu juvini<lb/> et <lem n='3089' type='0'/>chaytandu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti di li ben <lem n='4523' type='0'/>patrimoniali, tu fusti<lb/> diffisu, sempri se <lem n='41' type='0'/>retirr� in li <lem n='1392' type='0'/>curragi di li homini non senza<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna tua reprehensiuni. Ca per quistu cuss� ingratu fattu<lb/> que tu facisti pl� <lem n='650' type='0'/>perdunasti <lem n='40' type='0'/>a lu putiri di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla ca <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la propria <lem n='4412' type='0'/>vericundia.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='28'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1130'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a ch� que <lem n='8' type='0'/>a nuy confessandu li nostri ingratitudini<lb/> li altri citati non ni <lem n='2491' type='0'/>asaltenu et ni riprindanu, li Carthaginisi<lb/> appiru cori di forbandiri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, lu quali per<lb/> la saluti et per la vitoria di <lem n='3170' type='0'/>Cartagini avia <lem n='183' type='0'/>turmentati et <lem n='1074' type='0'/>aucisi<lb/> tanti <lem n='687' type='0'/>inperaduri et tanti <lem n='1709' type='0'/>exerciti nostri que di asay grandi<lb/> gloria fora statu aviri <lem n='1074' type='0'/>aucisi tanti cavaleri <lem n='4458' type='0'/>gregarij di li<lb/> inimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1131'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Lacedemonia iamay non <lem n='261' type='0'/>ingendrau homu n�n mayuri<lb/> n�n pl� utili <lem n='40' type='0'/>a la republica que fu <lem n='1975' type='0'/>Ligurgu, commu homu,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu quali, adimandandu <lem n='1624' type='0'/>risposta da lu deu, dicisi que<lb/> issu lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo non sapia si issu <lem n='1975' type='0'/>Ligurgu <lem n='2' type='0'/>divissi essiri<lb/> <lem n='1906' type='0'/>cuntatu intra li homini oy intra li <lem n='394' type='0'/>dei. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1132'/>Non pertantu que <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu <lem n='1975' type='0'/>Ligurgu n�n la summa <lem n='2348' type='0'/>puritati di la vita sua, n�n lu <lem n='2079' type='0'/>constantissimu<lb/> amuri que issu appi <lem n='830' type='0'/>inver la <lem n='480' type='0'/>patria, n�n li <lem n='292' type='0'/>ligi ottimi<lb/> li quali issu truvau et fici non lu pottiru ayutari que issu<lb/> non pruvassi li citadini <lem n='357' type='0'/>cuntrariusi <lem n='8' type='0'/>ad issu. Multi volti issu<lb/> volsi essiri <lem n='2786' type='0'/>lapidatu, <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata per fururi issu fu <lem n='388' type='0'/>cachiatu et<lb/> privatu da lu publicu: <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu issu fu <lem n='2054' type='0'/>sbandutu di la sua<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1133'/>Que farannu l'altri citati quandu etiandeu quilla qui<lb/> s'aquistau grandissima laudi di constantia et di <lem n='3081' type='0'/>modiranza fu<lb/> cuss� ingrata <lem n='8' type='0'/>ad homu qui tantu avia <lem n='239' type='0'/>meritatu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1134'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Leva <lem n='1612' type='0'/>Tesea <lem n='40' type='0'/>a li Athenisi, oy <lem n='1643' type='0'/>Athene non ser� nulla<lb/> oy non ser� cuss� nobili citati commu esti; ca per certu issu<lb/> <lem n='1212' type='0'/>congregau in una citati li soy citadini qui erannu dispersi <lem n='40' type='0'/>a<lb/> l'<lem n='4524' type='0'/>encantu, et <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='1056' type='0'/>popullu, qui vivianu <lem n='4496' type='0'/>spartuti commu homini<lb/> salvagi, issu li redussi in furma et ymagini di amplissima<lb/> citati. Issu medemmi, apena essendu di <lem n='485' type='0'/>etati di putiri<lb/> usari con fimina, <lem n='3818' type='0'/>ributau et cachau lu <lem n='199' type='0'/>crudili imperiu di lu<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='464' type='0'/>putentissimu <lem n='4525' type='0'/>Minoys. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1135'/>Issu medemmi <lem n='1323' type='0'/>dumau lu <lem n='2287' type='0'/>sfrenatu<lb/> putiri di <lem n='1675' type='0'/>Thebe. Issu medemmi <lem n='3' type='0'/>dedi ayutu <lem n='40' type='0'/>a li filgi di<lb/> <lem n='1769' type='0'/>Hercules et in ogni parti tuctu ch� qui nci fu <lem n='4526' type='0'/>disnaturatu oy<lb/> malvasu issu con sua virtuti et furtiza di animu lu amancau<lb/> et <lem n='2998' type='0'/>rimossilu. Non pertantu quistu <lem n='1612' type='0'/>Thesea cachatu da li Athenisi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='29'/><lem n='1356' type='0'/>Cypru lu <lem n='453' type='0'/>ricippi in <lem n='1758' type='0'/>exiliu, ma minuri ysula di <lem n='1356' type='0'/>Cypru<lb/> appi li soy ossa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1136'/>Ormay <lem n='976' type='0'/>recuntir� lu fattu di <lem n='4527' type='0'/>Solon, lu quali<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a li Athenisi cuss� clari <lem n='292' type='0'/>ligi et cuss� utili que, si issi<lb/> li avissiru <lem n='370' type='0'/>vuluti usari, illi aviriannu avutu <lem n='302' type='0'/>eternal imperiu;<lb/> lu quali <lem n='3773' type='0'/>aricuperau Salamina qui li stava commu supra la testa<lb/> <lem n='8' type='0'/>a modu di una <lem n='1706' type='0'/>roka di inimici; lu quali vitti et <lem n='138' type='0'/>cannusiu<lb/> inprimamenti la tyrannia di <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu qui <lem n='1411' type='0'/>incumenzava, et<lb/> issu sulu fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di diri in publicu et apertamenti que<lb/> la sua tyrannia <lem n='2' type='0'/>divia essiri oppressa per armi. Non pertantu<lb/> issu <lem n='4527' type='0'/>Solon commu fugitivu di <lem n='1643' type='0'/>Athene la sua <lem n='3544' type='0'/>vitraniza <lem n='3850' type='0'/>schumpiu<lb/> in <lem n='1356' type='0'/>Cypru, n�n <lem n='120' type='0'/>potti aviri <lem n='334' type='0'/>sepultura in quilla citati in la<lb/> quali issu avia optimamenti <lem n='3436' type='0'/>ameritatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1137'/>Bona mena aviria<lb/> avuta <lem n='2853' type='0'/>Milciades con li Athenisi si issi, da poy que issu appi<lb/> vinchuti <formula>CCC</formula> milia Persiani <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4528' type='0'/>Maratho, lu avissiru skittu<lb/> <lem n='4529' type='0'/>dandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu et non lu avissiru constrictu <lem n='8' type='0'/>a muriri in la<lb/> prisunia con li <lem n='994' type='0'/>ferri <lem n='40' type='0'/>a li pedi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1138'/>E <lem n='3664' type='0'/>cuydu eu que <lem n='8' type='0'/>a lur non paria<lb/> que avissiru asay <lem n='1710' type='0'/>crudilimenti <lem n='1702' type='0'/>prucidutu <lem n='830' type='0'/>inver homu qui<lb/> tantu avia <lem n='239' type='0'/>meritatu, et imper� issi non <lem n='475' type='0'/>suffriannu que lu sou<lb/> corpu mortu <lem n='40' type='0'/>a la prisunia s'<lem n='3279' type='0'/>asutirassi, fin intantu que <lem n='4530' type='0'/>Cymon,<lb/> filiu di <lem n='2853' type='0'/>Milchiades, non se <lem n='2913' type='0'/>dunau <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='2783' type='0'/>inferiatu in<lb/> quilla medemmi prisunia. <lem n='4396' type='0'/>Avantari oy gloriari se <lem n='120' type='0'/>potti lu filyu<lb/> di lu grandissimu <lem n='685' type='0'/>duca et qui <lem n='2' type='0'/>divia essiri grandissimu <lem n='685' type='0'/>duca<lb/> intra quilli qui erannu <lem n='40' type='0'/>a lu sou tempu, d'aviri avuta quista<lb/> <lem n='2210' type='0'/>hereditati <lem n='1656' type='0'/>skitta da so <lem n='71' type='0'/>patri, ch� esti aviri <lem n='1087' type='0'/>spartuti <lem n='990' type='0'/>cathini et<lb/> prisunia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1139'/>Eciandeu <lem n='4531' type='0'/>Aristides, per lu quali se nomina la justitia<lb/> di tutta <lem n='1733' type='0'/>Grecia et qui eciandeu fu grandissimu <lem n='307' type='0'/>spechu di<lb/> continencia, <lem n='338' type='0'/>fuli <lem n='366' type='0'/>cumandatu que issu <lem n='412' type='0'/>ississi di la <lem n='480' type='0'/>patria. O<lb/> beata <lem n='1643' type='0'/>Athene, la quali poy di lu <lem n='1758' type='0'/>exiliu di <lem n='4531' type='0'/>Aristides <lem n='120' type='0'/>potti truvari<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcun bon homo oy <lem n='653' type='0'/>alcunu citadinu qui la <lem n='80' type='0'/>amassi, cun<lb/> ch� sia cosa que cu issu <lem n='4531' type='0'/>Aristides <lem n='1527' type='0'/>trapassandu di quista vita<lb/> issa la santitati <lem n='1527' type='0'/>trapassau. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1140'/><lem n='4532' type='0'/>Themmistocles esti clarissimu<lb/> exemplu di quilli qui <lem n='1716' type='0'/>privaru per <lem n='1700' type='0'/>experiencia la ingratitudini<lb/> di la lur <lem n='480' type='0'/>patria, j� sia ch� que issu <lem n='4532' type='0'/>Temistocles la avia<lb/> conservata et aviala facta nobili et <lem n='313' type='0'/>rika et donna et <lem n='2683' type='0'/>principissa<lb/> di tutta <lem n='1733' type='0'/>Grecia. Et con tuttu ch�, tantu se la sentiu contraria<lb/> et inimica que issu non <lem n='1069' type='0'/>dubitau fugendu di <lem n='1836' type='0'/>ricurriri <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la misericordia di <lem n='1981' type='0'/>Xerses, la quali issu non <lem n='239' type='0'/>meritava per� que<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='30'/>un poc'ananti lu avia consumatu et distructu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1141'/>Ma <lem n='4533' type='0'/>Phecio, lu<lb/> quali era <lem n='4534' type='0'/>instructissimu di quilli <lem n='413' type='0'/>gratij li quali su riputati <lem n='464' type='0'/>putentissimi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a fari homu perfectu, ch� esti di <lem n='2341' type='0'/>clementia et liberalitati,<lb/> non skittu fu misu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4535' type='0'/>tayola per essiri <lem n='183' type='0'/>turmentatu<lb/> da issi li Athenisi, ma eciandeu poy di la morti sua issu<lb/> non truvau nullu <lem n='4536' type='0'/>tukicellu di terra in la <lem n='1278' type='0'/>regiuni di la <lem n='4537' type='0'/>Actica<lb/> provincia qui se putissi iungiri <lem n='40' type='0'/>a li soy ossa, ca li <lem n='2179' type='0'/>Actenisi<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandau que issu fussi gittatu da fori di quilli <lem n='3816' type='0'/>finayti intra<lb/> li quali issu avia vivutu commu <lem n='2283' type='0'/>octimu citadinu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1142'/>Qu' enci<lb/> manca donca que non sia reputata <lem n='670' type='0'/>publica pachia puniri per<lb/> comuni consentimentu di tuta la citati li grandissimi virtuti<lb/> commu <lem n='2232' type='0'/>gravussissimi peccati et <lem n='2454' type='0'/>recumpensari li beneficij <lem n='453' type='0'/>ricipputi<lb/> per iniurij? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1143'/>La quali cosa, i� sia ch� que non si <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> suffriri in nulla parti, multu mancu pari da essiri <lem n='475' type='0'/>sufferta in<lb/> quilla citati in la quali esti urdinata <lem n='4538' type='0'/>acciuni contra li ingrati;<lb/> e ch� fu factu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti, ca la <lem n='3011' type='0'/>comunicationi di <lem n='3' type='0'/>dari<lb/> et di prendiri beneficiu senza la quali apena puria viviri lu<lb/> lignaiu humanu quillu lu leva et <lem n='303' type='0'/>rimovi, lu quali esti negligenti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2310' type='0'/>rifiriri gratia et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4539' type='0'/>premiari quillu qui lu avi <lem n='3436' type='0'/>ameritatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1144'/>Adonca quanta reprehensiuni <lem n='3436' type='0'/>ameritannu quilli li quali,<lb/> avendu <lem n='785' type='0'/>diritissima legi et iniquissimi <lem n='938' type='0'/>ingenij, ananti volssiru<lb/> usari di lur <lem n='565' type='0'/>custumi ca li lur <lem n='292' type='0'/>ligi? E se tantu fussi que per<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna providencia di li <lem n='394' type='0'/>dei se putissi fari que quilli <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi<lb/> homini, li casi di li quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu modu <lem n='674' type='0'/>cuntatu,<lb/> qui ritinianu la legi di li ingrati <lem n='4540' type='0'/>veridicamenti, putissiru far<lb/> <lem n='3522' type='0'/>acitari la lur <lem n='480' type='0'/>patria per tal que li facissi rasun <lem n='3090' type='0'/>dana<supplied>n</supplied>ti <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> altra universitati oy judici, et non facianu illi stari lu<lb/> ingeniusu et <lem n='3939' type='0'/>parliteri populu di li Athenisi <lem n='298' type='0'/>mutu et comu<lb/> senza lingua? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1145'/>Li <lem n='2068' type='0'/>discordanti toy <lem n='4541' type='0'/>foculari e li toy casi partuti<lb/> su facti saluti di paci et di gratia. Multu riluci, <lem n='4542' type='0'/>Maraton, di<lb/> li victorij di li Persiani; <lem n='4543' type='0'/>Salaminu et <lem n='4544' type='0'/>Arthemisiu se <lem n='674' type='0'/>cuntanu<lb/> commu <lem n='2738' type='0'/>naufragij di <lem n='1981' type='0'/>Xerses; li furtillizzi <lem n='209' type='0'/>abbactuti per multu<lb/> putirusi manu si <lem n='336' type='0'/>rinovannu et <lem n='2718' type='0'/>inalzanusi di pl� belli operi.<lb/> E li <lem n='2761' type='0'/>facituri di quisti <lem n='447' type='0'/>cosi uvi <lem n='508' type='0'/>visseru, uvi <lem n='848' type='0'/>jachinu? Respondi,<lb/> o <lem n='3321' type='0'/>Athenes: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1146'/>per certu tu ingrata et <lem n='1594' type='0'/>scanussenti, et per forza<lb/> facisti que <lem n='1612' type='0'/>Tesea fussi <lem n='3279' type='0'/>assutiratu <lem n='8' type='0'/>ad unu pizulu <lem n='1708' type='0'/>scolyu, et<lb/> facisti muriri <lem n='2853' type='0'/>Milciadi in prisunia et que <lem n='4545' type='0'/>Cymenassi sou filyu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='31'/>fussi incatinatu in vici di so <lem n='71' type='0'/>patri. Tu facisti que <lem n='4532' type='0'/>Themistedes<lb/> vincituri adimandassi misericordia da <lem n='1981' type='0'/>Xerses vinchutu<lb/> da issu et facisti eciandeu fugiri da li lur casi <lem n='4546' type='0'/>Seluni cu <lem n='4531' type='0'/>Aristidi<lb/> et con <lem n='4129' type='0'/>Phociuni, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que intra tantu, essendu<lb/> li vostri ciniri dispersi <lem n='4547' type='0'/>layda et miserabilimenti, li ossa<lb/> di <lem n='2513' type='0'/>Edipodes contaminati per la morti di so <lem n='71' type='0'/>patri et per li<lb/> <lem n='633' type='0'/>nozzi di sua <lem n='72' type='0'/>matri <supplied><g ref='ell'/></supplied> intra lu <lem n='3057' type='0'/>Ariopagu, qui fu venerabili casa<lb/> di <lem n='1371' type='0'/>quistiuni humani et divini, et lu castellu di la <lem n='1991' type='0'/>Minerva qui<lb/> era multu altu et intra li sacrosanti monti <lem n='925' type='0'/>adornati per hunuri<lb/> d'<lem n='2496' type='0'/>altari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1147'/>Cuss� ti <lem n='429' type='0'/>placinu pl� li altru' guay ca li toy beni!<lb/> Adonca legi quilla <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='8' type='0'/>a cuy tu si <lem n='4548' type='0'/>astrita per sacramentu e,<lb/> per� ca tu non vulisti <lem n='2678' type='0'/>arendiri lur <lem n='1261' type='0'/>premij <lem n='8' type='0'/>a quilli qui li avianu<lb/> ben <lem n='3436' type='0'/>amiritati, <lem n='1619' type='0'/>satisfalu ora li lur <lem n='675' type='0'/>dalmagi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1148'/>Li lur umbri<lb/> <lem n='1084' type='0'/>tacinu constricti per necessitati di morti, taci eciandeu <lem n='1643' type='0'/>Athene<lb/> non <lem n='491' type='0'/>arigurda<supplied>n</supplied>dussi di li beneficij riciputi commu ingrata<lb/> et <lem n='1594' type='0'/>scanussenti; ma non taci per reprehensiuni la lingua<lb/> libera di francu parlari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1149'/>Ma lassimu <lem n='1829' type='0'/>oymay li ingrati et <lem n='102' type='0'/>parlim<lb/> melyu di li piatusi ca asay esti melyu <lem n='2106' type='0'/>vacari <lem n='8' type='0'/>a cosa <lem n='2431' type='0'/>favurivili<lb/> ca <lem n='8' type='0'/>a cosa <lem n='911' type='0'/>malvuluta. <lem n='422' type='0'/>Adunca viniti <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='20' type='0'/>mani<lb/> vuy, filgi, qui siti stati <lem n='3906' type='0'/>benave<supplied>n</supplied>turusi <lem n='1531' type='0'/>disigi di li vostri <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> et fustivu <lem n='261' type='0'/>ingendrati in boni lur <lem n='2457' type='0'/>aguri, li quali faciti que lu<lb/> aviri facti filyoli sia cosa <lem n='1091' type='0'/>dilictivili et <lem n='250' type='0'/>farindi <lem n='961' type='0'/>ch� plazza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1150'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di la pietati <lem n='830' type='0'/>inver li <lem n='960' type='0'/>parenti et <lem n='830' type='0'/>inver li frati<lb/> et <lem n='830' type='0'/>invir la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1151'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu, homu di grandissimu et <lem n='573' type='0'/>altissimu consilyu<lb/> et qui avi optimamenti <lem n='3436' type='0'/>ameritatu da la republica, <lem n='209' type='0'/>abatutu<lb/> per <lem n='1055' type='0'/>ruyna di iniquissima <lem n='719' type='0'/>dampnaciuni, <lem n='755' type='0'/>fugiussindi <lem n='40' type='0'/>a li Volsci,<lb/> li quali <lem n='251' type='0'/>erranu intandu inimici di li Rumani. In ogni parti<lb/> la virtuti sia <lem n='1759' type='0'/>estimata di gran preciu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1152'/>Adonca uvi issu era<lb/> vinutu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='980' type='0'/>ascondirissi, locu in <lem n='1021' type='0'/>brevissimu tempu aquistau lu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='32'/>imperiu. Et <lem n='8' type='0'/>a tantu avinni que quillu homu, lu quali li citadini<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non lu volssiru aviri per lor imperaduri, issi<lb/> per <lem n='1700' type='0'/>experiencia lu senteru et <lem n='138' type='0'/>cannusseru commu quasi <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusu<lb/> <lem n='685' type='0'/>duca <lem n='4171' type='0'/>inscontra d'illi: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1153'/>ca multi volti sconfitti li nostri<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exerciti per li soy multi victorij, issu cu li cavaleri Volsci<lb/> vinni fin <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>mura di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Per la quali cosa quillu <lem n='929' type='0'/>fastidiusu<lb/> populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu quali non volssi perdunari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu<lb/> <lem n='1057' type='0'/>accusatu, fu constrictu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1350' type='0'/>pregarlu humilimenti poy que l'appi<lb/> mandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1154'/>Foru inviati <lem n='8' type='0'/>ad issu ligati e non <lem n='517' type='0'/>valsiru<lb/> nenti; et <lem n='40' type='0'/>a la perfini foru inviati sacerdoti con li lor <lem n='2905' type='0'/>coppuli,<lb/> et altress� ben se ndi riturnaru et non ficiru nenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1155'/><lem n='2467' type='0'/>Sturdia lu<lb/> Senatu, lu populu <lem n='376' type='0'/>tremava, e li masculi <lem n='1170' type='0'/>ygualmenti et li femini<lb/> se <lem n='341' type='0'/>lamentavanu per lu <lem n='216' type='0'/>periculu in que stavanu. Et intandu<lb/> Veturia mamma di <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu, <lem n='149' type='0'/>menandu con sicu <lem n='4475' type='0'/>Volumnia<lb/> sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li soy <lem n='693' type='0'/>fiyoli, andau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi di li Volsci<lb/> et incontine<supplied>n</supplied>ti que <lem n='3419' type='0'/>Coriolanu la victi: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1156'/>�Tu <lem n='16' type='0'/>ay - diss' issu -<lb/> <lem n='952' type='0'/>cumbatuta et vinchuta la mia <lem n='372' type='0'/>ira; eu <lem n='162' type='0'/>dugnu la <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li <lem n='1784' type='0'/>pregheri toy, y� sia ch� que eu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti li sia statu<lb/> inimicu�. Et incontinenti la <lem n='2666' type='0'/>spachau et liberau lu campu ruma<supplied>nu</supplied><lb/> di <lem n='2275' type='0'/>inimikivili armi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1157'/>Adonca la pietati <lem n='3480' type='0'/>divacau lu pectu<lb/> plenu di duluri et di iniuria <lem n='453' type='0'/>riciputa, et plenu di speranza di<lb/> avir victoria, et plenu di virgugna, <lem n='1996' type='0'/>tirandussi in <lem n='4549' type='0'/>daretu da ch�<lb/> que issu avia <lem n='1411' type='0'/>incumenzatu, et eciandeu plenu di <lem n='571' type='0'/>pagura di<lb/> morti. E lu amuri di la mamma <lem n='242' type='0'/>mutau la <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='75' type='0'/>guerra in<lb/> paci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1158'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Quilla medemma pietati <lem n='1546' type='0'/>armau et <lem n='4550' type='0'/>furtilizau lu superiuri<lb/> Africanu, <lem n='1658' type='0'/>inflammatu di li soy forzi di pietati, lu quali ancura<lb/> apena era <lem n='32' type='0'/>intratu in <lem n='485' type='0'/>etati di <lem n='4551' type='0'/>pubertati <lem n='8' type='0'/>ad aiutari so <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> combatendu cu <lem n='1826' type='0'/>Hanibal; ca issu lu Affricanu succurrendu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a so <lem n='71' type='0'/>patri qui era consul, qui <lem n='952' type='0'/>combatia cu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal apressu<lb/> lu flumi qui avi nomu lu <lem n='4552' type='0'/>Tesinu, et per so <lem n='4553' type='0'/>malaguru i� era <lem n='646' type='0'/>firutu<lb/> gravusamenti, lu liberau da <lem n='216' type='0'/>piriculu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1159'/>n�n lu <lem n='916' type='0'/>defectu di la<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati n�n la <lem n='1691' type='0'/>novitati di sua <lem n='2773' type='0'/>cavaleria n�n eciandeo la <lem n='2168' type='0'/>consideracioni<lb/> di la <lem n='4554' type='0'/>peyuria di la batalya, di la quali eciandeu unu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='33'/><lem n='3917' type='0'/>vetranu cavaleri end'aviria avutu <lem n='571' type='0'/>pagura, non lu <lem n='120' type='0'/>poctiru <lem n='3137' type='0'/>impedicari<lb/> oy <lem n='2424' type='0'/>retardari que issu non fussi gluriusu di <lem n='2140' type='0'/>dubla gloria<lb/> et non <lem n='3436' type='0'/>ameritassi curuna di imperaduri, et eciandeu per�<lb/> ca issu <lem n='784' type='0'/>scampau lu <lem n='71' type='0'/>patri da morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1160'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti cus� clari exempli, la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma li audiu con<lb/> soy aurichi, ma illi, que eu <lem n='39' type='0'/>diroyu modu, issa li victi. <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu<lb/> tribunu di lu populu avia <lem n='2658' type='0'/>citatu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu <lem n='2047' type='0'/>Torquatu<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu <lem n='8' type='0'/>a certu iornu, per� que, sucta casuni di<lb/> <lem n='4510' type='0'/>benfari la <lem n='75' type='0'/>guerra, issu avia passatu lu legitimu tempu di lu so<lb/> imperiu et eciandeu per� que unu so filyu di optima speranz<supplied>a</supplied> juvini, issu lu <lem n='1919' type='0'/>agravava di operi <lem n='4555' type='0'/>furitani et <lem n='157' type='0'/>suttrayvalu<lb/> oy <lem n='4556' type='0'/>sviavalu da usari in serviciu di la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1161'/>Quista cossa,<lb/> da poy que <lem n='3399' type='0'/>Maniliu lu iuvini la sappi, tantostu se nde vinni <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma et lu gran maytinu se n'andau <lem n='40' type='0'/>a la casa di <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu.<lb/> Lu quali, pensandu que lu iuvini per� era vinnutu que issu <lem n='2882' type='0'/>ricuntassi<lb/> li <lem n='1479' type='0'/>gravizi que so <lem n='71' type='0'/>patri li facia iniustamenti, <lem n='366' type='0'/>cummandau<lb/> que tucti <lem n='412' type='0'/>ississeru di la camara <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu parlassi pl�<lb/> <lem n='800' type='0'/>francamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1162'/>Et incontinenti que lu iuvini se la vitti bella, <lem n='2466' type='0'/>strassi<lb/> lu <lem n='582' type='0'/>cultellu, lu quali issu avia purtatu <lem n='3933' type='0'/>amuzatamenti, et <lem n='3278' type='0'/>aminazandu<lb/> lu tribunu et <lem n='250' type='0'/>facenduli <lem n='571' type='0'/>pagura <lem n='211' type='0'/>constrinsilu <lem n='8' type='0'/>a iurari<lb/> que issu non <lem n='1702' type='0'/>prucidiria pl� contra so <lem n='71' type='0'/>patri; et cuss� fu factu,<lb/> que <lem n='2047' type='0'/>Torquatu non appi mesteru di <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='8' type='0'/>a rispundiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1163'/>Da <lem n='1260' type='0'/>cumendari<lb/> et laudari esti la pietati que li filgi <lem n='46' type='0'/>facinu <lem n='40' type='0'/>a li boni <lem n='71' type='0'/>patri;<lb/> <supplied>ma</supplied> <lem n='3399' type='0'/>Maniliu quantu appi pl� <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='71' type='0'/>patri, tantu <lem n='166' type='0'/>sucurrsi<lb/> issu <lem n='40' type='0'/>a lu so <lem n='216' type='0'/>periculu pl� <lem n='2989' type='0'/>laudivilimenti: lu quali non era invitatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='80' type='0'/>amari sou <lem n='71' type='0'/>patri per nulla altra cosa si non per natural amuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1164'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Quista pietati <lem n='1775' type='0'/>invidiau <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4557' type='0'/>Cotta: jn quillu medemmi<lb/> iornu que issu <lem n='577' type='0'/>pillyau la toga virili, tantostu que issu sisi<lb/> da lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, <lem n='3522' type='0'/>acitau <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu Carbuni, lu quali avia condannatu<lb/> so <lem n='71' type='0'/>patri et <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='364' type='0'/>condanari per sentencia; et per quilla<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='34'/>bella opera <lem n='3326' type='0'/>adivinava homu et lu so ingeniu et la sua iuventuti<lb/> quali <lem n='2' type='0'/>divia essiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1165'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la auturitati <lem n='1681' type='0'/>paterna fu altress� ben putirusa<lb/> apressu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu, essendu<lb/> tribunu di lu populu, avissi <lem n='4558' type='0'/>prumulgata una <lem n='292' type='0'/>ligi di lu campu di<lb/> li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, qui si <lem n='2' type='0'/>divia partiri per testa contra vuluntati di<lb/> lu Senatu, <lem n='614' type='0'/>contrastandu agramenti <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='1784' type='0'/>pregheri et <lem n='40' type='0'/>a li lur<lb/> <lem n='752' type='0'/>menazi, n�n <lem n='1811' type='0'/>spaventatu eciandeu per unu <lem n='1709' type='0'/>exercitu lu quali era<lb/> <lem n='4559' type='0'/>conscrittu incontra d'issu, se issu <lem n='169' type='0'/>perseverava in quilla sententia,<lb/> da poy que issu <lem n='3127' type='0'/>Gayu F<sic>.</sic> i� recitava la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4108' type='0'/>prorostri, lu<lb/> Senatu li <lem n='2052' type='0'/>oppossi so <lem n='71' type='0'/>patri et incontine<supplied>n</supplied>ti issu, vinchutu da lu<lb/> privatu imperiu, desisi da li <lem n='4108' type='0'/>prorostri; n�n di z� issu non fu riprisu<lb/> eciandeu per pizula <lem n='4560' type='0'/>murmuraciuni di lu <lem n='638' type='0'/>consiliu que issu<lb/> avia lassatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1166'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi operi foru quisti di pietati di masculi; ma eu nun<lb/> <lem n='349' type='0'/>sachu se lu factu di <lem n='3043' type='0'/>Claudia, virgini di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta, fu pl� <lem n='2500' type='0'/>valurusu<lb/> et pl� animusu di tucti quisti. La quali, videndu so <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> triunfanti et que lu tribunu per sua <lem n='1631' type='0'/>violenta <lem n='20' type='0'/>manu lu vulia gittari<lb/> da lu <lem n='3147' type='0'/>curru, <lem n='611' type='0'/>metendusi in mezu di loru <lem n='3818' type='0'/>ribuctau la amplissima<lb/> putistati di lu tribunu, <lem n='2923' type='0'/>curruzata per <lem n='2889' type='0'/>inimistati ki avia con<lb/> so <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1167'/>Adonca unu triunfu <lem n='149' type='0'/>menau so <lem n='71' type='0'/>patri in lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu et<lb/> un altru issa in lu templu di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta; n�n se <lem n='120' type='0'/>pocti ben <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cuy se <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='3' type='0'/>dari pl� laudi: oy <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='8' type='0'/>a cuy <lem n='815' type='0'/>acumpagnava<lb/> la vittoria, oy <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1547' type='0'/>filia, <lem n='8' type='0'/>a cuy <lem n='815' type='0'/>acumpagnava la pietati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1168'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='650' type='0'/>Perdunatini, <lem n='3917' type='0'/>vetranissimi <lem n='481' type='0'/>foki, et ayati <lem n='1060' type='0'/>merc� di nuy se<lb/> lu <lem n='4561' type='0'/>contestu di la nostra opera partutu da lu vostru sacratissimu<lb/> templu <lem n='524' type='0'/>vaya <lem n='40' type='0'/>a lu locu di la citati pl� necessariu ca bellu. Ca per<lb/> nulla acerbitati di fortuna, n�n pir nulli <lem n='714' type='0'/>suzzuri, non <lem n='4562' type='0'/>avilissi lu<lb/> <lem n='1376' type='0'/>prezu di la <lem n='495' type='0'/>cara pietati; ancura pl� ca, di tantu esti issu pl�<lb/> certu, quantu avi pl� miserabili <lem n='2352' type='0'/>esperimentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1169'/>Lu preturi, avendu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='35'/><lem n='999' type='0'/>dannata una femina di capitali peccatu, la quali era di nobili<lb/> sangui, jssu la <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4563' type='0'/>triunvir, qui l'<lem n='1074' type='0'/>aucidissi intra la <lem n='2946' type='0'/>carceri;<lb/> e <lem n='453' type='0'/>ricipputa que issa fu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2946' type='0'/>carceri, quillu qui la avia in<lb/> guardia, mossu per misericordia, non la <lem n='2191' type='0'/>strangulyau. Eciandeu<lb/> <lem n='3' type='0'/>dava licencia <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='1547' type='0'/>filya qui la andassi <lem n='8' type='0'/>a vidiri, <lem n='641' type='0'/>circandula ben<lb/> per tal que issa non li purtassi <lem n='653' type='0'/>alcunu civu pensandusi que la<lb/> fimina <lem n='255' type='0'/>muriria di <lem n='956' type='0'/>fami. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1170'/>Vedendu lu guardianu di la prisunia<lb/> que multi iorni eranu i� passati et adimandandu infra si midemmi<lb/> commu purria quistu essiri que quista fimina fussi <lem n='1225' type='0'/>sustentata<lb/> tanti iorni, misisi <lem n='8' type='0'/>a vidiri pl� curusamenti z� ki facia la<lb/> <lem n='1547' type='0'/>filya; et vitti que issa <lem n='3' type='0'/>dava la minna <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='72' type='0'/>matri et di z� la nutricava.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1171'/>La quali <lem n='1691' type='0'/>nuvitati di cuss� <lem n='137' type='0'/>maravilyusa vista ripurtata<lb/> que fu da issu lu guardianu <lem n='40' type='0'/>a lu triunvir e da lu triunvir <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> preturi e da lu preturi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1757' type='0'/>conciliu di li <lem n='1177' type='0'/>iudici, impetrau <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> fimina remissiuni di la pena. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1172'/>Uvi non passa la pietati? oy que<lb/> non pensa issa, la quali truvau <lem n='43' type='0'/>nova rasuni di conservari sua<lb/> mamma in carciri? Ca que cosa esti cuss� <lem n='4564' type='0'/>inusitati et <lem n='4565' type='0'/>nuncamay<lb/> auduta ca <lem n='72' type='0'/>matri nutricata di li minni di la sua <lem n='1547' type='0'/>filya? <lem n='398' type='0'/>Pensaria<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu que quistu factu fussi cosa contra natura si non que la<lb/> prima <lem n='292' type='0'/>ligi di natura esti <lem n='80' type='0'/>amari lu <lem n='71' type='0'/>patri et la mamma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1173'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu medemmi factu di pietati, lu quali fu dictu, di<lb/> quilla fimina qui appi nomu <lem n='4566' type='0'/>Ruys se <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='393' type='0'/>cridiri: la quali nutricau<lb/> sou <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='4567' type='0'/>Cymova cu li soy minni commu unu <lem n='4568' type='0'/>pizulillu,<lb/> <lem n='1469' type='0'/>acustandussilu <lem n='40' type='0'/>a lu so pectu, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu era i� di ultima<lb/> <lem n='3544' type='0'/>vetraniza et era statu misu in prisunia et in guardia in quilla<lb/> midemmi maynera qui fu dicta di susu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1174'/><lem n='342' type='0'/>Stanusi et <lem n='2467' type='0'/>sturdissiru<lb/> li ochi quandu <lem n='443' type='0'/>videnu la ymagini pinta di quistu factu e la condiciuni<lb/> di lu casu antiquu issi la <lem n='336' type='0'/>renovanu per admiraciuni di la<lb/> presenti vista, <lem n='393' type='0'/>credendussi guardari oy vidiri corpi <lem n='1053' type='0'/>vivi et qui<lb/> <lem n='3034' type='0'/>fyatanu in quilli <lem n='298' type='0'/>muti liniamenti, oy <lem n='4569' type='0'/>figuraciuni di <lem n='159' type='0'/>membri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1175'/>La quali cosa eciandeu esti mister qui vegna <lem n='40' type='0'/>a lu animu humanu<lb/> per la pintura di li littiri, la quali esti un pocu pl� <lem n='2306' type='0'/>efficaci <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1026' type='0'/>reduciri <lem n='8' type='0'/>a memoria li <lem n='447' type='0'/>cosi antiqui.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='36'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1176'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> N�n ti eciandeu, <lem n='4570' type='0'/>Cymo, eu non ti <lem n='3390' type='0'/>combulgir� per silenciu:<lb/> lu qual non <lem n='1069' type='0'/>dubitasti per tua prisunia da <lem n='4069' type='0'/>ricattari la <lem n='334' type='0'/>sepultura<lb/> <lem n='8' type='0'/>a tou <lem n='71' type='0'/>patri. Ca i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que tu, scampatu da prisunia,<lb/> fusti et gran citadinu et grandi <lem n='685' type='0'/>duca, non pertantu mayur laudi<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutasti tu in la prisunia ca in la <lem n='532' type='0'/>curti. Ca tucti l'altri virtuti<lb/> <lem n='3436' type='0'/>amiritannu multu di amiraciuni et di laudi, ma la pietati ultra<lb/> z� <lem n='239' type='0'/>merita multu amuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1177'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu eu vi <lem n='1291' type='0'/>abrazar�, vuy frati, per memoria, l'animu<lb/> di li quali fu pl� nobili ca lu natu. Ca per certu vuy, essendu<lb/> nati di bassu locu in Spagna, <lem n='162' type='0'/>dunandu la vita per l'<lem n='1773' type='0'/>alimenti<lb/> di vostru <lem n='71' type='0'/>patri e di vostra mamma, vi <lem n='290' type='0'/>facistivu nobili per vostra<lb/> bellissima morti. Facendu <lem n='672' type='0'/>pattu et <lem n='2728' type='0'/>convingna cu li <lem n='4571' type='0'/>Pacieti<lb/> que vuy <lem n='1074' type='0'/>aucidirissivu <lem n='4572' type='0'/>Epastu tyrannu, lu quali avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu lur<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='162' type='0'/>dunandu poy di la vostra morti <lem n='40' type='0'/>a li vostri <lem n='71' type='0'/>patri et mamma<lb/> <formula>XIJ</formula> milia dinari, n�n skittu vuy <lem n='3738' type='0'/>scutiyastivu di fari quistu<lb/> gran factu, ma eciandeu murendu vuy nobili et putirusamenti<lb/> lu <lem n='149' type='0'/>minastivu <lem n='8' type='0'/>a fini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1178'/>Ca cu li vostri medemmi <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='1914' type='0'/>filyastivu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4571' type='0'/>Pacieti lur vinditta, z� <lem n='46' type='0'/>facistivu et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4572' type='0'/>Epastu pena et <lem n='8' type='0'/>a vostru<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri et <lem n='8' type='0'/>a vostra <lem n='72' type='0'/>matri li lur <lem n='1773' type='0'/>alimenti, et <lem n='8' type='0'/>a vuy <lem n='778' type='0'/>gluriusissimi<lb/> facti. Adonca eciandeu modu vuy viviti per li vostri mulimenti,<lb/> ca <lem n='8' type='0'/>a vuy parssi melyu di diffindiri la <lem n='3544' type='0'/>vetraniza di vostru <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> et di vostra <lem n='72' type='0'/>matri ca di <lem n='516' type='0'/>aspictar la vostra.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1179'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Pl� <lem n='2264' type='0'/>cannussuti foru <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3801' type='0'/>parichi di frati, <lem n='4573' type='0'/>Deobiu et Obito,<lb/> <lem n='4574' type='0'/>Nanphinomu et <lem n='4575' type='0'/>Anafas. Quilli, per� que <lem n='8' type='0'/>a fari li sacrificij<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3178' type='0'/>Juno issi purtaru lur <lem n='72' type='0'/>matri; et quisti, per� que issi purtaru<lb/> lur <lem n='71' type='0'/>patri et lur <lem n='72' type='0'/>matri per mezu lu focu. Ma non fu lur intenciuni,<lb/> n� di l'unu <lem n='4576' type='0'/>parichu n� di l'altru, di muriri per lur <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> n�n per lur mamma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1180'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> N� eu non <lem n='617' type='0'/>reprendu la laudi di li Argivi, n� <lem n='2916' type='0'/>amancu la<lb/> gloria di <lem n='1674' type='0'/>Mongibellu; ma eu <lem n='303' type='0'/>rimovu la <lem n='4577' type='0'/>lumi di <lem n='975' type='0'/>canusenza <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='37'/>pietati, la quali esti multu <lem n='853' type='0'/>scura per ignorancia, cuss� commu eu<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arendu vulunteri testimoniu di pietati <lem n='8' type='0'/>a quilli di <lem n='2386' type='0'/>Sithia. Ca issi,<lb/> <lem n='723' type='0'/>z� esti quilli di <lem n='2386' type='0'/>Sithia, <lem n='3' type='0'/>dandu locu et <lem n='755' type='0'/>fuyendu <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2609' type='0'/>Dariu facendu subitu <lem n='2019' type='0'/>impetu in li lur paysi con tuctu so <lem n='4578' type='0'/>perforzu,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu di la lur sullicitudini vinniru in <lem n='2795' type='0'/>Asya. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1181'/><lem n='40' type='0'/>A la<lb/> perfini issi, <lem n='2087' type='0'/>adimandati da <lem n='2609' type='0'/>Dariu per soy <lem n='1420' type='0'/>mesagi quandu <lem n='2465' type='0'/>finarianu<lb/> issi di fugiri oy quandu <lem n='1411' type='0'/>incumenzarianu issi di <lem n='952' type='0'/>cumbatiri,<lb/> issi rispusiru ca issi non avianu n� citati nulli n� campi <lem n='2419' type='0'/>cultivati<lb/> per li quali issi <lem n='952' type='0'/>combatissiru; ma quandu issi serannu vinnuti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li mulimenti di lor <lem n='71' type='0'/>patri et di lur <lem n='42' type='0'/>mammi, intandu sapiria <lem n='2609' type='0'/>Dariu<lb/> commu quilli di <lem n='2386' type='0'/>Sithia su <lem n='3414' type='0'/>acustumati di combatiri. Per lu<lb/> quali skittu cuss� piatusu dictu la <lem n='199' type='0'/>crudili et <lem n='2304' type='0'/>barbara genti di <lem n='2386' type='0'/>Sithia<lb/> se <lem n='2708' type='0'/>rescactaru da ogni piccatu di <lem n='703' type='0'/>crudilitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1182'/>Adonca la natura<lb/> di li <lem n='447' type='0'/>cosi esti prima et optima magistra di pietati. La quali<lb/> non avendu misteri di nullu usu di <lem n='107' type='0'/>vuci n� di nullu ministeriu<lb/> di <lem n='1088' type='0'/>litiri per proprij et per <lem n='2587' type='0'/>tacenti forzi <lem n='2015' type='0'/>infundi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li<lb/> filyoli la caritati et l'amuri di lu <lem n='71' type='0'/>patri et di la mamma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1183'/>Adonca<lb/> que <lem n='3699' type='0'/>prufecta lu insignamentu et la <lem n='68' type='0'/>dutrina? Que li ingenij<lb/> se <lem n='290' type='0'/>fazanu pl� puliti, ma non que se fazanu melyuri. Ca pir certu<lb/> la solida virtuti pl� nasci ca non s'<lem n='3119' type='0'/>imbiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1184'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Ca, quali mastru insignau di rispundiri in tali guisa <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='2609' type='0'/>Dariu, homini qui andavannu <lem n='2004' type='0'/>vagandu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='377' type='0'/>loki <lem n='4579' type='0'/>paludusi et qui<lb/> <lem n='1264' type='0'/>cuprianu li lur corpi di <lem n='1655' type='0'/>frondi d'arbori e vivianu comu bestij<lb/> salvagi <lem n='1747' type='0'/>straczand<supplied>u</supplied> li pecuri et maniandu carni <lem n='374' type='0'/>cruda? Per certu,<lb/> quilla qui insignau lu filyu di <lem n='2254' type='0'/>Cresu, lu quali era <lem n='4452' type='0'/>defettu di<lb/> <lem n='107' type='0'/>vuchi, <lem n='8' type='0'/>a diffindiri la saluti di lu so <lem n='71' type='0'/>patri per ministeriu di parola.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1185'/>Ca, prisi que foru li <lem n='4580' type='0'/>Sardi da <lem n='3376' type='0'/>Cyru, con ch� sia cosa que<lb/> un homu di lu numeru di li Persiani, non <lem n='138' type='0'/>canussendu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2254' type='0'/>Cresu,<lb/> lu vulissi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri et <lem n='1076' type='0'/>vinissili da supra con grandi <lem n='2019' type='0'/>impetu, quasi<lb/> commu lu filyu se issu s'avissi <lem n='3450' type='0'/>aminticatu que cosa la natura<lb/> l'avia <lem n='2688' type='0'/>denegata, <lem n='574' type='0'/>cridandu li levau la spata qui i� l'era quasi intra<lb/> la gula. Et in tal guisa lu filyu di <lem n='2254' type='0'/>Cresu lu quali fin <lem n='8' type='0'/>a quillu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='38'/>tempu quantu <lem n='8' type='0'/>a s� era statu <lem n='298' type='0'/>mutu, <lem n='40' type='0'/>a la saluti di so <lem n='71' type='0'/>patri fu parlanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1186'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Quista midemmi caritati armau unu juvini qui avia <lem n='1924' type='0'/>supranomu<lb/> <lem n='4581' type='0'/>Pultuni, et z� fu in la <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, di tanta furtiza<lb/> di animu et di corpu que, <lem n='2189' type='0'/>suprasedendu issu <lem n='40' type='0'/>a li porti di la<lb/> sua citati assiyata da li Rumani et lu imperaduri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma avissi<lb/> inturniatu con multi cavaleri so <lem n='71' type='0'/>patri essendu prisu et <lem n='3278' type='0'/>amenazavalu<lb/> di <lem n='1074' type='0'/>aucidiri so <lem n='71' type='0'/>patri se non li <lem n='3' type='0'/>dassi <lem n='1561' type='0'/>intrata intra la terra,<lb/> sulu <lem n='4582' type='0'/>Pulto lev� lu <lem n='2797' type='0'/>vetranu di manu di li inimici. Adonca issu <lem n='2' type='0'/>divi<lb/> essiri <lem n='427' type='0'/>arricurdatu per <lem n='2140' type='0'/>dubla pietati, lu quali et fu <lem n='4583' type='0'/>conservaturi<lb/> di so <lem n='71' type='0'/>patri, n� fu tradituri <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1187'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Quista caritati <supplied>di li filgi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='71' type='0'/>patri et <lem n='40' type='0'/>a la mamma</supplied>, lu<lb/> proximu gradu di <lem n='228' type='0'/>benivolencia qui la <lem n='3104' type='0'/>secuta esti lu amuri <lem n='2426' type='0'/>fraternu.<lb/> Ca, commu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti si reputa lu primu <lem n='131' type='0'/>ligami<lb/> d'amuri aviri <lem n='453' type='0'/>ricipputi multi et grandissimi beneficij <supplied>commu li<lb/> filgi <lem n='453' type='0'/>ricippiru da lu <lem n='71' type='0'/>patri</supplied>, cuss� se <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='674' type='0'/>cuntari apressu d'issu<lb/> <lem n='16' type='0'/>avirli <lem n='453' type='0'/>ricipputi insembla. O commu quilla memoria esti di <lem n='2296' type='0'/>cupiusa<lb/> <lem n='312' type='0'/>dulciza! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1188'/>Eu <lem n='729' type='0'/>habitay con meu frati in una casa anti que eu<lb/> <lem n='175' type='0'/>nascissi, eu <lem n='632' type='0'/>chu<supplied>m</supplied>pivi lu tempu di la <lem n='3116' type='0'/>pizulitati mia in una medemma<lb/> <lem n='3324' type='0'/>naka con sicu, eu <lem n='1235' type='0'/>appellay <lem n='71' type='0'/>patri et mamma quilli medemmi<lb/> que issu appellau, eu fu' <lem n='80' type='0'/>amatu et <lem n='1509' type='0'/>disiyatu da quilli midemmi<lb/> que issu, eu ayu trattu da li ymagini di li anticessuri tali<lb/> gloria quali issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1189'/><lem n='495' type='0'/>Cara esti la <lem n='276' type='0'/>mulyeri, <lem n='542' type='0'/>dulci su li filyoli, amati<lb/> su li <lem n='1191' type='0'/>cusini, ma <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3038' type='0'/>cannussuti da poy non <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='2664' type='0'/>acadiri nullu<lb/> amuri qui distruya lu primu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1190'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Et quisti <lem n='447' type='0'/>cosi dicu eu in testimonia di <lem n='1825' type='0'/>Scipio Africanu,<lb/> lu quali, y� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu era iuntu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4374' type='0'/>Leliu per <lem n='343' type='0'/>strittissima <lem n='2305' type='0'/>familiaritati,<lb/> non pertantu issu prigau lu Senatu humilimenti nin<lb/> per avintura se <lem n='3219' type='0'/>transfirissi la sorti di la provincia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4374' type='0'/>Leliu, la quali<lb/> era stata levata <lem n='8' type='0'/>a so frati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1191'/>E <lem n='2730' type='0'/>prufersisi di <lem n='524' type='0'/>andar legatu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni sou frati in <lem n='2795' type='0'/>Asya et era mayur di natu ca issu et<lb/> essendu issu multu <lem n='541' type='0'/>furtissimu di <lem n='75' type='0'/>guerra et <lem n='2067' type='0'/>excellenti di laudi,<lb/> et <lem n='34' type='0'/>promisi z� <lem n='8' type='0'/>a so frati poviri di laudi. E, cosa que fu supra<lb/> tuctu quistu, que issu era i� Africanu et quillu non era ancura<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='39'/><lem n='4167' type='0'/>Asyaticu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1192'/>Adonca issu di <lem n='31' type='0'/>duy nobilissimi <lem n='1924' type='0'/>supranomi lu unu pilyau<lb/> et l'altru <lem n='3' type='0'/>dedi. E lu <lem n='173' type='0'/>titulu di l'unu triunfu pilyau et l'altru<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunau, un pocu mayur per so ministeriu ca lu frati per so<lb/> imperiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1193'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu consulu avendu vinchuti li <lem n='4584' type='0'/>Veyenti<lb/> et <lem n='96' type='0'/>pruferenduli lu populu con consentimentu di lu Senatu que<lb/> issu <lem n='149' type='0'/>menassi triumphu, issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu non li suffersi lu cori di<lb/> <lem n='1794' type='0'/>triunfari per� ca in quilla batalya era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu so frati <lem n='2741' type='0'/>Fabu<lb/> combatendu <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti. Quanta pietati <lem n='2426' type='0'/>fraterna pensamu<lb/> nuy qui habitau in quillu pectu per la quali se <lem n='120' type='0'/>potti astutari tantu<lb/> <lem n='161' type='0'/>splenduri di lu amplissimu hunuri, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� di lu triunfu</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1194'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Per quistu exemplu fu ornata la <lem n='2600' type='0'/>antiquitati, ma per<lb/> quillu que eu dir� la nostra <lem n='485' type='0'/>etati end'esti ornata. La quali <lem n='485' type='0'/>etati<lb/> nostra vitti lu <lem n='2426' type='0'/>fraternu jugu in prima di la genti <lem n='4239' type='0'/>Claudia et<lb/> eciandeu modu hunuri di la genti Julia, <supplied><lem n='1866' type='0'/>Octavianu imperaduri</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1195'/>Ca lu nostru principi et <lem n='71' type='0'/>patri tantu amuri <lem n='8' type='0'/>a so frati <lem n='3623' type='0'/>Drusu<lb/> appi <lem n='4585' type='0'/>insitatu intra lu so cori que con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que standu<lb/> issu <lem n='8' type='0'/>a Pavia uvi, issu essendu vincituri di li inimici, issu era<lb/> vinutu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1291' type='0'/>abrazari li soy <lem n='960' type='0'/>parenti, <lem n='138' type='0'/>cannussendu et audendu<lb/> diri que so frati <lem n='3623' type='0'/>Drusu era gravusamenti malatu in <lem n='4586' type='0'/>Alamagna,<lb/> incontinenti comu <lem n='2524' type='0'/>sturdutu pilyau sou caminu <lem n='830' type='0'/>inver lu frati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1196'/>Et commu issu andau tostu et quasi commu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='970' type='0'/>fyatu, per�<lb/> esti <lem n='1180' type='0'/>manifestu que issu, andandu ben <formula>CC</formula> <lem n='1471' type='0'/>milya per mezu li<lb/> barbari, li quali issu avia vinchuti un pocu avanti, fu contentu<lb/> di unu sulu <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni qui lu guidava, lu quali appi nomu<lb/> <lem n='4587' type='0'/>Antaliaciu. Ma issu <lem n='3308' type='0'/>implicatu cun grandissima fatiga et <lem n='216' type='0'/>periculu<lb/> et afflittu di multi <lem n='447' type='0'/>cosi, lu sanctissimu putiri di la pietati<lb/> lu <lem n='815' type='0'/>acumpagnau e li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='2709' type='0'/>fauturi di li grandissimi virtuti et eciamdeu<lb/> lu <lem n='426' type='0'/>fidelissimu guardianu di lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu deu<lb/> <lem n='3051' type='0'/>Jupiter. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1197'/>Etiandeu <lem n='3623' type='0'/>Drusu so frati i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu era pl�<lb/> pressu <lem n='40' type='0'/>a la morti ca <lem n='8' type='0'/>a fari nullu altru serviciu commu qui era<lb/> i� <lem n='4588' type='0'/>scadutu et di <lem n='655' type='0'/>vigur d'animu et di forzi di corpu, non pertantu<lb/> issu <lem n='3623' type='0'/>Drusu quasi in quillu <lem n='308' type='0'/>mumentu in que l'anima se <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='40'/>partiri da lu corpu, <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='40' type='0'/>a la legioni cu li soy signali<lb/> qui andassiru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2856' type='0'/>inscontrari so frati et <lem n='366' type='0'/>cumandau loru que issi<lb/> lu <lem n='1065' type='0'/>salutassiru commu imperaduri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1198'/>E <lem n='366' type='0'/>cumandau que li <lem n='1237' type='0'/>urdinassiru<lb/> locu pretoriu da la parti sua <lem n='785' type='0'/>dricta et volsi que issu avissi<lb/> nomu et di consulu et di imperaduri; e quasi in unu tempu fici<lb/> tantu hunuri <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2426' type='0'/>fraterna mayestati et passau di quista vita.<lb/> Ma eu <lem n='349' type='0'/>sachu ben per certu que nullu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti e cuss� bellu<lb/> exemplu di <lem n='2426' type='0'/>fraterna caritati se puria iungiri convinivilimenti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quisti <lem n='31' type='0'/>duy frati salvu quillu di Castor et di <lem n='1852' type='0'/>Pollux.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1199'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='40' type='0'/>a li clarissimi imperaduri per tuctu tempu non <lem n='402' type='0'/>displacir�<lb/> se <lem n='8' type='0'/>a quista parti di la nostra opera si ricunta una <lem n='1454' type='0'/>suvrana<lb/> pietati, la quali appi unu cavaleri <lem n='830' type='0'/>inver so frati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1200'/>Ca quillu<lb/> cavaleri essendu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, cun<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi <lem n='1074' type='0'/>aucisu unu cavaleri qui li stava multu<lb/> inpressu et multu se li <lem n='2052' type='0'/>oppunia in la skera et <lem n='848' type='0'/>iacendu in terra<lb/> lu avissu <lem n='887' type='0'/>spulyatu, cuss� tostu comu issu cannussiu que illu era<lb/> statu so frati, multu et longamenti imprimamenti <lem n='744' type='0'/>blasma<supplied>n</supplied>dusi<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei qui l'avianu data quilla spiatati victoria, <lem n='1883' type='0'/>purtaulu apressu<lb/> li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi et <lem n='1264' type='0'/>cuperssilu di una preciusa vestimenta et <lem n='289' type='0'/>misilu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu focu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1201'/>et <lem n='1947' type='0'/>allumatu que l'appi <lem n='774' type='0'/>passaussi lu pectu da parti<lb/> in parti con quillu medemmi <lem n='582' type='0'/>cultellu con qui issu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu<lb/> so frati; et gittatu que s'appi supra lu corpu di so frati, <lem n='2913' type='0'/>dunaussi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ardiri insemblamenti cu issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1202'/>Issu <lem n='120' type='0'/>putia viviri licitamenti<lb/> commu innocenti <lem n='2096' type='0'/>excusandusi per ignorancia, ma per tal que<lb/> issu usassi ananti di sua pietati ca di altruy perdunanza volsi<lb/> <lem n='815' type='0'/>acunpagnari so frati <lem n='40' type='0'/>a la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1203'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> La pietati avi <lem n='1619' type='0'/>satisfattu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='343' type='0'/>strictissimi <lem n='131' type='0'/>ligami di sangui;<lb/> modu resta que issa <lem n='1619' type='0'/>satisfaza <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria, <lem n='40' type='0'/>a la mayestati di<lb/> la quali eciandeu quilla pietati qui esti <lem n='3014' type='0'/>egualata <lem n='40' type='0'/>a lu putiri <lem n='717' type='0'/>divinu,<lb/> ch� esti la pietati di lu <lem n='71' type='0'/>patri et di la mamma, <lem n='1567' type='0'/>suttamisi li<lb/> soy forzi. Eciandeu la <lem n='2426' type='0'/>fraterna caritati con <lem n='1147' type='0'/>pacienti animu et<lb/> vuluntarusamenti li <lem n='162' type='0'/>duna locu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1204'/>et z� esti cun summa rasuni.<lb/> Ca, distructa la casa, intratantu ben p� rimaniri lu statu di la<lb/> republica, ma la <lem n='2870' type='0'/>distruciuni di la citati � misteri que traya con<lb/> sicu tutti li casi di li citadini. Ma qui mister esti di pruvari<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='41'/>quisti <lem n='447' type='0'/>cosi con paroli? Di li quali esti tanta virtuti, que <lem n='653' type='0'/>alcuni<lb/> li <lem n='16' type='0'/>�nnu <lem n='2396' type='0'/>testimoniati di fattu, <lem n='2554' type='0'/>dispendendunci lur saluti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1205'/><lem n='3238' type='0'/>Brutu<lb/> lu primu <lem n='686' type='0'/>cunsulu andandu in <lem n='1205' type='0'/>skira contra <lem n='4589' type='0'/>Karonda filyu di<lb/> <lem n='1548' type='0'/>Tarquiniu Superbu, cuss� <lem n='1781' type='0'/>urtaru insembla di pecti di <lem n='62' type='0'/>cavalli<lb/> <lem n='4590' type='0'/>dirupatamenti que insemblame<supplied>n</supplied>ti <lem n='2569' type='0'/>firendusi di l'asti l'un et l'altru<lb/> <lem n='646' type='0'/>firutu di murtali plaga caderu morti <lem n='8' type='0'/>a terra. Aiungiri <lem n='370' type='0'/>volyu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ch� que multu li <lem n='730' type='0'/>custau la frankiza sua per lu <lem n='223' type='0'/>meritu di so<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1206'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in la meza parti di lu <lem n='49' type='0'/>mercatu per<lb/> unu grandi terremotu la terra s'<lem n='1799' type='0'/>aprissi et <lem n='3091' type='0'/>adimustrassi una gran<lb/> <lem n='4591' type='0'/>vuragini oy <lem n='704' type='0'/>abyssu, et fussi statu <lem n='92' type='0'/>rispostu da li <lem n='3125' type='0'/>agureri qui<lb/> skittu quillu <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='540' type='0'/>inchiri quilla vuragini lu quali fora <lem n='2500' type='0'/>valurusissimu<lb/> et multu <lem n='4592' type='0'/>prufitusu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria, audendu z� <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4593' type='0'/>Curciu<lb/> qui era nobilissimu iuvini et d'animu et di lignaiu, commu<lb/> homu qui se <lem n='953' type='0'/>cridia essiri lu pl� <lem n='2067' type='0'/>excellenti qui fussi in la nostra<lb/> citati et di virtuti et d'armi ornatu et <lem n='579' type='0'/>guarnitu di signali cavalariski,<lb/> muntau <lem n='8' type='0'/>a cavallu et, <lem n='3893' type='0'/>sperunandulu con tuttu so putiri,<lb/> lu <lem n='2930' type='0'/>brucau; et insemblamenti con sicu se <lem n='3299' type='0'/>derupau in quilla vuragini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1207'/>Supra lu quali tutti li citadini per amuri di farli hunuri<lb/> enci gittari di supra <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4480' type='0'/>rigattu diversi <lem n='403' type='0'/>fructi di terra; et incontinenti,<lb/> fattu z�, la terra <lem n='2796' type='0'/>ricuperau lu so primu statu et <lem n='1576' type='0'/>chusisi.<lb/> Grandi <lem n='447' type='0'/>cosi poy di quista <lem n='132' type='0'/>resplenderu et foru facti in lu campu<lb/> di lu <lem n='49' type='0'/>mercatu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma; non pertantu que ogi lu jornu nullu<lb/> pl� nobili exemplu di pietati <lem n='830' type='0'/>inver la <lem n='480' type='0'/>patria n� pl� <lem n='4594' type='0'/>prezatu di<lb/> quistu non si puria truvari. <lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='2756' type='0'/>privilegiatu di summa<lb/> laudi eu <lem n='3685' type='0'/>suttaiungir� unu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti fattu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1208'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A <lem n='3988' type='0'/>Gemiciu <lem n='4595' type='0'/>Typu preturi, standu <lem n='4046' type='0'/>amantellatu et <lem n='412' type='0'/>issendu<lb/> da la porta di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, acadiu unu <lem n='137' type='0'/>maraviliusu et <lem n='4565' type='0'/>nuncamay audutu<lb/> <lem n='2242' type='0'/>prudigiu. Ca in la <lem n='3259' type='0'/>capu sua se <lem n='1621' type='0'/>irssiru subitamenti commu<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='997' type='0'/>corni e <lem n='338' type='0'/>fuli <lem n='92' type='0'/>rispostu que issu seria fattu <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma si<lb/> issu riturnassi <lem n='40' type='0'/>a la citati. La quali cosa per tal que iamay non<lb/> <lem n='2664' type='0'/>acadissi, jssu s'<lem n='2231' type='0'/>impusi <lem n='8' type='0'/>a si medemmi vuluntariu et perpetuu<lb/> <lem n='1758' type='0'/>exiliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1209'/>Digna pietati, la quali quantu aperteni <lem n='8' type='0'/>a solida laudi<lb/> se <lem n='2' type='0'/>devi <lem n='3683' type='0'/>preferiri <lem n='40' type='0'/>a li <formula>VIJ</formula> <lem n='1601' type='0'/>rigi, <supplied>li quali foru in <lem n='1052' type='0'/>Ruma</supplied>. Et, in<lb/> testimoniu di quista pietati et gratia, la ymagini di la <lem n='3259' type='0'/>capu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='42'/>fu <lem n='3754' type='0'/>inclusa in la porta di la ramu, per la quali issu era statu<lb/> <lem n='412' type='0'/>issutu; et <lem n='8' type='0'/>a quilla porta <lem n='338' type='0'/>fuli postu <lem n='450' type='0'/>numi <lem n='4596' type='0'/>Rauduscollana, et<lb/> ananti avia nomu <lem n='4597' type='0'/>Eraraudera.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1210'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3988' type='0'/>Gemiciu <lem n='162' type='0'/>duna la successiuni di quista laudi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4598' type='0'/>Eliu<lb/> preturi; la quali laudi apena se p� pensari in <lem n='653' type='0'/>alcunu altru. In<lb/> la <lem n='1114' type='0'/>decivili et hunurata <lem n='3259' type='0'/>capu di lu quali <lem n='4374' type='0'/>Leliu, con ch� sia cosa<lb/> que unu <lem n='4599' type='0'/>picu se nci avissi <lem n='888' type='0'/>assitatu et lu <lem n='3125' type='0'/>agureri avissi dictu<lb/> que si issu guardassi et <lem n='797' type='0'/>conservassi ben quillu picu, bonu aguriu<lb/> era per la sua <lem n='4505' type='0'/>casata et malu per la <lem n='480' type='0'/>patria, e se issu <lem n='1074' type='0'/>aucidissi<lb/> lu picu lu contrariu end'aviria, volta <lem n='205' type='0'/>vuluta issu <lem n='3895' type='0'/>mu�icau<lb/> lu picu in conspectu di lu Senatu et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu con lu so <lem n='3896' type='0'/>muzicu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1211'/>Et issu <lem n='4598' type='0'/>Eliu in la batalya di Canna con tutta la sua <lem n='1211' type='0'/>familya,<lb/> qui eranu homini di grandissima furtiza, issu perdiu <formula>XVIJ</formula><lb/> milia homini; e la republica in <lem n='2034' type='0'/>prucessu di tempu muntau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a statu di summu imperiu. <supplied>De</supplied> quisti coss� facti <corr type='expunction'>serannu</corr><lb/> exempli <corr type='expunction'><lem n='8' type='0'/>a</corr> <lem n='3232' type='0'/>Sylla <supplied>et <lem n='3228' type='0'/>Mariu et <lem n='4600' type='0'/>Cynna se ndi <lem n='2072' type='0'/>riseru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4601' type='0'/>moda<lb/> <lem n='3281' type='0'/>pacieska</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1212'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='2633' type='0'/>Deciu, lu quali <lem n='2115' type='0'/>translatau lu consulatu imprimamenti<lb/> in la sua <lem n='1211' type='0'/>familya, con ch� sia cosa que in la <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> di li <lem n='1809' type='0'/>Latini issu vidissi la skera di li Rumani <lem n='2235' type='0'/>disurdinata et quasi<lb/> i� sconfitta, issu vutau la <lem n='3259' type='0'/>capu sua per saluti di la republica;<lb/> et da lu <lem n='3185' type='0'/>intuctu <lem n='2930' type='0'/>brucandu lu cavallu se <lem n='3299' type='0'/>dirupau intra mezu<lb/> di li inimici, et adimandandu saluti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria et <lem n='8' type='0'/>a s� la morti;<lb/> et <lem n='1074' type='0'/>aucisi que issu appi multi homini, issu <lem n='1015' type='0'/>cuvertu di multi<lb/> <lem n='1024' type='0'/>dardi cadiu in terra. Di lu sangui et di li plaghi di lu quali<lb/> endi nassiu victoria non sperata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1213'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu <lem n='2633' type='0'/>Deciu fora <lem n='1878' type='0'/>singulari <lem n='2145' type='0'/>speculu di pietati se ipsu<lb/> non avissi <lem n='261' type='0'/>ingendratu filyu conrespondenti <lem n='8' type='0'/>ad issu. Ca <lem n='2682' type='0'/>quissu<lb/> so filyu <lem n='40' type='0'/>a lu quartu consulatu <lem n='3104' type='0'/>secutandu lu exemplu di lu <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> per <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='892' type='0'/>devuciuni, <lem n='4602' type='0'/>catrassi eciandeu per consimili<lb/> <lem n='3663' type='0'/>exitu li <lem n='3920' type='0'/>scurrenti et li perduti forzi di la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1214'/>De guisa<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='43'/>que forti esti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='138' type='0'/>cannussiri se la rumana citati aya avuti quisti<lb/> <lem n='685' type='0'/>duca pl� utilimenti, oy li aya perduti, ca la lur vita fu causa<lb/> que <lem n='1052' type='0'/>Ruma non fussi vinchuta, et la morti fici que <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> vincissi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1215'/><formula>26</formula><g ref='weak'>.</g> Lu superiuri Affricanu non fu mortu per la republica,<lb/> ma issu <lem n='1259' type='0'/>providitti per <lem n='137' type='0'/>maravilyusa virtuti sua que la republica<lb/> non se destruissi. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per certu la nostra citati<lb/> essendu afflicta per la batalya di Canna non paria que issa fussi<lb/> si non preda di lu vincituri <lem n='1826' type='0'/>Hannibal et imper� lu rumasu<lb/> di lu sconfittu <lem n='1709' type='0'/>exercitu se <lem n='611' type='0'/>metissiru in cori di <lem n='553' type='0'/>abandunari <lem n='1372' type='0'/>Ytalia,<lb/> facendu Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <corr type='expunction'>issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal</corr>, essendu tribunu<lb/> di li cavaleri et multi juvini, strinsi la spata et, <lem n='3278' type='0'/>amenazandu<lb/> di <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='8' type='0'/>a chascunu, constrinsi <lem n='8' type='0'/>a tutti di <lem n='365' type='0'/>jurari que nunca<lb/> <lem n='553' type='0'/>aba<supplied>n</supplied>dunarianu la republica. Et issu non skittu fici grandissima<lb/> opera di pietati, ma eciandeu <lem n='1993' type='0'/>revucau quilla qui se partia di<lb/> li <lem n='1392' type='0'/>curagi di l'altri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1216'/><formula>27</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que eu passi da li <lem n='1878' type='0'/>singulari <lem n='389' type='0'/>persuni <lem n='40' type='0'/>a la universitati<lb/> tutta, de quantu et di quali amuri di la <lem n='480' type='0'/>patria era<lb/> inflamata la citati tutta ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in la secunda<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='3290' type='0'/>Africani lu <lem n='3559' type='0'/>erariu nostru consumatu eciamdeu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='717' type='0'/>divinu non <lem n='3710' type='0'/>abastava, li <lem n='3826' type='0'/>publicani per lur spontanea<lb/> vuluntati andaru ananti li censuri et <lem n='463' type='0'/>confurtaruli que issi <lem n='2136' type='0'/>lugassiru<lb/> ogni cosa n�n may n�n menu commu se la republica<lb/> <lem n='156' type='0'/>habundassi, et <lem n='34' type='0'/>promisiru d'<lem n='2687' type='0'/>impruntari tutti <lem n='447' type='0'/>cosi et di non <lem n='136' type='0'/>dimandarindi<lb/> iamay <lem n='60' type='0'/>medaya fin <lem n='8' type='0'/>a <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='1022' type='0'/>finuta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1217'/>Eciandeu li<lb/> patruni di quilli <anchor type='note' n='2'/>schavi<anchor type='endnote'/>, li quali <lem n='3810' type='0'/>Semproniu <lem n='3124' type='0'/>Graccu avia <lem n='4603' type='0'/>infrankuti<lb/> per la nobili victoria la quali issu avia facta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4604' type='0'/>Beneventu,<lb/> se <lem n='3653' type='0'/>suprasittiru di <lem n='2087' type='0'/>adimandar la munita da lu imperaduri.<lb/> Eciandeu intra li <lem n='2504' type='0'/>tendi di li <lem n='1709' type='0'/>exerciti n� homu <lem n='8' type='0'/>a cavallu<lb/> n� centuriuni jamay non adimandau soldi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1218'/>Li masculi et li<lb/> fimini tuttu quantu appiru d'auru et d'argentu intra li grandizi<lb/> di la piatusa nobilitati miseru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='145' type='0'/>sustiniri la difficultati di<lb/> lu tempu. E di lu beneficiu di lu Senatu, lu quali avia liberatu<lb/> da la <lem n='2897' type='0'/>colta tutti quisti qui aviannu <lem n='162' type='0'/>dunatu di lu loru, issi no<lb/> nde volssiru usari, ma, supra tuctu z�, issi <lem n='11' type='0'/>pagaru vuluntarusamenti<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='44'/>la <lem n='2897' type='0'/>colta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1219'/>Ca issi <lem n='349' type='0'/>sappianu beni que, prisi que foru li<lb/> <lem n='4605' type='0'/>Veyj anticamenti, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que fussi misteri di mandari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo <lem n='2014' type='0'/>Delficu certa quantitati d'auru, la quali avia<lb/> <lem n='1317' type='0'/>vutata <lem n='3217' type='0'/>Camillu, n� avianu putiri di <lem n='198' type='0'/>acatarlu, li matruni avianu<lb/> purtati <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3559' type='0'/>erariu tutti li lur ornamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1220'/>E <lem n='724' type='0'/>semelyantimenti<lb/> issi avianu audutu que milli <lem n='6' type='0'/>livri d'auru, li quali erannu<lb/> stati <lem n='34' type='0'/>prumessi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1791' type='0'/>Franciski per lu asseiu di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, que<lb/> facendu issi li matruni era statu <lem n='3726' type='0'/>spidicatu. Adonca issi, et per<lb/> propriu lur exemplu et <lem n='3121' type='0'/>amunistati eciandeu per exemplu di la<lb/> <lem n='2600' type='0'/>antiquitati, pensaru di non <lem n='399' type='0'/>lassarinci <lem n='8' type='0'/>a fari z� que issi putiannu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1221'/><formula>28</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eu <lem n='202' type='0'/>tukir� ogimay li exempli furisteri di quista<lb/> medemma intenciuni. Lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='2179' type='0'/>Athonisi <lem n='4606' type='0'/>Codru, con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que la <lem n='4607' type='0'/>Matrica <lem n='1278' type='0'/>regiuni <lem n='4324' type='0'/>debilitata d'armi se <lem n='486' type='0'/>distruussi<lb/> per focu da unu grandi <lem n='1709' type='0'/>exercitu di jnimici, issu <lem n='1284' type='0'/>desperandu<lb/> di ogni consilyu humanu appi ricursu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1624' type='0'/>risposta di lu deu<lb/> <lem n='2012' type='0'/>Apollo et adimandaulu per soy <lem n='1420' type='0'/>mesagy in que guisa quilla<lb/> cuss� gravusa <lem n='75' type='0'/>guerra issi se la putissiru <lem n='3914' type='0'/>scutulari da <lem n='2680' type='0'/>dossu.<lb/> Rispusi lu deu que la <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='1022' type='0'/>finiria se issu fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu per<lb/> man di li inimici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1222'/>La quali cosa non skittu se sappi intra li<lb/> <lem n='377' type='0'/>loki di li <lem n='2179' type='0'/>Attenisi, ma eciandeu se sappi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi di li inimici;<lb/> e per� andau unu bandu per tuctu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li inimici que<lb/> nullu homu non <lem n='2523' type='0'/>plagassi lu corpu di <lem n='4606' type='0'/>Codru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1223'/>Da poy que <lem n='4606' type='0'/>Codru<lb/> sappi quistu bandu, lassau lu habitu reali et <lem n='1867' type='0'/>vestiusi commu<lb/> homu comunali, et misisi <lem n='8' type='0'/>a unu <lem n='3908' type='0'/>glommaru di jnimici qui andavannu<lb/> per lu campu et <lem n='646' type='0'/>firiu <lem n='8' type='0'/>ad unu di quilli cu una <lem n='605' type='0'/>falci et<lb/> <lem n='4608' type='0'/>irritaulu <lem n='8' type='0'/>a farsi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri. Per la morti di lu quali <lem n='4609' type='0'/>Chodru fu<lb/> factu que <lem n='1643' type='0'/>Athene non si <lem n='486' type='0'/>destruyssiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1224'/><formula>29</formula><g ref='weak'>.</g> Da <lem n='2682' type='0'/>quissa medemma funtana di pietati <lem n='412' type='0'/>issiu lu pensamentu<lb/> di <lem n='4194' type='0'/>Trassibulu. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='4194' type='0'/>Trassibulu<lb/> vulissi liberari la citati di li Athenisi da una <lem n='1351' type='0'/>laydissima <lem n='442' type='0'/>signuria<lb/> di <formula>XXX</formula> tyranni et con pizula <lem n='570' type='0'/>compagna issu <lem n='2491' type='0'/>assaltassi una<lb/> grandi quantitati di li nimici, et unu di li soy <lem n='27' type='0'/>cumpagni li dicissi:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1225'/>�O quanti gracij ti <lem n='2' type='0'/>divirannu <lem n='38' type='0'/>rindiri li Athenisi quandu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='45'/>per ti issi aviranu <lem n='3463' type='0'/>consegutata frankiza!�, et issu rispus<supplied>i</supplied>:<lb/> �Li <lem n='394' type='0'/>dei fazanu que eu li renda skittu z� di qui eu lur<lb/> so tenutu�. La qual cosa grandissima da pensari <lem n='4610' type='0'/>amonzelau<lb/> gran laudi <lem n='40' type='0'/>a la opera di la destruciuni di li tyranni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1226'/><formula>30</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4532' type='0'/>Temistocles lu quali la sua virtuti avia factu vincituri<lb/> di li Persiani et la iniuria di la <lem n='480' type='0'/>patria lu avia factu lur<lb/> imperaduri, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu s'<lem n='280' type='0'/>astinissi di <lem n='952' type='0'/>cumbatiri issa la sua <lem n='480' type='0'/>patria,<lb/> ordinatu c'appi unu sacrificiu, <lem n='518' type='0'/>bippi sangui di <lem n='1089' type='0'/>thauru, lu<lb/> quali issu avia misu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1345' type='0'/>nappu; et <lem n='3090' type='0'/>dananti issi li armi,<lb/> quasi comu clara hostia, muriu. <anchor type='note' n='19'/>Per la quali cuss� memorabili<lb/> morti sua fu fattu que <lem n='1733' type='0'/>Grecia non appi misteri d'altru <lem n='4532' type='0'/>Themistocle<anchor type='endnote'/>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1227'/><formula>31</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3104' type='0'/>Secuta unu exemplu di quista medemma maynera.<lb/> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que intra li Carthaginisi et li <lem n='4611' type='0'/>Cyreni fussi una<lb/> pertinacissima questiuni di unu grandi campu, <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu<lb/> <lem n='429' type='0'/>plaqui <lem n='40' type='0'/>a l'una parti et <lem n='40' type='0'/>a l'altra que in un medemmi tempu se<lb/> <lem n='781' type='0'/>mandassiru juvini, et quillu locu in qui issi se <lem n='2483' type='0'/>iungissiru fussi<lb/> fini <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li populi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1228'/>Ma, quistu <lem n='672' type='0'/>pattu fattu, <lem n='31' type='0'/>duy Carthaginisi,<lb/> qui eranu frati et avianu nomu <lem n='4612' type='0'/>Phyleni, per <lem n='4472' type='0'/>falsia<lb/> <lem n='575' type='0'/>curssiru anti que non <lem n='2' type='0'/>dippiru; ca issi s'<lem n='615' type='0'/>adastaru anti di la hura<lb/> urdinata et misiru li <lem n='3816' type='0'/>finayti pl� <lem n='4613' type='0'/>arassu que non <lem n='2' type='0'/>dippiru. La<lb/> quali cosa <lem n='16' type='0'/>avendula <lem n='349' type='0'/>sapputa li iuvini di li <lem n='4614' type='0'/>Cirinisi, <lem n='341' type='0'/>lamentandussi<lb/> imprima di la lur <lem n='4472' type='0'/>falsia, <lem n='40' type='0'/>a la perfin se <lem n='350' type='0'/>sfurzaru di <lem n='3914' type='0'/>scutalarssi<lb/> la iniuria da <lem n='2680' type='0'/>dossu per acerbitati di una condiciuni. Ca<lb/> issi disseru que <lem n='8' type='0'/>a cutal <lem n='672' type='0'/>pattu et condiciuni quilli <lem n='13' type='0'/>serianu li <lem n='3816' type='0'/>finayti<lb/> se li <lem n='4612' type='0'/>Phyleni <lem n='145' type='0'/>sustinissiru d'essiri <lem n='3279' type='0'/>asuttirati locu <lem n='1053' type='0'/>vivi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1229'/>E<lb/> quilli senza nulla <lem n='2198' type='0'/>demuran�a <lem n='162' type='0'/>dunaru lur corpi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4614' type='0'/>Cyrinisi<lb/> qui li <lem n='340' type='0'/>suttirassiru. Li quali <lem n='4612' type='0'/>Phyleni, per� ca issi volssiru que<lb/> li termini di la lur <lem n='480' type='0'/>patria fussiru pl� longhi ca quilli di la vita<lb/> sua, <lem n='848' type='0'/>iacinu beni, ca per li <lem n='20' type='0'/>mani et per li ossa soy issi <lem n='1668' type='0'/>dilataru<lb/> et <lem n='987' type='0'/>acrisseru lu imperiu di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1230'/>Uvi su li alti <lem n='1172' type='0'/>hedificij<lb/> di la superba <lem n='3187' type='0'/>Carthagini? Uvi esti la gloria di mari di<lb/> lu grandi portu? Uvi esti lu lur naviliu qui era <lem n='751' type='0'/>teribili <lem n='8' type='0'/>a tutta<lb/> genti? Uvi esti tantu <lem n='1709' type='0'/>exercitu? Uvi esti tanta cavallaria? Uvi<lb/> su li grandi <lem n='436' type='0'/>argolgi non <lem n='606' type='0'/>contenti di cuss� grandi <lem n='1331' type='0'/>spaciu di <lem n='2540' type='0'/>Africa?<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='46'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1231'/>Tutti quisti <lem n='447' type='0'/>cosi la fortuna li partiu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, ma<lb/> la memoria di lu nobili factu di li <lem n='4612' type='0'/>Phyleni eciandeu la destruciuni<lb/> di la lur grandi <lem n='480' type='0'/>patria non la <lem n='3132' type='0'/>astutau. Adonca nulla<lb/> cosa <lem n='258' type='0'/>inmortali se <lem n='120' type='0'/>poti <lem n='696' type='0'/>aquistari per murtali animu oy manu,<lb/> salvu la virtuti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1232'/><formula>32</formula><g ref='weak'>.</g> Quista pietati fu plena di <lem n='2549' type='0'/>iuvinili arduri. Ma <lem n='3097' type='0'/>Aristotili<lb/> lu quali, apena <lem n='625' type='0'/>guardandu li reliquij di la summa vita in<lb/> summu <lem n='330' type='0'/>ociu di litiri per <lem n='4113' type='0'/>vecharini <lem n='4615' type='0'/>arapati <lem n='159' type='0'/>membri, cuss� valentimenti<lb/> <lem n='1835' type='0'/>travalyau per la saluti di la sua <lem n='480' type='0'/>patria que issu,<lb/> <lem n='848' type='0'/>iacendu in lu lectu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes, la levau da li <lem n='20' type='0'/>mani di li Macedoni,<lb/> li quali la avianu <lem n='2866' type='0'/>dirupata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1233'/>Cuss� fu <lem n='138' type='0'/>canussuta opera<lb/> di <lem n='3097' type='0'/>Aristotili la citati <lem n='3200' type='0'/>restituta. Adonca manifesta cosa esti comu<lb/> foru homini di chascun ordini et di <lem n='1730' type='0'/>chascaduna <lem n='485' type='0'/>etati qui<lb/> appiru benigna et larga pietati <lem n='830' type='0'/>inver la <lem n='480' type='0'/>patria.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1234'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di lu amuri et di la <lem n='2638' type='0'/>indulgencia di li <lem n='960' type='0'/>parenti<lb/> <lem n='830' type='0'/>inver li filgi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1235'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='2638' type='0'/>indulgencia oy la <lem n='228' type='0'/>benivolencia di li <lem n='960' type='0'/>parenti <lem n='830' type='0'/>inver li<lb/> filgi modu ni <lem n='3' type='0'/>dia exempli di piatusu et di placivili <lem n='1573' type='0'/>affectu et,<lb/> <lem n='2882' type='0'/>ricuntata per <lem n='2417' type='0'/>salutiferu sermuni, porti con sicu grata <lem n='1721' type='0'/>doti di<lb/> suavitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1236'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3725' type='0'/>Rutilianu avendu chumputi con summa gloria<lb/> <formula>V</formula> consulati et <lem n='3436' type='0'/>ameritati c'<lem n='16' type='0'/>appu tutti soldi et per virtuti et per<lb/> vita, non si tinni pir <lem n='1070' type='0'/>gravatu di andari per legatu con so filiu<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='4616' type='0'/>Gurgiti <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='75' type='0'/>guerra gravusa et multu <lem n='217' type='0'/>periculusa, j�<lb/> sia ch� que issu era tantu vechu que pl� era issu <lem n='2405' type='0'/>acunchu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> ripusari <lem n='40' type='0'/>a lu lectu ca <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuna fatiga di cavalaria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1237'/>Issu medemmi<lb/> appi <lem n='8' type='0'/>a gran delectu, sedendu <lem n='40' type='0'/>a lu cavallu di so filyu<lb/> triunfanti, di <lem n='3104' type='0'/>secutari quillu lu quali, essendu <lem n='3255' type='0'/>pizulillu, issu<lb/> lu avia purtatu in braza <lem n='40' type='0'/>a li soy triumphy; n�n era issu sguardatu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='47'/>commu <lem n='3063' type='0'/>assessuri di quilla <lem n='778' type='0'/>gluriusa pompa, ma commu <lem n='2761' type='0'/>facituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1238'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La sorti di lu <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='4617' type='0'/>Cesetu cavaleri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non fu<lb/> cuss� bella, ma ben fu pari la sua <lem n='2638' type='0'/>indulgencia. Lu quali, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que Cesar, i� essendu vincituri di tutti soy inimici<lb/> et furisteri et <lem n='3035' type='0'/>dumestiki, li <lem n='366' type='0'/>cumandassi que issu <lem n='2634' type='0'/>renegassi so<lb/> filyu per� que issu, essendu tribunu di lu populu con <lem n='4618' type='0'/>Marullu<lb/> so compagnuni, avia factu <lem n='4619' type='0'/>adisplaciri <lem n='8' type='0'/>ad issu Cesar qui <lem n='1509' type='0'/>disiyava<lb/> di essiri commu <lem n='1601' type='0'/>rigi, li rispusi in quistu modu: �Pl�<lb/> tostu, - dis' issu - Cesar, me purrissi levari tutti li mei filyoli<lb/> ca eu endi <lem n='388' type='0'/>caci unu per <lem n='601' type='0'/>mea nota�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1239'/>Issu avia, senza quistu,<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy optimi filgi et di gran speranza di ben fari, <lem n='40' type='0'/>a li quali Cesar<lb/> <lem n='34' type='0'/>prumictia di <lem n='987' type='0'/>acrissirili in hunuri et in dignitati. Quistu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que la summa clemencia di lu <lem n='717' type='0'/>divinu principi<lb/> lu fici <lem n='195' type='0'/>securu, non pertantu qual homo non pensar� que issu<lb/> <lem n='3738' type='0'/>scutiyau ultra lu ingeniu humanu, per� ca issu non <lem n='263' type='0'/>ubediu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quillu <lem n='8' type='0'/>a cuy tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu era <lem n='4620' type='0'/>suttamisu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1240'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se <lem n='3296' type='0'/>Octaviu <lem n='4621' type='0'/>Balbu sia statu di pl� ardenti<lb/> <lem n='228' type='0'/>benivolencia <lem n='830' type='0'/>inver di so filyu. Issu <lem n='3296' type='0'/>Octaviu essendu <lem n='3860' type='0'/>forbandutu<lb/> da li <lem n='4563' type='0'/>triunvir, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi i� <lem n='412' type='0'/>issutu<lb/> da la <lem n='4622' type='0'/>purtella di retu di la casa et i� avissi lu <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu<lb/> di lu fugiri <lem n='4623' type='0'/>spidicatu, poy que issu intisi que so filyu se<lb/> <lem n='183' type='0'/>turmentava da <lem n='434' type='0'/>intru la casa inganatu per unu falsu rumuri di<lb/> li vicini, issu se pruferssi <lem n='8' type='0'/>a quilla morti la quali issu avia<lb/> scampata et dedisi <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri qui lu <lem n='1074' type='0'/>aucidissiru, <lem n='2035' type='0'/>aprezandu<lb/> pl� quillu <lem n='308' type='0'/>momentu in qui issu avia vistu so filyu sanu ca la<lb/> sua saluti. Guay <lem n='40' type='0'/>a l'ochi di lu juvini, con li quali fu mesteri<lb/> di vidiri lu so amantissimu <lem n='71' type='0'/>patri cuss� murendu per amur di<lb/> lu filyu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1241'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que nuy <lem n='126' type='0'/>vignamu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='447' type='0'/>cosi pl� <lem n='1099' type='0'/>juyusi da canussiri,<lb/> <lem n='3626' type='0'/>Antiocu, filyu qui fu di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3845' type='0'/>Zalencu, prisu di infinitu<lb/> amuri di <lem n='4624' type='0'/>Stracuniti sua <lem n='4625' type='0'/>marastra, <lem n='491' type='0'/>aricurdandusi commu issu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='48'/>ardia di pachu amuri, <lem n='1264' type='0'/>cupria la spiatata plaga di so pectu per<lb/> piatusu <lem n='4304' type='0'/>sfingiri. Adonca diversi <lem n='1573' type='0'/>affecti inserrati et inclusi <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> uni medemmi intestini et medulli, <lem n='723' type='0'/>z� esti summu <lem n='1531' type='0'/>disyiu carnali<lb/> et grandissima virgugna, <lem n='1026' type='0'/>redusseru lu so corpu <lem n='8' type='0'/>ad ultima<lb/> <lem n='3553' type='0'/>consumptioni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1242'/>Lu <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='209' type='0'/>abatutu per gran duluri, pensava di<lb/> la morti di lu so unicu filyu et di la sua <lem n='4626' type='0'/>miserrima <lem n='4627' type='0'/>orbitati.<lb/> Lu vultu di tucta la casa era pl� <lem n='1048' type='0'/>plangulentu et <lem n='712' type='0'/>dulurusu ca<lb/> regali et alegru; ma quista <lem n='1987' type='0'/>nuvi di tristicia <lem n='1714' type='0'/>scachau <lem n='4628' type='0'/>Leptiphini<lb/> lu <lem n='4629' type='0'/>mathematicu oy, secundu <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='39' type='0'/>dicenu, la providencia di<lb/> <lem n='4630' type='0'/>Erasistratu medicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1243'/>Ca issu, sedendu apressu di <lem n='3626' type='0'/>Antiocu, incontinenti<lb/> que issu s'<lem n='1900' type='0'/>adunau que <lem n='3626' type='0'/>Antiocu se <lem n='4631' type='0'/>supraprindia di<lb/> virgugna <lem n='32' type='0'/>intrandu <lem n='4624' type='0'/>Stracunites et que lu <lem n='4632' type='0'/>hanelitu l'<lem n='4633' type='0'/>inspissava,<lb/> et, <lem n='412' type='0'/>issendu issa, illu <lem n='4634' type='0'/>spalidia et <lem n='2796' type='0'/>recuperava un pocu lu <lem n='4632' type='0'/>hanelitu,<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrau <lem n='40' type='0'/>a la veritati per pl� <lem n='1144' type='0'/>curusa oy sollicita <lem n='2168' type='0'/>consideracioni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1244'/>Ca issu <lem n='4635' type='0'/>cuvertamenti tinendu lu brazu di lu juvini et<lb/> tuccanduli lu <lem n='1486' type='0'/>pulsu et quandu <lem n='4624' type='0'/>Straconites <lem n='32' type='0'/>intrava la camara<lb/> et quandu se ndi partia, truvau que modu avia lu <lem n='1486' type='0'/>pulsu pl�<lb/> <lem n='4636' type='0'/>citatu et pl� <lem n='2389' type='0'/>scumossu et modu lu avia pl� <lem n='3356' type='0'/>remissu. Et <lem n='1724' type='0'/>espossi<lb/> da lu intuctu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3845' type='0'/>Zalencu de qui malatia issu era malatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1245'/>Lu<lb/> quali nu <lem n='1069' type='0'/>dubitau di <lem n='1503' type='0'/>concediri la sua <lem n='495' type='0'/>carissima <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='8' type='0'/>a so<lb/> filyu, <lem n='2811' type='0'/>imputandu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1595' type='0'/>furtuna z� que so filyu era cadutu in<lb/> amur di <lem n='4624' type='0'/>Straconites et <lem n='2811' type='0'/>imputandu <lem n='8' type='0'/>a vertuti et <lem n='8' type='0'/>a verecundia z�<lb/> que issu lu <lem n='1264' type='0'/>cupria fin <lem n='40' type='0'/>a la morti. Or <lem n='398' type='0'/>pinsimu supra z�: homu<lb/> vechu, <lem n='3708' type='0'/>amativu di la <lem n='276' type='0'/>mulyeri et rigi; i� ser� cosa manifesta<lb/> commu la <lem n='228' type='0'/>benivolencia di lu <lem n='1681' type='0'/>paternu <lem n='1573' type='0'/>affectu aya vinchuti multi<lb/> et difficili <lem n='447' type='0'/>cosi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1246'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti <lem n='447' type='0'/>cosi siannu dicti di la <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='3845' type='0'/>Zalencu. Ma<lb/> <lem n='4637' type='0'/>Ariobarzanes <lem n='1503' type='0'/>concessi <lem n='8' type='0'/>a so filyu lu regnu di <lem n='2817' type='0'/>Capadocia in conspectu<lb/> di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi<lb/> muntatu <lem n='40' type='0'/>a lu tribunali sou et invitatu da issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu que<lb/> issu <lem n='520' type='0'/>sedissi eciandeu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3884' type='0'/>faldestoliu, venendu so filyu qui sedia<lb/> in lu cornu et avia unu locu commu scrivanu qui era pl�<lb/> <lem n='328' type='0'/>vili ca non <lem n='375' type='0'/>convinia <lem n='8' type='0'/>a so statu, non <lem n='120' type='0'/>pocti sufferiri di vidirlu<lb/> <lem n='520' type='0'/>sediri sutta di s�, ma incontinenti dissisi da lu <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu et<lb/> misi la curuna in testa di lu filyu et <lem n='1411' type='0'/>incumanzau di <lem n='1350' type='0'/>pregarlu<lb/> que issu muntassi <lem n='8' type='0'/>a sidiri l� undi sedia so <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1247'/>E tantostu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='49'/>audendu quisti paroli lu juvini, li scapparu li lagrimi et <lem n='4145' type='0'/>astupediu<lb/> tuttu et <lem n='83' type='0'/>cadiuli la curuna, n�n <lem n='120' type='0'/>putia andari l� uvi lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='366' type='0'/>cummandava. E, cosa que quasi non puria homu <lem n='393' type='0'/>cridiri,<lb/> quillu qui <lem n='472' type='0'/>depunia oy lassava lu regnu era alegru et quillu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> cuy se <lem n='3' type='0'/>dava era tristu; n�n quistu cutal combatimentu nunca<lb/> aviria avutu fini si non que la acturitati di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu se <lem n='2151' type='0'/>aiustau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la vuluntati di lu <lem n='71' type='0'/>patri. Ca issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='366' type='0'/>cummandau <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> filyu qui <lem n='520' type='0'/>sedissi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu et <lem n='211' type='0'/>constrinsilu per forza <lem n='8' type='0'/>a sidiri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1248'/>Quisti <lem n='71' type='0'/>patri foru di <lem n='804' type='0'/>curtisi mansuetudini,<lb/> ma quilli qui eu dir� su di <lem n='4638' type='0'/>reprehendenti <lem n='2214' type='0'/>aspriza.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1249'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la severitati di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='830' type='0'/>inver li filyoli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1250'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3238' type='0'/>Brutu per gracia <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2181' type='0'/>Romulu ca quillu fici<lb/> la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et quistu <lem n='2796' type='0'/>ricupirau la frankiza, essendu issu<lb/> consulu, per� que <lem n='31' type='0'/>duy soy filgi vulianu <lem n='420' type='0'/>riturniari la segnuria<lb/> di <lem n='1548' type='0'/>Torquinu Superbu, li quali issu avia <lem n='388' type='0'/>cachata, ficili pilyari<lb/> et <lem n='1798' type='0'/>atakari <lem n='8' type='0'/>ad unu palu et ficili <lem n='1074' type='0'/>aucidiri con una mannara. <lem n='887' type='0'/>Spulyassi<lb/> lu amur <lem n='1681' type='0'/>paternu per essiri bonu consulu, et avanti volssi<lb/> viviri <lem n='1039' type='0'/>orbu di filgi ca <lem n='126' type='0'/>viniri mancu <lem n='40' type='0'/>a la vindicta <lem n='670' type='0'/>publica.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1251'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, <lem n='3104' type='0'/>secutandu lu exemplu di <lem n='3238' type='0'/>Brutu, sou filiu, lu<lb/> quali essendu statu tribunu di lu populu, avia facta la <lem n='292' type='0'/>ligi<lb/> <lem n='4639' type='0'/>agraria et avia per multi altri fatti <lem n='3343' type='0'/>populariski aquistatu lu <lem n='2077' type='0'/>favuri<lb/> di lu populu, poy que issu fu <lem n='412' type='0'/>issutu di lu officiu, avutu<lb/> <lem n='638' type='0'/>consiliu co li soy amici et <lem n='960' type='0'/>parenti, <lem n='364' type='0'/>condanaulu intra di la casa<lb/> di peccatu di homo qui avia <lem n='1509' type='0'/>disiyatu di essiri <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et<lb/> <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri et lu so parasporu <lem n='2119' type='0'/>consecraulu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='4640' type='0'/>Cereri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1252'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1945' type='0'/>Tytu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu, homu di rara dignitati<lb/> per multi nobili operi soy, <lem n='723' type='0'/>z� esti di dignitati qui <lem n='1545' type='0'/>radu se<lb/> trova in l'altri homini, <lem n='1851' type='0'/>sagissimu et in rasun civili et in rasuni<lb/> di li sacrificij pontificali, in unu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti factu non li parssi<lb/> aviri misteri di consilyu di li soy <lem n='960' type='0'/>parenti. Ca con ch� sia cosa<lb/> que la provincia di Macedonia per soy <lem n='1420' type='0'/>mesagi s'avissi <lem n='341' type='0'/>lamentatu<lb/> ananti lu Senatu di <lem n='4386' type='0'/>Decimu <lem n='4641' type='0'/>Salanu so filyu, lu quali avia<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='50'/><lem n='2484' type='0'/>ottinuta quilla provincia, adimandau da li <lem n='2190' type='0'/>senaturi que issi<lb/> non <lem n='1702' type='0'/>prucidissiru nenti <lem n='8' type='0'/>a quilla causa fin intantu que issu avissi<lb/> vistu z� que dicia l'una parti et l'altra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1253'/>Et <lem n='40' type='0'/>a la perfini per<lb/> summu consentimentu di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi et eciandeu di li Macedonici<lb/> factu <lem n='1563' type='0'/>cannussituri di la causa, ressi <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='40' type='0'/>a la sua casa<lb/> et issu sulu vacau <lem n='31' type='0'/>duy iorni da audiri l'una parti e l'altra; e<lb/> lu <lem n='941' type='0'/>terzu iornu auduti c'appi plenariamenti li testimonij, issu<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi la sentencia in quista guisa: �Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> di mi sia statu pruvatu que <lem n='4641' type='0'/>Salanu meu filyu <lem n='577' type='0'/>pily� munita<lb/> da li <lem n='27' type='0'/>compagni, eu lu <lem n='81' type='0'/>judicu <lem n='1498' type='0'/>indignu et di la republica et<lb/> di la mia casa et <lem n='366' type='0'/>cummandu que da lu intuctu issu se me parta<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1254'/>E <lem n='4641' type='0'/>Salanu, sturdutu di cuss� trista sentencia di so<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, non <lem n='120' type='0'/>potti suffriri di viviri pl� et <lem n='2990' type='0'/>impicausi per la gula<lb/> la seguenti nocti. I� avia factu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu commu <lem n='71' type='0'/>patri severu<lb/> et commu religiusu iudici; satisfactu era <lem n='40' type='0'/>a la republica; Macedonia<lb/> era stata <lem n='1611' type='0'/>viniata. Et per� ben se <lem n='120' type='0'/>potti mitigari lu <lem n='3543' type='0'/>riguri<lb/> di lu <lem n='71' type='0'/>patri per la virgugnusa morti di so filyu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1255'/>ma, con<lb/> tuctu z�, issu non volsi essiri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2519' type='0'/>exequij di lu <lem n='23' type='0'/>fyliu et, <lem n='370' type='0'/>vulendusi<lb/> li amici e li <lem n='960' type='0'/>parenti <lem n='2842' type='0'/>consilyarssi con sicu di lu modu di li<lb/> <lem n='2519' type='0'/>exequij, issu no ndi volsi audiri nienti. Ca issu se avia vistu<lb/> <lem n='520' type='0'/>sediri in quillu palazu in lu quali era stata misa quilla ymagini,<lb/> bellissima per severitati, di quillu <lem n='3717' type='0'/>imperiusu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu, et<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu commu <lem n='1851' type='0'/>sagissimu li <lem n='2592' type='0'/>occurrianu li ymagini di li soy<lb/> antecessuri con li <lem n='173' type='0'/>tituli di li lur laudi. Et imper� se <lem n='386' type='0'/>metiannu<lb/> li ymagini in la prima parti di li casi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que non <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='945' type='0'/>ligissiru<lb/> li lur virtuti, ma eciandeu li <lem n='3104' type='0'/>secutassiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1256'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, lumera et hunuri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que appressu lu flumi <lem n='4642' type='0'/>Athemisiu li Rumani, <lem n='723' type='0'/>z� esti<lb/> li homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, se nd'avissiru fuyuti per <lem n='2019' type='0'/>impetu di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri<lb/> <lem n='553' type='0'/>abandunatu <lem n='3612' type='0'/>Catulu <supplied>lur <lem n='685' type='0'/>duca</supplied>, issu <lem n='3571' type='0'/>Scauru mandau dicendu<lb/> per propriu <lem n='1420' type='0'/>mesaiu <lem n='8' type='0'/>a so filyu, lu quali era statu partifici<lb/> di quilla trayciuni oy fuga, que ananti lu <lem n='370' type='0'/>vuria aviri vistu<lb/> mortu in la batalya ca vidirlu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di cuss� layda fuga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1257'/>Et imper� se issu avia in s� bontati <lem n='653' type='0'/>alcuna qui rimasa li fussi,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='51'/>issu commu homu qui <lem n='4033' type='0'/>sforlignau nunca li vigna <lem n='3090' type='0'/>dananti. E<lb/> per certu issu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, <lem n='427' type='0'/>aricurdanduli la sua iuventuti, <lem n='3028' type='0'/>amunialu<lb/> oy quali <lem n='23' type='0'/>fiyu <lem n='2' type='0'/>dippi aviri <lem n='3571' type='0'/>Scauru oy quali filyu <lem n='2' type='0'/>dippi <lem n='2378' type='0'/>sprizari.<lb/> Avendu lu filyu <lem n='453' type='0'/>riciputa quista messagiria di so <lem n='71' type='0'/>patri, fu<lb/> constrictu <lem n='8' type='0'/>ad usari di sua spata pl� fortimenti <lem n='830' type='0'/>inver di s� ca<lb/> no avia factu scontra li jnimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1258'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> N�n <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu, homu di ordini di Senatu, <lem n='886' type='0'/>retrassi so<lb/> filyu da la batalya in la quali issu andava mancu animusamenti<lb/> ca <lem n='3571' type='0'/>Scauru avia riprisu lu so fugendu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1259'/>Ca issu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> unu so filyu juvini <lem n='926' type='0'/>resplendenti intra li soy <lem n='1111' type='0'/>pari et di ingeniu<lb/> et di litteratura et di belliza, qui <lem n='3104' type='0'/>secutava la amistati di <lem n='2614' type='0'/>Cathilina<lb/> per mal consilyu et per so <lem n='3281' type='0'/>pachiscu <lem n='2019' type='0'/>impetu, andanti <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu di <lem n='2614' type='0'/>Cathilina, <lem n='577' type='0'/>piliaulu in mezu la via et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu, <lem n='2478' type='0'/>premittendu<lb/> quisti paroli: que issu non lu avia <lem n='261' type='0'/>ingendratu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> opu di <lem n='2614' type='0'/>Cathilina iscontra la <lem n='480' type='0'/>patria, ma <lem n='8' type='0'/>ad opu di la <lem n='480' type='0'/>patria<lb/> iscontra <lem n='2614' type='0'/>Cathilina. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1260'/>Licita cosa era <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='73' type='0'/>teniri so filyu inclusu<lb/> tanfin que la <lem n='4005' type='0'/>raza di la <lem n='75' type='0'/>guerra passassi; ma quillu cutal<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri seria statu dictu <lem n='1692' type='0'/>cautu <lem n='71' type='0'/>patri, ma quistu se <lem n='1906' type='0'/>cunta severu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1261'/>Ma per tal que li <lem n='565' type='0'/>custumi di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='3333' type='0'/>ricuntati da nuy per <lem n='1589' type='0'/>mistura<lb/> di la lur clemencia <lem n='1789' type='0'/>tempirinu quista <lem n='2701' type='0'/>scumosa et aspera<lb/> severitati, <lem n='828' type='0'/>jungiamu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2725' type='0'/>puniciuni qui ficiru li <lem n='71' type='0'/>patri di lur filgi,<lb/> comu lur <lem n='650' type='0'/>pirdunaru li <lem n='1856' type='0'/>offensi facti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1262'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, di la muderanza di li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='830' type='0'/>inver li filgi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1263'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4643' type='0'/>Gelliu, avendu avuti tucti li hunuri eciandeu fin<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la censura, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu per inquesta facta avissu<lb/> quasi comu truvati di sou filiu grandissimi peccati, ancura pl�<lb/> qui issu i� avia factu <lem n='1592' type='0'/>stupru et pensatu di fari homicidiu, non<lb/> pertantu issu non <lem n='1855' type='0'/>scurssi per� <lem n='40' type='0'/>a la vindicta incontinenti, ma<lb/> avendu consilyu supra z� qua con tucti li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='1724' type='0'/>espositi li<lb/> suspiciuni di li <lem n='4644' type='0'/>malfacti di lu filyu, <lem n='3' type='0'/>dedi terminu <lem n='40' type='0'/>a lu iuvini<lb/> di <lem n='595' type='0'/>diffindirissi; et vista la causa <lem n='2371' type='0'/>dilegentissimamenti, et per consilyu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='52'/>di quilli et eciandeu per la sua sentencia, lu <lem n='1219' type='0'/>assolsi. La<lb/> quali cosa se issu avissi <lem n='1702' type='0'/>prucedutu incontra lu filyu in quilla<lb/> raia di <lem n='372' type='0'/>ira, pl� aviria issu factu malu ca <lem n='1611' type='0'/>viniatu lu malu factu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1264'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='137' type='0'/>Miravilyusa <lem n='134' type='0'/>paciencia fu quilla di Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu qui<lb/> fu <lem n='252' type='0'/>ornamentu di la humana <lem n='2940' type='0'/>eloque<supplied>n</supplied>cia, la quali issu appi in so<lb/> filyu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi tantu suspecta la sua <lem n='2824' type='0'/>impietati<lb/> et tantu avissi <lem n='4645' type='0'/>exosa la sua malvastati que issu, defendendu<lb/> <lem n='4646' type='0'/>Messalla filyu di sua <lem n='3225' type='0'/>soru, lu quali issu vulia fari sua <lem n='4647' type='0'/>redi, lu<lb/> quali era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di <lem n='4221' type='0'/>ambitu, dicissi <lem n='40' type='0'/>a li judici que si issi<lb/> <lem n='999' type='0'/>dannavanu Messala nullu homu li <lem n='667' type='0'/>rimaria in qui llu cori so <lem n='329' type='0'/>ripusassi<lb/> <lem n='4648' type='0'/>stractu lu <lem n='2585' type='0'/>basari di li soy niputi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1265'/><lem n='2478' type='0'/>premictendu eciandeu<lb/> quista sentencia la quali issu misi in mezu di lu so parlari: que<lb/> issu <lem n='1620' type='0'/>ripunia sou filyu pl� in <lem n='305' type='0'/>turmenti di animu ca in delecti;<lb/> non pertantu, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu non <lem n='204' type='0'/>confundissi lu ordini di natura,<lb/> non lassau heredi soy niputi, avanti lassau so filyu heredi,<lb/> usandu <lem n='4158' type='0'/>muderatamenti li soy <lem n='1573' type='0'/>affecti. Ca, essendu issu vivu, <lem n='2678' type='0'/>arrindiu<lb/> <lem n='861' type='0'/>virasu testimoniu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='565' type='0'/>custumi di so filyu et essendu mortu,<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arindiu <lem n='1676' type='0'/>debitu hunuri <lem n='40' type='0'/>a lu so sangui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1266'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2682' type='0'/>Quissu medemmi fici <lem n='3622' type='0'/>Fulviu, homu di claru lignayu et<lb/> di gran dignitati, ma z� fici issu in filyu un pocu <lem n='564' type='0'/>peyuri. Ca con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per aiutu di lu Senatu issu avissi adimandatu<lb/> que lu triunvir facissi inquesta di so filyu suspectu di <lem n='3862' type='0'/>parricidiu,<lb/> et per� issu stava <lem n='3161' type='0'/>amuchatu, et per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu<lb/> Senatu issu fussi pilyatu, non skittu issu lu <lem n='71' type='0'/>patri non <lem n='1639' type='0'/>notau di<lb/> infamia so filyu, ma eciandeu murendu fici sua heredi quillu<lb/> ki issu avia <lem n='261' type='0'/>ingendratu non quillu que issu avia pruvatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1267'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A li piatusi facti di li grandi homini eu enci aiungir�<lb/> unu consilyu di unu non <lem n='2264' type='0'/>canussutu <lem n='71' type='0'/>patri, lu qual consilyu fu<lb/> di <lem n='43' type='0'/>nova et inusitata rasuni. Lu quali avendu truvatu que so<lb/> filyu lu <lem n='1230' type='0'/>aguaytava per <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu n� li <lem n='120' type='0'/>putia cadiri in animu di<lb/> <lem n='393' type='0'/>cridiri que so <lem n='861' type='0'/>verasu sangui <lem n='1702' type='0'/>prucidissi <lem n='8' type='0'/>a tantu di felunia, <lem n='149' type='0'/>menau<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='53'/>sua <lem n='276' type='0'/>mulieri <lem n='8' type='0'/>ad una parti et <lem n='1350' type='0'/>pregaula que issa non se <lem n='1966' type='0'/>celassi,<lb/> ma li dicissi tucta la viritati: oy se issa avissi <lem n='1642' type='0'/>cunciputu<lb/> quillu filyu d'altru homu, oy per aventura se illa se l'avissi<lb/> <lem n='2327' type='0'/>suppostu commu filyu, et non li fussi filyu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1268'/> <anchor type='note' n='20'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini issu,<lb/> certificatu per dittu di la donna et eciandeu per so sacramentu<lb/> que quillu l'era filyu, et per� levatu da ogni <lem n='387' type='0'/>mala suspiciuni<anchor type='endnote'/>,<lb/> issu <lem n='149' type='0'/>menau so filyu <lem n='8' type='0'/>ad unu locu <lem n='1478' type='0'/>desertu et <lem n='351' type='0'/>dedili una spata la<lb/> quali issu avia purtata con sicu <lem n='3933' type='0'/>amuzatamenti, et <lem n='437' type='0'/>abasau lu<lb/> <lem n='1041' type='0'/>collu per tali que so filyu lu <lem n='583' type='0'/>scannassi dicenduli que se issu lu<lb/> avia <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri non l'era misteri n�n di <lem n='1475' type='0'/>assasinu n�n di veninu.<lb/> Per lu qual factu non <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu ma subitamenti unu<lb/> <lem n='785' type='0'/>drictu pensamentu <lem n='448' type='0'/>occupau lu pectu di lu juvini, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1269'/>et incontinenti<lb/> gittau la spata: �Ma tu, - diss' issu - <lem n='71' type='0'/>patri meu, <lem n='508' type='0'/>vivi<lb/> et si tu ser�' cuss� <lem n='1147' type='0'/>pacienti que tu me <lem n='475' type='0'/>suffri que eu <lem n='99' type='0'/>preghi z�,<lb/> eciandeu <lem n='508' type='0'/>vivi pl� longamenti di mi; ma tantu ti <lem n='99' type='0'/>preghu eu<lb/> que lu meu amuri non ti sia per� pl� <lem n='328' type='0'/>vili ca issu incumenza<lb/> da ripentanza <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1270'/>ca la <lem n='2207' type='0'/>sulitudini esti <lem n='563' type='0'/>meliur di lu sangui e lu <lem n='1169' type='0'/>boscu<lb/> esti <lem n='563' type='0'/>melyur ca li toy casi et lu <lem n='994' type='0'/>ferru esti pl� <lem n='4649' type='0'/>alusenghivili<lb/> ca li nutricamenti, et lu beneficiu di la tua morti, la quali tu<lb/> me <lem n='96' type='0'/>pruferisti, esti pl� beatu ca lu beneficiu di la vita la quali<lb/> tu me <lem n='162' type='0'/>dunasti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1271'/>Da poy que nuy avimu <lem n='427' type='0'/>arricurdati li <lem n='71' type='0'/>patri li<lb/> quali <lem n='475' type='0'/>suffersseru in <lem n='134' type='0'/>paciencia li iniurij <lem n='453' type='0'/>ricipputi da li filgi <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu<lb/> quilli li quali cu <lem n='1881' type='0'/>eguali animu <lem n='145' type='0'/>sustinniru la lur morti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1272'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 5, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIII</formula>, di li <lem n='71' type='0'/>patri li quali <lem n='145' type='0'/>sustiniru la morti<lb/> di li lur filgi cu <lem n='1881' type='0'/>eguali animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1273'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4650' type='0'/>Onoraciu <lem n='4651' type='0'/>Pulvillu, standu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu et <lem n='2119' type='0'/>consecrandu<lb/> unu templu <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter Optimu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in<lb/> lu <lem n='264' type='0'/>ricitari di <lem n='2494' type='0'/>sulenni paroli tenendu la manu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4652' type='0'/>purticella di<lb/> lu templu avissi audutu que so filyu era statu mortu, n� <lem n='303' type='0'/>rimossi<lb/> la manu da la <lem n='4652' type='0'/>purticella n� lu vultu da la <lem n='670' type='0'/>publica religiuni<lb/> <lem n='8' type='0'/>a privatu duluri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que non parissi que issu avissi pl�<lb/> factu comu <lem n='71' type='0'/>patri ca commu pontifici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1274'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Cutali exemplu esti et non mancu nobili quillu qui <lem n='3104' type='0'/>secuta.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='54'/><lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu, clarissima representaciuni quantu per modu<lb/> non di <lem n='3906' type='0'/>benavinturusu, ma di multu <lem n='2539' type='0'/>meskinu, <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='30' type='0'/>quatru<lb/> filgi, li quali issu avia di gran beliza et di li quali era gran<lb/> speranza que illi <lem n='13' type='0'/>seriannu boni, <lem n='31' type='0'/>duy se nde levau et <lem n='2637' type='0'/>translatauli<lb/> per rasuni di <lem n='2767' type='0'/>adopciuni in lu lignayu di la genti Cornelia et<lb/> in quillu di la genti <lem n='4036' type='0'/>Fabia, et li altri <lem n='31' type='0'/>duy li levau la <lem n='1595' type='0'/>furtuna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1275'/>Di li quali <lem n='31' type='0'/>duy lu unu fu <lem n='3279' type='0'/>assuttirratu <lem n='30' type='0'/>quatri iorni ananti que<lb/> so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='2788' type='0'/>Paulu <lem n='1794' type='0'/>triunfassi, l'altru essendu statu vistu supra lu<lb/> <lem n='3147' type='0'/>curru triumphali muriu da poy lu terzu iornu. Adonca quillu<lb/> qui tantu avia <lem n='1702' type='0'/>prucedutu que eciandeu li filgi avia <lem n='162' type='0'/>dunati, subitamenti<lb/> fu <lem n='4653' type='0'/>destitutu et rimasi <lem n='1039' type='0'/>orbu di filyoli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1276'/>Lu quali casu<lb/> con que furtiza d'animu issu lu <lem n='145' type='0'/>sustinnissi, per quillu so <lem n='2919' type='0'/>aringari<lb/> que issu fici <lem n='40' type='0'/>a lu populu di li <lem n='447' type='0'/>cosi facti da issu lu <lem n='213' type='0'/>manifestau<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ogni homu <lem n='304' type='0'/>aiungendunci quista causa: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1277'/>�Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa, <lem n='460' type='0'/>signuri Rumani, que in la grandissima <lem n='2745' type='0'/>prumuciuni di<lb/> nostra <lem n='147' type='0'/>prosperitati eu <lem n='2641' type='0'/>dutassi que la fortuna non ni <lem n='762' type='0'/>tratassi et<lb/> <lem n='1237' type='0'/>ordenassi <lem n='653' type='0'/>alcunu malu, eu fici <lem n='1784' type='0'/>preghera <lem n='40' type='0'/>au deu <lem n='3115' type='0'/>Iupiter Optimu<lb/> <lem n='3094' type='0'/>Maximu et la rigina <lem n='3178' type='0'/>Juno et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea <anchor type='note' n='3'/><lem n='1991' type='0'/>Minerva<anchor type='endnote'/> que se <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> adversitati <lem n='2' type='0'/>divissi aviri lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, tuttu se <lem n='793' type='0'/>convertissi<lb/> in mia casa, et inper� ben va lu factu ca issi, <lem n='723' type='0'/>z� li <lem n='394' type='0'/>dei,<lb/> <lem n='174' type='0'/>consentendu <lem n='40' type='0'/>a li mei desiderij ficiru que vuj ananti vi <lem n='270' type='0'/>duliati<lb/> di lu meu casu ca eu mi <lem n='1514' type='0'/>conplangissi di lu vostru�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1278'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3425' type='0'/>Aiustatu que eu avir� <lem n='8' type='0'/>a quisti exempli unu exemplu<lb/> <lem n='3035' type='0'/>dumesticu, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� � di <lem n='1052' type='0'/>Ruma</supplied>, eu <lem n='354' type='0'/>permictir� <lem n='40' type='0'/>a la mia hystoria<lb/> di <lem n='2004' type='0'/>vagari in li <lem n='2470' type='0'/>straneri planti. Quintu <lem n='2421' type='0'/>Marciu <lem n='4654' type='0'/>Rigi, <lem n='27' type='0'/>cumpagnu<lb/> in lu officiu di lu consulatu di lu primeru <lem n='1405' type='0'/>Cato, perdiu<lb/> unu filyu di summa pietati et di lu quali era gran speranza<lb/> que issu seria bonu, et, cosa qui non fu pizulu <lem n='4655' type='0'/>aiustamentu<lb/> di miseria, que issu era unicu. Per la morti di lu quali, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu se vidissi dirupatu et <lem n='4656' type='0'/>suversu, jn tal guisa<lb/> <lem n='185' type='0'/>restrinsi lu duluri per altiza di consilyu que, <lem n='385' type='0'/>partendu da<lb/> lu asuttirari di lu juvini, tantostu andau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='532' type='0'/>curti et <lem n='2356' type='0'/>convocau<lb/> lu Senatu, lu quali <lem n='375' type='0'/>convinia d'aviri una <lem n='292' type='0'/>ligi in quillu iornu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1279'/>La quali cosa, se issu non avissi saputu <lem n='145' type='0'/>sustinniri lu <lem n='511' type='0'/>doluri<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='55'/><lem n='317' type='0'/>furtissimamenti, issu non aviria sapputu partiri la <lem n='665' type='0'/>luci di unu<lb/> iornu intra <lem n='2539' type='0'/>miskinu <lem n='71' type='0'/>patri et <lem n='2500' type='0'/>valurusu consulu non lassandu<lb/> so officiu n�n in l'una parti n� l'altra.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1280'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3650' type='0'/>Pericles principi di li Athenisi, <lem n='887' type='0'/>spuliatu di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='137' type='0'/>maravilyusi<lb/> juvini intra <lem n='30' type='0'/>quatru <lem n='1492' type='0'/>jorni, in quilli medemmi iorni et<lb/> ritinni in la <lem n='129' type='0'/>fazi lu so primeru habitu et <lem n='2919' type='0'/>aringau senza nulla<lb/> <lem n='4657' type='0'/>interrupciuni di lu so parlari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1281'/>Eciandeu issu <lem n='145' type='0'/>sustinni di purtari<lb/> la curuna in <lem n='410' type='0'/>capu commu issu avia <lem n='2677' type='0'/>custumatu per tal<lb/> que per la plaga <lem n='3035' type='0'/>dumestica issu non <lem n='2916' type='0'/>amancassi nenti di lu<lb/> vechu ritu. Adonca non senza causa lu animu di <lem n='981' type='0'/>cutanta furtiza<lb/> muntau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1924' type='0'/>supranomu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter Olimpiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1282'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4658' type='0'/>Xenofon, quantu s'aperteni <lem n='40' type='0'/>a la disciplina di <lem n='1552' type='0'/>Socrati,<lb/> issu fu lu secundu discipulu di <lem n='2288' type='0'/>prospera et beata <lem n='2940' type='0'/>eloquencia<lb/> di issu <lem n='1552' type='0'/>Socrati, <lem n='723' type='0'/>z� esti da poy di <lem n='1553' type='0'/>Platuni. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issu <lem n='4658' type='0'/>Xenofon facissi unu <lem n='2494' type='0'/>sulenni sacrificiu, audendu<lb/> que di <lem n='31' type='0'/>duy soy filgi lu mayuri di natu qui avia nomu <lem n='4659' type='0'/>Grilu<lb/> era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu in batalya apressu di Mantinea, non pensau<lb/> per� di lassari lu <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='717' type='0'/>divinu lu quali issu avia <lem n='1237' type='0'/>ordenatu,<lb/> ma fu contentu di skittu levarsi la curuna. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1283'/>La quali curuna<lb/> issu se la <lem n='920' type='0'/>ripusi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3259' type='0'/>capu audendu que so filyu era statu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisu combatendu <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti, <lem n='365' type='0'/>jurandu per li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li quali issu facia sacrificiu ca pl� sentia issu delectu di la virtuti<lb/> di so filyu ca duluri oy tristicia di la morti sua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1284'/>Un altru<lb/> homu aviria <lem n='303' type='0'/>rimossa la hostia, aviria gittati li <lem n='2496' type='0'/>altari, aviria<lb/> <lem n='4660' type='0'/>spartuliatu lu incensu <lem n='4661' type='0'/>amulyatu di lagrimi; ma lu corpu<lb/> de <lem n='4658' type='0'/>Xenofon non si mossi di locu et lu animu so rimasi<lb/> constanti in lu consilyu di prudencia. Et parsi <lem n='8' type='0'/>ad issu que<lb/> <lem n='2276' type='0'/>suttamittirssi <lem n='40' type='0'/>a lu duluri era mayur <lem n='246' type='0'/>pestilencia ca la morti<lb/> di lu filyu qui l'era stata nunciata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1285'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> N� <lem n='4662' type='0'/>Anaxagoras non si <lem n='2' type='0'/>divi taciri lu quali, auduta la morti<lb/> di so filyu: �Tu - diss' issu - non m'<lem n='16' type='0'/>ay ditta cosa <lem n='43' type='0'/>nova,<lb/> oy la quali eu non <lem n='139' type='0'/>esperassi, ca eu sapia que issu, poy qui di<lb/> mi era natu, era murtali�. Quisti cutali <lem n='107' type='0'/>vuci la virtuti plena<lb/> di utilissimi <lem n='122' type='0'/>cumandamenti li dici; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1286'/>li quali, qualuncata homu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='56'/>li <lem n='453' type='0'/>ricipir� <lem n='2973' type='0'/>efficacimenti <lem n='40' type='0'/>a li soy aurichi, issu <lem n='349' type='0'/>sappir� que<lb/> li filyoli cuss� se <lem n='2' type='0'/>divinu nutricari et aviri que homu <lem n='349' type='0'/>sacha que<lb/> la natura lur <lem n='15' type='0'/>� <lem n='3' type='0'/>datu terminu di <lem n='453' type='0'/>ricipiri lu spiritu et di <lem n='399' type='0'/>lassarlu<lb/> in unu medemmi <lem n='308' type='0'/>mome<supplied>n</supplied>tu di tempu, et commu non<lb/> soli muriri nullu qui non aya vivutu, cuss� non <lem n='508' type='0'/>vivi nullu<lb/> qui nu aya di muriri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1287'/>O nobili furtiza di cori et dissiplina <lem n='4663' type='0'/>rigulata<lb/> di <lem n='4664' type='0'/>rayunibili virtuti, in li <lem n='1616' type='0'/>acerbi et cus� <lem n='199' type='0'/>crudili avinimenti,<lb/> et di <lem n='137' type='0'/>maravillusi duluri comu esti di perdiri fillu, <lem n='389' type='0'/>persuna<lb/> di nobili <lem n='565' type='0'/>custumi non <lem n='242' type='0'/>mutari <lem n='1684' type='0'/>abitu n� <lem n='819' type='0'/>culuri, n� eciandeu<lb/> in lor <lem n='4665' type='0'/>rayunari <lem n='586' type='0'/>mustrarisi mutati di loru primu statu!<lb/> Non cuss� ficiru <lem n='1254' type='0'/>plusuri, li quali appiru pocu intindimentu<lb/> di rayuni, non <lem n='4663' type='0'/>rigulati di furtiza virtuusa; volciru muriri di<lb/> duluri apressu di li loru filloli; et z� avimu exemplu <lem n='1976' type='0'/>mudernu<lb/> di <lem n='21' type='0'/>mis�ri <lem n='4666' type='0'/>Antonula ki, mortu unu so fillu, tantu duluri<lb/> per z� si volsi mitiri ki in lu terzu iornu <lem n='375' type='0'/>cunvigni apressu sou<lb/> fillu essiri suttirratu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='57'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1288'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6 Rubricario</head>Li capituli di lu libru <formula>VJ.</formula><lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la hunestati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='3083' type='0'/>liberalmenti dicti oy facti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la severitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti oy facti con gravitati et con <lem n='345' type='0'/>maturitati.<lb/> Capitulu <formula>5</formula>, di la iusticia.<lb/> Capitulu <formula>6</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='670' type='0'/>publica.<lb/> Capitulu <formula>7</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='830' type='0'/>inver lor mariti.<lb/> Capitulu <formula>8</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, di la <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni di <lem n='565' type='0'/>custumi et di fortuna.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1289'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 1</head>Cap<sic>.</sic> <formula>I</formula>, di la <lem n='1187' type='0'/>hunistati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1290'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>D</supplied>a undi ti <lem n='144' type='0'/>clamaroyu eu, o hunestati, <lem n='3688' type='0'/>precipuu fundamentu<lb/> insemblamenti di li masculi et di li femini? Ca tu<lb/> per <lem n='700' type='0'/>antig<supplied>h</supplied>a religiuni <lem n='882' type='0'/>dimuri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='481' type='0'/>foki consecrati <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta,<lb/> tu <lem n='848' type='0'/>iasi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3846' type='0'/>cussini di la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='3178' type='0'/>Juno di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, tu <lem n='1123' type='0'/>adurni<lb/> per <lem n='1685' type='0'/>continua <lem n='2198' type='0'/>dimuranza la <lem n='2878' type='0'/>fortilliza di lu Palazu, et li <lem n='4667' type='0'/>penati<lb/> di Augustu, et lu sanctissimu lectu <lem n='3684' type='0'/>spusalizu di Julia: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1291'/>li hunuri<lb/> et li <lem n='949' type='0'/>bellizi di la <lem n='2026' type='0'/>puerili <lem n='485' type='0'/>etati su diffisi per to ayutu, per guardia<lb/> di lu to nomu <lem n='822' type='0'/>permani <lem n='869' type='0'/>nictu lu fluri di la iuventuti; tu<lb/> essendu guardiana, li matruni si <lem n='479' type='0'/>difendinu. Adonca, <lem n='13' type='0'/>seenci<lb/> presenti et <lem n='697' type='0'/>ricannussi li <lem n='447' type='0'/>cosi que tu vulissi qui si facissiru.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='58'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1292'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='2498' type='0'/>dukissa di la <lem n='4668' type='0'/>hunestitati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='1549' type='0'/>Lucrezia, lu virili<lb/> animu di la quali per <lem n='282' type='0'/>malignu <lem n='608' type='0'/>erruri di fortuna appi in<lb/> sorti corpu di fimina, sfurzata di <lem n='326' type='0'/>patiri <lem n='2070' type='0'/>adulteriu per violencia<lb/> da <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu, filyu di <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu <lem n='1601' type='0'/>rigi Superbu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issa con gravusissimi et multu pesanti paroli avissi<lb/> <lem n='2882' type='0'/>ricuntata <lem n='2338' type='0'/>dulurusamenti la sua iniuria in presencia di tutti<lb/> li soy <lem n='960' type='0'/>parenti et <lem n='389' type='0'/>persuni coniuncti per sangui, <lem n='1183' type='0'/>aucisissi cu lu<lb/> <lem n='994' type='0'/>ferru lu quali issa avia purtatu <lem n='3933' type='0'/>amuchatamenti con sicu. Et<lb/> per quistu cuss� animusu factu issa <lem n='162' type='0'/>dunau accasuni <lem n='40' type='0'/>a lu populu<lb/> di <lem n='1596' type='0'/>permutari lu reali imperiu in segnuria di consuli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1293'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma que quista iniuria li fussi facta non suffersi <lem n='4669' type='0'/>Virginiu<lb/> homu di lignayu di populu, ma disperatu et di cori patriciu.<lb/> Ca issu, per tal ki la sua casa non fussi contaminata di<lb/> suzzura, issu non perdunau <lem n='40' type='0'/>a lu so sangui propriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1294'/>Ca, cun<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='3186' type='0'/>Appiu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu, lu quali era triunvir, <lem n='4670' type='0'/>apudiratu<lb/> per lu putiri di lu officiu, <lem n='3292' type='0'/>incirkassi cun gran <lem n='2868' type='0'/>pertinacia<lb/> di far virgugna di <lem n='1592' type='0'/>stupru <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1547' type='0'/>filya di issu <lem n='4669' type='0'/>Virginiu, issu<lb/> la <lem n='149' type='0'/>menau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1093' type='0'/>chaza <lem n='670' type='0'/>publica et <lem n='1074' type='0'/>aucisila, vulendu ananti essiri<lb/> <lem n='3318' type='0'/>mecidaru di sua <lem n='1547' type='0'/>filya <lem n='510' type='0'/>hunesta ca <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='982' type='0'/>currupta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1295'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> N�n d'altra furtiza d'animu, ma di quilla medemmi<lb/> fu <lem n='2036' type='0'/>dutatu <lem n='2996' type='0'/>Ponciu <lem n='4671' type='0'/>Anfidianu, cavaleri <lem n='8' type='0'/>a cavallu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu<lb/> quali da poy que issu appi truvatu et sapputu que una sua<lb/> <lem n='1547' type='0'/>filya era stata <lem n='4672' type='0'/>spulzillata da unu so <lem n='1903' type='0'/>pedagogu, lu quali avia<lb/> nomu <lem n='4673' type='0'/>Famu <lem n='4112' type='0'/>Saturninu, non fu contentu di aviri <lem n='1074' type='0'/>aucisu sutta<lb/> turme<supplied>n</supplied>ti lu pessimu et iniquu servu, ma eciandeu <lem n='1074' type='0'/>aucisi<lb/> la <lem n='3222' type='0'/>citella. <lem n='422' type='0'/>Adunca bona esti la <lem n='2291' type='0'/>sulicitudini e la <lem n='1828' type='0'/>studiusa <lem n='2781' type='0'/>custodia,<lb/> et in tal guisa, per tali que issu non facissi laydi <lem n='633' type='0'/>nozzi<lb/> di sua <lem n='1547' type='0'/>filya, <lem n='4674' type='0'/>Aiufalarum issu endi fici <lem n='1616' type='0'/>acerbi et <lem n='712' type='0'/>dulurusi <lem n='2519' type='0'/>exequij.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='59'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1296'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Que fici <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='4288' type='0'/>Meniu? O commu issu fici beni commu<lb/> severu <lem n='2437' type='0'/>guardanu di hunestati! Ca issu <lem n='1074' type='0'/>aucisi unu so servu<lb/> <lem n='3652' type='0'/>infrancutu, lu quali issu <lem n='80' type='0'/>amava multu, sapendu que quillu<lb/> <lem n='3652' type='0'/>infrancutu avia <lem n='645' type='0'/>bassata una sua <lem n='1547' type='0'/>filya, la quali era in <lem n='485' type='0'/>etati di<lb/> maritu, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que homu <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='393' type='0'/>cridiri que lu servu avissi<lb/> z� factu per <lem n='608' type='0'/>erruri et per <lem n='4675' type='0'/>simpliza, non per disiyu carnali.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1297'/>Ma issu lu <lem n='71' type='0'/>patri appi in gran <lem n='1376' type='0'/>prezu di <lem n='261' type='0'/>ingendrari disciplina<lb/> di hunestati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='288' type='0'/>teneri sentimenti di la <lem n='3222' type='0'/>citella per <lem n='4285' type='0'/>amaricanza<lb/> di pena. Et per quillu cuss� tristu exemplu issu li <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que issa la <lem n='1547' type='0'/>filya non sulamenti purtassi <lem n='8' type='0'/>a so maritu la sua<lb/> <lem n='2403' type='0'/>virginitati senza <lem n='300' type='0'/>macula, ma eciandeu li purtassi li <lem n='967' type='0'/>basi puri<lb/> et nicti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1298'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu <lem n='4676' type='0'/>Servilianu, consumati et<lb/> chumputi li soy officij per gravitati di censura, <lem n='3292' type='0'/>incirkava di<lb/> puniri so filyu, lu quali era di <lem n='2140' type='0'/>dubia <lem n='826' type='0'/>castitati; ma issu medemmi<lb/> lu filyu se nde puniu partendussi di sua volya da <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> per <lem n='160' type='0'/>skiffari lu conspectu di so <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1299'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eu diria que lu censuri seria statu troppu <lem n='199' type='0'/>crudili homu<lb/> se eu non vidissi et <lem n='138' type='0'/>canussissi <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3811' type='0'/>Atiliu <lem n='4677' type='0'/>Philiscu, lu<lb/> quali fu constrictu per puvirtati da <lem n='3078' type='0'/>citellu di fari guadagnaria<lb/> di so corpu, commu issu fu da poy severu <lem n='71' type='0'/>patri in guardari<lb/> la hunestati. Ca issu <lem n='1074' type='0'/>aucisi sua <lem n='1547' type='0'/>filya per� que issa si avia<lb/> <lem n='3691' type='0'/>imbrussinata di piccatu di <lem n='1592' type='0'/>stupru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1300'/>Adonca, quantu <lem n='2' type='0'/>divimu<lb/> nuy pensari que sia stata sancta la hunestati in la nostra citati,<lb/> in la quali nuy vidimu que eciandeu li vendituri di la<lb/> luxuria foru cuss� severi vindicaturi di issa?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1301'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3104' type='0'/>Secuta unu exemplu di <lem n='2067' type='0'/>excellenti <lem n='4320' type='0'/>nominata et di factu<lb/> multu da <lem n='427' type='0'/>aricurdari. <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu, <lem n='3179' type='0'/>edili <lem n='2258' type='0'/>curruli,<lb/> fici <lem n='3522' type='0'/>acitari ananti lu populu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4678' type='0'/>Sancinu tribunu di<lb/> lu populu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu, per� que issu avia riquestu so filyu<lb/> di stupru, <lem n='723' type='0'/>z� esti di quillu laydu viciu; e dicendu issu<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu que issu non puttia essiri constrictu <lem n='8' type='0'/>a rispundiri per z�<lb/> que issu avia sacrosancta putestati, et per� adimandava issu<lb/> lu ayutu di li tribuni, tuctu lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li tribuni <lem n='100' type='0'/>negau<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='60'/>di <lem n='3065' type='0'/>intercediri per issu, per tal que non s'impedicassi la questiuni<lb/> di la hunestati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1302'/>Adonca, issu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4678' type='0'/>Sancinu <lem n='3522' type='0'/>acitatu,<lb/> et <lem n='338' type='0'/>fuli pruvatu per unu testimoniu qui era statu <lem n='278' type='0'/>tentatu da issu<lb/> in <lem n='1185' type='0'/>semelyanti peccatu: fu condannatu. Cosa certa esti que<lb/> <lem n='149' type='0'/>menatu que fu lu juvini <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti tachiu <lem n='2958' type='0'/>perseverantimenti<lb/> et non fici <lem n='1012' type='0'/>muttu cu la <lem n='1343' type='0'/>cera <lem n='4679' type='0'/>calata in terra et quillu sou virgugnusu<lb/> silenciu valsi multu <lem n='8' type='0'/>a far condannari lu tribunu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1303'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Etiandeu <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu <lem n='856' type='0'/>viachu <supplied>Celer</supplied> fu agru <lem n='3719' type='0'/>punituri di<lb/> <lem n='82' type='0'/>menti <lem n='4680' type='0'/>stuprusa, <lem n='3' type='0'/>dandu certu terminu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='4681' type='0'/>Sergiu<lb/> di <lem n='92' type='0'/>rispondiri <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu, per� ca issu <lem n='4681' type='0'/>Sergiu avia <lem n='34' type='0'/>promisa<lb/> certa quantitati di munita <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='72' type='0'/>matri di <lem n='1211' type='0'/>familya et,<lb/> da puy que z� li fu pruvatu, issu lu condannau, ca non era<lb/> questiuni di lu stupru factu ma di la intenciuni di <lem n='250' type='0'/>farlu. E<lb/> pl� li <lem n='116' type='0'/>nuciu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='4681' type='0'/>Sergiu lu avir vulutu piccari ca non li valsi<lb/> lu non avir peccatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1304'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti exempli foru di officiali, ma quilla la quali<lb/> eu dir� fu severitati facta in <lem n='532' type='0'/>curti. <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='4682' type='0'/>Veturiu, qui fu Filyu<lb/> di quillu <lem n='4683' type='0'/>Veturi, lu quali, essendu consulu, era statu <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li Sanniti per unu laydu et virgugnusu <lem n='672' type='0'/>pattu lu quali issu avia<lb/> factu con loru, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que, per la destruciuni di sua<lb/> casa et per� ca issu, standu multu iuvini, era in gran <lem n='1897' type='0'/>debitu,<lb/> era statu constrictu da <lem n='3621' type='0'/>Claudiu <lem n='4684' type='0'/>Plociu di <lem n='529' type='0'/>darsi <lem n='8' type='0'/>ad issu per<lb/> <lem n='1473' type='0'/>abrazarlu, et, per� que issu non avia vulutu suffriri stupru,<lb/> <lem n='4684' type='0'/>Plociu lu avia fattu <lem n='1560' type='0'/>cinglari commu servu, issu se nd'andau <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='612' type='0'/>lamentari <lem n='40' type='0'/>a li consuli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1305'/>Da li quali lu Senatu certificatu di z�<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandau que <lem n='4684' type='0'/>Plociu fussi misu <lem n='40' type='0'/>a la prisunia; ca issu lu<lb/> Senatu volssi que la hunestati fussi <lem n='195' type='0'/>segura <lem n='40' type='0'/>a lu sangui rumanu<lb/> in qualuncata statu issa fussi posta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1306'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> E que <lem n='439' type='0'/>maravilia fu se z� <lem n='81' type='0'/>judicaru li <lem n='2190' type='0'/>senaturi? <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='4685' type='0'/>Sestenniu fici mittiri in <lem n='670' type='0'/>publica prisunia, et ficili mittiri li<lb/> <lem n='994' type='0'/>ferri, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu, lu quali era statu <lem n='4686' type='0'/>emeritu di sua<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='61'/><lem n='541' type='0'/>furtissima <lem n='2773' type='0'/>cavallaria, et in nomi di virtuti di fortiza era statu<lb/> <lem n='30' type='0'/>quatru volti <lem n='260' type='0'/>hunuratu da lu imperaduri per <lem n='163' type='0'/>doni hunurati,<lb/> per� que issu <lem n='77' type='0'/>conmittiu <lem n='1592' type='0'/>strupu con unu <lem n='2256' type='0'/>juvinzellu nobili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1307'/>Et issu <lem n='1235' type='0'/>appellandu <lem n='40' type='0'/>a li tribuni con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu non<lb/> <lem n='100' type='0'/>negava lu <lem n='1592' type='0'/>strupu, ma dicia que issu era apparichatu di pruvari<lb/> que quillu <lem n='2256' type='0'/>juvinzellu apertamenti et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='699' type='0'/>palisa avia factu<lb/> guadagnaria di so corpu, ma li tribuni non volssiru audiri<lb/> la <lem n='2934' type='0'/>appellaciuni n�n volsiru <lem n='3065' type='0'/>intercediri per illu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1308'/>Adonca <lem n='3154' type='0'/>Corneliu<lb/> fu constrictu di muriri in prisunia. Ca li tribuni di lu<lb/> populu non pensaru que la nostra republica <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='1740' type='0'/>patiyari<lb/> con li forti homini <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issi li forti homini per li <lem n='216' type='0'/>periculi<lb/> di li batalgi <lem n='198' type='0'/>acatassiru li delecti <lem n='3035' type='0'/>dumestici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1309'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='3104' type='0'/>seguta unu altres� beni laydu factu, <lem n='723' type='0'/>z� esti lu<lb/> <lem n='2736' type='0'/>suppliciu di lu <lem n='806' type='0'/>luxuriusu centuriuni <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4687' type='0'/>Leteriu <lem n='4688' type='0'/>Mergu qui<lb/> era di tribu di cavaleri. <lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='4687' type='0'/>Leteriu <lem n='4689' type='0'/>Cominu tribunu di lu<lb/> populu li <lem n='3' type='0'/>dedi certu iornu per <lem n='92' type='0'/>rispondiri ananti lu populu<lb/> per� que issu avia appellatu di stupru unu so guardianu di<lb/> <lem n='2535' type='0'/>cunilgi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1310'/>N�n <lem n='145' type='0'/>sustinni <lem n='4687' type='0'/>Leteriu que sentencia endi fussi data<lb/> di z�, ma issu ananti di la sentencia se <lem n='4690' type='0'/>absentau et <lem n='755' type='0'/>fugiusindi,<lb/> et da poy muriu. Ma poy que issu fu mortu in <lem n='1849' type='0'/>contumacia,<lb/> quantu era per sentencia di tuctu lu populu issu fu <lem n='999' type='0'/>dannatu<lb/> per peccatu di <lem n='1188' type='0'/>dishunistati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1311'/>Li signali <lem n='2966' type='0'/>cavaliriski et li<lb/> sacrati <lem n='1542' type='0'/>aquili et la severa disciplina di li <lem n='1709' type='0'/>exerciti, la quali �<lb/> stata certissima guardiana di lu nostru imperiu, lu <lem n='3104' type='0'/>secutaru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu infernu tanfin <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1981' type='0'/>Xerse, per� que di quilla virtuti di la<lb/> quali issu <lem n='2' type='0'/>divia essiri statu guardianu issu <lem n='720' type='0'/>attentava di essirindi<lb/> <lem n='4691' type='0'/>currutturi di sua sanctitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1312'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Quista cosa smossi <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu essendu imperaduri<lb/> quandu issu <lem n='3018' type='0'/>pronunciau que <lem n='4692' type='0'/>Clusiu, filyu di sua <lem n='3225' type='0'/>sori, tribunu<lb/> di li cavaleri, era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='8' type='0'/>a gran rasuni da <lem n='3614' type='0'/>C<sic>.</sic> <lem n='4684' type='0'/>Plociu<lb/> <lem n='4693' type='0'/>manipulariu di la cavalaria sua.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='62'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1313'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a z� eciandeu que eu <lem n='2882' type='0'/>ricunti brevimenti quilli li<lb/> quali per <lem n='1359' type='0'/>vindicari la hunestati usaru di lur duluri per la <lem n='292' type='0'/>ligi<lb/> <lem n='670' type='0'/>publica, <lem n='3810' type='0'/>Semproniu <lem n='1585' type='0'/>Musca <lem n='1074' type='0'/>aucisi sucta <lem n='305' type='0'/>turmenti <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4694' type='0'/>Galliu,<lb/> lu quali era statu piliatu in adulteriu. <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4695' type='0'/>Meneniu <lem n='724' type='0'/>semelyantimenti<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3296' type='0'/>Octaviu per <lem n='1185' type='0'/>semelianti peccatu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1314'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1315'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Et, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que eu <lem n='304' type='0'/>aiunya <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3035' type='0'/>dumestiki exempli li furesteri,<lb/> una greca femina qui appi nomu <lem n='4696' type='0'/>Yppo, essendu pilyata<lb/> da lu naviliu di li inimici, se gittau in mari per tal que<lb/> issa diffindissi la hunestati per la morti sua. Lu corpu di la<lb/> quali <lem n='2912' type='0'/>aplicandu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3068' type='0'/>spyaza di <lem n='4697' type='0'/>Erithea fu <lem n='3279' type='0'/>asuctiratu <lem n='8' type='0'/>a quilla<lb/> terra qui era pl� pressu di mari et lu so mulimentu pari fin in<lb/> ogi lu iornu. Ma la gloria di la sua sanctitati <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='8' type='0'/>ad eterna<lb/> memoria <lem n='1733' type='0'/>Grecia, cu li soy laudi <lem n='1336' type='0'/>celebrandula, ogni iornu la<lb/> <lem n='46' type='0'/>faci pl� <lem n='1125' type='0'/>rivirdiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1316'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu fu pl� forti exemplu di hunestati, ma quillu<lb/> lu quali eu dir� fu pl� deliberatu et pl� pensatu. Essendu lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>essercitu et lu putiri di li <lem n='4698' type='0'/>Gallogreci parti destructi et parti<lb/> pilyati da <lem n='4699' type='0'/>Gneyu <lem n='3399' type='0'/>Manilyu consulu, la <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='4700' type='0'/>Gonti <lem n='4701' type='0'/>Rigitellu,<lb/> la quali era data in guardia <lem n='8' type='0'/>ad unu centuriuni, sfurzata<lb/> da issu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='326' type='0'/>patiri stupru, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1317'/>da poy que issa vinni <lem n='8' type='0'/>a quillu locu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu quali avia <lem n='366' type='0'/>cumandatu lu centuriuni qui vinissiru li soy<lb/> <lem n='960' type='0'/>parenti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4465' type='0'/>ariscatarla, adimandandu lu centuriuni lu auru di<lb/> lu <lem n='4233' type='0'/>riscattitu et avendu lu so animu <lem n='327' type='0'/>intentu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='250' type='0'/>farlu pesari, issa<lb/> la donna in sua lingua <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4698' type='0'/>Gallogreci qui lu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidissiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1318'/>Et <lem n='40' type='0'/>a la perfin issa <lem n='577' type='0'/>piliau la testa di lu <lem n='3174' type='0'/>aucisu et<lb/> purtandula co li soy <lem n='20' type='0'/>mani, vinni <lem n='8' type='0'/>a so maritu et <lem n='2406' type='0'/>gittanduli la<lb/> testa so<supplied>ta</supplied> <supplied>li</supplied> pedi li <lem n='674' type='0'/>cuntau et la iniuria que issa avia <lem n='453' type='0'/>riciputa<lb/> tutta per ordini et la vindicta que issa endi avia facta. De<lb/> quista femina qui nde purri<supplied>a</supplied> diri altru si non que lu corpu so<lb/> vinni in putiri di li inimici? Ca n�n lu animu so <lem n='120' type='0'/>potti essiri<lb/> vinchutu, n�n la sua castitati <lem n='120' type='0'/>potti essiri pilyata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1319'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li <lem n='276' type='0'/>mulyeri di li <lem n='1697' type='0'/>Tudiski pregaru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3228' type='0'/>Mariu vinchituri<lb/> que illi fussiru misi in guardia <lem n='40' type='0'/>a lu templu di li <lem n='125' type='0'/>virgini<lb/> di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta, <lem n='34' type='0'/>prumetendu et <lem n='554' type='0'/>affirmandu que issi <lem n='625' type='0'/>guardariannu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='63'/>sua castitati senza durmiri con masculi, commu facianu<lb/> li virgini; e non putendu z� impetrari da <lem n='3228' type='0'/>Mariu, la<lb/> nocti qui vinni apressu <lem n='2292' type='0'/>jssi tutti s'<lem n='4702' type='0'/>impisiru per la gula. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1320'/>Meliu<lb/> ni ficiru li <lem n='394' type='0'/>dei ca se avissiru <lem n='3' type='0'/>datu cutali animu <lem n='40' type='0'/>a li soy mariti.<lb/> Ca se li lur mariti avissiru vulutu <lem n='3104' type='0'/>secutari la furtiza di li lur<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri la <lem n='1501' type='0'/>victuria di <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='4171' type='0'/>inscontra li <lem n='1697' type='0'/>Tudiski fora stata<lb/> <lem n='2140' type='0'/>dubia.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1321'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti e facti <lem n='800' type='0'/>francamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1322'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la libertati, la quali esti di gran spiritu, <lem n='4703' type='0'/>attestata<lb/> <lem n='1170' type='0'/>egualmenti per dicti et per facti, commu eu non la <lem n='15' type='0'/>aiu<lb/> invitata, cuss�, issa vinendu per sua volya, eu non la <lem n='4704' type='0'/>excludir�.<lb/> La quali essendu posta intra virtuti et viciu, se issa se<lb/> <lem n='4705' type='0'/>amisura per <lem n='1543' type='0'/>salutivili modu, issa <lem n='3436' type='0'/>amerita laudi, ma se issa<lb/> se alarga uvi issa non <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='735' type='0'/>merissi grandi reprehensiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1323'/>Et<lb/> in quista guisa issa esti pl� grata <lem n='40' type='0'/>a li aurichi di lu <lem n='348' type='0'/>populazzu<lb/> ca <lem n='40' type='0'/>a lu animu di chascun homu saviu, commu quilla qui esti<lb/> multi volti pl� <lem n='195' type='0'/>segura per altrui perdunanza ca per sua providencia.<lb/> Ma per� que nostra intenciuni esti di <lem n='3204' type='0'/>prosecutari li<lb/> parti di la vita humana, <lem n='2882' type='0'/>ricuntimula in <lem n='935' type='0'/>fidi nostra <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> pari <lem n='8' type='0'/>a nuy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1324'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Prisu que fu <lem n='4706' type='0'/>Privernu et <lem n='1074' type='0'/>aucisi que foru quilli qui erannu<lb/> stati li principali <lem n='8' type='0'/>a revellar la terra, lu Senatu, essendu<lb/> multu curruzatu, deliberava que se <lem n='2' type='0'/>divissi fari di l'altri homini<lb/> di <lem n='4706' type='0'/>Privernu li quali erannu rimasi. Adonca la lur saluti<lb/> era in gran <lem n='725' type='0'/>dubiu in quillu tempu, essendu illi <lem n='647' type='0'/>suiecti et <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> humini vinchituri et <lem n='8' type='0'/>ad humini <lem n='2929' type='0'/>curruzati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1325'/>Ma j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que<lb/> issi ben <lem n='398' type='0'/>pensassiru z�, ca lu unicu lur ayutoriu et consilyu<lb/> stava in <lem n='1784' type='0'/>pregheri, non pertantu issi non si <lem n='120' type='0'/>poctiru <lem n='3450' type='0'/>amintigari<lb/> di lu sangui lur nobili et <lem n='2066' type='0'/>ytalicu. Ca lu lur principi adimandatu<lb/> in la <lem n='532' type='0'/>curti que pena <lem n='3436' type='0'/>ameritava issu, rispusi issu: �Quilla,<lb/> la quali <lem n='3436' type='0'/>ameritanu quilli li quali se pensanu essiri digni<lb/> di frankiza�. Paria <supplied>per quista <lem n='1624' type='0'/>risposta</supplied> que li Privernati<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='64'/>avissiru pilyati l'armi con paroli, et per� avianu <lem n='1658' type='0'/>inflamati<lb/> li animi di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi audendu z�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1326'/>Ma <lem n='4342' type='0'/>Plauciu lu consulu,<lb/> <lem n='2647' type='0'/>favurendu <lem n='40' type='0'/>a la causa di li Privernati, <lem n='3' type='0'/>dedi commu materia <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu Privernati di <lem n='4076' type='0'/>scansari lu so <lem n='1861' type='0'/>alteru dittu, et adimandaulu<lb/> qual paci <lem n='16' type='0'/>aviriannu li Rumani con li Privernati se issi lur<lb/> <lem n='650' type='0'/>perdunassiru. Et issu rispusi con <lem n='2079' type='0'/>constantissimu vultu: �Se<lb/> vuy - diss' issu - <lem n='3' type='0'/>dariti bona paci vuy la aviriti perpetua,<lb/> e si <lem n='387' type='0'/>mala, pocu <lem n='421' type='0'/>durar�. Per la quali <lem n='1108' type='0'/>franka <lem n='1624' type='0'/>risposta fu factu<lb/> que fussi <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='40' type='0'/>a li vinchuti non skittu perdunanza, ma<lb/> eciandeu li fussi data la <lem n='292' type='0'/>ligi et lu beneficiu di la nostra citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1327'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Cuss� <lem n='3738' type='0'/>scutiyau di <lem n='1617' type='0'/>parlali lu Privernati. Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1602' type='0'/>Phylippu<lb/> consulu non <lem n='1069' type='0'/>dubitau di usari frankiza <lem n='830' type='0'/>inver quillu medemmi<lb/> ordini di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi. Ca issu, <lem n='2713' type='0'/>rimpruzandu <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu<lb/> <lem n='4707' type='0'/>pigriza, <lem n='39' type='0'/>dissi que issu aviria misteri di altru Senatu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1328'/>e<lb/> tantu eciandeu fu <lem n='2249' type='0'/>inpacienti que issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que fussi<lb/> piliatu <lem n='2623' type='0'/>Luciu Grassu, lu quali era homu di summa dignitati<lb/> et <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, per� que issu se <lem n='2885' type='0'/>curruzava di lu parlari qui<lb/> facia <lem n='1602' type='0'/>Phylippu. Et issu Grassu cachau lu lecturi da s� dicendu<lb/> quisti paroli: �Tu non mi si consulu, o <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, ca n�<lb/> eu non ti su <lem n='2190' type='0'/>senaturi�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1329'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu Carbuni tribunu di lu populu, <lem n='4708' type='0'/>turbulentissimu<lb/> vindicaturi di la coniuraciuni di <lem n='3124' type='0'/>Graccu, la quali eri<lb/> <lem n='1383' type='0'/>nuvellamenti <lem n='209' type='0'/>abatuta et oppressa, et issu medemmi era commu<lb/> <lem n='4508' type='0'/>facula <lem n='862' type='0'/>ardentissima di <lem n='215' type='0'/>scandali qui <lem n='175' type='0'/>nassianu intra la terra,<lb/> adimandau <lem n='2627' type='0'/>Publiu Affricanu qui era partutu da la destruciuni<lb/> di <lem n='3690' type='0'/>Numancia et vivendu con gran splenduri di gloria,<lb/> cuss� tostu commu issu fu in la <lem n='532' type='0'/>curti, que li paria di la<lb/> morti di <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu, la <lem n='1192' type='0'/>sururi di lu quali issu <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu avia avuta<lb/> per <lem n='276' type='0'/>mulyeri <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1330'/><lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que per la aucturitati di lu clarissimu<lb/> homu <lem n='1825' type='0'/>Scipiu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='215' type='0'/>scandalu qui i� era <lem n='1411' type='0'/>incumenzatu, issu enci<lb/> aiungissi grandissimu acrissimentu: ca issu non <lem n='1069' type='0'/>dubitava que<lb/> per lu parentiscu cuss� strittu, lu quali issu avia con <lem n='3124' type='0'/>Graccu,<lb/> non dicissi <lem n='653' type='0'/>alcuna cossa per que parissi ca issu se <lem n='270' type='0'/>dulia di la<lb/> morti di issu <lem n='3124' type='0'/>Graccu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1331'/>Ma issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio rispusi que <lem n='8' type='0'/>ad issu paria que<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti. <lem n='40' type='0'/>A lu quali dictu con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per <lem n='2017' type='0'/>instinctu di lu fururi di li tribuni, issi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='65'/><lem n='117' type='0'/>murmurassiru: �<lem n='1084' type='0'/>Tachanu - <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='1825' type='0'/>Scipio - quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali<lb/> <lem n='1372' type='0'/>Ytalia esti <lem n='4625' type='0'/>marastra ca vuy non <lem n='46' type='0'/>fariti iamay con vostri <lem n='4560' type='0'/>murmuraciuni<lb/> que eu <lem n='626' type='0'/>tima quilli solti, li quali eu <lem n='3682' type='0'/>amenay ligati�.<lb/> Lu universu populu <lem n='844' type='0'/>curretu da unu sul homu - quantu esti<lb/> lu hunuri di la virtuti! - <lem n='1084' type='0'/>taciu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1332'/>La recenti victoria sua, <lem n='723' type='0'/>z�<lb/> esti <lem n='3690' type='0'/>Numancia, et la victoria <lem n='4709' type='0'/>macedonia di so <lem n='71' type='0'/>patri e li <lem n='1530' type='0'/>spolgi<lb/> pilyati di la vinchuta <lem n='3187' type='0'/>Carthagini e li cateni di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1601' type='0'/>rigi, <lem n='723' type='0'/>z�<lb/> esti <lem n='4425' type='0'/>Siphaci et <lem n='3220' type='0'/>Perses, <lem n='3682' type='0'/>amenati <lem n='3090' type='0'/>dananti li <lem n='1988' type='0'/>triunphali <lem n='3147' type='0'/>curru,<lb/> <lem n='2884' type='0'/>inseraru li <lem n='471' type='0'/>buki di tucta la <lem n='532' type='0'/>curti, n�n lu silenciu di lu populu<lb/> fu <lem n='2811' type='0'/>imputatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='571' type='0'/>pagura; ma per� que per beneficiu di la genti<lb/> <lem n='2477' type='0'/>Emilia et di la genti Cornelia eranu <lem n='3850' type='0'/>schumputi multi <lem n='571' type='0'/>paguri<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma et di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non fu liberu di la<lb/> frankiza di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1333'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Per la quali cosa mancu ni <lem n='2' type='0'/>divimu nuy <lem n='256' type='0'/>maravilyari di<lb/> z�, que la amplissima aucturitati di G<sic>.</sic> <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> tanti volti <lem n='4710' type='0'/>aluctau con la libertati; n�n z� fu senza grandi<lb/> sua laudi, quandu issu tinia <lem n='8' type='0'/>a gabbu la licencia di parlari di<lb/> ogni homu et <lem n='1883' type='0'/>purtaula con <lem n='1477' type='0'/>quieta fronti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1334'/><lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu Piso,<lb/> avendu <lem n='1057' type='0'/>accusatu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu <lem n='4711' type='0'/>Crispu <lem n='4712' type='0'/>criminalimenti, con <lem n='2387' type='0'/>z� si<lb/> cosa que issu fussi <lem n='4713' type='0'/>evidentimenti <lem n='716' type='0'/>culpivili di z� in que issu<lb/> era <lem n='1057' type='0'/>accusatu, non pertantu la gracia et lu amuri di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> paria qui <lem n='56' type='0'/>llu liberassi da ogni pena. <lem n='2389' type='0'/>Scumossu issu Piso per<lb/> <lem n='2549' type='0'/>iuvinili <lem n='2019' type='0'/>impetu, <lem n='2052' type='0'/>oppunia multi et gravusi peccati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> diffindituri di <lem n='3399' type='0'/>Maniliu <lem n='4711' type='0'/>Crispu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1335'/>et, adimandatu que fu Piso da<lb/> issu <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu per que donca non lu <lem n='1057' type='0'/>acusava issu altress� ben<lb/> commu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu, rispusi Piso: �<lem n='162' type='0'/>Duna - dis' issu - <lem n='1349' type='0'/>pleyaria<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la republica que, se tu seray <lem n='1057' type='0'/>accusatu, tu non <lem n='386' type='0'/>mittiray <lem n='215' type='0'/>scandalu,<lb/> n�n <lem n='1438' type='0'/>muviray <lem n='75' type='0'/>guerra civili, et eu <lem n='1438' type='0'/>movir� <lem n='1371' type='0'/>quistiuni <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> lu judici di la tua <lem n='3259' type='0'/>capu pl� tostu ca di quilla di <lem n='3399' type='0'/>Maniliu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1336'/>Et in tali guisa in unu medemmi judiciu issu Piso appi <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='1442' type='0'/>accusati, <lem n='3399' type='0'/>Maniliu per sua <lem n='2222' type='0'/>accusaciuni e <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu per <lem n='738' type='0'/>libert�<lb/> di parlari; e l'unu di quilli <lem n='2244' type='0'/>persecutau per <lem n='292' type='0'/>ligi, et l'altru per<lb/> paroli, per� ca <lem n='3172' type='0'/>altramenti non puttia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1337'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca que cosa esti la libertati senza <lem n='1667' type='0'/>Catuni? Non<lb/> esti pl� ca <lem n='1667' type='0'/>Catuni senza libertati. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='66'/><lem n='1405' type='0'/>Cato fussi iudici contra unu <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='716' type='0'/>culpivili et infami, lu<lb/> quali era <lem n='1057' type='0'/>accusatu e li <lem n='4714' type='0'/>tavulici di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu li fussiru stati<lb/> purtati, qui <lem n='915' type='0'/>continianu di quillu <lem n='2190' type='0'/>senaturi, et senza <lem n='725' type='0'/>dubiu <lem n='517' type='0'/>valuti<lb/> li foranu si non per <lem n='1667' type='0'/>Catuni, <lem n='40' type='0'/>a la perfini issu <lem n='1405' type='0'/>Cato li <lem n='303' type='0'/>rimossi<lb/> da lu judiciu, <lem n='264' type='0'/>ricitandu una <lem n='292' type='0'/>ligi que non fussi licitu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi di usari di cutali ayutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1338'/><lem n='8' type='0'/>A quistu factu la <lem n='389' type='0'/>persuna<lb/> di <lem n='1405' type='0'/>Cato end'<lem n='2591' type='0'/>elevau la admiraciuni, ca, z� qui pariria audacia<lb/> in altru homu, in <lem n='1667' type='0'/>Catuni esti riputata <lem n='4054' type='0'/>confidencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1339'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4699' type='0'/>Gneyu <lem n='3437' type='0'/>Lentulu <lem n='4715' type='0'/>Marcellanu essendu consulu, con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que, sta<supplied>n</supplied>du <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='638' type='0'/>consiliu, se <lem n='341' type='0'/>lamentassi di lu gran<lb/> putiri di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu e tuctu lu populu li consentissi con <lem n='107' type='0'/>vuci<lb/> clara: �Gridati, - dis' issu - segnuri Rumani, <lem n='691' type='0'/>dementre<lb/> que vuy putiti, ca i� tostu non vi ser� licitu di gridari senza<lb/> pena�. Blasmatu fu intandu lu putiri di lu grandissimu citadinu,<lb/> da una parti per <lem n='1524' type='0'/>invidiusa querela, da l'altra per miserabili<lb/> lame<supplied>n</supplied>tu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1340'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, avendu <lem n='538' type='0'/>ligata una <lem n='968' type='0'/>gamba di una<lb/> <lem n='1763' type='0'/>fassa, <lem n='3837' type='0'/>Favoniu li <lem n='39' type='0'/>dissi: �Nulla differencia esti - dis' issu -<lb/> in quali parti di lu corpu siannu <lem n='1401' type='0'/>pizzuli <lem n='18' type='0'/>panni�, <lem n='2763' type='0'/>rimpruzanduli<lb/> per <lem n='3474' type='0'/>cavillaciuni li soy rikizi regali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1341'/>Ma issu <lem n='2049' type='0'/>Ponpeyu,<lb/> non <lem n='242' type='0'/>mutandu lu vultu n� <lem n='40' type='0'/>a l'una parti n� <lem n='40' type='0'/>a l'altra, et l'un et<lb/> l'altru skifau et que issu non parissi que issu multu <lem n='80' type='0'/>amava lu<lb/> gran putiri et que issu non si <lem n='2885' type='0'/>curruzassi quandu altru lu<lb/> <lem n='2713' type='0'/>rimpruchau di z�. E per <lem n='2682' type='0'/>quissa medemmi <lem n='134' type='0'/>paciencia issu <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> materia oy audacia <lem n='8' type='0'/>ad homini et di bassu lignayu et eciandeu<lb/> de <lem n='651' type='0'/>poca <lem n='147' type='0'/>prosperitati di parlari contra d'illu. Di li quali asay<lb/> basta di <lem n='2882' type='0'/>ricuntarindi <lem n='31' type='0'/>duy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1342'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4716' type='0'/>Heliviu <lem n='4717' type='0'/>Mantia <lem n='4718' type='0'/>Formianu, filyu di unu <lem n='2810' type='0'/>libertinu, et<lb/> <lem n='4336' type='0'/>stravechu, <lem n='1057' type='0'/>acusava <lem n='4719' type='0'/>Libhoni <lem n='3090' type='0'/>dananti li censuri. In lu quali<lb/> <lem n='789' type='0'/>chaytu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, <lem n='2763' type='0'/>rimpruzanduli et la<lb/> vilitati di so natu et eciandeu la vechiza, li dicissi que issu era<lb/> vinutu da lu infernu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1057' type='0'/>acusari <lem n='4720' type='0'/>Libeuni: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1343'/>�Tu no ndi <lem n='193' type='0'/>menti<lb/> di nienti, - dis' issu - o <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, ca eu <lem n='126' type='0'/>vignu da lu infernu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='67'/><lem n='1443' type='0'/>accusaturi incontra <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4721' type='0'/>Libuni; ma, <lem n='691' type='0'/>dementre que eu stava<lb/> locu, eu vitti <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu <lem n='3737' type='0'/>sanguilentatu et plangendu<lb/> que issu, essendu natu di summu lignaiu et di multu<lb/> <lem n='1025' type='0'/>integra vita et <lem n='2468' type='0'/>amantissimu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria, in issu lu fluri di la<lb/> sua iuventuti era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu per to <lem n='122' type='0'/>cumandamentu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1344'/>eu vitti<lb/> <lem n='3238' type='0'/>Brutu, nobili di <lem n='1881' type='0'/>eguali gentiliza, <lem n='544' type='0'/>strazatu con <lem n='994' type='0'/>ferru et <lem n='341' type='0'/>lamentantissi<lb/> que z� l'era <lem n='299' type='0'/>adivinutu imprimamenti per tua <lem n='3438' type='0'/>dislialtati<lb/> et da poy per tua <lem n='703' type='0'/>crudilitati; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1345'/>eu victi <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu Carbuni,<lb/> <lem n='541' type='0'/>furtissimu diffindituri di tua puericia et di li beni di to<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='758' type='0'/>incathenatu di li <lem n='990' type='0'/>catheni, li quali tu <lem n='366' type='0'/>cummandassi, et<lb/> <lem n='3' type='0'/>dandu testimoniu contra di ti que tu lu <lem n='1074' type='0'/>aucidisti per <lem n='4722' type='0'/>fas et<lb/> <lem n='4723' type='0'/>nefas essendu issu in lu summu imperiu; eu vitti in quillu<lb/> medemmi habitu <lem n='4021' type='0'/>Perpenna, homu pretoriu, <anchor type='note' n='4'/>qui<anchor type='endnote'/> <lem n='833' type='0'/>blastemava<lb/> la tua <lem n='703' type='0'/>crudilitati. E tutti quisti <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='107' type='0'/>vuci gridandu<lb/> commu <lem n='1817' type='0'/>arayati que issi erannu stati <lem n='1074' type='0'/>aucisi senza <lem n='4724' type='0'/>condenpnacioni<lb/> nulla, sucta di ti juvinzellu et carnifici�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1346'/>Licitu fu senza<lb/> nulla pena <lem n='8' type='0'/>ad homu <lem n='328' type='0'/>vili de natu, qui <lem n='4725' type='0'/>fettia ancura di la<lb/> servituti di so <lem n='71' type='0'/>patri, di <lem n='1993' type='0'/>revucari li grandissimi plaghi di li<lb/> guerri civili, li quali erannu i� <lem n='2157' type='0'/>saldati per <lem n='57' type='0'/>vechissimi <lem n='4726' type='0'/>cicatrici.<lb/> O spiriti di sfrenata pachia, li quali non su da suffriri! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1347'/>Adonca<lb/> in quillu tempu, et era cosa <lem n='541' type='0'/>furtissima <lem n='556' type='0'/>maldiciri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> et era cosa multu <lem n='195' type='0'/>segura. Ma la sorti di la <lem n='389' type='0'/>persuna qui<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secuta, un pocu pl� humili, non <lem n='475' type='0'/>suffri que nuy <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu<lb/> quistu factu con pl� longa <lem n='4179' type='0'/>lamentacioni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1348'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4727' type='0'/>Diffilu, poeta <lem n='4728' type='0'/>trayedu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> fussi vinnutu <lem n='40' type='0'/>a li ioki Apollinari, <lem n='3018' type='0'/>prununciau unu versu, lu<lb/> quali issu avia factu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, in lu quali se continia quista<lb/> sentencia: �Per nostra miseria, issu esti grandi�, et <lem n='3018' type='0'/>prununci�lu<lb/> <lem n='1224' type='0'/>adrizandu li <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='830' type='0'/>inver <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu. Et i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que<lb/> lu populu <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati lu <lem n='886' type='0'/>retrahyssi da z�, non pertantu issu<lb/> lu poeta lu riprindia et per dicti et per <lem n='4729' type='0'/>gesti di superchu et<lb/> intollerabili putiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1349'/>E di quista medemmi frankiza oy <lem n='4730' type='0'/>lasivia<lb/> di parlari usau issu <lem n='4727' type='0'/>Diffilu eciandeu in quilla parti: �<lem n='126' type='0'/>Virr�<lb/> tempu quandu tu <lem n='391' type='0'/>plangiray gravu<supplied>s</supplied>amenti�.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='68'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1350'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu animu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4731' type='0'/>Castriciu fu <lem n='1658' type='0'/>inflammatu<lb/> di libertati. Lu quali, <lem n='3135' type='0'/>sarcendu lu <lem n='2216' type='0'/>magistratu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2631' type='0'/>Placencia<lb/> et <lem n='366' type='0'/>cumandandu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu Carbuni consulu que se facissi<lb/> unu decretu per lu quali li <lem n='2653' type='0'/>Plasentini li dissiru <lem n='2903' type='0'/>stagi, n� obediu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu so summu imperiu n�n <lem n='3' type='0'/>dedi locu <lem n='40' type='0'/>a li soy grandissimi<lb/> forzi. <lem n='4414' type='0'/>Ancur pl� que dicendu lu consulu: �Eu ayu multi<lb/> spati�, issu rispusi: �Et eu <lem n='16' type='0'/>aiu multi <lem n='431' type='0'/>anni�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1351'/><lem n='2467' type='0'/>Sturderu<lb/> tanti legiuni videndu cuss� robusti reliquij di <lem n='3544' type='0'/>vetraniza. Eciandeu<lb/> la <lem n='372' type='0'/>ira di Carbuni pocu <lem n='517' type='0'/>valia, per� que issa avia pizula<lb/> materia di <lem n='4470' type='0'/>arayari; in si medemmi <lem n='1855' type='0'/>scurssi et <lem n='1522' type='0'/>spiriu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1352'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> J� la <lem n='1408' type='0'/>dimanda di <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='4732' type='0'/>Galba fu plena di pachia. Que<lb/> cosa fu quilla? <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesar, consumati que issu appi tutti li<lb/> victorij <lem n='619' type='0'/>regendu <lem n='532' type='0'/>curti, <lem n='145' type='0'/>sustinni que <lem n='4732' type='0'/>Galba dicissi quisti paroli:<lb/> �Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa, o <lem n='3313' type='0'/>Juliu Cesar, que eu <lem n='34' type='0'/>promittissi una<lb/> quantitati di munita per <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu lu grandi to <lem n='2163' type='0'/>generu da qua<lb/> <lem n='1326' type='0'/>indaretu in lu so terzu <lem n='2302' type='0'/>cunsulatu, per la quali eu su modu riquestu,<lb/> que <lem n='46' type='0'/>faroyu eu? <lem n='11' type='0'/>pagaroyula?�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1353'/><lem n='2763' type='0'/>Rimpruzanduli <lem n='244' type='0'/>palisimenti<lb/> et apertamenti la <lem n='2826' type='0'/>vendiciuni di li ben di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> issu avia <lem n='239' type='0'/>meritatu da essiri cachatu da lu tribunali. Ma quillu<lb/> pectu pl� <lem n='1977' type='0'/>mansu di issa la mansuetudini, <lem n='366' type='0'/>cummandau que<lb/> lu <lem n='1897' type='0'/>debitu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu fussi pagatu di lu so <lem n='4733' type='0'/>fiscu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1354'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, <lem n='4734' type='0'/>Pasceliu, homu famusu di sciencia di rasun civili<lb/> comu issu fu <lem n='2257' type='0'/>contumaci <lem n='2936' type='0'/>periculusamenti! Ca issu non <lem n='120' type='0'/>pocti<lb/> essiri constrittu n�n per acturitati di nullu n�n per amuri,<lb/> que di <lem n='653' type='0'/>alcuna di quilli <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali aviannu <lem n='162' type='0'/>dunati li <lem n='4563' type='0'/>triunviri,<lb/> issu ende <lem n='1202' type='0'/>compunissi <lem n='653' type='0'/>alcuna furma di cautela con quistu<lb/> so judiciu di animu; que issu riputava et tenia que tucti li<lb/> <lem n='702' type='0'/>benificij di la lor victoria fussiru fori di ordini di <lem n='292' type='0'/>ligi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1355'/>Issu<lb/> medemmi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que de li tempurali passati issu<lb/> parlassi multu <lem n='800' type='0'/>frankamenti et li soy amici lu <lem n='268' type='0'/>amunissiru que<lb/> issu non facissi z�, issu rispusi que <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali <lem n='121' type='0'/>parenu<lb/> amarissimi <lem n='40' type='0'/>a li homini, li <lem n='3' type='0'/>davannu gran licencia di parlari,<lb/> <lem n='723' type='0'/>z� esti: vechiza et <lem n='4627' type='0'/>orbitati.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='69'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1356'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A tanti et <lem n='8' type='0'/>a cutali homini una fimina di <lem n='1321' type='0'/>straniu sangui<lb/> se nci <lem n='3644' type='0'/>missita. La quali essendu <lem n='364' type='0'/>condanpnata da lu <lem n='1601' type='0'/>regi<lb/> <lem n='1602' type='0'/>Phylippu qui era <lem n='4735' type='0'/>ebriu quandu la <lem n='2829' type='0'/>condenpnau: �Eu <lem n='1235' type='0'/>apelliria<lb/> vulunteri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1602' type='0'/>Phylippu medemmi - dis' issa - quandu issu<lb/> ser� <lem n='2100' type='0'/>sobriu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1357'/>Con quisti paroli li levau la <lem n='4736' type='0'/>ebriakiza et, <lem n='1252' type='0'/>examinandu<lb/> la causa melyu ca issu non avia <lem n='1252' type='0'/>examinata, <lem n='211' type='0'/>constrinsilu<lb/> di <lem n='162' type='0'/>dunari pl� iusta sentencia. Adonca la iusticia la quali<lb/> issa non <lem n='120' type='0'/>puctia impetrari issa per forza endi la tirau.<lb/> <formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu aiutu pl� fu <lem n='2687' type='0'/>impruntatu da la libertati ca da la<lb/> innocencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1358'/>J� <lem n='3104' type='0'/>secuta quilla non skittu forti, ma eciandeu <lem n='804' type='0'/>curtisi<lb/> libertati. Una bona fimina di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa multu <lem n='57' type='0'/>vechissima, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que ogni homu <lem n='1509' type='0'/>disiyassi la morti <supplied>de</supplied> <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu <lem n='1803' type='0'/>tyranpnu<lb/> et la sua destructioni per la malvastati et per la <lem n='703' type='0'/>crudilitati<lb/> di li so <lem n='565' type='0'/>custumi et per li grandissimi <lem n='2897' type='0'/>colti que issu<lb/> <lem n='386' type='0'/>mettia, issa sula ogni iornu lu ben matinu pregava li <lem n='394' type='0'/>dei per<lb/> sua saluti et que issu <lem n='667' type='0'/>rimanissi vivu poy di la morti sua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1359'/>Sapendu<lb/> z� <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu et <lem n='2944' type='0'/>amariv<supplied>i</supplied>lyandussi di lu amuri <lem n='4737' type='0'/>indebitu<lb/> qui li purtava quista fimina, <lem n='46' type='0'/>ficissila venir <lem n='3176' type='0'/>dananti et <lem n='2087' type='0'/>adimandaula<lb/> per que cosa oy per quali so <lem n='223' type='0'/>meritu issa facia z�. Intandu<lb/> issa rispusi: �Certa esti - diss' issa - la rasuni di lu meu<lb/> propositu. Ca eu essendu <lem n='3222' type='0'/>citella, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que nuy avissimu<lb/> unu gravusu tyrannu, eu <lem n='1509' type='0'/>disyiava que issu murissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1360'/>Lu<lb/> quali poy que issu fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu, un altru un pocu <lem n='430' type='0'/>peyu pilyau la<lb/> <lem n='442' type='0'/>signuria. Eu eciandeu aprezava multu que la segnuria di quistu<lb/> medemmi se <lem n='3662' type='0'/>schumpissi. Da poy que fu <lem n='3850' type='0'/>schumputa, nuy<lb/> <lem n='1411' type='0'/>incumenzamu di <lem n='16' type='0'/>avirti per nostru terzu <lem n='4738' type='0'/>rigituri pl� malvasu<lb/> di tutti l'altri. Adonca ni per aventura si tu murissi un altru<lb/> <lem n='564' type='0'/>peyur di ti <lem n='1316' type='0'/>sucidissi in to locu, eu <lem n='1317' type='0'/>vutu la <lem n='601' type='0'/>mea <lem n='3259' type='0'/>capu per la<lb/> tua saluti�. Quista cuss� <lem n='804' type='0'/>curtisi <lem n='4739' type='0'/>pruntiza <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu se virgugnau<lb/> di <lem n='3012' type='0'/>punirla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1361'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Intra di quisti fimini et <lem n='3025' type='0'/>Theodoru <lem n='4740' type='0'/>Cinereu ben <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> essiri matrimoniu di animusu spiritu, <lem n='1881' type='0'/>eguali quantu esti per<lb/> rasun di virtuti, ma multu <lem n='2354' type='0'/>dissimilyanti quantu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='147' type='0'/>prusperitati.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='70'/>Quistu <lem n='4007' type='0'/>Thodaru <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='4741' type='0'/>Lisimacu qui lu <lem n='3278' type='0'/>aminazava<lb/> di <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu: �Gran cosa - diss' issu - ti acadiu, ca tu<lb/> <lem n='16' type='0'/>ay <lem n='4742' type='0'/>consecutata et avuta virtuti di <lem n='4743' type='0'/>cantarella�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1362'/>E con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issu <lem n='4744' type='0'/>Lisimachu curruzatu per quistu dictu avissi <lem n='366' type='0'/>cummandatu<lb/> que issu fussi misu in <lem n='773' type='0'/>cruci: �Quista cosa - diss'<lb/> issu - sia terribili <lem n='40' type='0'/>a li toy <lem n='4745' type='0'/>purpurati, ca nuy non <lem n='46' type='0'/>facimu<lb/> forza di <lem n='2750' type='0'/>infracidari oy in altu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='773' type='0'/>cruci oy sutta terra�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1363'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la severitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1364'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Misteri esti que lu pectu se armi di <lem n='613' type='0'/>duriza <lem n='691' type='0'/>dimentre<lb/> que se <lem n='2882' type='0'/>ricuntanu li exempli di la horrida et trista severitati,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que, misa <lem n='8' type='0'/>ad una parti la <lem n='1920' type='0'/>cugitaciuni humana, issu <lem n='2106' type='0'/>vaki<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad audiri <lem n='447' type='0'/>cosi aspiri. Ca modu <lem n='126' type='0'/>virannu in mezu <lem n='541' type='0'/>furtissimi et<lb/> <lem n='4746' type='0'/>inexorabili <lem n='1646' type='0'/>vinditti, et diversi mayneri di peni, li quali per<lb/> certu su utili <lem n='3521' type='0'/>diffindimenti di li <lem n='292' type='0'/>ligi, ma non su da <lem n='1620' type='0'/>ripuniri<lb/> in lu placivili et <lem n='1534' type='0'/>ripusatu numeru di li scripturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1365'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3340' type='0'/>Maliu undi issu avia cachati li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, da<lb/> locu medemmi issu fu dirupatu, ca la libertati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, la<lb/> quali issu avia diffisa fortimenti, issu <lem n='4747' type='0'/>malvasa et iniquamenti<lb/> se sfurzau di <lem n='662' type='0'/>opprimirila. Di la quali iusta <lem n='1646' type='0'/>vindicti <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti<lb/> fu quistu prefaciu. Tu m'eri <lem n='3340' type='0'/>Maliu quandu tu<lb/> <lem n='388' type='0'/>cachavi li <lem n='4748' type='0'/>Senoni <lem n='2866' type='0'/>dirupanduli, ma poy que tu <lem n='1411' type='0'/>incuminzasti<lb/> di <lem n='3104' type='0'/>segutari li lur vestigij, tu si factu unu di li <lem n='4748' type='0'/>Senoni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1366'/>Et <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quistu so <lem n='2736' type='0'/>suppliciu fu <lem n='3319' type='0'/>insetata una nota <lem n='8' type='0'/>ad eterna memoria.<lb/> Ca per issu foru <lem n='668' type='0'/>firmati <lem n='292' type='0'/>ligi que nullu <lem n='2150' type='0'/>patriciu <lem n='729' type='0'/>habitassi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1706' type='0'/>roka oy <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, uvi nuy vidimu modu la casa di la<lb/> Munita.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='71'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1367'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='4749' type='0'/>indignaciuni di la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='4750' type='0'/>sbugnau<lb/> incontra <lem n='3519' type='0'/>Spuriu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu. <lem n='40' type='0'/>A lu quali pl� <lem n='116' type='0'/>nossi la suspiciuni<lb/> di la segnuria <lem n='1574' type='0'/>disiyata ca non li <lem n='517' type='0'/>valsiru tri magnifici consulati,<lb/> li quali issu appi, n�n <lem n='31' type='0'/>duy bellissimi soy triumphy. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1368'/>Ca<lb/> lu Senatu et lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non foru <lem n='606' type='0'/>contenti di <lem n='1074' type='0'/>aucidirulu,<lb/> ma, poy que l'appiru <lem n='1074' type='0'/>aucisu, li <lem n='2866' type='0'/>deruparu la casa da supra<lb/> per tal que eciandeu issu fussi punutu per lu <lem n='3467' type='0'/>dirupu di li<lb/> soy palazi. Adonca quillu qui in primeru fu <lem n='919' type='0'/>habitaculu di<lb/> malvasi homini, modu esti in hunesta <lem n='82' type='0'/>menti di <lem n='1228' type='0'/>religiusa severitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1369'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Per quillu medemmi <lem n='3738' type='0'/>scutiyari di lu Senatu la citati<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma condannau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1185' type='0'/>semelyanti morti <lem n='2627' type='0'/>Publiu Melyu; ma<lb/> lu <lem n='2872' type='0'/>casalinu di la casa sua, per tal que la iusticia li fussi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> mayur <lem n='305' type='0'/>turmentu so et fussi pl� <lem n='138' type='0'/>cannussuta da quilli qui <lem n='126' type='0'/>viriannu<lb/> apressu, appi nomu <lem n='4751' type='0'/>Equimelyu. Adonca, quantu odiu<lb/> <lem n='16' type='0'/>apiru li antiqui <lem n='4585' type='0'/>insitatu <lem n='40' type='0'/>a li lur animi incontra li inimici di<lb/> la libertati, issi lu <lem n='3091' type='0'/>adimustraru per li <lem n='3467' type='0'/>dirupi di li <lem n='90' type='0'/>mura et di<lb/> li <lem n='1898' type='0'/>tetti, <lem n='40' type='0'/>a li quali issi aviannu <lem n='1244' type='0'/>conversatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1370'/>Et inper�, poy que<lb/> foru <lem n='183' type='0'/>turmentati li corpi di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu et di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4112' type='0'/>Saturninu,<lb/> li quali foru <lem n='3780' type='0'/>sediciusissimi citadini, li lur palazzi foru <lem n='2866' type='0'/>dirupati<lb/> et <lem n='1229' type='0'/>cavati li lur fundamenti. Ma lu <lem n='2872' type='0'/>casalinu di la casa<lb/> di <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que longu tempu fussi statu vacanti,<lb/> da poy fu <lem n='469' type='0'/>ornatu da Quintu <lem n='3612' type='0'/>Catulu di li <lem n='1530' type='0'/>spolgi di li <lem n='3678' type='0'/>Cimbri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1371'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> In gran <lem n='655' type='0'/>viguri fu in la nostra citati la summa nobilitati<lb/> di <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu et di <lem n='3127' type='0'/>Gayu li <lem n='4752' type='0'/>Graki, et la lur amplissima speranza.<lb/> Ma per� que issi se <lem n='350' type='0'/>sfurzaru di <lem n='4753' type='0'/>disradicari lu statu di<lb/> la citati, li lur corpi <lem n='667' type='0'/>rimasiru senza <lem n='334' type='0'/>sepultura e lu dredanu<lb/> hunuri di la condiciuni humana vinni mancu <lem n='40' type='0'/>a li niputi di<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu et di lu Africanu. Ancura pl� que li <lem n='1989' type='0'/>familiar loru per<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='72'/>tali que nullu vulissi essiri amicu <lem n='40' type='0'/>a li innimici di la republica<lb/> foru <lem n='2866' type='0'/>dirupati da lu <lem n='4563' type='0'/>triunviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1372'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu midemmi se pensau <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3911' type='0'/>Muciu tribunu di<lb/> lu populu, qui fussi licitu et <lem n='8' type='0'/>a s� et <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu. Lu quali fici<lb/> ardiri <lem n='1053' type='0'/>vivi tutti li soy compagnuni, li quali avianu ordinatu<lb/> que non se facissiru <lem n='465' type='0'/>nuvelli officiali et que la comuni libertati<lb/> fussi in <lem n='725' type='0'/>dubiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1373'/>Per certu nulla cosa puria essiri di mayuri<lb/> <lem n='4054' type='0'/>confidencia ca quista severitati. Ca unu tribunu sulu fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti<lb/> di <lem n='3182' type='0'/>infligiri quilla pena <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='43' type='0'/>novi tribuni compagnuni<lb/> soy, la quali tucti li <formula>9</formula> insembla aviriannu avutu <lem n='571' type='0'/>pagura di<lb/> <lem n='3182' type='0'/>infligirila <lem n='8' type='0'/>ad unu sulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1374'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Fin in modu � stata la severitati guardiana et <lem n='4754' type='0'/>vindicatrici<lb/> di la libertati, ma eciandeu per dignitati et per disciplina<lb/> issa esti di <lem n='1881' type='0'/>eguali gravitati. Ca lu Senatu <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1931' type='0'/>Corsi<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu per� que issu avia factu layda paci cu issi li<lb/> <lem n='1931' type='0'/>Corssi. Lu quali non pilyatu, ma <lem n='1440' type='0'/>rimandatu da li inimici,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandau lu Senatu que issu fussi <lem n='663' type='0'/>suffucatu in la prisunia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1375'/>La maiestati di lu imperiu una volta lesa da <lem n='3621' type='0'/>Claudiu, in quanti<lb/> mayneri la <lem n='372' type='0'/>jra pertinaci <lem n='4754' type='0'/>vindicatrici ende lu puniu! <lem n='17' type='0'/>Levauli<lb/> la libertati, <lem n='3132' type='0'/>astutauli lu spiritu et <lem n='4755' type='0'/>imbrussinauli lu corpu in<lb/> <lem n='3733' type='0'/>contumelya di prisunia et in la <lem n='3989' type='0'/>detestabili nota di li <lem n='1761' type='0'/>scali <lem n='4756' type='0'/>gemonici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1376'/>Quistu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu avia altress� ben <lem n='3436' type='0'/>ameritata la sua <lem n='719' type='0'/>dannaciuni<lb/> commu l'altri, ma <lem n='4699' type='0'/>Gneyu <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu <lem n='1825' type='0'/>Scipio filyu di<lb/> <lem n='4758' type='0'/>Yspalu ananti la <lem n='872' type='0'/>pruvau per <lem n='1700' type='0'/>experiencia que issu la putissi<lb/> <lem n='3436' type='0'/>ameritari. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que la <lem n='1101' type='0'/>pruvincia di Spangna li<lb/> fussi vinuta in sorti, ordinau lu Senatu que issu non ci <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> andari, <lem n='828' type='0'/>jungendunci quista causa: ca issu non sapia in<lb/> que guisa <lem n='1825' type='0'/>Scipio putissi ben fari. Adonca <lem n='3154' type='0'/>Corneliu per lu<lb/> <lem n='4759' type='0'/>inhunestu actu di la vita sua senza nullu ministeriu di <lem n='1101' type='0'/>pruvincia<lb/> fu condannatu per la <lem n='292' type='0'/>ligi <hi rend='italic'><lem n='3813' type='0'/>repetundarum</hi>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1377'/>N�<lb/> eciandeu la severitati di lu Senatu non amancau in <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='4760' type='0'/>Vectienu, lu quali s'avia <lem n='1008' type='0'/>talyati li <lem n='4761' type='0'/>digiti di la man drita per<lb/> tali que issu non andassi commu cavaleri in la <lem n='75' type='0'/>guerra di<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='73'/><lem n='1372' type='0'/>Ytalia. Ca issu lu Senatu, <lem n='2917' type='0'/>publicandu inprimamenti li soy beni,<lb/> lu <lem n='364' type='0'/>condanau <lem n='8' type='0'/>a perpetua <lem n='2946' type='0'/>carciri et fici tantu que lu spiritu,<lb/> lu quali issu non avia vulutu <lem n='553' type='0'/>abandunari <lem n='40' type='0'/>a la batalya hunestamenti,<lb/> issu lu consumau intra li <lem n='990' type='0'/>catini <lem n='2440' type='0'/>vituperusamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1378'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2682' type='0'/>Quissu factu <lem n='3611' type='0'/>secutandulu <lem n='2421' type='0'/>Marciu <lem n='1805' type='0'/>Curiu consulu <supplied>ke,<lb/> <lem n='370' type='0'/>volendulu tostu tirari de lu lettu</supplied> et nullu di li iuvini avissi<lb/> rispusu, adunau in sorti tucti li tribu et lu primu nomu di unu<lb/> juvini di la tribu <lem n='4762' type='0'/>Pollia, la quali era issuta ananti, tractu da<lb/> la quartara, <lem n='366' type='0'/>cummandau <lem n='1805' type='0'/>Curiu que issu fussi <lem n='2658' type='0'/>citatu. Et issu<lb/> non <lem n='92' type='0'/>rispondendu issu <lem n='1805' type='0'/>Curiu <lem n='1567' type='0'/>sutamisi li beni di lu juvini <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> hasta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1379'/>Et tantostu que lu juvini lu sappi, issu appi ricursu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu tribunali di li consuli et appellau lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li tribuni.<lb/> Intandu <lem n='4763' type='0'/>Maniu <lem n='1805' type='0'/>Curiu <lem n='2478' type='0'/>premittendu quisti paroli, ca <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> non avi misteri di quillu citadinu qui non sapi obediri, <lem n='220' type='0'/>vendiu<lb/> li soy beni et issu medemmi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1380'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� ben fu <lem n='301' type='0'/>tenaci di so propositu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu.<lb/> Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu essendu preturi <lem n='619' type='0'/>rigissi Sicilia, <lem n='338' type='0'/>essenduli<lb/> <lem n='1251' type='0'/>presentatu unu porcu salvayu multu grandi, <lem n='366' type='0'/>cummandau<lb/> que lu <lem n='4764' type='0'/>pecuraru que lu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu fussi <lem n='149' type='0'/>menatu ananti<lb/> d'issu et adimandaulu commu issu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu lu porcu. Da<lb/> poy que issu sappi que illu lu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu con unu spitu da<lb/> <lem n='1168' type='0'/>cacha, issu lu fici mictiri in <lem n='773' type='0'/>cruci. Ca issu lu consulu, per<lb/> sturbari multi <lem n='4765' type='0'/>larrunigi qui se faciannu illa provincia, avia<lb/> factu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu <lem n='630' type='0'/>generali que nullu homu tinissi in casa<lb/> nulla arma da offendiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1381'/>Dir� <lem n='653' type='0'/>alcunu qui quistu factu fu di<lb/> grandissima severitati et <lem n='703' type='0'/>crudelitati, ca per disputaciuni si p�<lb/> <lem n='4766' type='0'/>chitari <lem n='40' type='0'/>a l'una parti et <lem n='40' type='0'/>a l'altra. Ma lu tribunali di lu imperiu<lb/> publicu non <lem n='475' type='0'/>suffri que lu preturi sia <lem n='393' type='0'/>cridutu troppu <lem n='1033' type='0'/>asperu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1382'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> In quista guisa se <lem n='2167' type='0'/>exercitau la severitati in puniri li<lb/> masculi, ma eciandeu issa non fu pl� <lem n='857' type='0'/>pigra in puniri li fimini.<lb/> <lem n='1540' type='0'/>Horaciu, lu quali fu vincituri in prima di li tri <lem n='4767' type='0'/>Curiati, et<lb/> per condiciuni di la batalya fu vincituri di tucti li <lem n='2616' type='0'/>Albani,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='74'/>venendu da quilla bellissima batalya et <lem n='32' type='0'/>intrandu <lem n='40' type='0'/>a la casa,<lb/> truvau sua <lem n='3225' type='0'/>sori virgini qui era <lem n='4768' type='0'/>cita spusa di <lem n='4767' type='0'/>Curiati et plangia<lb/> per la morti di lu so <lem n='4232' type='0'/>citu pl� <lem n='3265' type='0'/>smisuratamenti ca non <lem n='375' type='0'/>convinia<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilla <lem n='485' type='0'/>etati; issu <lem n='1540' type='0'/>Horaciu, videndu z�, la <lem n='1074' type='0'/>aucisi con quilla<lb/> medemmi spata con la quali issu avia ben combatutu per la<lb/> republica, pensandu que pocu <lem n='510' type='0'/>hunesti erannu quilli lacrimi li<lb/> quali se <lem n='162' type='0'/>dunavanu <lem n='40' type='0'/>a lu amuri propriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1383'/>Lu quali <lem n='1540' type='0'/>Horaciu <lem n='2658' type='0'/>citatu<lb/> ananti lu populu per quistu factu, so <lem n='71' type='0'/>patri lu diffisi. Et<lb/> in quista guisa lu animu di la <lem n='3222' type='0'/>citella, un pocu pl� inclinatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad amuri di lu so <lem n='4232' type='0'/>citu, et appi lu so frati <lem n='199' type='0'/>crudili vindicaturi et<lb/> appi so <lem n='71' type='0'/>patri cuss� <lem n='1816' type='0'/>rigidu avucatu et diffindituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1384'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Lu Senatu, usandu da poy di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti severitati,<lb/> <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4769' type='0'/>Spiriu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3693' type='0'/>Albinu <lem n='2421' type='0'/>Marciu <lem n='1602' type='0'/>Phylippu<lb/> consuli que issi facissiru inquesta di quilli fimini li quali <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> ioki di li <lem n='4770' type='0'/>Bacanali aviannu factu <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='1664' type='0'/>dishunesti. Di li quali<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que multi ende fussiru <lem n='999' type='0'/>dannati, tucti quanti li<lb/> iudicaru li lur <lem n='1577' type='0'/>cugnati fimini intra di li lur casi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1385'/>E la laydiza<lb/> di lu vituperiu qui era multu manifesta fu <lem n='2586' type='0'/>emendata per severitati<lb/> di <lem n='2736' type='0'/>suppliciu. Ca quanta virgugna avianu facta <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> nostra citati li fimini <lem n='1662' type='0'/>purtandusi <lem n='3750' type='0'/>laydamenti tantu di laudi li<lb/> <lem n='987' type='0'/>acrisseru puniti gravusamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1386'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4771' type='0'/>Publicia, la quali avia <lem n='3501' type='0'/>intussicatu <lem n='2613' type='0'/>Postumiu <lem n='3693' type='0'/>Albinu<lb/> consulu so mari<supplied>t</supplied>u, ancura <lem n='4772' type='0'/>Lucinia, qui avia altress� <lem n='1586' type='0'/>attussicatu<lb/> <lem n='3621' type='0'/>Claudiu <lem n='4773' type='0'/>Aselu so maritu, foru <lem n='2191' type='0'/>stranguliati per decretu<lb/> di lur <lem n='960' type='0'/>parenti. Ca li severissimi homini non pensaru que<lb/> in maleficiu cuss� <lem n='1363' type='0'/>evidenti se <lem n='443' type='0'/>videssi <lem n='516' type='0'/>aspictari longu tempu<lb/> di <lem n='670' type='0'/>publica questiuni. Adonca di quilli fimini, di li quali essendu<lb/> boni et innocenti issi foranu stati diffindituri, per� ca illi<lb/> fora malvasi, issi endi foru <lem n='856' type='0'/>viachi <lem n='4774' type='0'/>judicaturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1387'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Quista severitati fu <lem n='2937' type='0'/>excitata <lem n='8' type='0'/>a <lem n='577' type='0'/>piliari <lem n='1646' type='0'/>vinndicta per<lb/> grandi malvastati et felunia. Ma la severitati di <lem n='1888' type='0'/>Metellu <lem n='4775' type='0'/>Eugnu<lb/> fu <lem n='2937' type='0'/>excitata per asay minuri causa. Lu quali, <lem n='646' type='0'/>firendu sua<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri di unu bastuni, la <lem n='1074' type='0'/>aucisi per� que issa avia bivutu<lb/> vinu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1388'/>e quillu factu non sulamenti non appi <lem n='1443' type='0'/>accusaturi, ma<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='75'/>eciandeu non appi <lem n='4776' type='0'/>reprehendituri pensandu chascunu que issa<lb/> <lem n='326' type='0'/>patiu pena di la violata <lem n='4777' type='0'/>sobrietati per optimu <lem n='454' type='0'/>essemplu.<lb/> E per certu qualuncata fimina <lem n='1509' type='0'/>disiya fori di misura lu usar di<lb/> lu vinu, issa <lem n='254' type='0'/>chudi la porta <lem n='40' type='0'/>a li homini et <lem n='40' type='0'/>a li virtuti, et <lem n='451' type='0'/>aperila<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li vicij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1389'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu orribili fu lu <lem n='4778' type='0'/>maritali curruzu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu:<lb/> ca issu lassau sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri, per� que issu avia sapputu<lb/> que sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri avia <lem n='1244' type='0'/>conversatu da fori co la <lem n='3259' type='0'/>capu <lem n='4779' type='0'/>scuperta.<lb/> Sentencia multu <lem n='1705' type='0'/>stalyata, ma non pertantu <lem n='3541' type='0'/>furtilizata per <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> rasuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1390'/>�Ca la <lem n='292' type='0'/>ligi - dis' issu - ti <lem n='369' type='0'/>determinau <lem n='1656' type='0'/>skitti li<lb/> mei ochi <lem n='40' type='0'/>a li quali tu <lem n='3091' type='0'/>adimustri la tua beliza. <lem n='8' type='0'/>A quisti <lem n='140' type='0'/>compra<lb/> instrumenti di <lem n='949' type='0'/>biliza, <lem n='8' type='0'/>a quisti seray bella, <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='975' type='0'/>cannussenza<lb/> di quisti ti <lem n='2690' type='0'/>affida. Ogni altru to <lem n='3005' type='0'/>sguardamentu, riquestu<lb/> per vacanti <lem n='4780' type='0'/>scumossa, misteri esti di <lem n='4781' type='0'/>rifrinarlu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1391'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> N� <lem n='3172' type='0'/>altramenti sentiu Quintu <lem n='4782' type='0'/>Antistiu lu vechu, <lem n='388' type='0'/>cachandu<lb/> da s� sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri. Ca issu l'avia vista parlandu secretamenti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu publicu con una <lem n='4783' type='0'/>libertina <lem n='1515' type='0'/>vulgara. Ca, <lem n='8' type='0'/>a parlari<lb/> cuss� <lem n='2537' type='0'/>factamenti, issu, <lem n='2389' type='0'/>scumossu in li <lem n='3324' type='0'/>naki et in li nutricamenti<lb/> di la <lem n='798' type='0'/>culpa et non in issa la <lem n='798' type='0'/>culpa, <lem n='162' type='0'/>dunau vindicta pl�<lb/> certa ca non era statu certu lu peccatu, per tal que issu<lb/> <lem n='88' type='0'/>mayurmenti <lem n='160' type='0'/>skiffassi la iniuria ca la <lem n='1359' type='0'/>vindicassi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1392'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Da <lem n='828' type='0'/>jungiri esti <lem n='8' type='0'/>a quisti <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3810' type='0'/>Semproniu <lem n='4784' type='0'/>Sophu, lu<lb/> quali <lem n='2458' type='0'/>infamau la <lem n='276' type='0'/>mulyeri per nota di <lem n='4785' type='0'/>ripudiu, non per altru<lb/> <lem n='4786' type='0'/>malfari si non que issa fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di sguardari li ioki senza<lb/> saputa di lu maritu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1393'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que di li exempli di la rumana severitati<lb/> tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu se ndi purria <lem n='1232' type='0'/>amagistrari, non pertantu non<lb/> ayanu <lem n='1258' type='0'/>fastidiu di <lem n='138' type='0'/>cannussiri <lem n='2475' type='0'/>summariamenti li furisteri. Li<lb/> citadini di Lacedemonia <lem n='366' type='0'/>cummandaru que li libri di <lem n='4787' type='0'/>Artilocu<lb/> fussiru purtati fora di la terra loru, per� que issi pensavanu<lb/> que la lur <lem n='1233' type='0'/>lecciuni fussi pocu hunesta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1394'/>E per� non volsiru illi<lb/> que li lur filgi li <lem n='3119' type='0'/>imbizassiru per tal que non <lem n='116' type='0'/>nucissiru pl� <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> lur <lem n='565' type='0'/>custumi ca non <lem n='3699' type='0'/>prufectavanu <lem n='40' type='0'/>a li lur ingenij. Adonca issi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='76'/><lem n='364' type='0'/>conda<supplied>na</supplied>ru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1758' type='0'/>exiliu lu grandissimu poeta, oy <lem n='4788' type='0'/>almancu proximanu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu grandissimu, per� que per soy versi issu avia strazata<lb/> per so mal diri la casa <lem n='40' type='0'/>a la quali issu <lem n='2640' type='0'/>dissamava et <lem n='906' type='0'/>malvulia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1395'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li <lem n='2179' type='0'/>Attenisi <lem n='364' type='0'/>condanpnaru <lem n='8' type='0'/>a pena capitali <lem n='4789' type='0'/>Trigonara,<lb/> lu quali in lu officiu di la salutaciuni avia <lem n='247' type='0'/>lusengatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2609' type='0'/>Dariu<lb/> <lem n='1065' type='0'/>salutandulu <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di quilla genti, ca <lem n='8' type='0'/>ad issi paria<lb/> multu forti que per humili <lem n='231' type='0'/>lusinghi di unu citadinu fussi<lb/> <lem n='1567' type='0'/>suttamisu lu hunuri di la citati tucta <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='442' type='0'/>signuria di li Persiani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1396'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> J� <lem n='3104' type='0'/>secuta <lem n='4790' type='0'/>Cambisses, lu qual fu di inusitata severitati.<lb/> Lu quali fici <lem n='4791' type='0'/>scurchari unu malvasu iudici et la pelli sua fici<lb/> <lem n='4792' type='0'/>inclavari <lem n='40' type='0'/>a la sedia di so filyu, et <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='520' type='0'/>sederi locu <lem n='8' type='0'/>a iudicari.<lb/> Ma issu, essendu <lem n='1601' type='0'/>rigi et <lem n='2304' type='0'/>barbaru, <supplied>providi</supplied> per <lem n='199' type='0'/>crudili et per<lb/> <lem n='43' type='0'/>nova pena di iudici <supplied>ke nullu iudici</supplied> se putissi da poy corrumpiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1397'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti et facti con grandi gravitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1398'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi et bona parti di laudi intra li nobili homini<lb/> <lem n='219' type='0'/>guadagnanu quilli, di li quali <lem n='8' type='0'/>ad eterna memoria si <lem n='2882' type='0'/>ricuntanu<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi dicti oy facti con <lem n='1676' type='0'/>debita gravitati; di la gran copia di li<lb/> quali <lem n='45' type='0'/>scrivamundini con troppu <lem n='873' type='0'/>avara manu, n� ancura con<lb/> troppu <lem n='1984' type='0'/>disyiusa, z� que pl� <lem n='1619' type='0'/>satisfaza <lem n='40' type='0'/>a lu desideriu ca non habundi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1197' type='0'/>sacietati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1399'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> La citati nostra essendu <lem n='596' type='0'/>percossa per la <lem n='246' type='0'/>pestilencia di<lb/> Canna, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que la saluti di la republica <lem n='2522' type='0'/>suspisa con<lb/> multu sutili <lem n='1129' type='0'/>filu <lem n='2138' type='0'/>dipindissi da la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni, per tal<lb/> que li lur animi fussiru pl� constanti <lem n='8' type='0'/>a diffendiri lu rumanu<lb/> imperiu, <lem n='40' type='0'/>a la mayur parti di lu Senatu <lem n='429' type='0'/>placia que li principi<lb/> di li <lem n='1809' type='0'/>Latini se <lem n='4793' type='0'/>sutesligissiru <lem n='40' type='0'/>a lu lur ordini. Ma <lem n='4794' type='0'/>Amiu Capuanu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='77'/>dicia eciandeu que l'unu di li consuli di <lem n='1052' type='0'/>Ruma se facissi <lem n='8' type='0'/>a Capua<lb/> oy di Capua: cuss� era <lem n='4795' type='0'/>scamachatu et <lem n='1128' type='0'/>debili lu spiritu di<lb/> lu rumanu imperiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1400'/>Et intandu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu <lem n='2047' type='0'/>Torquatu, filyu di<lb/> quillu lu quali avia sconfittu li <lem n='1809' type='0'/>Latini per nobili batalya apressu<lb/> di <lem n='4796' type='0'/>Vesseri, gridau, con la pl� clara <lem n='107' type='0'/>vuci que issu <lem n='120' type='0'/>potti, que<lb/> se <lem n='653' type='0'/>alcunu di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni soy fussi ausanti di diri<lb/> cutal sentencia, issu lu <lem n='1074' type='0'/>aucidiria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1401'/>Quisti <lem n='4103' type='0'/>aminazzi di un sul<lb/> homu, et <lem n='2678' type='0'/>arinderu lu <lem n='488' type='0'/>calur primeru <lem n='40' type='0'/>a li animi qui <lem n='1597' type='0'/>languianu,<lb/> et non <lem n='475' type='0'/>sufferseru que <lem n='1372' type='0'/>Ytalya se levassi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3014' type='0'/>egualari la rasuni di<lb/> la citati con nuy insembla. Ca commu <lem n='1372' type='0'/>Ytalia cessi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> per l'armi di lu <lem n='71' type='0'/>patri, cuss� eciandeu fici per li paroli di lu filyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1402'/>Eciandeu <lem n='1881' type='0'/>eguali gravitati fu quilla di quillu <lem n='4797' type='0'/>Maulyu, <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu quali, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu consulatu li fussi <lem n='96' type='0'/>prufertu per<lb/> <lem n='630' type='0'/>general consentimentu di tutti et issu lu <lem n='287' type='0'/>recusassi sutta <lem n='1143' type='0'/>scusa<lb/> di malatia di ogni, et <lem n='4110' type='0'/>instandu da lu intuttu li Rumani que<lb/> issu fussi consulu: �<lem n='1824' type='0'/>Cirkati un altru, - diss' issu - <lem n='460' type='0'/>segnur<lb/> Rumani, lu qual sia vostru consulu. Ca se vuy me <lem n='211' type='0'/>constringiti<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='13' type='0'/>essirilu, n�n <lem n='120' type='0'/>puroyu <lem n='145' type='0'/>sustinniri <supplied>li vostri <lem n='565' type='0'/>costumi, n� voi</supplied> lu<lb/> meu imperiu�. Parola cuss� gravusa di homu privatu sanza<lb/> officiu, quali foranu stati li dignitati di lu so consulatu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1403'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> De nienti fu pl� <lem n='857' type='0'/>pigra la gravitati di <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emilianu<lb/> oy in la <lem n='532' type='0'/>curti oy in so <lem n='2919' type='0'/>arengari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='638' type='0'/>consiliu. Lu quali, avendu<lb/> unu so compagnu censuri qui avia nomu <lem n='4798' type='0'/>Nummiu lu quali<lb/> commu era nobili cuss� era issu di <lem n='2039' type='0'/>lassiva vita, <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4108' type='0'/>prorostri<lb/> que issu faria ogni cosa per la mayestati di lu populu di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma, oy <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni li <lem n='162' type='0'/>dunassiru oy non li <lem n='162' type='0'/>dunassiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1404'/>Issu<lb/> medemmi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu <lem n='4732' type='0'/>Galba et <lem n='2828' type='0'/>Aurelyu<lb/> di lu Senatu <lem n='545' type='0'/>contendissiru di paroli qual di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> essiri mandatu in Spagna contra <lem n='4799' type='0'/>Juriatu, et di z� era grandi<lb/> <lem n='609' type='0'/>discensiuni intra li <lem n='2190' type='0'/>senaturi et tucti <lem n='516' type='0'/>aspectavannu supra z� la<lb/> sentencia di issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, qui dicissi z� qui l'ende paria: �<lem n='8' type='0'/>A me<lb/> non placi - dis' issu - que vuy manditi n� l'unu n� l'altru:<lb/> ca lu unu non avi nienti et <lem n='40' type='0'/>a l'altru non <lem n='568' type='0'/>bastiria tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1405'/><lem n='81' type='0'/>Judicandu per quisti soy paroli que altress� esti <lem n='387' type='0'/>mala magistra<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='78'/>di grandi imperiu la puvirtati commu la avaricia. Per<lb/> lu qual dictu issu <lem n='2484' type='0'/>ottinni que nullu di li <lem n='31' type='0'/>duy enci fu mandatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1406'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu, mandatu per legatu da lu Senatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3626' type='0'/>Antiocu <lem n='1601' type='0'/>rigi per tal que issu <lem n='3626' type='0'/>Antiocu se <lem n='280' type='0'/>astinnissi da la<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra, la quali issu facia contra <lem n='1559' type='0'/>Tulumeu, <lem n='2620' type='0'/>Pumpillu essendu<lb/> vinnutu <lem n='8' type='0'/>ad issu et <lem n='3626' type='0'/>Antiocu li <lem n='1572' type='0'/>purgissi la man dritta cu animu<lb/> <lem n='165' type='0'/>prumptu et con vultu multu <lem n='1422' type='0'/>amighivili, ipsu <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu non li<lb/> volssi porgiri la sua manu; ma ananti li <lem n='3' type='0'/>dedi li <lem n='2376' type='0'/>tavulitti qui<lb/> continianu z� que li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='366' type='0'/>cummandavanu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1407'/>Li quali commu<lb/> <lem n='3626' type='0'/>Antiocu li appi letti <lem n='39' type='0'/>dissi que issu <lem n='102' type='0'/>parlaria supra z� cu li<lb/> soy amici. E <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu, curruzzatu per� que <lem n='3626' type='0'/>Antiocu enci <lem n='3' type='0'/>dava<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='4800' type='0'/>ritardanza, fici <lem n='1528' type='0'/>inturnu di <lem n='3626' type='0'/>Antiocu unu <lem n='3346' type='0'/>circhu in<lb/> terra cu la virga que issu tinia in la manu: �Ananti - dis' issu<lb/> - que tu ti parti di quistu <lem n='3346' type='0'/>circhu, <lem n='351' type='0'/>dami <lem n='1624' type='0'/>risposta, la quali eu<lb/> riporti <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1408'/>Non <lem n='393' type='0'/>cridirissi que unu legatu avissi parlatu,<lb/> ma que tucta la <lem n='532' type='0'/>curti di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fussi stata locu. Ca incontinenti<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi affirmau et <lem n='39' type='0'/>dissi que issu faria di guisa que <lem n='1559' type='0'/>Tullumeu<lb/> non aviria querela incontra d'issu. Et intandu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> perfini <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu li pilyau la manu dritta commu manu di<lb/> <lem n='27' type='0'/>cumpagnu et d'amicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1409'/>O commu esti <lem n='2306' type='0'/>efficaci et putirusa la <lem n='2108' type='0'/>precisa<lb/> gravitati di lu animu et di la parola! In un medemmi <lem n='308' type='0'/>momentu<lb/> <lem n='2807' type='0'/>inspaguriu lu <lem n='1874' type='0'/>riyami di <lem n='2764' type='0'/>Surria et ressi <lem n='1220' type='0'/>Egiptu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1410'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eu non <lem n='349' type='0'/>sachu si eu <lem n='2' type='0'/>diya pensari ananti li paroli di<lb/> <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu oy li soy facti, ca et <lem n='40' type='0'/>a l'unu et <lem n='40' type='0'/>a l'altru <lem n='2528' type='0'/>enc'esti quasi<lb/> <lem n='137' type='0'/>maravilyusa furtiza. <lem n='2365' type='0'/>Resistendu issu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1659' type='0'/>iniusta<lb/> <lem n='1784' type='0'/>preghera di unu so amicu et quillu so amicu dicendu, commu<lb/> multu curruzatu que issu era: �Adonca que me fa, oy que<lb/> misteri esti <lem n='8' type='0'/>a mi, la tua amistati se tu non <lem n='46' type='0'/>fay z� di que eu ti<lb/> <lem n='99' type='0'/>pregu ?�, �Ananti, - rispusi <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu - que mi vali la tua, si<lb/> eu <lem n='16' type='0'/>aiu di fari cosa <lem n='1664' type='0'/>dishunesta per ti?� <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1411'/><lem n='8' type='0'/>A quista <lem n='107' type='0'/>vuci fu <lem n='4373' type='0'/>consententi<lb/> et simili quilla opera di <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu, la quali eu dir�. Quandu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='79'/>issu non per sua <lem n='798' type='0'/>culpa, ma pl� per una <lem n='609' type='0'/>dissensiuni, la quali era<lb/> intra li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, fu <lem n='999' type='0'/>dannatu et mandatu in <lem n='1758' type='0'/>exiliu, n� <lem n='825' type='0'/>vestiu<lb/> roba di <lem n='1312' type='0'/>trivulu, n� lassau li signali di lu <lem n='2190' type='0'/>senaturi, n� <lem n='660' type='0'/>chicau li<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani, inclinandusi <lem n='40' type='0'/>a li pedi di li iudici, n� <lem n='39' type='0'/>dissi nulla cosa pl�<lb/> humili di lu <lem n='161' type='0'/>sp<supplied>l</supplied>enduri di li <lem n='431' type='0'/>anni soy passati. Et fici z� que lu<lb/> <lem n='216' type='0'/>periculu in que issu stava non <supplied>fussi</supplied> <lem n='4801' type='0'/>impedicamentu di sua<lb/> gravitati, ma certu <lem n='2352' type='0'/>experimenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1412'/>Et eciandeu con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que la vitoria di <lem n='3232' type='0'/>Sylla li <lem n='162' type='0'/>dunava que issu riturnassi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma,<lb/> issu rimasi, per tal que issu non facissi contra li <lem n='292' type='0'/>ligi. Per la<lb/> quali cosa lu <lem n='1924' type='0'/>supranomu di la felicitati pl� iustamenti fora statu<lb/> <lem n='1329' type='0'/>assignatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='565' type='0'/>custumi di lu <lem n='2232' type='0'/>gravusissimu homu, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu,<lb/> ca <lem n='40' type='0'/>a li armi di lu mobili et <lem n='2710' type='0'/>inputenti, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='3232' type='0'/>Sylla. Ca<lb/> z� que <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='1884' type='0'/>rapiu, <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu <lem n='3436' type='0'/>ameritau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1413'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3238' type='0'/>Brutu, lu quali ananti fu <lem n='1938' type='0'/>parricida di li soy<lb/> virtuti ca di lu <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='723' type='0'/>z� fu Cesar, - ca per unu sulu<lb/> factu, et issu dirupau li soy virtuti in profundu d'<lem n='704' type='0'/>abyssu, et<lb/> tucta la memoria di lu so nomo <lem n='296' type='0'/>spasi per unu <lem n='4802' type='0'/>inexcusabili<lb/> blasmu-, issu <lem n='2' type='0'/>devendu <lem n='1411' type='0'/>incumenzari la ultima batalya que issu<lb/> may facissi et dicenduli <lem n='653' type='0'/>alcuni homini ca non era bonu lu<lb/> <lem n='952' type='0'/>cumbatiri: �<lem n='4803' type='0'/>Confidatamenti - dis' issu - eu <lem n='524' type='0'/>vau <lem n='40' type='0'/>a la batalya,<lb/> ca ogy oy vinchir� lu <lem n='743' type='0'/>drittu, oy eu no ndi <lem n='225' type='0'/>curir� nienti�. Ca<lb/> issu si avia misu in cori di non putiri viviri senza vittoria, n�<lb/> muriri senza <lem n='912' type='0'/>securitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1414'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='123' type='0'/>menciuni di lu quali mi <lem n='1567' type='0'/>suttamitti <lem n='8' type='0'/>a ricuntari unu<lb/> dictu, quali fu <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='830' type='0'/>inver <lem n='3623' type='0'/>Drusiu <lem n='3238' type='0'/>Brutu con grandi gravitati.<lb/> soy palazi. Adonca quillu qui <lem n='4804' type='0'/>inprimeru fu <lem n='919' type='0'/>habitaculu di<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='80'/>Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que quasi tucta Lusitania li fussi stata <lem n='2678' type='0'/>arinduta,<lb/> et di tutta quilla genti <lem n='1656' type='0'/>skitta la citati <lem n='4805' type='0'/>Cinniva si diffindissi<lb/> <lem n='4225' type='0'/>pertinaciment<supplied>i</supplied> da issu, <lem n='278' type='0'/>tentandula <lem n='3623' type='0'/>Drusu Bruttu que issa<lb/> se <lem n='2708' type='0'/>riscatassi per munita et issu la <lem n='399' type='0'/>lassaria di <lem n='952' type='0'/>cumbatirila, tucta<lb/> la citati, quasi per una <lem n='471' type='0'/>buka, rispusi <lem n='40' type='0'/>a li legati di <lem n='3238' type='0'/>Brutu que<lb/> li lur antecessuri et mayuri lur avia lassatu <lem n='994' type='0'/>ferru con qui si<lb/> <lem n='595' type='0'/>diffindissiru et non auru con qui si <lem n='2708' type='0'/>riscattassiru da lu <lem n='687' type='0'/>jmperadur<lb/> avaru. Senza <lem n='725' type='0'/>dubiu, melyu fora statu que li homini di<lb/> nostru sangui avissiru dittu z� ananti ca audutu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1415'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per certu la natura <lem n='149' type='0'/>menau <lem n='8' type='0'/>a quilli in quisti vestigij<lb/> di gravitati. Ma <lem n='1552' type='0'/>Socrati, clarissima furtiza di la dotrina di li<lb/> Greci, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='3089' type='0'/>chaytassi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes supr'una<lb/> <lem n='217' type='0'/>periculusa et murtali <lem n='1800' type='0'/>accusa, et unu avucatu, qui avia nomu<lb/> <lem n='4806' type='0'/>Lisias, li avissi <lem n='1202' type='0'/>composta una diffinsiuni, la quali issu <lem n='1552' type='0'/>Socrati<lb/> la <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='264' type='0'/>ricitari <lem n='40' type='0'/>a lu iudiciu, la quali era multu humili et piatusa<lb/> commu <lem n='375' type='0'/>convinia <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='216' type='0'/>periculu presenti: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1416'/>�Levami <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> - <lem n='39' type='0'/>dissu <lem n='1552' type='0'/>Socrates - quista tua oraciuni, ca si eu, standu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la ultima <lem n='2207' type='0'/>sulitudini, fussi statu <lem n='1027' type='0'/>aductu <lem n='8' type='0'/>a z�, que eu la avissi<lb/> <lem n='264' type='0'/>ricitata, eu medemmi mi <lem n='4807' type='0'/>condampnaria dignu di morti�. Issu<lb/> <lem n='1552' type='0'/>Socrati <lem n='2378' type='0'/>sprezau la vita per tal que issu non <lem n='2916' type='0'/>amancassi di sua<lb/> gravitati, et volsi ananti muriri <lem n='1552' type='0'/>Socrati ca <lem n='1077' type='0'/>supraviviri commu<lb/> <lem n='3052' type='0'/>Lisia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1417'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Quantu quistu fu grandi in sapiencia tantu fu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> in factu d'armi. Lu quali <lem n='39' type='0'/>dissi quilla nobili parola, la quali<lb/> eu dir�. Avendu i� <lem n='872' type='0'/>pruvata <lem n='2609' type='0'/>Dariu la sua virtuti per <lem n='31' type='0'/>duy batalgi<lb/> <lem n='4808' type='0'/>campali et <lem n='2159' type='0'/>prumetenduli per� parti di lu so <lem n='1874' type='0'/>riyamu, quilla<lb/> qui esti apressu lu monti Tauru et, ultra z�, <lem n='370' type='0'/>vulenduli <lem n='3' type='0'/>dari la<lb/> <lem n='1547' type='0'/>filya per <lem n='276' type='0'/>mulyeri con <lem n='65' type='0'/>deci <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='1051' type='0'/>centu milia talenti, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1418'/>et avendu<lb/> dictu <lem n='4150' type='0'/>Parmenio <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1650' type='0'/>Alexandru que issu lu faria se issu fussi<lb/> qui <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, rispusi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru: �Et eu lu faria, si eu fussi<lb/> comu tu�. O <lem n='107' type='0'/>vuci conrespondenti <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1501' type='0'/>vitorij i� facti, et<lb/> digna <lem n='8' type='0'/>a cuy fussi <lem n='162' type='0'/>dunata la terza vitoria commu acadiu da<lb/> poy!<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='81'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1419'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quista <lem n='107' type='0'/>vuci et fu di <lem n='344' type='0'/>magnificu animu, et di <lem n='2288' type='0'/>prosperu<lb/> statu. Ma quilla <lem n='107' type='0'/>vuci per la quali li legati di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij,<lb/> essendu <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='1602' type='0'/>Phylippu so <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='2396' type='0'/>testimoniaru la misera<lb/> condiciuni di la sua furtiza, fu pl� <lem n='778' type='0'/>gluriusa ca desiderabili. Ca<lb/> issi rispusiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, lu quali <lem n='1919' type='0'/>agravava la lur citati di <lem n='1479' type='0'/>gravizi<lb/> non <lem n='4809' type='0'/>purtabili, que si issu <lem n='169' type='0'/>perseverassi in <lem n='366' type='0'/>cumandar loru<lb/> cosa pl� gravusa di la morti, issi <lem n='746' type='0'/>sligirianu di muriri ananti<lb/> ca <lem n='250' type='0'/>farla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1420'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> N�n fu di <lem n='651' type='0'/>puca gravitati lu dictu di unu <lem n='4810' type='0'/>Spartanu, lu<lb/> quali, essendu <lem n='2067' type='0'/>excellenti et di gentiliza et di sanctitati, vinchutu<lb/> que fu in la peticiuni di unu officiu, <lem n='39' type='0'/>dissi claramenti que<lb/> multu avia issu grandi <lem n='3117' type='0'/>aligria di z� que la sua citati avia <lem n='653' type='0'/>alcuni<lb/> homini melyuri ca issu, per la quali parola issu <lem n='3014' type='0'/>egualau<lb/> la <lem n='3087' type='0'/>repulsa <lem n='40' type='0'/>a lu hunuri.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1421'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di la justicia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1422'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Tempu esti ogimay di andari eciandeu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4811' type='0'/>secretanzi<lb/> di la iusticia in li quali sempri se <lem n='1728' type='0'/>travolgi la consideraciuni<lb/> di lu <lem n='3987' type='0'/>equu et bonu factu con <lem n='1228' type='0'/>religiusa <lem n='4812' type='0'/>observaciuni, et uvi lu<lb/> studiu di la verecundia <lem n='1779' type='0'/>cedi <lem n='40' type='0'/>a la rasuni di la <lem n='2097' type='0'/>cupiditati et nulla<lb/> cosa <lem n='121' type='0'/>pari utili, la quali pocu <lem n='121' type='0'/>pari hunesta. E lu so grandissimu<lb/> et certissimu exemplu esti la nostra citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1423'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3217' type='0'/>Camillu lu consulu, tenendu <lem n='2509' type='0'/>assiyati li <lem n='4813' type='0'/>Faliski, lu mastru<lb/> di lu jocu <lem n='157' type='0'/>suttrassi da <lem n='434' type='0'/>intru la terra multi et nobilissimi<lb/> <lem n='3078' type='0'/>citelli commu per andar <lem n='8' type='0'/>a <lem n='184' type='0'/>sulazzu, et <lem n='3682' type='0'/>aminauli <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi di li<lb/> Rumani. Li quali si issi fussiru stati pilyati et ritinuti, non<lb/> era <lem n='725' type='0'/>dubiu nullu que li <lem n='4813' type='0'/>Faliski, lassata la <lem n='2868' type='0'/>pertinacia di lu <lem n='2508' type='0'/>guerreyari,<lb/> issi si aviriannu <lem n='2176' type='0'/>arinduti <lem n='40' type='0'/>a lu nostru <lem n='687' type='0'/>jmperaduri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1424'/>In<lb/> quillu casu lu Senatu <lem n='81' type='0'/>judicau que li <lem n='3078' type='0'/>citelli <lem n='2331' type='0'/>remenassiru lu lur<lb/> mastru <lem n='3389' type='0'/>atacatu intra la citati et que lu <lem n='3757' type='0'/>azotassiru con virghi;<lb/> per la quali justicia li animi di li citadini foru prisi, li <lem n='2878' type='0'/>furtilizi<lb/> di li quali non si puttianu aviri per forza. Ca li <lem n='4813' type='0'/>Faliski,<lb/> vinchuti pl� per beneficiu ca per armi, aperseru li porti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> Rumani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1425'/>Quilla medemmi citati, <lem n='1265' type='0'/>revellanduse <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati ma<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='82'/>sempri <lem n='3069' type='0'/>fracazata per <lem n='357' type='0'/>contrariusi batalgi, <lem n='40' type='0'/>a la perfini s'<lem n='2176' type='0'/>arindiu<lb/> per forza <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3763' type='0'/>Luttaciu lu consulu e vulendu issu <lem n='3763' type='0'/>Luttaciu <lem n='4470' type='0'/>arayari<lb/> iscontra d'issa, poy que lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma sappi da <lem n='763' type='0'/>nutar<lb/> <lem n='3723' type='0'/>Papiriu, per manu di lu quali per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu consulu<lb/> erannu stati scritti li <lem n='672' type='0'/>patti et li <lem n='2728' type='0'/>convigni commu erannu<lb/> <lem n='2678' type='0'/>arinduti, et fu certificatu lu populu que li <lem n='4813' type='0'/>Faliski aviannu dati<lb/> non <lem n='40' type='0'/>a lu putiri, ma ananti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='935' type='0'/>fidi di li Rumani, <lem n='472' type='0'/>dipossi et<lb/> <lem n='4814' type='0'/>adimisi tutta la <lem n='372' type='0'/>ira con placivili animu, et contrastau insemblamenti<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a li forzi di lu odiu, qui non so usati di <lem n='347' type='0'/>vincirsi<lb/> <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti, et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3406' type='0'/>obsequiu di la victoria, la quali <lem n='1117' type='0'/>aministra<lb/> licencia di far z� que homu voli, per tal que issu non vinnissi<lb/> mancu <lem n='40' type='0'/>a la iusticia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1426'/>Issu medemmi lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='4038' type='0'/>Clodiu lu quali per so bon aguru avia<lb/> <lem n='577' type='0'/>pyllyati quilli da <lem n='4815' type='0'/>Camerinu et aviali venduti sutta di la hasta,<lb/> j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que ben vidia lu populu et que lu <lem n='152' type='0'/>tresoru era <lem n='987' type='0'/>acrissutu<lb/> di munita et li lur <lem n='3816' type='0'/>finayti erannu <lem n='987' type='0'/>acrissuti di campi, per�<lb/> ki paria cosa facta da lu imperaduri non beni, et <lem n='4816' type='0'/>liquidamenti<lb/> con <lem n='935' type='0'/>fidi ficili <lem n='3292' type='0'/>incirkari tutti con grandi sullicitudini et <lem n='4817' type='0'/>rescattauli<lb/> tutti et <lem n='1329' type='0'/>assignauli locu per <lem n='729' type='0'/>habitarci in lu monti <lem n='1768' type='0'/>Aventinu,<lb/> et <lem n='324' type='0'/>restitu� loru li lur possessiuni, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1427'/>et <lem n='162' type='0'/>dunau la munita loru<lb/> avuta di la lur vinditta non <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti, ma <lem n='8' type='0'/>a fari <lem n='377' type='0'/>loki sacrati<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a far certi sacrificij. Et fici per lu <lem n='165' type='0'/>pruntissimu <lem n='1318' type='0'/>temuri di sua<lb/> iusticia que quilli di <lem n='4815' type='0'/>Camerinu se <lem n='120' type='0'/>poctiru alegrari di la sua<lb/> <lem n='2870' type='0'/>distruciuni, per la <anchor type='note' n='5'/>quali<anchor type='endnote'/> issi erannu cuss� <lem n='1762' type='0'/>renassuti oy resuscitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1428'/>Quilli <lem n='447' type='0'/>cosi li quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='3333' type='0'/>ricuntati foru manifesti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> nostri <lem n='1172' type='0'/>hedificij et <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='3816' type='0'/>finayti, ma z� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta fu <lem n='296' type='0'/>spasu<lb/> per tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mondu. <lem n='4818' type='0'/>Timoclaru di <lem n='4819' type='0'/>Ambracia <lem n='34' type='0'/>prumittiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1934' type='0'/>Fabriciu<lb/> lu consulu que issu <lem n='1074' type='0'/>aucidiria per veninu <lem n='1653' type='0'/>Pirru lu <lem n='1601' type='0'/>rigi<lb/> per <lem n='20' type='0'/>mani di so filyu, lu quali <lem n='3' type='0'/>dava biviri <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1653' type='0'/>Pirru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1429'/>Quista<lb/> cosa essendu ripurtata <lem n='3090' type='0'/>dananti lu Senatu, mandandu soy ligati<lb/> lu Senatu amunistau <lem n='1653' type='0'/>Pirru que issu se guardassi pl� <lem n='2877' type='0'/>cautamenti<lb/> da quisti cutali insidij, <lem n='491' type='0'/>arricurdandussi que <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='1276' type='0'/>hedificata da lu filyu di Marti <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='149' type='0'/>menar <lem n='8' type='0'/>a fini li soy guerri<lb/> cu armi, non con tossicu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1430'/>e <lem n='1623' type='0'/>celau lu nomu di <lem n='4818' type='0'/>Timoclaru jn<lb/> <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li mayneri <lem n='1291' type='0'/>abrazandu la <lem n='4263' type='0'/>equitati ca n�n volssi <lem n='303' type='0'/>rimoviri<lb/> lu inimicu per mal exemplu n�n volsi eciandeu <lem n='213' type='0'/>manifestari<lb/> quillu lu quali era apparichatu di <lem n='1081' type='0'/>complaciri <lem n='40' type='0'/>a li Rumani.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='83'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1431'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Summa justicia fu <lem n='138' type='0'/>cannussuta et vista in li <lem n='30' type='0'/>quatru tribuni<lb/> ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu lur <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni<lb/> avissi factu <lem n='2658' type='0'/>citari ananti lu populu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4820' type='0'/>Atraninu sutta lu<lb/> quali, essendu lur <lem n='685' type='0'/>duca, quilli <lem n='30' type='0'/>quatru tribuni con certi altri<lb/> homini da cavallu avianu <lem n='1224' type='0'/>adrizata et <lem n='844' type='0'/>currecta la nostra skera,<lb/> la quali era j� inclinata da li Volsci apressu <lem n='4821' type='0'/>Ferrugini, <lem n='365' type='0'/>juraru<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4108' type='0'/>prorostri que sempri <lem n='12' type='0'/>starianu sucidi et <lem n='4822' type='0'/>inculti fin intantu<lb/> que lu lur imperaduri non seria soltu da quilla <lem n='1800' type='0'/>acusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1432'/>Ca non<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinniru li nobili juvini n� pottiru vidiri que quillu lu quali<lb/> issi standu armati lu aviannu diffisu cu li lur plaghi et cu lu<lb/> so sangui propriu, standu issi togati, fussi in <lem n='216' type='0'/>periculu di la<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuna. Per la quali cosa lu consilyu iustamenti smossu constrinsi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu qui se <lem n='1529' type='0'/>retrahyssi da quilla <lem n='1800' type='0'/>accusa.<lb/> <formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> In quilla medemmi guisa fu factu da <lem n='3124' type='0'/>Graccu <lem n='8' type='0'/>ad unu<lb/> exemplu qui <lem n='3104' type='0'/>seguta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1433'/>Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu et<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu, qui erannu stati censuri et per la lur <lem n='2274' type='0'/>supercha<lb/> severitati avianu <lem n='4823' type='0'/>exasperata in contra di loru la mayur parti<lb/> di la nostra citati, <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu tribunu di lu populu li <lem n='2658' type='0'/>citau <lem n='1482' type='0'/>ambiduy<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu. Lu quali <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu, ultra la comuni<lb/> <lem n='2214' type='0'/>aspriza di quilli, eciandeu per privata causa era curruzatu <lem n='830' type='0'/>inver<lb/> d'illi. Ca issi avianu factu dirupari da unu publicu <lem n='90' type='0'/>muru<lb/> unu sou <lem n='875' type='0'/>distrittu <lem n='1191' type='0'/>cussinu qui appi nomu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1434'/>In lu quali<lb/> judiciu multi <lem n='3804' type='0'/>centurij <lem n='364' type='0'/>condanpnavanu apertamenti <lem n='3621' type='0'/>Claudiu; di<lb/> la <lem n='2952' type='0'/>absolucioni di <lem n='3124' type='0'/>Graccu paria quasi que tucti s'enci <lem n='119' type='0'/>acurdassiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1435'/>Lu quali <lem n='3124' type='0'/>Graccu iurau claramenti que se di so <lem n='27' type='0'/>cumpagnu<lb/> fussi data gravusa sentencia, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que li lor facti<lb/> eranu stati pari, issu <lem n='4824' type='0'/>subiria quilla medemmi pena di <lem n='1758' type='0'/>exiliu,<lb/> la quali aviria so <lem n='27' type='0'/>cumpagnu. E per quilla justicia di <lem n='3124' type='0'/>Graccu<lb/> tutta quilla <lem n='352' type='0'/>tempestati et <lem n='372' type='0'/>ira fu <lem n='303' type='0'/>rimossa et da li <lem n='410' type='0'/>capi et da li<lb/> beni di l'unu et di l'altru. Ca lu populu assolsi per sentencia<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu e <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu <lem n='1159' type='0'/>remisi la <lem n='1800' type='0'/>acusa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3124' type='0'/>Graccu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1436'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Grandi laudi ripurtau eciandeu quillu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li tribuni<lb/> que, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que unu di lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu, <lem n='723' type='0'/>z� fu <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='84'/><lem n='4557' type='0'/>Cotta, <lem n='965' type='0'/>confidandusi di la sacrosancta putestati sua, non vulissi<lb/> satisfari <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2160' type='0'/>credituri, ordinaru l'altri tribuni que si issu<lb/> non pagassi la munita n� <lem n='162' type='0'/>dunassi <lem n='1349' type='0'/>plegiria di pagari se li <lem n='2160' type='0'/>credituri<lb/> li <lem n='2793' type='0'/>riquirissiru, supra z� issu lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu li <lem n='1494' type='0'/>ayutaria, <lem n='954' type='0'/>pensandussi<lb/> que iniqua cosa fora que la maiestati <lem n='670' type='0'/>publica <lem n='2647' type='0'/>favurissi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la privata <lem n='2109' type='0'/>perfidia. Adonca <lem n='4557' type='0'/>Cotta in lu <lem n='3351' type='0'/>tribunatu commu<lb/> in <lem n='653' type='0'/>alcunu templu sacratu strassi la iusticia locu <lem n='3161' type='0'/>amuchata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1437'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eu passir� <lem n='8' type='0'/>ad unu altres� beni nobili actu: <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu<lb/> <lem n='3275' type='0'/>Domiciu, tribunu di lu populu, <lem n='1235' type='0'/>appellau in iudiciu <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='3571' type='0'/>Scauru, principi di la citati, per tal que si la fortuna lu avissi<lb/> <lem n='2647' type='0'/>favuritu, issu lu <lem n='486' type='0'/>destruyssi, et si non, <lem n='4788' type='0'/>almancu <lem n='2916' type='0'/>amancassi <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> cosa di so statu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1438'/>Et con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu ardissi<lb/> tuttu per <lem n='209' type='0'/>abatiri <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, unu <lem n='1937' type='0'/>sclavu di <lem n='3571' type='0'/>Scauru vinni<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu una nocti, <lem n='2159' type='0'/>promittenduli que issu li diria<lb/> multi et gravusi peccati di so <lem n='460' type='0'/>signuri, per li quali issu lu <lem n='120' type='0'/>putia<lb/> <lem n='624' type='0'/>gravari <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1800' type='0'/>accusa. In unu medemmi <lem n='1036' type='0'/>pettu, et <lem n='3275' type='0'/>Domiciu, et<lb/> inimicu di <lem n='3571' type='0'/>Scauru, qui si <lem n='1900' type='0'/>adunava beni di la malvastati di lu<lb/> servu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1439'/>Ma la justicia vinsi lu odiu: ca incontinenti, et li soy<lb/> aurichi <lem n='1518' type='0'/>clusi et eciandeu la bucca di lu servu <lem n='4825' type='0'/>inserata, <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que issu fussi <lem n='781' type='0'/>mannatu <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='3571' type='0'/>Scauru. O <lem n='1443' type='0'/>accusaturi non<lb/> dicu da essiri <lem n='80' type='0'/>amatu da lu so <lem n='1057' type='0'/>accusatu, ma per certu da essiri<lb/> laudatu! Lu quali lu populu tantu per l'altri soy virtuti commu<lb/> eciandeu pir quistu factu pl� vulunteri lu fici et consulu<lb/> et censuri et pontifici <lem n='3181' type='0'/>maximu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1440'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> N�n <lem n='3172' type='0'/>altramenti se purtau <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1941' type='0'/>Crassu in unu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> judiciu. Issu avia purtatu in scriptu lu nomu di <lem n='4826' type='0'/>Cayu<lb/> <lem n='3627' type='0'/>Neyu Carbuni per intenciuni di <lem n='2404' type='0'/>nocirili commu di so grandi<lb/> inimicu; ma non pertantu que unu scrignu lu quali unu servu<lb/> di Carbuni avia purtatu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti, lu quali scrignu continia<lb/> multi <lem n='447' type='0'/>cosi per li quali <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti issu Carbuni <lem n='120' type='0'/>putia essiri<lb/> <lem n='662' type='0'/>oppressu, cuss� signatu commu era con tuttu lu servu <lem n='3389' type='0'/>atacatu<lb/> lu rimandau <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3571' type='0'/>Scauru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1441'/>In que guisa donca <lem n='393' type='0'/>credemu<lb/> nuy que la justicia fussi <lem n='1061' type='0'/>vigurusa quandu nuy vidimu que issa<lb/> avia tantu <lem n='655' type='0'/>viguri intra li <lem n='1443' type='0'/>acusaturi et li <lem n='1442' type='0'/>accusati?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1442'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4827' type='0'/>Jam fu tempu que <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla non <lem n='80' type='0'/>amava tantu la sua<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='85'/>saluti commu la destruciuni di <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu <lem n='3026' type='0'/>Ruffu, per� que issu<lb/> <lem n='3232' type='0'/>Sylla era statu multu <lem n='3864' type='0'/>vexatu da lu <lem n='4828' type='0'/>tribuniciu fururi di <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1443'/>Ma, avendu saputu <lem n='3232' type='0'/>Sylla per unu so servu commu <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu,<lb/> lu quali era forbandutu, stava <lem n='8' type='0'/>ad unu so casali, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu servu fussi data <lem n='935' type='0'/>fidi, issu lu <lem n='4603' type='0'/>infrankiu et da poy <lem n='366' type='0'/>cummandau<lb/> que issu fussi dirupatu con quilla sua fillunia da lu saxu<lb/> <lem n='4829' type='0'/>Torpeyu. In altra guisa fu <lem n='890' type='0'/>superbissimu vinchituri <lem n='3232' type='0'/>Sylla, ma<lb/> quantu in quistu <lem n='122' type='0'/>cummandamentu issu fu <lem n='731' type='0'/>iustissimu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1444'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que non <lem n='121' type='0'/>para que nuy n'<lem n='16' type='0'/>ayamu <lem n='2774' type='0'/>anunciata la<lb/> altru' iusticia, <lem n='4201' type='0'/>Pitacu da <lem n='4830' type='0'/>Metelinu, <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='223' type='0'/>meriti di lu quali tantu<lb/> foru obligati li soy citadini, oy <lem n='40' type='0'/>a li soy boni <lem n='565' type='0'/>custumi tantu<lb/> <lem n='393' type='0'/>crittiru que issi li <lem n='96' type='0'/>professiru la segnuria di la citati, et <lem n='16' type='0'/>appila,<lb/> tantu sufferssi di aviri la <lem n='442' type='0'/>signuria quantu <lem n='421' type='0'/>durau la <lem n='75' type='0'/>guerra di<lb/> <lem n='4831' type='0'/>Sigeu cu li Athenisi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1445'/>Da poy que per vitoria fu procurata la<lb/> paci, incontinenti <lem n='4832' type='0'/>reculandu li <lem n='4833' type='0'/>Mitilini <lem n='2164' type='0'/>renunciau <lem n='40' type='0'/>a la segnuria<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu non remanissi segnuri di li soy citadini ultra<lb/> z� que la citati no nd'avissi misteri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1446'/>Et ancura pl� campu <lem n='3196' type='0'/>aricuperatu<lb/> li fussi stata <lem n='96' type='0'/>pruferta, issu vultau lu animu da quillu<lb/> <lem n='163' type='0'/>dunu, pensandusi que layda cosa era <lem n='2916' type='0'/>amancari la gloria di la<lb/> virtuti per grandiza di preda.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1447'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A mi <lem n='375' type='0'/>conveni di ricuntari la prudencia di unu, per tal<lb/> que eu possa <lem n='2985' type='0'/>representari la justicia di un altru. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que <lem n='4532' type='0'/>Temistocles con so <lem n='865' type='0'/>sanissimu consilyu avissi constricti<lb/> li Athenisi di passari con grandi naviliu, <lem n='1714' type='0'/>scachatu que issu<lb/> appi di <lem n='1733' type='0'/>Grecia lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1981' type='0'/>Xerses con tucti li soy, et <lem n='2759' type='0'/>rifurmandu li<lb/> <lem n='1055' type='0'/>ruini di la <lem n='480' type='0'/>patria in lu primu statu so et <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi di aviri<lb/> lu <lem n='1895' type='0'/>principatu di tucta <lem n='1733' type='0'/>Grecia <lem n='39' type='0'/>dissi intra lu consilyu que issu<lb/> avia una cosa <lem n='1259' type='0'/>provista per sua <lem n='2479' type='0'/>deliberaciuni, la quali, se la fortuna<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinnissi que issa fussi <lem n='149' type='0'/>menata <lem n='8' type='0'/>ad effectu, nulla cosa<lb/> fora mayuri oy pl� putirusa di lu populu di li Athenisi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1448'/>ma non<lb/> era misteri di <lem n='2917' type='0'/>publicarla. Et adimandau que li fussi <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> per parti di la universitati <lem n='8' type='0'/>a cuy issu la <lem n='213' type='0'/>manifestassi secretamenti.<lb/> E <lem n='338' type='0'/>fuli <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='4531' type='0'/>Aristides. Quistu <lem n='4531' type='0'/>Aristides, da poy<lb/> que issu sappi que <lem n='4532' type='0'/>Themistocles vulia mittiri focu <lem n='40' type='0'/>a lu naviliu<lb/> di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemoni, qui era <lem n='4834' type='0'/>ingradatu <lem n='40' type='0'/>a lu portu <lem n='4835' type='0'/>Gitteu, per tali<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='86'/>que destructu lu naviliu li <lem n='2179' type='0'/>Attenisi <lem n='667' type='0'/>rimanissiru <lem n='460' type='0'/>segnur di lu<lb/> mari, andau <lem n='4531' type='0'/>Aristides <lem n='40' type='0'/>a li citadini et <lem n='39' type='0'/>dissi loru que <lem n='4532' type='0'/>Temistocles,<lb/> commu pensava <lem n='638' type='0'/>consily utili, cuss� non era hunestu n�<lb/> <lem n='731' type='0'/>justu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1449'/>Incontinenti tuttu lu consilyu <lem n='574' type='0'/>cridau que cosa qui non<lb/> paria iusta non <lem n='120' type='0'/>putia essiri utili, e <lem n='366' type='0'/>cummandau que <lem n='4532' type='0'/>Temistocles<lb/> se <lem n='1529' type='0'/>retrayssi da z� que issu vulia fari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1450'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Nulla cosa eciandeu esti pl� forti di quilli exempli, li<lb/> quali eu dir�. <lem n='3845' type='0'/>Zalencu avendu multu beni <lem n='1301' type='0'/>guarnita la citati<lb/> di li <lem n='4836' type='0'/>Locrisi di salutiferi et di utilissimi <lem n='292' type='0'/>ligi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que so filyu fussi statu <lem n='999' type='0'/>danpnatu per peccatu di adulteriu et,<lb/> secundu la <lem n='292' type='0'/>ligi facta da <lem n='3845' type='0'/>Zalentu, issu <lem n='2' type='0'/>divia perdiri <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li<lb/> ochi et tucta la citati per reverencia di lu <lem n='71' type='0'/>patri li <lem n='1159' type='0'/>rimittia la<lb/> pena, issu <lem n='3845' type='0'/>Zalencu <lem n='653' type='0'/>alcun pocu contrastau. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1451'/><lem n='40' type='0'/>A lu ultimu issu<lb/> vinchutu da li <lem n='1784' type='0'/>pregheri di lu populu si fici in prima <lem n='1047' type='0'/>crepari<lb/> unu ochu <lem n='8' type='0'/>a s� et da poy un altru <lem n='40' type='0'/>a lu filyu, et in quistu modu<lb/> lassau lu usu di vidiri <lem n='40' type='0'/>a l'unu et <lem n='40' type='0'/>a l'altru. Et in cutal guisa issu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='1676' type='0'/>debitu modu di <lem n='2736' type='0'/>suppliciu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='292' type='0'/>ligi di la <lem n='4263' type='0'/>equitati <lem n='385' type='0'/>partendu<lb/> si medemmi cun <lem n='137' type='0'/>maravilyusu <lem n='112' type='0'/>temperamentu intra <lem n='711' type='0'/>misericurdiusu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri et iustu <lem n='2691' type='0'/>dunatur di <lem n='292' type='0'/>ligi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1452'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma alquantu fu pl� <lem n='1705' type='0'/>stalyata et pl� <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3336' type='0'/>dirutta la iusticia<lb/> di <lem n='4837' type='0'/>Carunda di <lem n='4838' type='0'/>Tiriu. Issu avia mitigati certi <lem n='215' type='0'/>scandali et <lem n='2107' type='0'/>divisiuni<lb/> di li <lem n='768' type='0'/>cittadini, la quali eranu stati smossi fin <lem n='8' type='0'/>a spargiri<lb/> lu sangui, et inper� fici una <lem n='292' type='0'/>ligi que se <lem n='653' type='0'/>alcunu di li <lem n='233' type='0'/>cunselyeri<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrassi <lem n='40' type='0'/>a lu consilyu con <lem n='994' type='0'/>ferru que issu incontinenti fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu.<lb/> Vinendu da poy unu certu tempu issu <lem n='4839' type='0'/>Caronda commu<lb/> vinnia da unu so casali d'<lem n='3560' type='0'/>arassu cu la spata <lem n='2009' type='0'/>cinta, cuss� subitamenti<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrau <lem n='40' type='0'/>a lu consilyu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1453'/>et <lem n='3121' type='0'/>amunestatu da quillu qui li stava<lb/> impressu di la <lem n='292' type='0'/>ligi sua la quali issu avia ructa, dis' issu: �Eu<lb/> la <lem n='668' type='0'/>firmar� beni�. Et incontinenti trassi la spata et <lem n='1699' type='0'/>culcausinci<lb/> da supra e, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu se putissi <lem n='504' type='0'/>scusari oy per<lb/> <lem n='608' type='0'/>erruri oy <lem n='1860' type='0'/>cuprendusi per <lem n='653' type='0'/>alcunu modu, non pertantu issu volsi<lb/> ananti <lem n='326' type='0'/>patiri la pena per tal que non si facissi fraudi <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> justicia.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='87'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1454'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='670' type='0'/>publica.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1455'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La ymagini di la quali, <lem n='723' type='0'/>z� � iusticia, posta ananti l'ochi<lb/> la venerabili divinitati di la <lem n='935' type='0'/>fidi li dimustra la sua <lem n='20' type='0'/>manu dritta,<lb/> la quali <lem n='935' type='0'/>fidi esti certissimu <lem n='400' type='0'/>pignu di la humana saluti. La quali<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi commu <lem n='2575' type='0'/>vigurusamenti sia stata in la nostra citati, et tucti<lb/> li genti lu senteru et nuy lu <lem n='697' type='0'/>ricannussamu con <lem n='651' type='0'/>poki exempli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1456'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu re <lem n='1559' type='0'/>Tulumeu avissi lassatu per<lb/> <lem n='2723' type='0'/>tuturi <lem n='8' type='0'/>a so filyu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu Senatu mandau in<lb/> <lem n='1221' type='0'/>Alexandria <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3135' type='0'/>sarciri la <lem n='2689' type='0'/>tuturia <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emilyu <lem n='3779' type='0'/>Lepidu, lu quali<lb/> era statu <lem n='31' type='0'/>duy volti consulu et pontifici <lem n='3181' type='0'/>maximu; e volsi issu<lb/> lu Senatu que la sanctitati di lu amplissim<supplied>u</supplied> et multu perfectu<lb/> homu operata in li utilitati di la republica et in li <lem n='447' type='0'/>cosi sacri<lb/> <lem n='2106' type='0'/>vacassi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4840' type='0'/>estranea <lem n='4093' type='0'/>procuraciuni, ni per aventura putissi homu<lb/> pensari que la <lem n='935' type='0'/>fidi di la nostra citati fussi stata adimandata<lb/> in vacanti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1457'/>Per lu beneficiu di lu quali <lem n='3851' type='0'/>Emiliu li <lem n='447' type='0'/>cosi regali<lb/> conservati et <lem n='4841' type='0'/>inbelluti ficiru <lem n='1069' type='0'/>dubitari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1559' type='0'/>Tulumeu lu pizulu, di<lb/> que issu si <lem n='2' type='0'/>divissi pl� <lem n='1103' type='0'/>gluriari, oy di la fortuna di so <lem n='71' type='0'/>patri, oy<lb/> di la mayestati di lu so <lem n='2723' type='0'/>tuturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1458'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu multu fu bella quilla <lem n='935' type='0'/>fidi di li Rumani. Unu<lb/> grandi naviliu di li <lem n='3290' type='0'/>Africani essendu <lem n='1026' type='0'/>riductu <lem n='1528' type='0'/>inturnu di Sicilia,<lb/> li lur <lem n='1909' type='0'/>amiralgi <lem n='2641' type='0'/>dutandu <lem n='2173' type='0'/>deliberavanu di adimandar paci.<lb/> Di li quali <lem n='3386' type='0'/>Hamilcar dicia que issu non <lem n='649' type='0'/>ausaria andari <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> consulu, ni per aventura li fussiru misi li <lem n='994' type='0'/>ferri in quillu midemmi<lb/> modu in lu quali eranu stati misi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='4842' type='0'/>Asinna<lb/> lu consulu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ma <lem n='4843' type='0'/>Haymo, lu quali era pl� certu <lem n='3654' type='0'/>estimaturi<lb/> di lu rumanu animu, pensandu que non ci era nullu<lb/> <lem n='725' type='0'/>dubiu, con grandissima <lem n='2726' type='0'/>confidanza andau <lem n='8' type='0'/>a parlari con loru <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1459'/>et<lb/> essendu con issi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issi parlassiru di la fini di<lb/> la <lem n='75' type='0'/>guerra, et unu tribunu di cavaleri avissi dictu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4843' type='0'/>Haymo<lb/> que <lem n='2717' type='0'/>rasunivilimenti li <lem n='120' type='0'/>puri' <lem n='299' type='0'/>adiviniri z� qui adivinni <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3154' type='0'/>Corneliu<lb/> Asina, <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li consuli <lem n='94' type='0'/>inpunendu silenciu <lem n='40' type='0'/>a lu tribunu:<lb/> �Da quista <lem n='571' type='0'/>pagura, - dissiru issi, - o <lem n='4843' type='0'/>Haymo, la <lem n='935' type='0'/>fidi di<lb/> la nostra citati te libera�. Asay li avia facti famusi et clari<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='88'/><lem n='120' type='0'/>putir vinciri unu <lem n='981' type='0'/>cutantu et cutali <lem n='685' type='0'/>duca di li inimici. Ma multu<lb/> pl� clari lur fici non avir vulutu z�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1460'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='830' type='0'/>Inver quillu medemmi inimicu li <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='151' type='0'/>servaru in diffendiri la rasuni et lu <lem n='743' type='0'/>drictu di la legacioni.<lb/> Ca essendu consuli <lem n='3851' type='0'/>Emilyu <lem n='3779' type='0'/>Lepidu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2632' type='0'/>Flamminiu <supplied>ca <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> legacioni di li <lem n='4844' type='0'/>Cartagensi quisti li manu <lem n='15' type='0'/>haviannu <lem n='1458' type='0'/>auzatu, <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='3621' type='0'/>Claudiu preturi di esseri dati curau</supplied>. Intandu lu Senatu <lem n='625' type='0'/>guardau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a s� et non quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali se facia z�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1461'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Lu exemplu di lu quali <lem n='3611' type='0'/>secutandulu lu superiuri Africanu,<lb/> essendu vinuta in so putiri una <lem n='85' type='0'/>navi <lem n='2714' type='0'/>carigata di nobili<lb/> homini di li Cartaginisi, issu la lassau non <lem n='202' type='0'/>tucandula per� que<lb/> issi <lem n='39' type='0'/>diciannu ca eranu vinnuti legati <lem n='8' type='0'/>ad issu, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que manifesta<lb/> cosa era que issi se <lem n='4082' type='0'/>atribuyanu falsu nomu di legaciuni<lb/> per amur di <lem n='160' type='0'/>skiffar lu presenti <lem n='216' type='0'/>periculu. E z� fici lu su. Affricanu<lb/> per tal que ananti se iudicassi da la genti que la <lem n='935' type='0'/>fidi di lu rumanu<lb/> imperiu fussi stata <lem n='688' type='0'/>inganata ca adimandata in vacanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1462'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2985' type='0'/>Riprisentimu eciandeu quilla opera di lu Senatu, la quali<lb/> non esti da lassari in nulla maynera. Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu et <lem n='3304' type='0'/>Gn<sic>.</sic><lb/> <lem n='4845' type='0'/>Aproniu, nata que fu una <lem n='95' type='0'/>discordia intra li <lem n='3179' type='0'/>edili, ficiru iniuria<lb/> <lem n='8' type='0'/>a certi legati di la citati di Appolonia mandati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma; la<lb/> qual cosa cuss� tostu commu lu Senatu la sappi, tantostu lur<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a li legati e <lem n='366' type='0'/>cumandau que lu questuri andassi con li<lb/> legati fin <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1846' type='0'/>Brandizu nin per aventura issi <lem n='453' type='0'/>ricipissiru <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> iniuria da li <lem n='960' type='0'/>parenti di quilli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1463'/>Quilla <lem n='532' type='0'/>curti, quali homu murtali<lb/> la <lem n='144' type='0'/>clammir� consilyu, et non la <lem n='144' type='0'/>clammir� melyu templu di<lb/> <lem n='935' type='0'/>fidi? La quali commu la nostra citadi sempri la <lem n='151' type='0'/>servau benignamenti<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad altri, cuss� la <lem n='697' type='0'/>ricanussiu et <lem n='872' type='0'/>pruvaula eciandeu constanti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li animi di li nostri compagnuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1464'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy di la <lem n='137' type='0'/>maravilyusa destruciuni di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni,<lb/> la quali fu fatta in Spagna et eciandeu di altritanti <lem n='1709' type='0'/>exerciti<lb/> di lu sangui rumanu, li Saguntini, <lem n='185' type='0'/>restricti et <lem n='2509' type='0'/>assiyati intra li<lb/> lur furtilizi di la lur citati per li vincitrici armi di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issi non putissiru pl� <lem n='595' type='0'/>diffindirsi da la violencia<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='89'/>di li <lem n='3290' type='0'/>Affricani, purtati <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1093' type='0'/>plaza tucti li <lem n='447' type='0'/>cosi li quali<lb/> chascun avia pl� <lem n='495' type='0'/>cari et <lem n='4610' type='0'/>amunzellati insembla et <lem n='2385' type='0'/>inturniati da<lb/> ogni parti di <lem n='3983' type='0'/>sarcini et di altri nutricamenti di focu et <lem n='1947' type='0'/>alumati<lb/> ki foru, issi medemmi per tal que issi non se partissiru da la<lb/> nostra <lem n='570' type='0'/>cumpagnia se <lem n='1470' type='0'/>gittaru supra lu focu <lem n='670' type='0'/>pullicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1465'/>Eu <lem n='393' type='0'/>criyu que<lb/> intandu issa la <lem n='935' type='0'/>fidi considerandu li ingenij humani facissi unu<lb/> tristu vultu, videndu que lu <lem n='359' type='0'/>perseverantissimu <lem n='2038' type='0'/>cultu so era<lb/> <lem n='999' type='0'/>dannatu di cuss� <lem n='1616' type='0'/>acerba fini per iniquu et malvasu judiciu di<lb/> la fortuna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1466'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu medemmi facendu, li <lem n='4846' type='0'/>Petiliani <lem n='3436' type='0'/>ameritaru quillu<lb/> medemmi hunuri di laudi. Issi per� ca non avianu vulutu<lb/> <lem n='553' type='0'/>abandunari la nostra amistati essendu <lem n='796' type='0'/>assiyati da <lem n='1826' type='0'/>Hannibal,<lb/> mandaru soy messagi per adimandari ayutu da lu Senatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1467'/><lem n='40' type='0'/>A<lb/> li quali per la <lem n='972' type='0'/>fr<supplied>i</supplied>ska s<supplied>c</supplied>onfitta di Canna qui era stata, non si<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti succurriri, ma lur fu <lem n='1503' type='0'/>concessu que issi facissiru z� que<lb/> melyu lur paria. Adonca issi putianu <lem n='648' type='0'/>liberamenti <lem n='119' type='0'/>acurdarsi cu<lb/> li Carthaginisi se issi avissiru vulutu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1468'/>ma issi gittati in prima da<lb/> fori tutti li fimini et tucti quilli li quali non era homini di armi<lb/> per tal qui li homini di armi pl� <lem n='182' type='0'/>seguramenti putissiru <lem n='3339' type='0'/>sperlongari<lb/> la <lem n='956' type='0'/>fami, aduraru <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='90' type='0'/>mura <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1469'/>et ananti muriu la citati<lb/> tucta que issa da nulla parti lassassi lu <lem n='2972' type='0'/>resguardu di la humana<lb/> compagnia. Adonca acadiu que <lem n='1826' type='0'/>Hannibal non pilyau la fidili<lb/> <lem n='334' type='0'/>sepultura di Petilia.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1470'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='830' type='0'/>inver lur mariti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1471'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a z� eciandeu que nuy <lem n='202' type='0'/>tukimu la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='276' type='0'/>mulyeri,<lb/> Tercia <lem n='2477' type='0'/>Emilia, <lem n='276' type='0'/>mulieri qui fu di lu primu Africanu, fu di tanta<lb/> <lem n='534' type='0'/>curtisia et di tanta <lem n='134' type='0'/>paciencia que, sapendu issa que una<lb/> <lem n='4847' type='0'/>schavulina di li soy era multu in amuri di lu so maritu, <lem n='4126' type='0'/>sfinsisi<lb/> di non <lem n='349' type='0'/>sapirlu et <lem n='1264' type='0'/>cuverssendillu, per tal que una fimina non<lb/> <lem n='1057' type='0'/>acusassi di <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='1664' type='0'/>dishunesti lu grandi homu Africanu qui avia<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='90'/><lem n='1323' type='0'/>dumatu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1472'/>E tantu fu issa rimota da ogni vinditta que<lb/> eciandeu poy di la morti di lu Africanu issa la <lem n='4603' type='0'/>infrankiu et<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedila per <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='8' type='0'/>ad unu so <lem n='1937' type='0'/>schavu <lem n='3652' type='0'/>infrankutu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1473'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Essendu forbandutu Quintu <lem n='2838' type='0'/>Lucreciu da li triunviri,<lb/> sua <lem n='276' type='0'/>mulieri <lem n='4848' type='0'/>Turia, <lem n='319' type='0'/>tenendulu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu intra la <lem n='799' type='0'/>camera, <lem n='723' type='0'/>z�<lb/> esti intra lu <lem n='1898' type='0'/>tectu di la camara, et unu <lem n='4849' type='0'/>sularittu qui nci avia,<lb/> sapendu z� una sua <lem n='4847' type='0'/>schavulina skittu, lu liberau da ogni <lem n='216' type='0'/>periculu;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1474'/>et per sua <lem n='1878' type='0'/>singulari <lem n='935' type='0'/>fidi issa fici que, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> l'altri <lem n='2706' type='0'/>sbanduti oy <lem n='4850' type='0'/>forbanduti apena <lem n='2830' type='0'/>scappavanu in li terri<lb/> <lem n='1321' type='0'/>stranij oy di li inimici, issu lu so maritu scappau sanu et salvu<lb/> standu in la sua camara et <lem n='40' type='0'/>a lu scossu di sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1475'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4851' type='0'/>Sulpicia, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa fussi guardata <lem n='2371' type='0'/>diligentissimamenti<lb/> da Julia sua <lem n='72' type='0'/>matri nin per aventura issa<lb/> <lem n='3104' type='0'/>secutassi in Sicilia <lem n='4852' type='0'/>Trusseliuni so maritu, lu quali era statu forbandutu<lb/> di li triunviri, <lem n='4853' type='0'/>nientimenu issa, <lem n='577' type='0'/>piliandu una <lem n='2409' type='0'/>cum<supplied>u</supplied>nali<lb/> roba et <lem n='1867' type='0'/>vestendusila cun <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3631' type='0'/>sclavi fimini et altretanti<lb/> masculi fugendu <lem n='4854' type='0'/>amuchuni, se ndi vinni <lem n='8' type='0'/>ad issu in Sicilia, n�<lb/> <lem n='287' type='0'/>recusau di <lem n='4855' type='0'/>forbandirsi si medemma per tali que issa constantimenti<lb/> servassi sua <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='40' type='0'/>a lu maritu so <lem n='4850' type='0'/>forbandutu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1476'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIIJ</formula>, di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1477'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Modu resta que nuy <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu di la <lem n='935' type='0'/>fidi di li <lem n='1937' type='0'/>sclavi <lem n='830' type='0'/>inver<lb/> di li lur patruni, la quali quantu mancu era sperata tantu<lb/> esti pl� da essiri laudata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1478'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, lu quali in li tempurali di li nostri avi<lb/> fu clarissimu <lem n='2074' type='0'/>advucatu, era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di peccatu di luxuria.<lb/> <lem n='40' type='0'/>A lu judiciu di lu quali li <lem n='1443' type='0'/>accusaturi adimandavanu <lem n='4856' type='0'/>instantissimamenti<lb/> que unu so <lem n='1937' type='0'/>sclavu fussi <lem n='183' type='0'/>turmintatu supra z�, per�<lb/> ca issi <lem n='39' type='0'/>diciannu que quandu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu andava <lem n='8' type='0'/>a fari quillu<lb/> stupru lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu li purtava la <lem n='1808' type='0'/>lanterna. E quistu <lem n='1937' type='0'/>sclavu era tandu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='91'/>juvini senza barba et stava <lem n='3090' type='0'/>dananti loru et ben vidia issu<lb/> que z� s'apertinia <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='305' type='0'/>turmenti; n� pertantu issu non li<lb/> volsi fugiri oy <lem n='4076' type='0'/>scansari, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1479'/>ma vinendu con so patruni <lem n='40' type='0'/>a la casa<lb/> et <lem n='1466' type='0'/>videndulu multu sconfittu <lem n='1069' type='0'/>dubitandu di z�, issu lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu di<lb/> sua bona volya <lem n='463' type='0'/>confortaulu et <lem n='1806' type='0'/>asecuraulu dicenduli que <lem n='182' type='0'/>securamenti<lb/> lu <lem n='162' type='0'/>dunassi <lem n='40' type='0'/>a li judicij qui lu <lem n='183' type='0'/>turmintassiru <lem n='554' type='0'/>affirmandu<lb/> et <lem n='365' type='0'/>jurandu que de sua bucca non <lem n='412' type='0'/>issiria parola nulla per la<lb/> quali la sua <lem n='1371' type='0'/>quistiuni se <lem n='4857' type='0'/>dalmayassi. <anchor type='note' n='21'/>E tuctu z� que issu avia<lb/> <lem n='34' type='0'/>promisu <lem n='759' type='0'/>fidilimenti lu <lem n='604' type='0'/>attisi con <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='134' type='0'/>paciencia;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1480'/>ca issu, <lem n='544' type='0'/>strazatu di multu <lem n='3345' type='0'/>azotti et misu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4535' type='0'/>tayola et arssu<lb/> con <lem n='4858' type='0'/>chappi di <lem n='994' type='0'/>ferru ardenti, <lem n='2779' type='0'/>suvertiu tucta la forza di lu <lem n='1378' type='0'/>libellu<lb/> <lem n='625' type='0'/>guardandu et <lem n='141' type='0'/>salvandu <lem n='8' type='0'/>a so patruni<anchor type='endnote'/>. <lem n='8' type='0'/>A gran rasuni se<lb/> <lem n='120' type='0'/>poti riprindiri la fortuna, la quali inchusi in servili nomu cuss�<lb/> piatusu et cuss� forti spiritu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1481'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu consulu, lu quali appi miserabili <lem n='3663' type='0'/>exitu<lb/> di lu asseiu di <lem n='4859' type='0'/>Penestrina, <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi in vacanti di scappari<lb/> da li <lem n='1186' type='0'/>oscuritati di la <lem n='1678' type='0'/>gructa uvi issu stava <lem n='3161' type='0'/>amuchatu, essendu<lb/> <lem n='646' type='0'/>firutu di ligera plaga da <lem n='4860' type='0'/>Telesinu, con lu quali issu avia <lem n='1237' type='0'/>ordenatu<lb/> di muriri con sicu insemblame<supplied>n</supplied>ti, unu so <lem n='1937' type='0'/>sclavu di <lem n='3228' type='0'/>Mariu,<lb/> per tal que <lem n='3228' type='0'/>Mariu non <lem n='872' type='0'/>provassi per <lem n='1700' type='0'/>experiencia la <lem n='703' type='0'/>crudelitati<lb/> di <lem n='3232' type='0'/>Sylla, trassi la spata et <lem n='1074' type='0'/>aucisilu, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu sappia<lb/> beni que grandi <lem n='52' type='0'/>guederduni end'aviria avuti se issu lu avissu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='40' type='0'/>a li vincituri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1482'/>E quistu cuss� convinivili ministeriu<lb/> di la <lem n='20' type='0'/>manu dritta di lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu non valsi nenti mancu ca la<lb/> pietati di quilli da li quali lur patruni su stati diffisi et salvati,<lb/> ca in quillu tempu non issa la vita ma la morti era riposta in<lb/> beneficiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3228' type='0'/>Mariu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1483'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Altres� ben esti nobili exemplu quillu qui <lem n='3104' type='0'/>secuta. <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu, per tal que issu non <lem n='1090' type='0'/>pervinissi in putiri di li soy inimici,<lb/> <lem n='4861' type='0'/>apparau la testa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4862' type='0'/>Phylocrati so servu qui li la <lem n='519' type='0'/>talyassi,<lb/> et <lem n='15' type='0'/>avendulyla talyata <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='589' type='0'/>culpu multu <lem n='3815' type='0'/>spidicatamenti, <lem n='1949' type='0'/>ficaussi<lb/> la spata bagnata di lu sangui di lu so patruni per mezu<lb/> la ventri. <lem n='653' type='0'/>Alcuni altri <lem n='39' type='0'/>dicenu que quistu servu appi nomu <lem n='4863' type='0'/>Poru.<lb/> Ma eu non <lem n='2185' type='0'/>disputu nienti di lu nomu, ma eu mi <lem n='256' type='0'/>maravilyu<lb/> multu di la <lem n='935' type='0'/>fidi di lu servu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1484'/>Lu animu di lu quali, si lu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='92'/>nobili juvini <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu lu avissi <lem n='3104' type='0'/>secutatu, issu per so beneficiu<lb/> non per beneficiu di lu <lem n='1937' type='0'/>sclavu aviria <lem n='4076' type='0'/>scansati li <lem n='216' type='0'/>periculi<lb/> in li quali issu incappau. Ma modu tantu fici que lu corpu<lb/> di <lem n='4862' type='0'/>Phylocrati <lem n='848' type='0'/>jaci pl� bellu ca lu corpu di <lem n='3124' type='0'/>Graccu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1485'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Altra nobilitati <lem n='3104' type='0'/>secuta et altru fururi, ma <lem n='1881' type='0'/>eguali exemplu<lb/> esti di <lem n='935' type='0'/>fidi. <lem n='4864' type='0'/>Pindaru, lu quali era statu <lem n='4603' type='0'/>infrankutu <lem n='1383' type='0'/>nuvellamenti<lb/> da <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, essendu vinchutu issu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu in la batalya<lb/> <lem n='3434' type='0'/>Phylippica, <lem n='1074' type='0'/>aucidendulu per so <lem n='122' type='0'/>cumandamentu lu <lem n='157' type='0'/>suttrassi da<lb/> man di li inimici et <lem n='4690' type='0'/>absentausi si medemmi da lu conspectu di li<lb/> homini per <lem n='2246' type='0'/>vuluntaria morti, de guisa que eciandeu lu so corpu<lb/> mortu non se truvau. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1486'/>Quali deu <lem n='4022' type='0'/>viniaturi di la <lem n='2232' type='0'/>gravusissima<lb/> felunia <lem n='538' type='0'/>ligau di cuss� forti <lem n='2778' type='0'/>turpuri quilla <lem n='20' type='0'/>manu <lem n='785' type='0'/>dricta di<lb/> <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, la quali cuss� <lem n='2881' type='0'/>ardentimenti avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu Cesar lu <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> di la <lem n='480' type='0'/>patria, que issa <lem n='376' type='0'/>tremandu se <lem n='2276' type='0'/>suttamitissi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1444' type='0'/>genochi di<lb/> <lem n='4864' type='0'/>Pindaru per tal que issu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu <supplied>non</supplied> <lem n='326' type='0'/>patissi quilla pena la quali<lb/> issu avia <lem n='3436' type='0'/>ameritata per arbitriu di la piatusa victoria? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1487'/>Per certu<lb/> jntandu tu, divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu, <lem n='577' type='0'/>piliasti vindicta di li toy celestiali plaghi<lb/> <lem n='211' type='0'/>constringendu lu <lem n='1141' type='0'/>disliali <lem n='410' type='0'/>capu qui fu <lem n='830' type='0'/>inver di ti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2836' type='0'/>inclinarsi<lb/> per adimandari laydu et <lem n='416' type='0'/>bructu ayutoriu di lu servu, et fu <lem n='957' type='0'/>sfurzatu<lb/> con quilla <lem n='813' type='0'/>arsura di cori que n� viviri vulia n� <lem n='649' type='0'/>ausava <lem n='1022' type='0'/>finiri<lb/> la vita con la sua manu propria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1488'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quisti <lem n='246' type='0'/>pestilencij se <lem n='2151' type='0'/>aiustau <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4865' type='0'/>Plotinu <lem n='4866' type='0'/>Plancu,<lb/> qui fu frati di <lem n='4867' type='0'/>Numanciu <lem n='4866' type='0'/>Plancu, homu <lem n='2177' type='0'/>consulari et <lem n='3704' type='0'/>censoriu.<lb/> Lu quali essendu forbandutu da li triunviri, standu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu<lb/> in la <lem n='1278' type='0'/>regiuni di <lem n='4868' type='0'/>Salernu issu <lem n='1726' type='0'/>scupersi la <lem n='1179' type='0'/>occulta guardia di sua<lb/> saluti per multu delicata maynera di vita et per uduri di unguentu.<lb/> Ca cun quisti vestigij quilli ki <lem n='2244' type='0'/>persecutavanu li <lem n='2539' type='0'/>meskini<lb/> forbanduti, la lur sullicita cura <lem n='4869' type='0'/>fyaurau lu lectu so, <lem n='3161' type='0'/>amuchatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1489'/>Da li quali pilyati que foru li <lem n='1937' type='0'/>sclavi <lem n='3161' type='0'/>amuchati et multu<lb/> et longamenti <lem n='183' type='0'/>turmentati <lem n='39' type='0'/>dicianu que non <lem n='349' type='0'/>sappianu uvi era<lb/> lu lur <lem n='460' type='0'/>signuri. <lem n='40' type='0'/>A la perfini non <lem n='120' type='0'/>potti suffriri Plantu que cuss�<lb/> boni et cuss� liali servi se <lem n='183' type='0'/>turmentassiru pl�, ma vinni in<lb/> mezu di loru et misi la testa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='290' type='0'/>farisila talyari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1490'/>Lu quali combatimentu<lb/> di <lem n='2443' type='0'/>avicindivili <lem n='228' type='0'/>benivolencia <lem n='46' type='0'/>faci difficultati in <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> oy se lu <lem n='460' type='0'/>signuri fu pl� dignu, lu quali pruvassi per<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='93'/><lem n='1700' type='0'/>experiencia cuss� constanti <lem n='935' type='0'/>fidi di li soy <lem n='1937' type='0'/>sclavi oy li <lem n='1937' type='0'/>schavi qui<lb/> fussiru liberati da la <lem n='703' type='0'/>crudilitati di lu <lem n='305' type='0'/>turmentu per la <lem n='731' type='0'/>justa misericordia<lb/> di lur <lem n='460' type='0'/>signuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1491'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> E que fu quillu qui <lem n='46' type='0'/>fichi lu <lem n='1937' type='0'/>schavu di <lem n='4870' type='0'/>Panopiu, et commu<lb/> fu cosa di <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='935' type='0'/>fidi! Cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu sapissi<lb/> que li cavaleri <lem n='2065' type='0'/>certificati per indiciu di quilli di la casa eranu<lb/> vinuti <lem n='40' type='0'/>a la villa di Rieti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidri so <lem n='460' type='0'/>signuri, <lem n='658' type='0'/>canyatu c'appi<lb/> vestimenta con sicu et pilyatu lu so <lem n='1320' type='0'/>annellu, <lem n='1298' type='0'/>inviaulu per la<lb/> <lem n='4622' type='0'/>purtella di la casa da retu amuchuni et misisi issu intra la<lb/> camara, <lem n='4871' type='0'/>recettaussi et intra lu so lectu et <lem n='294' type='0'/>lassaussi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri<lb/> commu <lem n='4870' type='0'/>Panopiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1492'/>Brevi esti lu <lem n='1006' type='0'/>cuntu di quistu factu, ma non<lb/> esti pizula materia di laudi. Ca se homu si voli mictiri ananti<lb/> li soy ochi lu subitu <lem n='2363' type='0'/>concursu di li cavaleri et li serraturi di la<lb/> porta <lem n='4872' type='0'/>scassati, la <lem n='2414' type='0'/>minacivili lur <lem n='3462' type='0'/>cridata, lu <lem n='199' type='0'/>crudili vultu, li <lem n='926' type='0'/>resplendenti<lb/> armi, <lem n='3204' type='0'/>prusecutir� la cosa con <lem n='861' type='0'/>verasa <lem n='2226' type='0'/>estimaciuni,<lb/> n� pensar� que cuss� tostu et cuss� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti commu se dici<lb/> possa essiri statu factu z� que un homu aya vulutu muriri per<lb/> l'altru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1493'/>Ma <lem n='4870' type='0'/>Panopiu confessau quantu issu era tenutu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='1937' type='0'/>schavu, <lem n='250' type='0'/>facenduli fari unu gran molimentu et <lem n='2678' type='0'/>arindenduli testimoniu<lb/> di pietati con <lem n='895' type='0'/>graciusu <lem n='173' type='0'/>titulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1494'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eu seria <lem n='606' type='0'/>contemptu di li exempli di quista maynera, li<lb/> quali eu ayu dicti se la admiraciuni di lu factu non mi <lem n='211' type='0'/>constringissi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a diri di un altru. <lem n='3257' type='0'/>Anciu Restio forbandutu da li<lb/> triumviri con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu vidissi tucti li soy <lem n='1989' type='0'/>familyari<lb/> occupati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='318' type='0'/>rapina et <lem n='8' type='0'/>a preda, <lem n='40' type='0'/>a lu pl� tostu que issu <lem n='120' type='0'/>pocti fugendu<lb/> amuchuni, se partiu da la casa sua ben per tempu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1495'/>Vedendu z�<lb/> unu so <lem n='1937' type='0'/>schavu, lu quali era statu <lem n='2783' type='0'/>inferriatu da issu et <lem n='8' type='0'/>a mayur<lb/> virgugna era statu <lem n='4873' type='0'/>merkatu la <lem n='129' type='0'/>fazi di <lem n='4874' type='0'/>merku qui may non se<lb/> puttia sturbari, et <lem n='3611' type='0'/>secutandulu commu andava or di z� or di<lb/> l� con <lem n='4875' type='0'/>benivolu studiu, nunca se li partiu da lu latu <lem n='815' type='0'/>acumpagnandulu<lb/> et <lem n='428' type='0'/>servendulu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1496'/>Per lu quali cuss� <lem n='4366' type='0'/>exquisitu et cuss�<lb/> <lem n='2140' type='0'/>dubiu serviciu issu avia chumputu unu gran <lem n='3302' type='0'/>munzellu di pietati<lb/> ca, essendu quilli <lem n='1937' type='0'/>sclavi li quali erannu in mayur statu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la casa <lem n='327' type='0'/>intenti et occupati <lem n='8' type='0'/>a guadagnari et <lem n='8' type='0'/>a rapiri, issu qua<supplied>li</supplied><lb/> non era altra cosa si non umbra et ymagini di li soy <lem n='305' type='0'/>turmenti<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='94'/>tinni per gran <lem n='678' type='0'/>guadagnu so skittu que issu putissi salvari quillu<lb/> da lu quali issu era statu punitu gravusamenti. E con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que issu avia fattu asay <lem n='1159' type='0'/>rimittendu la <lem n='372' type='0'/>ira, jssu enci<lb/> aiunsi opera di caritati, n� <lem n='1702' type='0'/>prucessi ananti la <lem n='228' type='0'/>benivolencia<lb/> <lem n='3108' type='0'/>skictu commu era stata da l� indaretu, ma eciandeu issu usau<lb/> di <lem n='137' type='0'/>maravilyusa <lem n='218' type='0'/>arti in conservari so segnuri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1497'/>Ca cuss� tostu<lb/> commu issu sentiu que li cavaleri vinianu, <lem n='1984' type='0'/>disiyusi di lu so<lb/> sangui, <lem n='303' type='0'/>rimovendu da locu lu segnuri, issu fici unu gran focu<lb/> et <lem n='2406' type='0'/>gittaunci da supra unu poviru vechu lu quali issu avia pilyatu<lb/> per z� fari. Et <lem n='40' type='0'/>a la perfini vinniru li cavaleri et <lem n='2087' type='0'/>adimandarulu<lb/> uvi era <lem n='3257' type='0'/>Anciu. Rispusi issu facendu <lem n='1017' type='0'/>insenga cu la manu<lb/> <lem n='830' type='0'/>inver lu focu: �<lem n='3291' type='0'/>Illocu esti et ardissi per remediu di la <lem n='703' type='0'/>crudilitati�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1498'/>Per� ca issu dicia <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='4876' type='0'/>verisimili, data fu <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> parola; per la qual cosa adivinni que <lem n='3257' type='0'/>Anciu <lem n='3463' type='0'/>consecutau via et<lb/> modu d'<lem n='3292' type='0'/>incircari sua saluti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1499'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 6, cap. 9</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IX</formula>, di la <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni di li <lem n='565' type='0'/>custumi et di la fortuna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1500'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Multu <lem n='120' type='0'/>poti aiungiri di <lem n='1633' type='0'/>fidanza <lem n='40' type='0'/>a li homini et mancari<lb/> di la sullicitudini la <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni di <lem n='210' type='0'/>rikizzi et di fortuna <lem n='697' type='0'/>ricannussuta<lb/> in li nobili homini, oy si nuy <lem n='1788' type='0'/>considirimu li nostri stati,<lb/> oy li ingenij di li proximi nostri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1501'/>Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que nuy<lb/> viyamu li rikizi d'<lem n='653' type='0'/>alcuni homini et li <lem n='1392' type='0'/>curagi d'<lem n='653' type='0'/>alcun altri di<lb/> <lem n='328' type='0'/>vili et <lem n='3075' type='0'/>sprezata condiciuni essiri muntati in gran <lem n='2321' type='0'/>charitudini<lb/> di <lem n='557' type='0'/>fama per que non <lem n='139' type='0'/>sperarimu nuy di nuy medemmi sempri<lb/> <lem n='563' type='0'/>melyur <lem n='447' type='0'/>cosi, <lem n='427' type='0'/>aricurdanduni que gran pachia esti <lem n='4807' type='0'/>condannarsi<lb/> sempri di perpetua miseria et <lem n='528' type='0'/>nutricandu <lem n='818' type='0'/>drictamenti la speranza<lb/> eciandeu incerta <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='457' type='0'/>convertiri la certa in <lem n='1189' type='0'/>desperaciuni?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1502'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3340' type='0'/>Malyu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu in lu <lem n='79' type='0'/>cumenzamentu di sua juventuti<lb/> fu <lem n='1239' type='0'/>riputatu di cuss� pigru et <lem n='1974' type='0'/>ruz' ingeniu que issu, <lem n='1943' type='0'/>relegatu<lb/> da so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4877' type='0'/>Malliu, amplissimu homu, <lem n='40' type='0'/>a lu campu per�<lb/> que issu paria inutili da lu intuctu et <lem n='40' type='0'/>a li usi di la casa et <lem n='8' type='0'/>a<lb/> quilli di la republica, se fatigava et <lem n='1249' type='0'/>travalyavasi in operi di <lem n='4014' type='0'/>furitanu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1503'/>Da poy issu liberau so <lem n='71' type='0'/>patri, qui era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu, da<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='95'/>lu <lem n='216' type='0'/>periculu di lu iudici; lu filyu vinchituri per� que contra<lb/> so <lem n='122' type='0'/>cummandamentu issu avia combatutu <lem n='250' type='0'/>ficilu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri; la<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria, la quali era <lem n='958' type='0'/>stanka per la <lem n='2746' type='0'/>commuciuni di li <lem n='1809' type='0'/>Latini, issu<lb/> la <lem n='1871' type='0'/>recreau con bellissimu triunfu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1504'/><lem n='393' type='0'/>Creyu eu qui in quistu <lem n='4213' type='0'/>nuvulatu<lb/> di fortuna fu issu <lem n='2378' type='0'/>sprezatu in lu <lem n='4878' type='0'/>cumenzu di sua juventuti<lb/> per tal que lu hunuri di sua vechiza <lem n='809' type='0'/>lucissi pl� claramenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1505'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1825' type='0'/>Scipio lu Affricanu superiuri, lu quali li <lem n='394' type='0'/>dei inmortali<lb/> volsiru que <lem n='175' type='0'/>nassissi per tal que fussi homu in lu quali se<lb/> <lem n='3985' type='0'/>adimustrassi la virtuti <lem n='2973' type='0'/>efficacimenti supra tuctu lu <lem n='1394' type='0'/>cuntu di li<lb/> homini, dicisi que li <lem n='431' type='0'/>anni di la sua adhulescencia li primi issu<lb/> fu un pocu di <lem n='4879' type='0'/>dissolta vita, rimoti li <lem n='431' type='0'/>anni per certu da peccatu<lb/> di luxuria, ma non pertantu issi foru pl� <lem n='288' type='0'/>teneri ca li facti<lb/> que issi fici da poy avendu grandissima victoria di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1506'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu <lem n='40' type='0'/>a li tempi di la segunda<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='3290' type='0'/>Africani incumenzau la sua <lem n='2206' type='0'/>adulescencia <lem n='2669' type='0'/>luxuriusamenti;<lb/> ma poy que issu fu factu previti da <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3131' type='0'/>Liciniu<lb/> pontifici <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu pl� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti se partissi da li vicij,<lb/> <lem n='457' type='0'/>convertutu lu so animu <lem n='40' type='0'/>a la cura di li cerimonij et di li sacrificij,<lb/> usandu la religiuni <lem n='2498' type='0'/>ducissa di la temperancia, quantu issu<lb/> era statu exemplu di luxuria, tantu fu issu da poy <lem n='307' type='0'/>spechu<lb/> et ymagini di sanctitati et di <lem n='2982' type='0'/>mudestia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1507'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Nullu homu fu pl� infami in sua adhulescencia di<lb/> Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu, lu quali per la victoria di li <lem n='1791' type='0'/>Franciski<lb/> issu aquistau <lem n='8' type='0'/>a s� et <lem n='40' type='0'/>a la sua <lem n='4647' type='0'/>redi <lem n='1924' type='0'/>supranomu di Burgugnuni; e<lb/> nulla cosa appi la nostra citati pl� ornata n� pl� bella ca issu<lb/> quandu fu vechu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1508'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Qui non sapi que la aucturitati di Quintu <lem n='3612' type='0'/>Catulu <lem n='2484' type='0'/>ottinni<lb/> summu gradu intra la <lem n='2745' type='0'/>promuciuni di li nobilissimi homini?<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='96'/>Di lu quali si la sua prima <lem n='485' type='0'/>etati si considera beni multi<lb/> joki, multi <lem n='4880' type='0'/>delicanzi se <lem n='432' type='0'/>truverannu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1509'/>li quali non li foru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4881' type='0'/>impeditu<lb/> que issu non fussi principi di la <lem n='480' type='0'/>patria et que lu so nomu<lb/> non <lem n='132' type='0'/>resplandissi intra la altiza di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, e que issu non<lb/> <lem n='3279' type='0'/>asutirassi et mitigassi la civili <lem n='95' type='0'/>discordia qui <lem n='175' type='0'/>nassia con grandissima<lb/> <lem n='2746' type='0'/>commociuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1510'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Silla fin <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1502' type='0'/>electiuni di la sua <lem n='4882' type='0'/>questura <lem n='149' type='0'/>menau<lb/> et fici vita <lem n='3551' type='0'/>inbrussinata di vinu, di luxuria, di amuri di <lem n='2663' type='0'/>iuculari;<lb/> et imper� se dici que <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu consulu lu appi multu<lb/> per malu que <lem n='8' type='0'/>ad issu, <lem n='2' type='0'/>devendu fari multu aspra <lem n='75' type='0'/>guerra in<lb/> <lem n='2540' type='0'/>Africa, li vinni per sorti cuss� delicatu questuri commu <lem n='3232' type='0'/>Sylla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1511'/>E la virtuti di issu medemmi <lem n='3232' type='0'/>Sylla, poy que foru ructi et gittati<lb/> li <lem n='4883' type='0'/>chavaturi di la malvastati, da la quali issa era assiyata,<lb/> misi li cateni <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='20' type='0'/>mani di <lem n='3692' type='0'/>Jugurta e constrinsi <lem n='3489' type='0'/>Mitridati et<lb/> <lem n='2121' type='0'/>ripressi oy <lem n='4884' type='0'/>abalcau li planti di la <lem n='75' type='0'/>guerria sociali, ruppi la segnuria<lb/> di <lem n='3298' type='0'/>Cinna. E quillu medemmi, lu quali avia avutu in<lb/> <lem n='1258' type='0'/>fastidiu que issu fussi questuri sou in <lem n='2540' type='0'/>Africa, issu lu sfurzau <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> andarinci <lem n='4885' type='0'/>exuli et <lem n='4886' type='0'/>forbandutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1512'/>Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi cuss� diversi et<lb/> cuss� contrarij intra di loru se homu li <lem n='1252' type='0'/>examina beni in so cori<lb/> cu attenta comparaciuni, issu <lem n='393' type='0'/>cridir� que <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3232' type='0'/>Sylli sianu stati<lb/> in unu homu. Eu lu <lem n='144' type='0'/>chamaria <lem n='108' type='0'/>suzzu et <lem n='416' type='0'/>bruttu in sua <lem n='2206' type='0'/>adholescencia,<lb/> et homu factu forti et virtuusu, si non que issu ananti<lb/> volsi essiri appellatu <lem n='3906' type='0'/>benaventurusu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1513'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Or <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu la nostra hystoria. <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='4887' type='0'/>Anfidiu, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que di lu publicu di <lem n='2795' type='0'/>Asya issu avissi avutu multu<lb/> <lem n='1401' type='0'/>pizzula particella in sua adhulescencia <supplied>ca issu era statu in<lb/> <lem n='2795' type='0'/>Asya <lem n='3826' type='0'/>publicanu commu per lu seguenti <lem n='4888' type='0'/>paragrafu pari</supplied>, da<lb/> poy appi tucta <lem n='2795' type='0'/>Asya sutta lu so <lem n='2177' type='0'/>consulari imperiu. N�n foru<lb/> <lem n='2923' type='0'/>curruzati li soy compagnuni di aviri quillu per lur parti in dignitati,<lb/> lu quali issi aviannu vistu andar <lem n='2922' type='0'/>alusingandu li <lem n='1321' type='0'/>stranij<lb/> tribunali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1514'/>E <lem n='50' type='0'/>purtausi eciandeu <lem n='40' type='0'/>a lu so officiu <lem n='249' type='0'/>perfectissimamenti;<lb/> et in quistu modu issu adimustrau que la necessitati di lu<lb/> guadagnari in la quali issu era statu si <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='2811' type='0'/>imputari <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='97'/>fortuna ma presenti acrissimentu di dignitati si <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='2030' type='0'/>attribuiri<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li soy boni <lem n='565' type='0'/>custumi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1515'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu non fu <lem n='3826' type='0'/>publicanu in Sicilia, ma <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> li soy operi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3826' type='0'/>publicani. Issu <lem n='1225' type='0'/>sustentau la ultima inopia<lb/> sua <lem n='428' type='0'/>servendu <lem n='8' type='0'/>ad altri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1516'/>Da quistu <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu, da poy essendu consulu,<lb/> tucti li Siciliani <lem n='577' type='0'/>pilyaru <lem n='292' type='0'/>ligi da issu e foru liberati per<lb/> issu da la <lem n='541' type='0'/>furtissima <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='2695' type='0'/>malandrini. Eu <lem n='3664' type='0'/>cuytu que issi<lb/> li porti di Sicilia, se li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='298' type='0'/>muti <lem n='16' type='0'/>avennu <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='975' type='0'/>cannussenza,<lb/> multu si <lem n='256' type='0'/>maravilyaru videndu tanta diversitati in un homu.<lb/> Ca quillu medemmi, lu quali issi aviannu vistu <lem n='219' type='0'/>guadagnandu<lb/> li soy <lem n='1299' type='0'/>jornati, da poy lu <lem n='443' type='0'/>vittiru, <lem n='3' type='0'/>dandu <lem n='292' type='0'/>ligi et <lem n='619' type='0'/>regendu navilij<lb/> et <lem n='1709' type='0'/>exerciti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1517'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quistu cuss� grandi <lem n='2425' type='0'/>accrissimentu eu <lem n='3425' type='0'/>aiustir� un altru<lb/> pl� grandi. Pilyatu <lem n='4889' type='0'/>Asculu, lu <lem n='71' type='0'/>patri di lu gran <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> essendu consulu in lu so triunfu <lem n='1724' type='0'/>expossi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2826' type='0'/>vendiciuni <lem n='2627' type='0'/>Publiu<lb/> <lem n='4890' type='0'/>Ventidiu, di <lem n='485' type='0'/>etati di <lem n='4551' type='0'/>pubertati. Quistu esti quillu <lem n='4890' type='0'/>Ventidiu, lu<lb/> quali <lem n='1794' type='0'/>triunfau da poy di li Parthi, qui foru vinchuti da issu,<lb/> et di li <lem n='1530' type='0'/>spolgi, li quali li Parthi avianu levati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1941' type='0'/>Crassu et <lem n='848' type='0'/>jacianu<lb/> <lem n='3177' type='0'/>meskinamenti in terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1518'/>Et in tal guisa quillu qui avia <lem n='3859' type='0'/>horruta<lb/> la prisunia, standu cativu, da poy essendu statu vincituri<lb/> celebrau - fici festa - <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu per sua bona ventura. In<lb/> issu medemmi <lem n='4890' type='0'/>Ventidiu fu quistu eciandeu grandi factu que<lb/> issu fu preturi di lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1519'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='1788' type='0'/>considirimu li <lem n='3842' type='0'/>svarianzi di li casi et di fortuna.<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3437' type='0'/>Lentulu, homu <lem n='2177' type='0'/>consulari, essendu statu oppressu per<lb/> la <lem n='292' type='0'/>ligi Cecilia di peccatu di munita malamenti tolta qui<lb/> l'era stata adimandata, da poy fu <lem n='701' type='0'/>creatu censuri con <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='4157' type='0'/>Censurinu. Lu quali <lem n='3437' type='0'/>Lentulu la fortuna lu <lem n='4237' type='0'/>intrabulyau <lem n='2436' type='0'/>avicindivilimenti<lb/> intra <lem n='305' type='0'/>turmenti et <lem n='1154' type='0'/>virgugni <lem n='364' type='0'/>condannandulu poy di<lb/> lu so consulatu et facendu <lem n='3104' type='0'/>segutari la censura poy la sua <lem n='719' type='0'/>danpnaciuni,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='98'/>non <lem n='475' type='0'/>suffrendu la fortuna n�n que issu avissi ben<lb/> <lem n='494' type='0'/>continuamenti n� eciandeu malu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1520'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti medemmi forzi volsi usari la fortuna in <lem n='4699' type='0'/>Gneyu<lb/> <lem n='4891' type='0'/>Coneliu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='3129' type='0'/>Nasica, lu quali, essendu consulu et pilyatu<lb/> da li <lem n='3290' type='0'/>Africani apressu di Lipari, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per dritta<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra issu avissi perdutu ogni cosa, <lem n='1494' type='0'/>ayutatu da poy da la<lb/> fortuna <lem n='2288' type='0'/>prospera, <lem n='3773' type='0'/>aricuperau ogni cosa et ancora fu factu<lb/> consulu un'altra fiata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1521'/>Cuy <lem n='393' type='0'/>cridiria que issu <lem n='2' type='0'/>divissi andari da<lb/> li <formula>XIJ</formula> dignitati <lem n='2177' type='0'/>consulari et perviniri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='990' type='0'/>catheni di li Carthaginisi?<lb/> E qui <lem n='398' type='0'/>pensaria da ricapu que issu, partendusi da la prisunia<lb/> di li <lem n='3290' type='0'/>Africani, <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='1090' type='0'/>perveniri <lem n='8' type='0'/>a dignitati di lu summu<lb/> <lem n='829' type='0'/>jmperiu? Ma non pertantu issu fu factu et di consulu <lem n='1526' type='0'/>cattivu<lb/> et di <lem n='1526' type='0'/>cattivu consulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1522'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> E que fu quillu qui adivinni <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1941' type='0'/>Crassu? Et non li <lem n='3' type='0'/>dedi<lb/> la <lem n='142' type='0'/>multitudini di munita nomu di <lem n='502' type='0'/>ricu? Et issu da poy turnau<lb/> <lem n='955' type='0'/>puvirissimu ca per certu li soy beni foru venduti da li soy<lb/> <lem n='2160' type='0'/>credituri, per� ca issu non <lem n='120' type='0'/>putia <lem n='38' type='0'/>rindiri tucta la munita la<lb/> quali issu <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3' type='0'/>dari. Et in tali guisa quillu qui non <lem n='4200' type='0'/>sfalgiu di<lb/> reprehensiuni <lem n='928' type='0'/>amara andandu poviri era <lem n='1065' type='0'/>salutatu <lem n='313' type='0'/>riku da quilli<lb/> ki lu <lem n='2856' type='0'/>inscontravanu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1523'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Quintu <lem n='4892' type='0'/>Cepio andau ananti <lem n='1941' type='0'/>Crassu quantu <lem n='8' type='0'/>a sagura<lb/> et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3031' type='0'/>cerbitati di fortuna. Ca quistu <lem n='4892' type='0'/>Cepio avend'avutu lu<lb/> <lem n='161' type='0'/>splenduri di la pretura et la <lem n='2321' type='0'/>claritudini di lu triunfu et la beliza<lb/> di lu consulatu et essendu statu summu pontifici, de guisa<lb/> que issu era <lem n='144' type='0'/>clamatu et dictu <lem n='1665' type='0'/>patrunu di lu Senatu, non pertantu<lb/> issu <lem n='472' type='0'/>dipossi lu spiritu in prisunia <lem n='670' type='0'/>publica et lu so corpu<lb/> <lem n='4893' type='0'/>strazatu per man di lu <lem n='407' type='0'/>murtal carnifici <lem n='848' type='0'/>jacendu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1761' type='0'/>scali <lem n='4894' type='0'/>Gemonij<lb/> fu vistu cu <lem n='816' type='0'/>orruri di tuttu lu <lem n='49' type='0'/>mercatu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1524'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> J� <lem n='3104' type='0'/>secuta <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, lu quali fu grandissima <lem n='4895' type='0'/>lutta di<lb/> fortuna. Ca issu judicatu da li <lem n='3547' type='0'/>Arpinati non dignu di li hunuri,<lb/> da poy <lem n='145' type='0'/>sustinni tutti li <lem n='4228' type='0'/>impetuusitati di la fortuna con grandissima<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='99'/>furtiza et di corpu et d'animu. Issu <lem n='3738' type='0'/>scutiyau di adimandari<lb/> la <lem n='4882' type='0'/>questura di <lem n='1052' type='0'/>Ruma; e <lem n='145' type='0'/>sustinendu li <lem n='3087' type='0'/>ripulsi, pl� se<lb/> dirupau intra la <lem n='532' type='0'/>curti ca non ci vinni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1525'/>Eciandeu in la peticiuni<lb/> di lu tribunatu et di la <lem n='4896' type='0'/>edilitati avendu pruvatu <lem n='724' type='0'/>semelyantimenti<lb/> <lem n='3087' type='0'/>ripulsa, cuss� se <lem n='1949' type='0'/>ficau <lem n='8' type='0'/>ad adimandari lu locu <lem n='1850' type='0'/>suppremu<lb/> di preturi, lu quali issu <lem n='2484' type='0'/>ottinni non senza <lem n='216' type='0'/>periculu. Ca issu fu<lb/> <lem n='1057' type='0'/>acusatu di <lem n='4221' type='0'/>ambitu et apena <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1752' type='0'/>jmpetrari que issu fussi <lem n='1219' type='0'/>assoltu<lb/> da li judici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1526'/>De quillu <lem n='3228' type='0'/>Mariu cuss� di bassu statu, <lem n='4897' type='0'/>Arpinati<lb/> non nobili, qui fu cuss� <lem n='929' type='0'/>fastidiusu <lem n='4331' type='0'/>canditatu, <lem n='412' type='0'/>jssiu quillu<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu qui <lem n='2800' type='0'/>subiugau <lem n='2540' type='0'/>Africa et qui <lem n='149' type='0'/>menau <lem n='4898' type='0'/>Jugurtha <lem n='1601' type='0'/>rigi ananti<lb/> lu so <lem n='3147' type='0'/>curru triunfali, qui destrussi li <lem n='1709' type='0'/>exerciti di li <lem n='1697' type='0'/>Tudiski<lb/> et di li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri. Di lu quali <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1501' type='0'/>vitorij se vidinu in <lem n='1052' type='0'/>Ruma, di<lb/> lu quali se leginu in li <lem n='4899' type='0'/>anali di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <formula>VIJ</formula> consulati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1527'/>Lu quali,<lb/> poy di lu so <lem n='1758' type='0'/>exiliu, fu factu consulu et <lem n='3860' type='0'/>furbandiu quillu qui<lb/> avia forbandutu <lem n='8' type='0'/>ad issu. Que cosa fu unca may pl� <lem n='4900' type='0'/>inconstanti<lb/> oy pl� <lem n='137' type='0'/>maravilyusa di la condiciuni di quistu homu? Lu<lb/> quali, se tu lu <lem n='386' type='0'/>mittiray intra li miseri, issu fu <lem n='4626' type='0'/>miserrimu e, se<lb/> tu lu <lem n='386' type='0'/>mittiray intra li <lem n='1537' type='0'/>beatissimi, jssu fu <lem n='512' type='0'/>beatissimu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1528'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar, li virtuti di lu quali lu ficiru muntari<lb/> in <lem n='128' type='0'/>celu essendu <lem n='389' type='0'/>persuna privata, in lu <lem n='79' type='0'/>cumenzamentu di sua<lb/> iuventuti andandu in <lem n='2795' type='0'/>Asya, pilyatu da certi <lem n='1936' type='0'/>cursari intornu la<lb/> <lem n='1717' type='0'/>jsula <lem n='4901' type='0'/>Pharanacusa, se <lem n='4902' type='0'/>ariscattau per <formula>L</formula> talenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1529'/>Adonca volssi<lb/> la fortuna que per <lem n='651' type='0'/>poca quantitati di munita vinnissi Cesar<lb/> da unu pizzulu <lem n='3774' type='0'/>galiuni di <lem n='1936' type='0'/>cursari in clarissima stella di lu<lb/> <lem n='127' type='0'/>mundu. Adonca que cosa � quista que nuy ni <lem n='341' type='0'/>lamentamu ogi<lb/> may di illa, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa non <lem n='15' type='0'/>aia perdunatu eciandeu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1648' type='0'/>consorti di sua divinitati? Ma lu celestial putiri di Cesar<lb/> incontinenti se <lem n='1780' type='0'/>vinyau di la iniuria, ca issu tantostu pilyau<lb/> li cursali et ficili mittiri in <lem n='773' type='0'/>cruci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1530'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Nuy avimu <lem n='427' type='0'/>arricurdati li nostri exempli cu <lem n='627' type='0'/>attentu<lb/> studiu; modu <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu li <lem n='4903' type='0'/>stranni<supplied>j</supplied> con pl� <lem n='3356' type='0'/>remissu animu.<lb/> Unu juvini di <lem n='3321' type='0'/>Athenes, qui appi nomu <lem n='4904' type='0'/>Poleniu, lu quali era<lb/> moltu <lem n='806' type='0'/>luxuriusu, n�n skittu se <lem n='864' type='0'/>allegrava di li delecti carnali,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='100'/>ma eciandeu la infamia li <lem n='429' type='0'/>placia, essendu statu levatu da unu<lb/> <lem n='1162' type='0'/>convitu non poy di <lem n='4905' type='0'/>culcata di suli, ma poy que lu suli se levava,<lb/> et <lem n='418' type='0'/>turnandu <lem n='40' type='0'/>a la casa et videndu la porta aperta di <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati<lb/> lu phylosophu, gravusu di vinu, untatu di unguenti et<lb/> avendu la <lem n='468' type='0'/>ghirlanda in testa, et vestutu di una lucenti roba,<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1236' type='0'/>scola sua, plena di <lem n='142' type='0'/>multitudini di <lem n='1375' type='0'/>sculari, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1531'/>n� fu<lb/> contentu issu di cuss� layda <lem n='1561' type='0'/>intrata, ma eciandeu se <lem n='888' type='0'/>assitau<lb/> per tal que issu <lem n='2584' type='0'/>sturbassi lu clarissimu parlamentu di <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati<lb/> et li <lem n='1851' type='0'/>sachissimi soy <lem n='122' type='0'/>cumandamenti con li <lem n='4730' type='0'/>lascivij di la<lb/> sua <lem n='3636' type='0'/>imbrakiza. <lem n='2923' type='0'/>Curruzati que foru tucti li <lem n='1375' type='0'/>sculari commu era<lb/> cosa convinivili, <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati <lem n='915' type='0'/>continni la <lem n='1343' type='0'/>cera sua in unu medemmi<lb/> statu e, lassata la materia di la quali issu disputava, incumenzau<lb/> di parlari di la <lem n='2982' type='0'/>mudestia et di la temperancia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1532'/>Et per<lb/> la gravitati di li paroli soy <lem n='4904' type='0'/>Polenio, constrictu di <lem n='1529' type='0'/>ritrayrisi da<lb/> <lem n='981' type='0'/>cutanta lassivia, in prima se levau la curuna di <lem n='410' type='0'/>capu et <lem n='2406' type='0'/>gittaula,<lb/> et un pocu poy redussi lu brazu intra di lu paliu; et andandu<lb/> un pocu ananti, issu lassau la alegria di lu <lem n='1162' type='0'/>convitu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1533'/><lem n='40' type='0'/>A la<lb/> perfini issu se <lem n='1844' type='0'/>spulyau tutta la luxuria e, sanatu que fu per<lb/> una <lem n='865' type='0'/>sanissima medicina di unu sermuni, di gran <lem n='4906' type='0'/>putaneri que<lb/> issu era turnau grandissimu phylosophu. Lu animu di quistu<lb/> <lem n='4904' type='0'/>Poleniu <lem n='4025' type='0'/>peregrinau in la nequicia, ma non ci habitau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1534'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='4907' type='0'/>Displacimi di <lem n='202' type='0'/>tukari la adhulescencia di <lem n='4532' type='0'/>Themistocles,<lb/> oy se eu <lem n='1788' type='0'/>consideru so <lem n='71' type='0'/>patri qui lu cachau da s�, oy la <lem n='72' type='0'/>matri<lb/> la quali per suzzura di so filyu fu constricta di <lem n='4702' type='0'/>inpendirisi per la<lb/> gula, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu fu da poy lu pl� famusissimu homu<lb/> di tuctu lu sangui di li Greci, et fu <lem n='400' type='0'/>pignu mezanu di <lem n='1882' type='0'/>Europa<lb/> et di <lem n='2795' type='0'/>Asya, oy de speranza, oy di <lem n='1189' type='0'/>desperaciuni. Ca quista lu<lb/> pilyau commu <lem n='2994' type='0'/>defensuri di sua saluti e quilla lu appi per <lem n='1520' type='0'/>guayu<lb/> di sua victoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1535'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Li <lem n='3324' type='0'/>naki di Cimo foru pleni di pachia e li Athenisi senteru<lb/> li <lem n='829' type='0'/>imperij di quilla pachia sanissimi. Adonca issi foru<lb/> constricti di <lem n='4807' type='0'/>condannarsi lur medemmi di <lem n='4908' type='0'/>sturdiciuni et di<lb/> pachia, per� ca issi lu aviannu tenutu per pachu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1536'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Per certu <lem n='2313' type='0'/>Alcibiaden quasi <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1595' type='0'/>fortuni lu parteru per<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='101'/>mezu: l'altra qui li <lem n='162' type='0'/>dunau gran nobilitati, habundanti rikizi,<lb/> <lem n='2067' type='0'/>excellentissima belliza di corpu, gran <lem n='2077' type='0'/>favuri di li soy citadini,<lb/> summi <lem n='829' type='0'/>imperij et clarissimu ingeniu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1537'/>l'altra li <lem n='3182' type='0'/>inflissi<lb/> blasmu et infamia, <lem n='1758' type='0'/>exiliu, <lem n='2826' type='0'/>vendiciuni di li soy beni, puvirtati,<lb/> odiu di la <lem n='480' type='0'/>patria et morti <lem n='1631' type='0'/>violenta. N�n tucta fu bona, n�n tucta<lb/> fu <lem n='387' type='0'/>mala, ma svariata et <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a lu mari et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3943' type='0'/>rema. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1538'/>Lu<lb/> <lem n='161' type='0'/>splendur di la vita di <lem n='4909' type='0'/>Policratu tyrannu di li <lem n='3246' type='0'/>Samij claru per<lb/> habundantissimi beni muntau fin <lem n='8' type='0'/>ad invidia di la genti, n�<lb/> z� fu senza causa. Ca tuctu z� que issu se <lem n='350' type='0'/>sfurzava di fari,<lb/> tuctu li vinnia factu. Li soy <lem n='461' type='0'/>speranzi <lem n='577' type='0'/>pilyavanu certu lu factu<lb/> di la cosa <lem n='1574' type='0'/>disiyata; li <lem n='1531' type='0'/>disigi soy cuss� tostu commu se <lem n='245' type='0'/>manifestavanu,<lb/> incontinenti se <lem n='632' type='0'/>chumpianu; lu vuliri et lu putiri era<lb/> misu in <lem n='2267' type='0'/>eguali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1539'/>Una fiata, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1409' type='0'/>vir diri, <lem n='242' type='0'/>mutau la fortuna lu vultu<lb/> sou et appi unu pocu de tristicia intandu, quandu per sua<lb/> spontanea vuluntati issu gittau unu so anellu, lu quali issu <lem n='80' type='0'/>amava<lb/> multu <lem n='40' type='0'/>a lu fundu di mari, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu avissi parti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcunu<lb/> <lem n='2662' type='0'/>mesaysu. Lu quali anellu issu lu <lem n='3773' type='0'/>aricuperau ca fu pilyatu unu<lb/> pissi qui lu avia <lem n='1578' type='0'/>devuratu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1540'/>Ma quistu <lem n='2313' type='0'/>Altibiades, la felicitati<lb/> di lu quali sempri tinni <lem n='2288' type='0'/>prosperu cursu, <lem n='4910' type='0'/>Orontes prefectu di<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='2609' type='0'/>Dariu lu fici mictiri in <lem n='773' type='0'/>cruci <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='573' type='0'/>altissimu <lem n='410' type='0'/>capu di<lb/> lu monti <lem n='4911' type='0'/>Nicalifi. Da la quali <lem n='773' type='0'/>cruci la ysula di li <lem n='3246' type='0'/>Samij, <lem n='653' type='0'/>alcuna<lb/> fiata <lem n='662' type='0'/>opressa da issu per <lem n='928' type='0'/>amara servituti, con <lem n='1108' type='0'/>franki et alegri<lb/> ochi vitti li soy <lem n='4912' type='0'/>putridi <lem n='159' type='0'/>membra qui <lem n='1855' type='0'/>scurrianu di multu sangui<lb/> et eciandeu quilla manu manca tucta <lem n='4913' type='0'/>infraciduta <lem n='40' type='0'/>a la quali<lb/> lu deu di lu mari <lem n='1804' type='0'/>Neptunu avia <lem n='324' type='0'/>restituitu lu anellu per manu<lb/> di lu piscaturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1541'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1651' type='0'/>Dyonisiu di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi<lb/> pilyatu pir nomu di <lem n='2210' type='0'/>hereditati da so <lem n='71' type='0'/>patri la tyrannia di li<lb/> Saragusani et quasi di tucta <lem n='1652' type='0'/>Sycilia, segnuri di grandissimi<lb/> rikizi, <lem n='685' type='0'/>duca di multi <lem n='1709' type='0'/>exerciti, <lem n='4738' type='0'/>rigituri di navilij, putirusu di<lb/> homini <lem n='8' type='0'/>a cavallu, per puvirtati <lem n='3119' type='0'/>ambizau litiri <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3078' type='0'/>citelli <supplied>de<lb/> <lem n='4914' type='0'/>Chorinthu</supplied>; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1542'/>et in quillu tempu per sua cuss� grandi <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni<lb/> issu <lem n='3121' type='0'/>amunestau li grandi homini que nullu homu <lem n='393' type='0'/>cridissi troppu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la fortuna, ca la fortuna lu <lem n='2469' type='0'/>gabbau, <lem n='46' type='0'/>facendulu di tyrannu<lb/> mastru di <lem n='3078' type='0'/>citelli.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='102'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1543'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Apressu quistu veni <lem n='4425' type='0'/>Syphaci lu <lem n='1601' type='0'/>rigi, lu quali <lem n='3305' type='0'/>spruau<lb/> <lem n='1185' type='0'/>semelyanti iniquitati di fortuna. Lu quali adimandatu per amicu,<lb/> da una parti li Rumani per <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, da l'altra li Cartaginisi<lb/> per <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal eranu vinuti <lem n='40' type='0'/>a lu so palazzu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1544'/> <anchor type='note' n='25'/>Et era vinnutu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a tanta <lem n='2321' type='0'/>claritudini commu in so arbitriu stacissi la victoria di<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1391' type='0'/>putirusissimi populi.<anchor type='endnote'/> In pocu di tempu apressu fu <lem n='149' type='0'/>menatu<lb/> <lem n='846' type='0'/>incatenatu da <lem n='4374' type='0'/>Leliu legatu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni e di quillu<lb/> la manu di lu quali issu, sedendu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='3884' type='0'/>faldistoliu, aviala <lem n='202' type='0'/>tukata<lb/> <lem n='3036' type='0'/>superbamenti issu se <lem n='1699' type='0'/>culcau <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='1444' type='0'/>genochi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1545'/>Troppu su <lem n='4024' type='0'/>cadivili<lb/> et troppu fragili et <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='107' type='0'/>vuci di li <lem n='3078' type='0'/>citelli quisti, qui<lb/> si chamanu forzi oy rikizi humani. Subitamenti habundanu<lb/> et tostu <lem n='1855' type='0'/>scurrinu; in nullu locu, in nulla <lem n='389' type='0'/>persuna issi non<lb/> avenu firmi <lem n='3986' type='0'/>radicati, ma, <lem n='1267' type='0'/>demenati z� et l� per <lem n='1890' type='0'/>incertissimu<lb/> <lem n='970' type='0'/>flatu di fortuna, quilli li quali issi <lem n='780' type='0'/>exaltaru in altu <lem n='553' type='0'/>abandunati<lb/> per non <lem n='4915' type='0'/>provista partenza, issi li <lem n='4916' type='0'/>amazaranu miserabilimenti<lb/> in lu profundu di li <lem n='246' type='0'/>pestilencij. Adonca n� se <lem n='2' type='0'/>divinu<lb/> <lem n='2035' type='0'/>aprezari, n� <lem n='144' type='0'/>cham�rissi beni, li quali per <lem n='4285' type='0'/>amaricanza di li<lb/> mali <lem n='4917' type='0'/>inflicti <lem n='4485' type='0'/>dublanu lu so desideriu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='103'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1546'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7 Rubricario</head>Li capituli di lu <supplied>li</supplied>bru septimu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la felicitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti oy facti saiamenti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi dicti oy facti <lem n='3085' type='0'/>dulusamenti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='3086' type='0'/>srategemati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di li <lem n='3087' type='0'/>repulsi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di li necessitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di li testamenti qui foru anullati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di li testamenti qui <lem n='667' type='0'/>remasiru i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issi<lb/> avianu casuni per li quali issi se putianu <lem n='2380' type='0'/>annullari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>IX</formula>, di quilli qui appiru <lem n='4647' type='0'/>redi incontra la opiniuni di<lb/> li homini.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1547'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 1</head>Cap<sic>.</sic> <formula>J</formula>, di la felicitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1548'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>M</supplied>ulti exempli avimu <lem n='3333' type='0'/>ricuntati di la <lem n='2253' type='0'/>volubili fortuna;<lb/> di la <lem n='2288' type='0'/>prospera qui sia constanti multi <lem n='651' type='0'/>poki si ndi ponnu <lem n='674' type='0'/>cuntari.<lb/> Per la quali cosa esti <lem n='1180' type='0'/>manifestu que issa <lem n='3182' type='0'/>infligi li <lem n='447' type='0'/>cosi adversi<lb/> con <lem n='1984' type='0'/>disiyusu animu, li <lem n='2288' type='0'/>prosperi <lem n='162' type='0'/>duna con <lem n='301' type='0'/>tenaci et avaru.<lb/> Ma quandu issa s'<lem n='3450' type='0'/>amintica la sua malvastati, non skittu <lem n='4918' type='0'/>munzella<lb/> multi et grandissimi <lem n='447' type='0'/>cosi, ma eciandeu beni <lem n='986' type='0'/>durivili et<lb/> perpetui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1549'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca viyamu di quanti gradi di beneficij issa aya <lem n='4919' type='0'/>perductu<lb/> Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu da lu primu jornu in que issu nassiu fin <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> jornu di la morti sua <lem n='40' type='0'/>a lu suvranu <lem n='3302' type='0'/>munsellu di vita beata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1550'/>Issa<lb/> volsi que illu <lem n='175' type='0'/>nassissi principi in quistu <lem n='127' type='0'/>mundu, <lem n='351' type='0'/>dedili nobilissimi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='104'/><lem n='71' type='0'/>patri et mamma, <lem n='304' type='0'/>aiunssili non <lem n='651' type='0'/>poki gracij di animu et forzi di<lb/> corpu per tali que issu putissi abastari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='164' type='0'/>fatighi, <lem n='815' type='0'/>acompagnaulu<lb/> di <lem n='276' type='0'/>mulyeri hunesta et <lem n='2188' type='0'/>fecundu, <lem n='162' type='0'/>dunauli lu hunuri di lu consulatu,<lb/> la <lem n='4920' type='0'/>imperatoria putestati et unu bellissimu triunfu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1551'/>Fici la fortuna<lb/> que issu in un midemmi jornu vitti tri soy filyoli homini<lb/> <lem n='2177' type='0'/>consulari, et unu di li tri eciandeu censoriu triunfali et lu quartu<lb/> era homu <lem n='3449' type='0'/>pretoriu. Eciandeu <lem n='3' type='0'/>dedi tri filgi fimini <lem n='8' type='0'/>a maritu, et<lb/> li lor filyoli <lem n='453' type='0'/>ricippi <lem n='40' type='0'/>a lu so scossu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1552'/>Tanti <lem n='3324' type='0'/>naki, tanti virili <lem n='2180' type='0'/>toghi,<lb/> tanti <lem n='633' type='0'/>nozzi, <lem n='40' type='0'/>a la perfini summa habundancia di hunuri, di jmperij<lb/> et di ogni alegria, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2517' type='0'/>intretantu issu non<lb/> appi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='340' type='0'/>suttirari nullu, nullu <lem n='176' type='0'/>chantu n� nulla causa di tristicia<lb/> appi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1553'/>Considera lu celi; cuss� lu <lem n='432' type='0'/>truveray <lem n='1237' type='0'/>ordenatu apressu li<lb/> furtilizzi, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que nuy viyamu que eciandeu planti et duluri<lb/> sianu <lem n='1329' type='0'/>assignati da grandissimi poeti <lem n='40' type='0'/>a li pecti di li <lem n='394' type='0'/>dei. Et<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='26' type='0'/>cquistu actu di viviri cuss� <lem n='2288' type='0'/>prosperu lu <lem n='3104' type='0'/>secutau <lem n='1313' type='0'/>semelyanti<lb/> fini di sua morti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1554'/>Ca issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu <lem n='1331' type='0'/>spaciu di la sua<lb/> vechiza et di <lem n='105' type='0'/>molli maynera di morti, intra li <lem n='967' type='0'/>basi et li <lem n='2422' type='0'/>abrazamenti<lb/> di li filyoli soy <lem n='495' type='0'/>carissimi, purtatu <lem n='40' type='0'/>a li spalli di so filiu et<lb/> di so <lem n='2163' type='0'/>generu per la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='289' type='0'/>misirulu <lem n='40' type='0'/>a lu focu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1555'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Quista felicitati, la quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu ditta, clara fu; ma quilla<lb/> la quali eu <lem n='39' type='0'/>diroyu fu pl� <lem n='118' type='0'/>oscura, ma quantu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='161' type='0'/>splenduri<lb/> <lem n='717' type='0'/>divinu esti <lem n='1325' type='0'/>proposta. Ca cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='4921' type='0'/>Giges <lem n='1040' type='0'/>inflatu, <lem n='723' type='0'/>z�<lb/> � superbu di animu, habundassi d'armi et di rikizi in lu regnu<lb/> di Lidia et fussi statu vinutu <lem n='8' type='0'/>ad adimandari lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo<lb/> s'era nullu homu murtali pl� beatu ca issu, lu deu, mandata<lb/> sua <lem n='107' type='0'/>vuci da lu ascusu locu di lu <lem n='4922' type='0'/>sacrariu, li <lem n='3683' type='0'/>preferiu <lem n='4923' type='0'/>Aglaviu<lb/> <lem n='4924' type='0'/>Sophydiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1556'/>Quistu era lu pl� <lem n='955' type='0'/>puvirissimu homu di tucta <lem n='2391' type='0'/>Archadia,<lb/> ma era i� multu vechu et <lem n='3452' type='0'/>nunca may avia passati li termini<lb/> di lu so <lem n='4301' type='0'/>campitellu, contentu di li <lem n='403' type='0'/>fructi et di li delecti di<lb/> unu <lem n='3255' type='0'/>pizulillu campu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1557'/>Ma per certu lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo <lem n='202' type='0'/>tukau per<lb/> sua <lem n='1624' type='0'/>risposta lu verasu fini di la beata vita, et non lu <lem n='1998' type='0'/>adumbratu; et inper� issu rispusi <lem n='8' type='0'/>a quillu qui <lem n='3036' type='0'/>superbamenti se gluriava<lb/> di sua <lem n='1595' type='0'/>furtuna que pl� apruvau issu una <lem n='620' type='0'/>alegra et ridenti <lem n='4308' type='0'/>cassizella<lb/> ca una grandi <lem n='1445' type='0'/>sala, trista per penseri et per sullicitudini,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='105'/>et <lem n='651' type='0'/>poca terra senza <lem n='571' type='0'/>pagura ca li grassissimi campi di la Lidia<lb/> pleni di <lem n='571' type='0'/>pagura, et <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1297' type='0'/>para di <lem n='455' type='0'/>boy di ligera guardia oy <lem n='788' type='0'/>defensiuni,<lb/> ca multi <lem n='1709' type='0'/>exerciti et armi et <lem n='2855' type='0'/>cavalcata grandi, <lem n='4925' type='0'/>onerusa<lb/> per multi <lem n='53' type='0'/>spisi, et unu <lem n='4926' type='0'/>celarittu per usu necessariu ca gran<lb/> <lem n='152' type='0'/>thesauri <lem n='4927' type='0'/>esposti <lem n='40' type='0'/>a li insidij et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di tucti li homini.<lb/> Et in quista guisa <lem n='4921' type='0'/>Giges, <lem n='1509' type='0'/>disiyandu di aviri deu <lem n='1393' type='0'/>apruvaturi di<lb/> la sua vana opiniuni, <lem n='3119' type='0'/>imbizau uvi fussi la solida e la pura felicitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1558'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi facti et dicti <lem n='3084' type='0'/>sayamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1559'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='213' type='0'/>manifestir� modu quilla maynera di felicitati, la<lb/> quali <lem n='3866' type='0'/>consisti tucta in lu habitu di lu animu, n�n s'<lem n='2087' type='0'/>adimanda<lb/> per desiderij; ma, nata in li <lem n='1392' type='0'/>curagi <lem n='2595' type='0'/>dutati di sapiencia, <lem n='132' type='0'/>resplendi<lb/> per <lem n='447' type='0'/>cosi dicti et facti <lem n='3084' type='0'/>sayamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1560'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Nuy avimu intisu que <lem n='3186' type='0'/>Appiu <lem n='635' type='0'/>sulia diri spissi <lem n='440' type='0'/>fiati que<lb/> melyu se <lem n='236' type='0'/>committianu li <lem n='2381' type='0'/>facendi <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma ca lu<lb/> <lem n='74' type='0'/>ripusu; non qui illu non sapissi beni commu esti alegru lu statu<lb/> di tranquillitati et di paci, ma que issu vidia que in li grandi<lb/> <lem n='2746' type='0'/>commuciuni di li <lem n='447' type='0'/>cosi li putirusi <lem n='829' type='0'/>imperij se <lem n='3387' type='0'/>revilyanu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='1291' type='0'/>abrazari la virtuti et per troppu <lem n='74' type='0'/>riposu se <lem n='1072' type='0'/>resolvinu in <lem n='4707' type='0'/>pigriza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1561'/>E per certu la <lem n='2381' type='0'/>facenda horribili per nomu <lem n='915' type='0'/>continnj la nostra<lb/> citati in so statu, e lu <lem n='74' type='0'/>riposu lu quali avi placivili <lem n='4320' type='0'/>nominata<lb/> la <lem n='540' type='0'/>inchiu di multi vicij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1562'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1825' type='0'/>Scipiu lu <lem n='2336' type='0'/>Africanu dicia qui layda cosa era in fattu<lb/> d'armi diri: �Eu non mi lu pensava�. Z� esti per� ca issu<lb/> se pensava que li fatti d'armi <lem n='375' type='0'/>conveni que siannu <lem n='1117' type='0'/>aministrati<lb/> per multu <lem n='4928' type='0'/>examinatu consilyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1563'/>E z� dicia issu con <lem n='1454' type='0'/>suvrana<lb/> rasuni; ca quillu <lem n='608' type='0'/>erruri non si p� curregiri, lu quali se <lem n='236' type='0'/>committi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la violencia di Marti. Issu medemmi dicia que <lem n='3172' type='0'/>altramenti<lb/> non <lem n='2' type='0'/>divia homu combatiri cu lu jnimicu si non oy que z�<lb/> <lem n='2664' type='0'/>acadissi per casu, oy per <lem n='653' type='0'/>alcuna necessitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1564'/>Et altress� ben <lem n='3084' type='0'/>sayamenti;<lb/> ca et lassari la <lem n='1632' type='0'/>facultati di <lem n='2770' type='0'/>prosperamenti combatiri esti<lb/> gran pachia, et homu constrictu <lem n='8' type='0'/>ad uni necessitati di combatiri<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='106'/><lem n='280' type='0'/>astinirsindi, esti <lem n='1027' type='0'/>adduciri destruciuni di <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa pachia.<lb/> E quilli qui <lem n='77' type='0'/>committinu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, l'unu non sappi usari<lb/> di lu beneficiu di fortuna et l'altru non sappi <lem n='2365' type='0'/>resistiri <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> iniuria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1565'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la sentencia di Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, la quali issu<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi intra lu Senatu, et di gran gravitati fu et multu alta. Lu<lb/> quali, quandu appi vinchuta <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, affirmau que issu non<lb/> sappia se per quilla vittoria issu avia factu pl� de beni oy di<lb/> malu <lem n='40' type='0'/>a la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1566'/>Ca commu issu avia factu beni in <lem n='324' type='0'/>restituiri<lb/> la pachi, cuss� avia <lem n='116' type='0'/>nuchutu <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa <lem n='303' type='0'/>removendu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal:<lb/> ca dicia issu per lu so avenime<supplied>n</supplied>tu in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia la virtuti<lb/> di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui durmia era <lem n='104' type='0'/>svilyata, et homu <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> <lem n='2641' type='0'/>ductari que la republica, nin per aventura liberata da quillu<lb/> agru jnimicu, non <lem n='420' type='0'/>riturni in quillu midemmi sompnu. Adonca<lb/> issu <lem n='1239' type='0'/>riputau <lem n='1881' type='0'/>eguali mali essiri <lem n='507' type='0'/>arssi li casi et distructi li campi<lb/> et <lem n='3480' type='0'/>divacarssu lu <lem n='152' type='0'/>tresoru et <lem n='2271' type='0'/>amulari li <lem n='1217' type='0'/>nervi et <lem n='4929' type='0'/>dibilitarsi da la<lb/> prima furtiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1567'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Que factu fu quillu di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3298' type='0'/>Cinna <lem n='4930' type='0'/>Fimbria, homu<lb/> <lem n='2177' type='0'/>consulari, e commu factu saiamenti! Essendu issu factu judici<lb/> <lem n='8' type='0'/>a una questiuni di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4931' type='0'/>Lictaciu <lem n='4932' type='0'/>Pinthia, nobili cavaleri<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, qui vulia pruvari <lem n='8' type='0'/>ad unu so <lem n='1496' type='0'/>adversariu que issu <lem n='3765' type='0'/>Litaciu<lb/> era homu bonu, issu nunca volsi <lem n='369' type='0'/>determinari quilla questiuni<lb/> per sua <lem n='4933' type='0'/>pronunciaciuni di sentencia, per tal que, nin per<lb/> aventura issu <lem n='887' type='0'/>spulyassi di <lem n='557' type='0'/>fama unu bonu homu avenduli data<lb/> la sentencia incontra oy non lu <lem n='375' type='0'/>convinissi di iurari que<lb/> quillu er bon homu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que z� <lem n='915' type='0'/>contigna innumerabili<lb/> laudi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1568'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti exempli foru in homini <lem n='4934' type='0'/>curiali, ma quilla prudencia<lb/> que eu dir� fu in factu d'armi. <lem n='3723' type='0'/>Papiriu <lem n='3889' type='0'/>Cursuri essendu<lb/> consulu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que tenendu <lem n='796' type='0'/>asseiata <lem n='4935' type='0'/>Aquillonia<lb/> issu la vulissi combattiri et unu homu qui avia nomu <lem n='4936' type='0'/>Pilariu<lb/> l'avissi <lem n='310' type='0'/>denunciatu unu multu bonu aguru, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que in<lb/> veritati nullu <lem n='459' type='0'/>auzellu era statu vistu, essendu ben certu di lu<lb/> ingannu di <lem n='4936' type='0'/>Pilariu, <lem n='393' type='0'/>critti et <lem n='139' type='0'/>sperau que bonu aguru era <lem n='3' type='0'/>datu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='107'/><lem n='8' type='0'/>ad issu et <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et incumenzau la batalya. Ma issu misi<lb/> ananti la prima skera <lem n='4936' type='0'/>Pilariu lu <lem n='4937' type='0'/>menzunaru per tal que li<lb/> <lem n='394' type='0'/>dei avissiru supra cuy <lem n='410' type='0'/>capu, se per aventura issi aviannu <lem n='1642' type='0'/>conciputa<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='372' type='0'/>ira, issi la <lem n='4938' type='0'/>espurgassiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1569'/>Incontinenti avinni z�<lb/> oy per <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa altra, oy per providencia divina qui lu primu<lb/> <lem n='1024' type='0'/>dardu gittatu da li jnimici fu <lem n='1536' type='0'/>ficatu in lu pectu di <lem n='4936' type='0'/>Pilariu<lb/> et <lem n='2406' type='0'/>gittaulu mortu <lem n='8' type='0'/>a terra. Sapputu z�, lu consulu cu animu<lb/> <lem n='4065' type='0'/>confidatu et <lem n='2511' type='0'/>invad�u Aquilonia, et <lem n='577' type='0'/>pilyaula. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1570'/>Cuss� tostu pensau<lb/> commu la iniuria di lu imperaduri se <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='1611' type='0'/>vinyari, et<lb/> in que guisa si <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='1917' type='0'/>apagari la <lem n='1631' type='0'/>violenta religiuni, et per que<lb/> rasuni se putissi avir victoria. E fici commu severu homu et<lb/> commu religiusu consulu et commu imperaduri <lem n='2500' type='0'/>valurusu, <lem n='577' type='0'/>pilyandu<lb/> in una consideraciuni di <lem n='82' type='0'/>menti lu modu di la <lem n='571' type='0'/>pagura,<lb/> la maynera di la pena et la via di speranza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1571'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Modu eu passir� <lem n='40' type='0'/>a li facti di lu Senatu. Lu quali, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu mandassi <lem n='4171' type='0'/>inscontra <lem n='1826' type='0'/>Hanibal <lem n='3621' type='0'/>Claudiu <lem n='3805' type='0'/>Neruni<lb/> et <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi consuli, videndu lu Senatu que commu issi<lb/> erannu pari di virtuti et di bontati, cuss� eranu multu agramenti<lb/> <lem n='2068' type='0'/>descurdanti et <lem n='4939' type='0'/>malvulenti insembla, con summu studiu<lb/> li redussi <lem n='8' type='0'/>ad amistati per tal que nin per aventura per li privati<lb/> lur <lem n='95' type='0'/>discordij issi pocu utilimenti <lem n='1117' type='0'/>aministrassiru la republica.<lb/> Ca in unu consimili <lem n='829' type='0'/>jmperiu uvi esti concordia intra li<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy mayur desideriu nassi di <lem n='4940' type='0'/>intraprindiri li altruy operi ca<lb/> di fari li soy proprij. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1572'/>Ma uvi esti pertinaci odiu intra li <lem n='31' type='0'/>duy,<lb/> pl� certu jnimicu esti l'un di l'altru ca non su <lem n='1482' type='0'/>ambiduy <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <lem n='1709' type='0'/>esserciti di li jnimici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1573'/>Issi <lem n='31' type='0'/>duy medemmi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que,<lb/> per la censura la quali issi avianu <lem n='3135' type='0'/>sarzuta troppu <lem n='1226' type='0'/>asperamenti,<lb/> issi fussiru stati <lem n='3522' type='0'/>acitati da <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3155' type='0'/>Bebiu tribunu di lu<lb/> populu ananti li <lem n='4108' type='0'/>prorostri, lu Senatu per so decretu li liberau<lb/> da quillu <lem n='789' type='0'/>chaytu, <lem n='2678' type='0'/>arindendu hunuri <lem n='3687' type='0'/>vacuatu da ogni <lem n='571' type='0'/>pagura<lb/> di judiciu <lem n='8' type='0'/>a quilli qui <lem n='2' type='0'/>divinu pilyari rasuni da l'altri, et non<lb/> la <lem n='2' type='0'/>divinu <lem n='2678' type='0'/>arindiri <lem n='8' type='0'/>ad altri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1574'/>Quilla <lem n='1185' type='0'/>semelianti sapiencia di lu<lb/> Senatu <lem n='81' type='0'/>judicau <lem n='8' type='0'/>a morti <lem n='2997' type='0'/>Tyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, lu quali fu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti<lb/> di <lem n='4558' type='0'/>promulgari la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4639' type='0'/>agraria. Issu lu Senatu nobilimenti <lem n='81' type='0'/>judicau<lb/> que <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='292' type='0'/>ligi di <lem n='3124' type='0'/>Graccu li triunviri partissiru lu<lb/> campu <lem n='40' type='0'/>a lu populu testa per testa. Ca per certu lu Senatu in<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='108'/>unu medemmi tempu <lem n='157' type='0'/>suttrassi et levau de mezu et lu <lem n='2761' type='0'/>facituri<lb/> et la causa di una grandissima <lem n='4289' type='0'/>sediciuni et <lem n='215' type='0'/>scandali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1575'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini,<lb/> commu se purtau, <lem n='723' type='0'/>z� lu Senatu, <lem n='1255' type='0'/>discretame<supplied>n</supplied>ti in lu <lem n='1601' type='0'/>rigi<lb/> <lem n='3202' type='0'/>Massinissa! Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu lu Senatu avissi usatu<lb/> di sua opera di <lem n='3201' type='0'/>Masinissa <lem n='165' type='0'/>pruntissima et <lem n='426' type='0'/>fidelissima <lem n='4171' type='0'/>inscontra<lb/> li <lem n='2278' type='0'/>Chartaginisi et cannussissi lu Senatu que issu era <lem n='1984' type='0'/>disyusu di<lb/> <lem n='1668' type='0'/>dilatari et <lem n='1950' type='0'/>alargari lu so regnu, <lem n='476' type='0'/>demandau lu Senatu que se<lb/> facissi una <lem n='292' type='0'/>ligi per la quali fussi <lem n='162' type='0'/>dunata da lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3202' type='0'/>Massinissa solida et <lem n='728' type='0'/>firma libertati; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1576'/>per lu quali<lb/> factu, et retinni la <lem n='228' type='0'/>benivolencia di <lem n='3202' type='0'/>Massinissa qui avia ben<lb/> <lem n='3436' type='0'/>ameritatu <lem n='830' type='0'/>inver li Rumani, et eciandeu nunca cachau da li soy<lb/> porti quilli di <lem n='4941' type='0'/>Marochu n�n quilli di Numidia n�n l'altri qui<lb/> su in quillu <lem n='676' type='0'/>trattu di mari, per la <lem n='1534' type='0'/>ripusata et fidili paci la<lb/> quali issi appiru con nuy insembla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1577'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Lu tempu mi ver� mancu <lem n='2882' type='0'/>ricuntandu li <lem n='3035' type='0'/>dumestiki exempli,<lb/> ca lu nostru <lem n='829' type='0'/>jmperiu non acrissiu n�n fu <lem n='195' type='0'/>seguru tantu<lb/> per furtiza di corpu quantu per <lem n='618' type='0'/>valuri di animu. Adonca la<lb/> rumana prudencia per la <supplied>ma</supplied>yur parti se <lem n='1620' type='0'/>ripuna in ammiraciuni<lb/> tacita e sia data <lem n='1561' type='0'/>intrata <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2470' type='0'/>straneri exempli di quista<lb/> maynera. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1578'/><lem n='1552' type='0'/>Socrati, lu quali era commu unu terrestri oratoriu<lb/> di humana sapiencia, pensava et dicia que nulla cosa pl� <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> homu adimandari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei immortali si non que issi ni <lem n='162' type='0'/>dunassiru<lb/> beni, ca issi <lem n='349' type='0'/>sappianu <lem n='40' type='0'/>a la perfini que cosa era utili <lem n='8' type='0'/>a<lb/> chascunu di nuy et nuy <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata <lem n='2087' type='0'/>adimandamu et <lem n='1509' type='0'/>disiyamu<lb/> cosa la quali melyu fora di non aviri impetrata. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1579'/><lem n='2472' type='0'/>A, <lem n='82' type='0'/>menti humana<lb/> <lem n='4942' type='0'/>incumbulyata intra <lem n='2022' type='0'/>densissimi tenebri, commu tu <lem n='1303' type='0'/>spargi<lb/> li toy <lem n='1136' type='0'/>ceki <lem n='1784' type='0'/>pregheri in <lem n='608' type='0'/>erruri <lem n='150' type='0'/>manifestamenti <lem n='1645' type='0'/>amplu et grandi.<lb/> Tu <lem n='1509' type='0'/>disigi li rikizi, li quali foru causa di destruciuni <lem n='8' type='0'/>a multi<lb/> homini, tu <lem n='1509' type='0'/>disigi hunuri, li quali <lem n='209' type='0'/>abateru et <lem n='1505' type='0'/>consumaru multi.<lb/> Tu ti vay vultandu intra di ti medemma li <lem n='1163' type='0'/>regnami, la fini<lb/> di li quali spissi volti esti miserabili et trista, tu <lem n='1279' type='0'/>gicti la manu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a nobili matrimonij, ma quisti commu <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='4943' type='0'/>ingentilissinu,<lb/> cuss� eciandeu per <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='2943' type='0'/>arancanu da lu intuctu li lignagi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1580'/>Lassa donca stari, pacha, di <lem n='1509' type='0'/>disyari diversi <lem n='4072' type='0'/>causi di li toy mali<lb/> commu <lem n='447' type='0'/>cosi felicissimi, et <lem n='3006' type='0'/>comittiti tutta <lem n='40' type='0'/>a lu arbitriu di li<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi celestiali. Ca quillu qui <lem n='635' type='0'/>solenu <lem n='4944' type='0'/>diviari <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti boni<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='109'/><lem n='447' type='0'/>cosi, ponnu eciandeu <lem n='746' type='0'/>sligiri li <lem n='447' type='0'/>cosi qui pl� ni <lem n='375' type='0'/>conveninu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1581'/>Issu<lb/> medemmi <lem n='1552' type='0'/>Socrates dicia que quilli <lem n='1090' type='0'/>pervinianu <lem n='8' type='0'/>a gloria per<lb/> <lem n='4623' type='0'/>spedicata et brevi via li quali facianu z� que tali fussiru quali<lb/> issi <lem n='370' type='0'/>volenu pariri qui sianu. Per la quali predicationi issu apertamenti<lb/> <lem n='3121' type='0'/>amunistava que li homini ananti <lem n='3292' type='0'/>incirkassiru issa la<lb/> virtuti ca <lem n='3104' type='0'/>secutassiru la umbra sua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1582'/>Issu medemmi, adimandatu<lb/> da unu juvini per <lem n='638' type='0'/>consiliu se issu lu juvini <lem n='2' type='0'/>divissi pilyari<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri oy se <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='280' type='0'/>astinniri da ogni matrimoniu, rispusi que<lb/> qual di li <lem n='31' type='0'/>duy issu facissi se nde <lem n='794' type='0'/>ripintiria. �Ca da una parti,<lb/> <supplied><lem n='723' type='0'/>z� esti si tu non pilgi <lem n='276' type='0'/>mulieri</supplied> <lem n='667' type='0'/>rimaray sulu senza filyoli et<lb/> seray destruciuni di lignayu, et eciandeu <lem n='16' type='0'/>aviray heredi <lem n='1321' type='0'/>strania;<lb/> da l'altra parti, <lem n='16' type='0'/>aviray perpetua <lem n='2291' type='0'/>sulicitudini, <lem n='142' type='0'/>multitudini di<lb/> <lem n='4165' type='0'/>quereli, <lem n='4210' type='0'/>rimprochi di <lem n='1721' type='0'/>doti, una <lem n='4749' type='0'/>indignaciuni di li <lem n='1191' type='0'/>cusini di tua<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri, la <lem n='3939' type='0'/>parlitera lingua di tua <lem n='4945' type='0'/>socra, et non seray certu<lb/> di aviri filyoli�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1583'/>Cuss� <lem n='92' type='0'/>respondendu, issu non lassau <lem n='746' type='0'/>sligiri lu<lb/> juvini, <lem n='944' type='0'/>alegramenti <lem n='386' type='0'/>mittenduli tanti <lem n='447' type='0'/>cosi asperi <lem n='3090' type='0'/>dananti. Issu<lb/> medemmi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que la <lem n='1729' type='0'/>scelerata pachia di li Athenisi<lb/> avissiru data trista sentencia di la <lem n='3259' type='0'/>capu sua et issu avissi<lb/> i� pilyata la <lem n='1030' type='0'/>bevenda di lu veninu per <lem n='346' type='0'/>bivirila di manu di lu<lb/> carnifici con forti animu et con <lem n='2079' type='0'/>costanti vultu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1584'/>et j� avia misi<lb/> li labri <lem n='40' type='0'/>a lu nappu, <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='4946' type='0'/>Exantippa, gridandu intra<lb/> plantu et lame<supplied>n</supplied>tu que <lem n='2' type='0'/>divia muriri lu innocenti: �Que donca<lb/> - dis' issu - <lem n='335' type='0'/>paririati melyu que eu murissi <lem n='315' type='0'/>nocenti et<lb/> <lem n='2353' type='0'/>culpivili?�. O que gran sapiencia, la quali <lem n='2832' type='0'/>eciande' in issu lu<lb/> partimentu di la vita non si sappi n� <lem n='120' type='0'/>potti aminticari si medemma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1585'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, commu <lem n='3084' type='0'/>sayamenti <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='4527' type='0'/>Solon que nullu homu <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> essiri dictu beatu <lem n='691' type='0'/>dementre que issu vivia per� que nuy simu<lb/> <lem n='647' type='0'/>suiecti <lem n='40' type='0'/>a la fortuna tanfin <lem n='40' type='0'/>a lu dredanu jornu di la vita.<lb/> Adonca lu focu consuma et termina la <lem n='4320' type='0'/>nominata di la humana<lb/> felicitati, lu quali se <lem n='2044' type='0'/>oppuni <lem n='8' type='0'/>a tucti li <lem n='904' type='0'/>aversitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1586'/>Issu medemmi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='110'/>videndu unu so amicu qui stava multu <lem n='712' type='0'/>dulurusu et<lb/> tristi <lem n='1027' type='0'/>adussilu <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1706' type='0'/>roka alta et <lem n='463' type='0'/>confurtaulu que issu girassi<lb/> li ochi intornu per tutti li parti di li <lem n='1172' type='0'/>hedificij <lem n='4620' type='0'/>suttamisi <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='1706' type='0'/>roka; et da poy que issu appi factu z�: �Pensa - dis' issu -<lb/> modu intra ti medemmi quanti <lem n='176' type='0'/>chanti foru da qua in <lem n='3523' type='0'/>daretu<lb/> sutta quisti tecti et quanti enci ni sianu modu et quanti enci<lb/> ndi <lem n='13' type='0'/>seranu ancura; e lassa stari di plangiri li <lem n='2662' type='0'/>mesasi di li homini<lb/> commu toy proprij�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1587'/>Per la quali <lem n='1273' type='0'/>consulaciuni issu adimustrau<lb/> que li citati eranu miserabili receptaculi di humani<lb/> <lem n='246' type='0'/>pestilencij. Issu midemmi dicia que se tucti li homini purtassiru<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu locu tucti li soy mali, quistu fora que li homini<lb/> <lem n='370' type='0'/>vulrianu ananti <lem n='50' type='0'/>purtarindi la sua parti propria ca pilyari quilla<lb/> parti qui li nd'aviria di lu <lem n='3302' type='0'/>munsellu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1588'/>Per la quali cosa illu<lb/> <lem n='868' type='0'/>argumentava que non era convinivili cosa que li <lem n='447' type='0'/>cosi adversi,<lb/> li quali nuy <lem n='145' type='0'/>sustinimu <lem n='4947' type='0'/>fortuitamenti, que nuy li <lem n='81' type='0'/>judicassimu<lb/> di <lem n='2243' type='0'/>intulerabili <lem n='4285' type='0'/>amaricanza.<lb/> <formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4948' type='0'/>Bias, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1589'/>cosa que li jnimici avissiru <lem n='2511' type='0'/>invaduta<lb/> la sua citati e tucti quilli li quali la <lem n='703' type='0'/>crudilitati di la <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> lassava scappari se nde fugianu <lem n='2714' type='0'/>carigati di <lem n='447' type='0'/>cosi preciusi,<lb/> adimandatu issu per que cuss� issu non portava nienti di li soy<lb/> beni: �Ma eu - dis' issu-, portu con <lem n='801' type='0'/>micu tucti li mei<lb/> beni�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1590'/>Ca issu li purtava intra lu cori, non <lem n='40' type='0'/>a li spalli; n� purtava<lb/> beni visibili cu li ochi, ma beni <lem n='1759' type='0'/>estimati da lu animu. Li<lb/> quali standu inclusi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4308' type='0'/>casizella di la <lem n='82' type='0'/>menti non potinu essiri<lb/> <lem n='2916' type='0'/>amancati, n�n per <lem n='20' type='0'/>mani di li homini, n�n per <lem n='20' type='0'/>mani di li <lem n='394' type='0'/>dei;<lb/> et commu issi su <lem n='1102' type='0'/>presti <lem n='8' type='0'/>a quilli qui stannu firmi, cuss� non<lb/> <lem n='553' type='0'/>abandunanu quilli qui <lem n='755' type='0'/>fugenu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1591'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> J� <lem n='3104' type='0'/>secuta la sentencia di <lem n='1553' type='0'/>Platuni <lem n='1845' type='0'/>restricta in <lem n='651' type='0'/>poki paroli<lb/> et multu putirusa quantu <lem n='40' type='0'/>a lu intindimentu. Lu quali predicau<lb/> que intandu seria beatu lu <lem n='127' type='0'/>mundu quandu oy li sagi <lem n='1411' type='0'/>incumenzassiru<lb/> <supplied><lem n='8' type='0'/>a regnari oy li <lem n='1601' type='0'/>rigi</supplied> <lem n='8' type='0'/>a sapiri.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='111'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1592'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu <lem n='1601' type='0'/>rigi fu di suttili iudiciu, di lu quali se<lb/> dici que, <lem n='162' type='0'/>dunata que li fu una curuna <lem n='1715' type='0'/>reyali, ananti qui issu se<lb/> la mictissi <lem n='40' type='0'/>a la testa, <lem n='168' type='0'/>retinendula longamenti, <lem n='1788' type='0'/>considerau et<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi: �O nobili pl� ca felici <lem n='18' type='0'/>pannu! Lu quali qui beni lu <lem n='138' type='0'/>canusissi<lb/> da lu intuctu commu issu esti plenu di multi sullicitudini<lb/> et di multi <lem n='216' type='0'/>periculi et <lem n='963' type='0'/>miserij, non lu <lem n='17' type='0'/>levaria eciandeu se<lb/> issu lu truvassi <lem n='848' type='0'/>iacendu in terra�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1593'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> E que <lem n='1624' type='0'/>risposta fu quilla di <lem n='3848' type='0'/>Xenocrati! commu fu laudivili! Standu issu intra di homini qui <lem n='39' type='0'/>dicianu multu malu,<lb/> et issu standu con summu silenciu, adimandandu unu di quilli<lb/> per que issu sulu <lem n='211' type='0'/>constringia la lingua: �Ca - dis' issu -<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata me <lem n='794' type='0'/>repentivi di parlari, ma di taciri nunca�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1594'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di <lem n='4949' type='0'/>Aristofanes esti di multu<lb/> altu sapiri. Lu quali <lem n='2740' type='0'/>introdussi in una sua poetria que <lem n='3650' type='0'/>Pericles<lb/> lu atheni<supplied>si</supplied> era riturnatu da lu infernu et <lem n='2655' type='0'/>prufetizava<lb/> ca non se <lem n='375' type='0'/>convenia nutricari lu liuni intra la citati, ma si tantu<lb/> � cosa que issu enci sia nutricatu, <lem n='375' type='0'/>convenili di obediri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1595'/><lem n='3121' type='0'/>Amunesta eciandeu que li juvini di gran nobilitati et di ardenti<lb/> ingeniu siannu <lem n='109' type='0'/>refrenati, ma da poy que illi su passuti<lb/> di troppu grandi <lem n='2077' type='0'/>favuri non sianu <lem n='3137' type='0'/>inpedicati que issi non<lb/> ayanu putiri, per� que gran pachia esti vuliri <lem n='2812' type='0'/>retractari quilli<lb/> forzi, li quali tu <lem n='16' type='0'/>ay nutricati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1596'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='4950' type='0'/>Tales <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti. Ca issu, adimandatu<lb/> se li facti di li homini <lem n='688' type='0'/>inganavanu li <lem n='394' type='0'/>dei, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� qui li<lb/> <lem n='394' type='0'/>dei non li <lem n='138' type='0'/>cannussissiru</supplied>: �N� eciandeu li pensamenti� -<lb/> dis' issu: per tal que nuy <lem n='124' type='0'/>intendissimu <lem n='8' type='0'/>ad aviri non sulamenti<lb/> li <lem n='20' type='0'/>mani netti, ma eciandeu li nostri <lem n='1920' type='0'/>cogitaciuni et <lem n='989' type='0'/>consciencij,<lb/> <lem n='393' type='0'/>credendu nuy que lu celestial putiri sia presenti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> nostri pensamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1597'/>N� eciandeu z� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta fu dictu mancu<lb/> <lem n='235' type='0'/>saviamenti.<lb/> <formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Unu <lem n='71' type='0'/>patri di unica <lem n='1547' type='0'/>filya se <lem n='2842' type='0'/>consilyava con <lem n='4532' type='0'/>Themistocles<lb/> se issu la <lem n='3' type='0'/>daria per <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='8' type='0'/>ad unu homu multu <lem n='313' type='0'/>riku et<lb/> di <lem n='651' type='0'/>poca bontati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1598'/><lem n='40' type='0'/>A lu quali rispusi <lem n='4532' type='0'/>Temistocles: �Eu <lem n='80' type='0'/>amu <lem n='320' type='0'/>meyu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='112'/>- diss' issu - homu qui aya misteri di munita ca munita<lb/> qui aya misteri di homu�. Per lu qual dictu issu amunestau<lb/> lu pachu que issu <lem n='746' type='0'/>esligissi ananti <lem n='2163' type='0'/>generu ca rikizi di lu <lem n='2163' type='0'/>generu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1599'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, commu fu da laudari la pistula di <lem n='1602' type='0'/>Phylippu in la<lb/> quali, <lem n='350' type='0'/>sfurzandussi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru di <lem n='2667' type='0'/>attrahyri <lem n='8' type='0'/>a s� la <lem n='228' type='0'/>benivolencia<lb/> di certi Macedonici, issu <lem n='1602' type='0'/>Phylippu lu riprisi in quista guisa:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1600'/>�Qual rasuni, filyu, ti <lem n='149' type='0'/>menau in quista vana speranza, que tu<lb/> ti pensi que quilli homini te fussiru fidili, li quali tu avissi<lb/> constricti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='80' type='0'/>amariti per forza di munita?�. Quistu <lem n='39' type='0'/>dissi lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri <supplied>d'<lem n='1650' type='0'/>Alexandru</supplied> per grandi amuri. Ma <lem n='1602' type='0'/>Phylippu so avu<lb/> per la mayur parti fu pl� mercatanti d'amuri ca vinchituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1601'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3097' type='0'/>Aristotili, mandandu <lem n='4951' type='0'/>Calisteni so discipulu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, lu <lem n='3121' type='0'/>amunestau que issu oy parlassi con sicu radi<lb/> volti, oy <lem n='102' type='0'/>parlassili <lem n='40' type='0'/>a lu pl� <lem n='944' type='0'/>alegramenti que issu putissi: per<lb/> tal que oy issu fussi <lem n='195' type='0'/>securu apressu li aurichi di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi per so<lb/> <lem n='4067' type='0'/>tacimentu, oy issu li fussi gratu per sua parola. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1602'/>Ma <lem n='2682' type='0'/>quissu <lem n='4951' type='0'/>Calisteni,<lb/> <lem n='617' type='0'/>riprehendendu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru qui s'<lem n='864' type='0'/>alegrava di essiri <lem n='1065' type='0'/>salutatu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la maynera di Persia, <supplied>commu tyrannu</supplied>, et <lem n='169' type='0'/>perseverandu<lb/> in <lem n='1026' type='0'/>reducirilu <lem n='4952' type='0'/>benivolamenti et <lem n='4953' type='0'/>amurusamenti <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='565' type='0'/>costumi<lb/> di li <lem n='4954' type='0'/>Macedonij, <lem n='366' type='0'/>cumandatu que fu di essiri <lem n='1074' type='0'/>aucisu, <lem n='2085' type='0'/>tardu se<lb/> <lem n='794' type='0'/>repentiu di z�, c'avia <lem n='2378' type='0'/>sprezatu lu <lem n='865' type='0'/>sanissimu <lem n='638' type='0'/>consiliu d'<lem n='3097' type='0'/>Aristotili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1603'/>Issu medemmi <lem n='3097' type='0'/>Aristotili predicava que nullu homu <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> parlari di si medemmi ca <lem n='1510' type='0'/>laudarsi esti maynera di vanu<lb/> et <lem n='4955' type='0'/>vituperarssi esti maynera di pachu. Eciandeu <lem n='501' type='0'/>utilissimu<lb/> <lem n='638' type='0'/>consiliu fu lu so, <lem n='723' type='0'/>z� esti que nuy <lem n='1788' type='0'/>considirimu li <lem n='850' type='0'/>delectaciuni<lb/> quandu se <lem n='587' type='0'/>partenu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1604'/>Li quali issu li amancau <lem n='3091' type='0'/>adimustranduli<lb/> in quista guisa, ca issu li <lem n='1567' type='0'/>sutamitti <lem n='40' type='0'/>a li nostri pensamenti stanki<lb/> et pleni di <lem n='4956' type='0'/>repentalya per tal que issi sianu mancu <lem n='1509' type='0'/>disiyati<lb/> da ricapu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1605'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> N� pocu ma multu <lem n='3084' type='0'/>sayamenti <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='4662' type='0'/>Anaxagoras <lem n='8' type='0'/>ad unu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='113'/>qui lu adimandava quali homu era certamenti beatu: �Nullu<lb/> di quilli - dis' issu - di li quali tu te pensi que sianu <lem n='512' type='0'/>beati;<lb/> ma tu <lem n='432' type='0'/>truveray quillu in quillu <lem n='1394' type='0'/>cuntu qui te <lem n='121' type='0'/>pari essiri intra lu<lb/> <lem n='1394' type='0'/>cuntu di li miseri�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1606'/>Ca issu non ser� habundanti di rikizi n� di<lb/> hunuri, ma oy di pizulu campu oy di non <lem n='3050' type='0'/>ambiciusa <lem n='68' type='0'/>dutrina<lb/> fidili, pertinaci <lem n='2364' type='0'/>cultivaturi, pl� beatu da intra ca da fori.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1607'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu dictu di <lem n='4957' type='0'/>Demades fu <lem n='1851' type='0'/>sayu. Ca nu vulendu<lb/> li Athenisi <lem n='1237' type='0'/>urdenari que se facissiru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1650' type='0'/>Alexandru hunuri divini:<lb/> �Guardativi - dis' issu-, nin per aventura, <lem n='691' type='0'/>dementre<lb/> que vuy guardati lu <lem n='128' type='0'/>celu, que vuy non perdati la terra�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1608'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2472' type='0'/>A, commu <lem n='1823' type='0'/>sutilimenti per certu <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='4958' type='0'/>Anakarsis! Issu<lb/> <lem n='333' type='0'/>assimilyava li <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1446' type='0'/>tili di li <lem n='4959' type='0'/>ragnatij. Ca commu quilli <lem n='41' type='0'/>reteninu<lb/> li animali pl� <lem n='1128' type='0'/>debili, et <lem n='399' type='0'/>lassanu passari li forti <lem n='4960' type='0'/>passori,<lb/> cuss� per li <lem n='292' type='0'/>ligi se <lem n='185' type='0'/>restringinu li poviri et li humili, ma li <lem n='502' type='0'/>riki<lb/> et li putirusi non si ndi <lem n='538' type='0'/>liganu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1609'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Nulla cosa fu pl� <lem n='3084' type='0'/>sayamenti facta ca z� que fici <lem n='4961' type='0'/>Agesilau.<lb/> Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu certamenti avissu truvatu<lb/> que era stata facta di nocti una coniuraciuni di homini incontra<lb/> la republica di li <lem n='3642' type='0'/>Lacedemoni, jncontinenti <lem n='1772' type='0'/>cassau et <lem n='2380' type='0'/>annullau<lb/> li <lem n='292' type='0'/>ligi di <lem n='1975' type='0'/>Ligurgu, li quali <lem n='3312' type='0'/>divetavanu que nullu <lem n='2736' type='0'/>suppliciu<lb/> <lem n='577' type='0'/>pilyassi lu judici di quilli qui non eranu stati <lem n='364' type='0'/>condanpnati<lb/> per sentencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1610'/>E pilyati que foru li <lem n='4962' type='0'/>culpanti et <lem n='1074' type='0'/>aucisi incontinenti,<lb/> issu <lem n='2759' type='0'/>rifurmau li <lem n='292' type='0'/>ligi per tal qui oy la <lem n='2725' type='0'/>puniciuni qui era<lb/> multu utili <lem n='40' type='0'/>a la citati non fussi <lem n='1659' type='0'/>iniusta, oy issa non fussi <lem n='3137' type='0'/>inpedicata<lb/> per rasun di <lem n='292' type='0'/>ligi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1611'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se lu <lem n='638' type='0'/>consiliu di Hanno sia statu<lb/> di multu <lem n='2067' type='0'/>excellenti prudencia. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que Mago<lb/> nunciassi <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu di li Cart<supplied>h</supplied>aginisi la sconfitta di la batalya<lb/> di Canna et, <lem n='8' type='0'/>a fari <lem n='935' type='0'/>fidi di z�, issu <lem n='296' type='0'/>spasi ananti li <lem n='2190' type='0'/>senaturi tri<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='114'/><lem n='4963' type='0'/>mezaroli di anelli d'auru li quali eranu stati levati da quilli<lb/> nostri citadini qui erannu stati <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='40' type='0'/>a la batalya, issu Hanno<lb/> lu adimandau se poy di quilla cuss� gran sconfitta se <lem n='2120' type='0'/>revellau<lb/> nullu di li <lem n='27' type='0'/>compagni di li Rumani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1612'/>E da poy que issu audiu<lb/> que nullu end'era andatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, issu <lem n='243' type='0'/>consilyau <lem n='40' type='0'/>a li Carthaginisi<lb/> que se <lem n='781' type='0'/>mandassiru messagi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui <lem n='762' type='0'/>tractassiru la<lb/> pachi. La sentencia di lu quali se fussi stata <lem n='517' type='0'/>valuta, n�n <lem n='3170' type='0'/>Cartagini<lb/> fora stata vinchuta <lem n='40' type='0'/>a la secunda <lem n='75' type='0'/>guerra di li Carthaginisi,<lb/> n�n <lem n='40' type='0'/>a la terza <lem n='75' type='0'/>guerra fora stata destructa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1613'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> N�n eciandeu li <lem n='4964' type='0'/>Samniti non <lem n='326' type='0'/>pateru pizula pena per<lb/> unu <lem n='1185' type='0'/>semelianti <lem n='608' type='0'/>erruri. Ca issi <lem n='3752' type='0'/>menesprezaru unu <lem n='865' type='0'/>sanissimu<lb/> consilyu di <lem n='4965' type='0'/>Hereniu lu pontifici. Lu quali, essendu supra<lb/> tucti l'altri et di <lem n='265' type='0'/>autturitati et di <lem n='349' type='0'/>sappiri, riquestu di consilyu<lb/> da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et da so filyu, qui nd'era <lem n='685' type='0'/>duca et <lem n='410' type='0'/>capu, que se<lb/> <lem n='2' type='0'/>divissi fari di li legiuni Rumani, li quali eranu inclusi apressu<lb/> li <lem n='576' type='0'/>Furki Candidi, rispusi <lem n='4965' type='0'/>Heremiu que issi li <lem n='399' type='0'/>lassassiru andari<lb/> et non li facissiru nullu malu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1614'/>Da poy lu seguenti jornu, adimandatu<lb/> supra z� medemmi rispusi que bonu era di <lem n='486' type='0'/>distruyrli<lb/> tutti per tal, oy que per grandissimu beneficiu s'<lem n='198' type='0'/>acatassi<lb/> l'amur di li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, oy per <lem n='2232' type='0'/>gravusissima lur<lb/> destructiuni li lur forzi si <lem n='3309' type='0'/>sfracachassiru. Ma la <lem n='4966' type='0'/>improvida pachia<lb/> di li vinchituri, <lem n='2378' type='0'/>sprezandu l'unu consilyu et l'altru, li utilitati,<lb/> missi suta lu jugu, <lem n='4967' type='0'/>alumauli in sua destruciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1615'/><formula>25</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quisti multi et grandi exempli di sapiencia eu enci<lb/> nd'aiungir� unu <lem n='4568' type='0'/>pizulilu: quillu di certi, quandu volinu usari<lb/> di <lem n='1616' type='0'/>acerbissima <lem n='1002' type='0'/>blastima contra quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali issi <lem n='370' type='0'/>volenu gran<lb/> malu, li <lem n='781' type='0'/>mandanu que issi s'<lem n='3641' type='0'/>adelettanu di <lem n='387' type='0'/>mala <lem n='2956' type='0'/>custumanza;<lb/> et, per <lem n='4211' type='0'/>amesurata maynera di disiyu, issi <lem n='432' type='0'/>trovanu <lem n='2306' type='0'/>efficacissimu<lb/> avinimentu di vinditta. Ca <lem n='1509' type='0'/>disyiari <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa <lem n='4968' type='0'/>inutilimenti<lb/> et <lem n='2536' type='0'/>adimurar in z� <lem n='2958' type='0'/>perseverantimenti, quilla <lem n='312' type='0'/>dulciza esti<lb/> vicina <lem n='8' type='0'/>a destruciuni.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='115'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1616'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li <lem n='447' type='0'/>cosi ditti oy facti <lem n='3085' type='0'/>dulusamenti<lb/> et cu ingannu suttili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1617'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Est' eciandeu un' altra maynera di <lem n='447' type='0'/>cosi ditti et facti qui<lb/> <lem n='1855' type='0'/>scurri apressu que di sapiencia et <lem n='144' type='0'/>chamassi suttili ingannu. Lu<lb/> quali, si issu non <lem n='577' type='0'/>pilya forzi per ingannu non perveni <lem n='8' type='0'/>a sua<lb/> intenciuni et <lem n='3292' type='0'/>incirca laudi pl� per senteru <lem n='1179' type='0'/>occultu ca per via<lb/> aperta et manifesta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1618'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='445' type='0'/>Regnandu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='1557' type='0'/>Tulliu, nassiu una vacca <lem n='8' type='0'/>a<lb/> unu <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='1211' type='0'/>familya in lu campu <lem n='4969' type='0'/>Sabinu, la quali era et multu<lb/> grandi ultra mesura et multu forti. La quali vacca, <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> dissiru certi <lem n='3125' type='0'/>agureri <lem n='1851' type='0'/>sagissimi, li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>immurtali la avia facta<lb/> <lem n='175' type='0'/>nassiri per tal que qualuncata homu la <lem n='1271' type='0'/>offrissi per sacrificiu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu templu di la <lem n='1971' type='0'/>Dyana lu quali era in lu monti <lem n='1768' type='0'/>Aventinu,<lb/> la sua <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='2484' type='0'/>ottiniria lu imperiu di tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1619'/>Alegru<lb/> lu <lem n='3001' type='0'/>patrunu di la vacca di z�, <lem n='149' type='0'/>menata c'appi la vacca <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma in<lb/> grandi <lem n='1341' type='0'/>spressa, misila in lu monti <lem n='1768' type='0'/>Aventinu ananti l'<lem n='2496' type='0'/>altari di<lb/> la <lem n='1971' type='0'/>Dyana commu per <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='40' type='0'/>a li Sabini lu imperiu di lu humanu<lb/> lignayu per so sacrificiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1620'/>Di la quali cosa lu prelatu di lu<lb/> templu <lem n='13' type='0'/>essendundi factu certu et <lem n='4970' type='0'/>avistu, <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='8' type='0'/>a vidiri <lem n='8' type='0'/>a quistu<lb/> <lem n='2918' type='0'/>hostulanu so unu actu di religiuni, <lem n='723' type='0'/>z� esti que issu non <lem n='1074' type='0'/>aucidissi<lb/> la vacca per far sacrificiu se issu non si <lem n='1058' type='0'/>lavassi ananti<lb/> d'aqua. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1621'/>Et <lem n='524' type='0'/>andand'issu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1841' type='0'/>Tyveri per lavarsi, issu lu prelatu<lb/> <lem n='2432' type='0'/>sacrificau la vacca et <lem n='2678' type='0'/>arendiu et fici la nostra citati per piatusu<lb/> furtu di sacrificiu donna et <lem n='4971' type='0'/>domina di <lem n='981' type='0'/>cutanti citati et di <lem n='981' type='0'/>cutanta<lb/> genti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1622'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> In la quali maynera di <lem n='4972' type='0'/>suttilitati in primu esti d'<lem n='4973' type='0'/>aricuntari<lb/> quillu qui fici <lem n='3238' type='0'/>Brutu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu vidissi<lb/> que ogni nobilitati quantu in speranza li fussi stata levata<lb/> da lu re <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu, so <lem n='3855' type='0'/>cianu, et, intra l'altri, lu frati di <lem n='3238' type='0'/>Brutu,<lb/> per� que paria di grandi ingeniu, era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu da issu,<lb/> <lem n='4126' type='0'/>sfinsissi di essiri homu <lem n='1974' type='0'/>ruzu et di pocu sapiri et per quillu<lb/> <lem n='4974' type='0'/>dolu oy <lem n='2873' type='0'/>fallacia issu <lem n='1264' type='0'/>cupersi li soy grandissimi virtuti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1623'/>Eciandeu<lb/> andandu <lem n='40' type='0'/>a li Delfi con li filgi di <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu, li quali issu T<sic>.</sic><lb/> avia mandati <lem n='8' type='0'/>ad hunurari lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo per <lem n='163' type='0'/>duni et per sacrificij,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='116'/>issu <lem n='3238' type='0'/>Brutu purtau per presentari <lem n='40' type='0'/>a lu deu <lem n='163' type='0'/>doni cu la auru<lb/> inclusu <lem n='8' type='0'/>ad unu bastuni <lem n='2435' type='0'/>cavatu, per� que issu <lem n='1069' type='0'/>dubitava que non<lb/> li fussi <lem n='195' type='0'/>securu di hunurari lu deu per manifesta liberalitati; et<lb/> factu c'appiru li juvini lu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di so <lem n='71' type='0'/>patri ficiru <lem n='1362' type='0'/>petitiuni<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu deu qui lur revelassi qual di loru paria qui <lem n='2' type='0'/>divissi<lb/> regnari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1624'/>Et ipsu rispusi que quillu aviria lu <lem n='1519' type='0'/>nsummu<lb/> putiri da la nostra citati qui avanti l'altri <lem n='645' type='0'/>basaria la <lem n='72' type='0'/>matri.<lb/> Intandu <lem n='3238' type='0'/>Brutu se lassau cadiri <lem n='8' type='0'/>a terra di sua volya propria<lb/> <lem n='4126' type='0'/>sfingenduse commu avissi <lem n='3218' type='0'/>squilyatu et <lem n='645' type='0'/>basau la terra, considerandu<lb/> que issa esti la summa <lem n='72' type='0'/>matri di tucti. Lu quali <lem n='967' type='0'/>basu<lb/> inpressu <lem n='40' type='0'/>a la terra cuss� <lem n='4975' type='0'/>scaltritamenti et <lem n='4635' type='0'/>cuvertamenti <lem n='162' type='0'/>dunau<lb/> frankiza <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3238' type='0'/>Brutu la summa <lem n='442' type='0'/>signuria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1625'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu superiuri <lem n='1825' type='0'/>Scipio se <lem n='1905' type='0'/>ayutau di <lem n='4974' type='0'/>dolu et di<lb/> <lem n='291' type='0'/>scaltrimentu. Ca issu vulendu andari da <lem n='1652' type='0'/>Sycilia in <lem n='2540' type='0'/>Affrica, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu vulissi <lem n='4976' type='0'/>incavalari <formula>CCC</formula> di li soy <lem n='541' type='0'/>furtissimi<lb/> peduni Rumani, n�n lu puttia fari cuss� tostu commu vulia<lb/> per� ca la <lem n='2474' type='0'/>brevitati di lu tempu lu <lem n='2688' type='0'/>denegava, <lem n='250' type='0'/>ficilu per <lem n='291' type='0'/>scaltrimentu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1626'/>Ca di quilli juvini, li quali issu avia con sicu di tucta<lb/> <lem n='1652' type='0'/>Sycilia nobilissimi et <lem n='313' type='0'/>rikissimi, ma eranu disarmati, <lem n='366' type='0'/>cummandau<lb/> que <formula>CCC</formula> d'issi s'armassiru et s'<lem n='1314' type='0'/>aparichassiru di <lem n='62' type='0'/>cavalli<lb/> <lem n='3815' type='0'/>spidicatamenti per andari con sicu <lem n='8' type='0'/>a combatiri <lem n='3187' type='0'/>Carthagini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1627'/>Li<lb/> quali commu <lem n='263' type='0'/>ubederu tostu <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='122' type='0'/>cumandamenti, cuss� lu<lb/> ficiru cu animi <lem n='1145' type='0'/>sulliciti et pagurusi per la <lem n='75' type='0'/>guerra qui era <lem n='1285' type='0'/>luytana<lb/> et pagurusa. <lem n='39' type='0'/>Dissi lor <lem n='1825' type='0'/>Scipio que issu lur <lem n='650' type='0'/>perdunaria quilla<lb/> <lem n='2855' type='0'/>cavalcata se issi vulissiru <lem n='3' type='0'/>dari l'armi et li <lem n='62' type='0'/>cavalli <lem n='40' type='0'/>a li soy<lb/> cavaleri rumani. <lem n='429' type='0'/>Plaquili <lem n='40' type='0'/>a li juvini <lem n='2187' type='0'/>syciliani, <supplied>genti pagurusa<lb/> et di <lem n='651' type='0'/>poca <lem n='975' type='0'/>canusenza di hunuri</supplied>, quilla condiciuni et vuluntarusamenti<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunaru li instrumenti di cavalaria <lem n='40' type='0'/>a li nostri Rumani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1628'/>Adonca lu <lem n='291' type='0'/>scaltrimentu di lu <lem n='685' type='0'/>duca <lem n='1259' type='0'/>providicti que z�<lb/> que issu aviria da lu primu <lem n='366' type='0'/>cummandatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2187' type='0'/>Syciliani et li<lb/> fora statu multu <lem n='402' type='0'/>displazutu, <lem n='1159' type='0'/>remictenduli la <lem n='571' type='0'/>pagura di la <lem n='2855' type='0'/>cavalcata,<lb/> issi lu appiru <lem n='8' type='0'/>a gran beneficiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1629'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Z� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta esti d'<lem n='4973' type='0'/>aricuntari. Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='4977' type='0'/>Labeo<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='117'/><lem n='3' type='0'/>datu per arbitru da lu Senatu <lem n='8' type='0'/>ad urdinari li <lem n='1431' type='0'/>confini intra quilli<lb/> di <lem n='3267' type='0'/>Nola et li <lem n='4978' type='0'/>Napulitani, essendu vinnuti supra lu factu, jssu<lb/> amunestau <lem n='3584' type='0'/>asparti et l'una parti et l'altra que lassata ogni <lem n='2097' type='0'/>cupiditati<lb/> ananti <lem n='418' type='0'/>turnassiru <lem n='4045' type='0'/>aretu li <lem n='3767' type='0'/>controversij et li <lem n='380' type='0'/>brighi loru<lb/> ca non andassiru pl� ananti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1630'/>Et <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li parti, smossi per<lb/> reverencia di lu arbitru facendu z�, rimasi <lem n='1324' type='0'/>alquantu di campu<lb/> vacuu intra li <lem n='3816' type='0'/>finayti d'<lem n='1482' type='0'/>ambiduy li parti. <lem n='40' type='0'/>A la perfini <lem n='1237' type='0'/>urdenati<lb/> li <lem n='1431' type='0'/>confini di l'una parti et di l'altra s<supplied>e</supplied>cundu issi aviannu<lb/> urdinatu cu issu lu arbitru, <lem n='3584' type='0'/>asparti l'un da l'altru, tuctu quillu<lb/> campu qui stava in mezu lu <lem n='81' type='0'/>judicau qui fussi di li Rumani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1631'/>Ma i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que quilli di <lem n='3267' type='0'/>Nola et li <lem n='4978' type='0'/>Napulitani ingannati da lu<lb/> arbitru non si putissiru <lem n='341' type='0'/>lamentari ca la sentencia era data con<lb/> <lem n='2583' type='0'/>placimentu di l'una parti et di l'altra, non pertantu per layda<lb/> maynera et bructa <lem n='987' type='0'/>acrissiu <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati <lem n='43' type='0'/>nova gabella. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1632'/><lem n='39' type='0'/>Dicenu<lb/> eciandeu que <lem n='2682' type='0'/>quissu Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='4977' type='0'/>Labeo <lem n='2' type='0'/>devendu <lem n='453' type='0'/>ricipiri<lb/> da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiocu lu quali issu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu avia vinchutu in batalya<lb/> la meytati di li soy <lem n='85' type='0'/>navi per <lem n='672' type='0'/>pactu factu et <lem n='668' type='0'/>firmatu, ficili<lb/> <lem n='1286' type='0'/>serari tucti per mezu per tal que issu lu <lem n='1716' type='0'/>privassi di tuctu<lb/> lu naviliu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1633'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Non esti da perdunari lu <lem n='1162' type='0'/>convitu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu. Lu<lb/> quali dicia que issu per� non vulia scriviri nulla di li soy<lb/> oraciuni per tal que, se quillu que issu avia dictu <lem n='40' type='0'/>a la prima<lb/> questiuni per aventura <lem n='116' type='0'/>nucissi <lem n='8' type='0'/>a quilla, la quali issu <lem n='479' type='0'/>diffindia<lb/> da poy, - non putissi essiri <lem n='3002' type='0'/>allegatu incontra d'issu-; ca di factu<lb/> virgugnusu apena issu appi causa <lem n='4152' type='0'/>tollerabili. Ca per difindiri<lb/> li soy <lem n='4166' type='0'/>clientuli, qui stavannu in <lem n='216' type='0'/>periculu, non <lem n='3108' type='0'/>skictu usava di<lb/> sua <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, ma eciandeu era aparichatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4979' type='0'/>abusiuni di sua<lb/> verecundia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1634'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu <lem n='2036' type='0'/>dotatu da la natura <lem n='1170' type='0'/>egualime<supplied>n</supplied>ti et di<lb/> furtiza di corpu et di bonu consilyu d'animu, essendu constrictu<lb/> di farsi <lem n='685' type='0'/>duca di li Lusitani per� que <lem n='3232' type='0'/>Sylla lu avia forbandutu,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='118'/>con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu non putissi <lem n='660' type='0'/>chigari issi li<lb/> Lusitani, n�n fari que illi non <lem n='370' type='0'/>vulissiri combatiri cu li <lem n='1709' type='0'/>exerciti<lb/> di li Rumani tutti insembla, per unu scaltritu consilyu vinni<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la sua intenciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1635'/>Ca issu fici <lem n='126' type='0'/>veniri <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='62' type='0'/>cavalli anti lu lur<lb/> conspectu, unu <lem n='541' type='0'/>furtissimu et l'altru <lem n='1128' type='0'/>debilissimu, e fici <lem n='4981' type='0'/>sipari<lb/> la <lem n='558' type='0'/>cuda di lu <lem n='541' type='0'/>furtissimu <lem n='8' type='0'/>ad unu vechu <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu e <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu juvini di grandissimi forzi ki <lem n='4981' type='0'/>sipassi la <lem n='558' type='0'/>cuda di lu<lb/> cavallu infirmu tucta <lem n='795' type='0'/>insembla. Quilli ficiru so <lem n='122' type='0'/>cumandamentu,<lb/> ma la dritta manu di lu juvini <lem n='1043' type='0'/>fatiganduse di fatiga vacanti, la<lb/> manu di lu <lem n='2797' type='0'/>vetranu fici lu so <lem n='2073' type='0'/>ministeru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1636'/>Intandu <lem n='40' type='0'/>a la genti barbara<lb/> <lem n='1984' type='0'/>disiyusa di sapiri que vulia z� diri issu <lem n='3685' type='0'/>sutaiunsi que lu<lb/> nostru <lem n='1709' type='0'/>exercitu era <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='558' type='0'/>cauda di lu cavallu; li parti<lb/> di lu quali, se <lem n='653' type='0'/>alcunu la <lem n='2491' type='0'/>assaltassi oy <lem n='2511' type='0'/>invadissi, <lem n='120' type='0'/>puriassi <lem n='662' type='0'/>opprimiri,<lb/> ma qui llu voli abatiri tuctu insembla pl� tosto li <lem n='3' type='0'/>dar�<lb/> victoria ca non la <lem n='577' type='0'/>pilyar� di issu. Adonca la genti barbara,<lb/> aspera et forti da <lem n='619' type='0'/>regiri, vitti cu l'ochi la utilitati <lem n='2378' type='0'/>sprezata cu<lb/> li aurichi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1637'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='4982' type='0'/>Massimu, lu non <lem n='952' type='0'/>cumbatiri di lu quali fu<lb/> vinciri, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi <lem n='40' type='0'/>a lu so <lem n='1709' type='0'/>exercitu unu peduni<lb/> di <lem n='3267' type='0'/>Nola di grandissima forza, suspectu di <lem n='935' type='0'/>fidi, et unu<lb/> <lem n='4983' type='0'/>Lucanu <lem n='8' type='0'/>a cavallu di la <lem n='3616' type='0'/>Basilicata, perdutu et consumatu per<lb/> amuri di una putana, vulendu usari di <lem n='1482' type='0'/>ambiduy commu di<lb/> boni cavaleri, ananti ca <lem n='363' type='0'/>sentenciarili et <lem n='364' type='0'/>condanarli, jssu <lem n='2712' type='0'/>dissimulau<lb/> la suspiciuni sua di lu unu, et <lem n='830' type='0'/>inver di l'altru <lem n='660' type='0'/>chigau<lb/> la disciplina un pocu da lu drittu <lem n='764' type='0'/>tenuri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1638'/>Ca, laudandu lu primu<lb/> plenariamenti sedendu issu <lem n='40' type='0'/>a lu so tribunali et <lem n='260' type='0'/>hunurandulu<lb/> di ogni maynera di hunuri, lu sfurzau di <lem n='1993' type='0'/>revucari lu animu<lb/> so da li <lem n='3290' type='0'/>Affricani <lem n='40' type='0'/>a li Rumani e, <lem n='475' type='0'/>suffrendu que l'altru <lem n='3933' type='0'/>amuchatamenti<lb/> <lem n='4465' type='0'/>ariscatassi la putana <supplied>da lu <lem n='1427' type='0'/>burdellu et <lem n='2665' type='0'/>tinnissisilla</supplied>,<lb/> lu fici <lem n='541' type='0'/>furtissimu combatituri per nuy.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1639'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eu vignir� modu <lem n='8' type='0'/>a quilli li quali se <lem n='1079' type='0'/>salvaru per <lem n='291' type='0'/>scaltrimentu.<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4984' type='0'/>Volusiu qui era statu <lem n='3179' type='0'/>edili di lu populu,<lb/> standu <lem n='3860' type='0'/>forbanditu da <lem n='3232' type='0'/>Sylla, pilyatu c'appi unu habitu di<lb/> <lem n='4419' type='0'/>peregrinu oy di poviru homu et andandu adimandandu <lem n='860' type='0'/>limosina<lb/> per lu caminu et per li <formula>VIJ</formula> <lem n='670' type='0'/>publiki non se fici <lem n='1322' type='0'/>acannussiri<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='119'/>et <lem n='1860' type='0'/>cuprendusi per quista maynera di <lem n='291' type='0'/>scaltrimentu, jssu pervinni<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2504' type='0'/>tendi di <lem n='3228' type='0'/>Mariu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1640'/>Que cosa esti pl� <lem n='2539' type='0'/>meskina di quilla<lb/> necessitati, la quali <lem n='366' type='0'/>cummandau que lu officiali di la republica<lb/> andassi per la citati lassandu li signali di lu hunuri et <lem n='577' type='0'/>piliandu<lb/> habitu di religiuni <lem n='1321' type='0'/>strania? O homini troppu <lem n='1984' type='0'/>disiyusi oy di la<lb/> sua vita oy di l'altruy morti, li quali oy issi <lem n='475' type='0'/>sufferseru di fari<lb/> cutali <lem n='447' type='0'/>cosi, oy constrinsiru altri <lem n='8' type='0'/>a farli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1641'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Alquantu fu pl� bellu per sentencia di ogni homu lu<lb/> scaltrimentu di <lem n='4112' type='0'/>Saturninu Vetulo in una medemma maynera<lb/> di casu. Lu quali avendu audutu da li triunviri lu nomu so<lb/> intra li forbanduti, incontinenti pilyau li signali di la pretura<lb/> et <lem n='781' type='0'/>mandanduse <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='3548' type='0'/>licturi et <lem n='1140' type='0'/>mercadanti et servi publici<lb/> pilyau <lem n='661' type='0'/>carri et <lem n='448' type='0'/>occupau li <lem n='3391' type='0'/>fundaki e quilli, qui lu <lem n='2856' type='0'/>inscuntravannu,<lb/> <lem n='46' type='0'/>faciali <lem n='418' type='0'/>turnar <lem n='4045' type='0'/>aretu <supplied>per tal que non <lem n='39' type='0'/>dicissiru <lem n='1063' type='0'/>nova<lb/> d'illu</supplied>. E, per quista cuss� <lem n='2547' type='0'/>audaci <lem n='3743' type='0'/>usurpaciuni di imperiu standu<lb/> issu in gran <lem n='665' type='0'/>luci, infusi <lem n='40' type='0'/>a li ochi di li inimici <lem n='2022' type='0'/>densissimi tenebri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1642'/>Issu medemmi commu fu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2608' type='0'/>Puzolu, commu per utilitati<lb/> di la republica con summa licencia <lem n='577' type='0'/>pilyandu li <lem n='85' type='0'/>navi, passau<lb/> in <lem n='1652' type='0'/>Sycilia la quali era certissimu <lem n='167' type='0'/>refugiu di li forbanduti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1643'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Da poy que eu avir� <lem n='304' type='0'/>aiuntu <lem n='8' type='0'/>a quisti exempli unu di<lb/> pl� ligera nota eu <lem n='420' type='0'/>riturnir� <lem n='40' type='0'/>a li furesteri. Unu homu lu quali<lb/> <lem n='80' type='0'/>amava multu so filyu, <lem n='370' type='0'/>vulendulu <lem n='886' type='0'/>retrahiri da unu pachu amuri<lb/> et <lem n='2235' type='0'/>disurdinatu et <lem n='217' type='0'/>periculusu di que issu era <lem n='1983' type='0'/>inamuratu <lem n='2881' type='0'/>ardentimenti,<lb/> issu lu <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='1789' type='0'/>temperau lu <lem n='1681' type='0'/>paternu consentimentu con<lb/> sanu consilyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1644'/>Ca issu pregau lu filyu que ananti que issu andassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilla fimina, la quali issu <lem n='80' type='0'/>amava <lem n='1083' type='0'/>cutantu, avissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='46' type='0'/>ffari<lb/> cu una fimina <lem n='670' type='0'/>publica qui era cosa <lem n='4985' type='0'/>concessa. <lem n='40' type='0'/>A li <lem n='4986' type='0'/>preheri di lu<lb/> quali <lem n='263' type='0'/>ubedendu lu filyu, purtandu lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di lu animu i�<lb/> <lem n='4987' type='0'/>resoltu per <lem n='1197' type='0'/>sacietati di la <lem n='4985' type='0'/>concessa luxuria pl� pigru et pl�<lb/> <lem n='110' type='0'/>tardu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2220' type='0'/>illicitu <lem n='4988' type='0'/>coytu, <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu lassau quilla di la quali<lb/> issu era tantu <lem n='1983' type='0'/>inamuratu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1645'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1650' type='0'/>Alexandru <lem n='1601' type='0'/>rigi di li Macedoni fussi<lb/> statu <lem n='3121' type='0'/>amunestatu da la sorti que issu facissi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri lu primu<lb/> qui li vinnissi per sorti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4171' type='0'/>inscontra et avissi <lem n='366' type='0'/>cummandatu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='120'/>que unu <lem n='4989' type='0'/>burdunaru, qui per sua disaventura lu avia <lem n='2856' type='0'/>inscontratu<lb/> lu primu, fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu, et adimandandu lu <lem n='4989' type='0'/>burdunaru<lb/> per qui issu lu facia <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu non<lb/> avissi <lem n='3436' type='0'/>ameratata morti, et <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2095' type='0'/>excusari lu factu so,<lb/> li avissi <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu lu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di la sorti, rispusi lu <lem n='4989' type='0'/>burdunaru:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1646'/>�Poy que cuss� esti, segnuri <lem n='1601' type='0'/>rigi, altru esti <lem n='1054' type='0'/>destinatu<lb/> da la sorti <lem n='8' type='0'/>ad aviri quista morti; ca lu <lem n='3231' type='0'/>sumerottu, lu quali eu<lb/> mi cachava <lem n='3090' type='0'/>dananti, t'<lem n='1711' type='0'/>iscuntrau ananti ca eu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1647'/><lem n='3641' type='0'/>Adilittandusi<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru et di lu so cuss� scaltritu dictu et eciandeu que<lb/> issu era <lem n='2081' type='0'/>revucatu da <lem n='608' type='0'/>erruri, pilyau accasuni et materia di <lem n='3726' type='0'/>spidicari<lb/> sua religiuni in alquantu pl� <lem n='328' type='0'/>vili animali. In quistu <lem n='1601' type='0'/>rigi<lb/> fu summa mansuetudini, ma in quillu que eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� fu summu<lb/> scaltrimentu per lu sonu di lu cavallu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1648'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Standu oppressa la genti di li Persiani da la sucza et brutta<lb/> segnuria di li Magi, lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='2609' type='0'/>Dariu, <lem n='577' type='0'/>pilyandu con sicu homini<lb/> di <lem n='1881' type='0'/>eguali dignitati <lem n='8' type='0'/>ad issu qui lu <lem n='1494' type='0'/>aiutassiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='486' type='0'/>destruyrili et avenduli<lb/> destructi, fici <lem n='672' type='0'/>pattu con quilli qui foru soy compagnuni <lem n='8' type='0'/>a<lb/> fari quilla bellissima opera que issi <lem n='578' type='0'/>muntassiru <lem n='8' type='0'/>a cavallu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='4990' type='0'/>spuntata di suli et <lem n='575' type='0'/>curissiru <lem n='818' type='0'/>dritamenti <lem n='8' type='0'/>ad unu certu locu;<lb/> quillu, lu cavallu di lu quali ananti <lem n='4991' type='0'/>hynissi, avissi lu regnu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1649'/>Ma intra tucti l'altri qui <lem n='3556' type='0'/>expectavannu lu beneficiu di la fortuna<lb/> issu <lem n='2609' type='0'/>Dariu sulu, per scaltrimentu d'ingeniu, appi sua intenciuni.<lb/> Lu quali <lem n='1536' type='0'/>ficau la manu <lem n='40' type='0'/>a la natura di una <lem n='1068' type='0'/>jumenta<lb/> ananti que issi currissiru; et da poy que issi appiru cursu et<lb/> foru vinnuti <lem n='8' type='0'/>a quillu locu, misi la manu <lem n='40' type='0'/>a li naski di lu cavallu<lb/> et incontinenti lu cavallu, sentendu lu <lem n='4992' type='0'/>hyauru, ananti l'altri<lb/> <lem n='4991' type='0'/>hynniu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1650'/>Et incontinenti li altri <formula>VJ</formula>, audutu z�, qui erannu<lb/> vestuti di vestimenta blanca di la summa putestati, <lem n='2752' type='0'/>scavalgaru<lb/> et <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li Persiani <lem n='1699' type='0'/>culcandusi in terra <lem n='1065' type='0'/>salutaru<lb/> <lem n='2609' type='0'/>Dariu commu <lem n='1601' type='0'/>rigi. O que grandi imperiu fu pilyatu per pizzulu<lb/> scaltrimentu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1651'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4993' type='0'/>Bians, la sapiencia di lu quali fu pl� <lem n='986' type='0'/>durivili intra<lb/> li homini ca la sua citati Priene, ca per certu la sua sapiencia<lb/> ancura <lem n='508' type='0'/>vivi, ma la sua citati fu distructa et <lem n='1656' type='0'/>skitti li vestigij endi<lb/> <lem n='121' type='0'/>parenu, dicia que cuss� <lem n='375' type='0'/>convinia que li homini <lem n='1244' type='0'/>conversassiru<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='121'/>cu li soy amici in lu usu di l'amistati que issi <lem n='4853' type='0'/>nientimenu s'<lem n='491' type='0'/>aricurdassiru<lb/> que issi se purriannu riturnari <lem n='8' type='0'/>a gravusissimi <lem n='2889' type='0'/>inimistati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1652'/>Lu quali <lem n='122' type='0'/>cumandamentu, quantu <lem n='40' type='0'/>a lu primu, per aventura<lb/> <lem n='121' type='0'/>pari troppu <lem n='3494' type='0'/>dulusu et inimicu <lem n='40' type='0'/>a la simplicitati di la quali<lb/> s'<lem n='864' type='0'/>alegra la amistati. Ma qui ben guarda <lem n='2236' type='0'/>prufundamenti, homu<lb/> lu <lem n='432' type='0'/>truvar� multu utili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1653'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la saluti di la citati <lem n='4994' type='0'/>Lausacena se <lem n='668' type='0'/>firmau per unu<lb/> scaltrimentu. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1650' type='0'/>Alexandru intendissi con<lb/> summu studiu <lem n='8' type='0'/>a destruciuni di quilla citati et andandu fori<lb/> di la terra avissi vistu <lem n='4995' type='0'/>Anaximenes so mastru, per� que cosa<lb/> certa era que lu mastru vulia <lem n='2052' type='0'/>oppuniri li soy <lem n='1784' type='0'/>pregheri <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> <lem n='372' type='0'/>jra, <lem n='365' type='0'/>jurau que issu non faria z� que <lem n='4995' type='0'/>Anaximenes l'<lem n='2087' type='0'/>adimandaria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1654'/>Intandu rispusi <lem n='4995' type='0'/>Anaximenes: �Et eu t'<lem n='2087' type='0'/>adimandu et <lem n='99' type='0'/>preghu<lb/> que tu <lem n='486' type='0'/>distrugi <lem n='4996' type='0'/>Lausacu�. Quista <lem n='2312' type='0'/>pristiza di scaltrime<supplied>n</supplied>tu<lb/> <lem n='157' type='0'/>suttrassi la citati, facta per vechu scaltrimentu, da la destruciuni,<lb/> la quali issa era <lem n='1054' type='0'/>destinata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1655'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu per lu scaltrimentu di <lem n='2975' type='0'/>Demostenes fu <lem n='166' type='0'/>succursu<lb/> <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='3631' type='0'/>sclava oy serviciali, la quali<lb/> avia <lem n='453' type='0'/>riciputu in <lem n='2668' type='0'/>depositu da <lem n='31' type='0'/>duy soy <lem n='2918' type='0'/>hustulani certa munita<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cutal <lem n='672' type='0'/>pactu que issa la <lem n='2678' type='0'/>arindissi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1482' type='0'/>ambiduy <lem n='795' type='0'/>insembla. l'unu<lb/> di li quali, passatu unu tempurali, vinni tuctu <lem n='4430' type='0'/>spalidu commu<lb/> se l'altru fussi statu mortu et pilyau tucta la munita. Da poy<lb/> supravinni l'altru et <lem n='1411' type='0'/>incuminzau di adimandari lu <lem n='2668' type='0'/>depositu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1656'/><lem n='2467' type='0'/>Sturdiu la <lem n='1609' type='0'/>meskina pir <lem n='916' type='0'/>defectu et di la munita et eciandeu di<lb/> <lem n='788' type='0'/>defensiuni, et j� pensava di <lem n='4702' type='0'/>jmpendirisi per la gula. Ma ben<lb/> per issa <lem n='2975' type='0'/>Demostenes li fu avucatu; lu quali commu vinni <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='1377' type='0'/>avucari: �La fimina - diss' issu - esti <lem n='549' type='0'/>apparichata di servari<lb/> la <lem n='935' type='0'/>fidi et la lianza di lu <lem n='2668' type='0'/>depositu; ma, se tu non <lem n='3682' type='0'/>ameni lu to<lb/> <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni, issa non lu p� <lem n='2678' type='0'/>arindiri. Ca, <lem n='598' type='0'/>segundu tu medemmi<lb/> dici, quistu fu lu <lem n='672' type='0'/>pactu et la <lem n='2728' type='0'/>convigna ke la <lem n='1407' type='0'/>muneta non s'<lem n='2678' type='0'/>arindissi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'unu senza l'altru�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1657'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> N�n quillu que eu dir� modu non fu factu poco <lem n='4975' type='0'/>scaltri<supplied>ta</supplied>menti<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='122'/>di unu, lu quali <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes, essendu <lem n='906' type='0'/>malvulutu da tuctu<lb/> lu populu et <lem n='2' type='0'/>devendusi diffindiri <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu di peccatu<lb/> <lem n='2755' type='0'/>criminali, incumenzau subitamenti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2087' type='0'/>adimandari unu<lb/> grandissimu officiu. Non que issu avissi speranza di <lem n='2933' type='0'/>impetrarlu,<lb/> ma per tal que li homini avissiru uvi <lem n='296' type='0'/>spandiri lu <anchor type='note' n='6'/><lem n='3263' type='0'/>scurrimentu<anchor type='endnote'/><lb/> di la <lem n='372' type='0'/>ira, lu quali esti multu agru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1658'/>N�n issu fu inganatu di<lb/> quistu sutili scaltrimentu. Ca con grandi gridata di li compagnij<lb/> qui avianu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='746' type='0'/>esligiri et con gran <lem n='3609' type='0'/>suhyari di tuctu<lb/> lu <lem n='638' type='0'/>consiliu, issu, <lem n='4997' type='0'/>impedicatu, eciandeu virgugnatu di nota di<lb/> lu <lem n='2980' type='0'/>denegatu officiu, un pocu da poy essendu in <lem n='216' type='0'/>periculu di la<lb/> vita, <lem n='872' type='0'/>pruvau li <lem n='4423' type='0'/>clementissimi <lem n='3066' type='0'/>suffragij di lu populu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1659'/>La quali<lb/> cosa se, <lem n='691' type='0'/>dementre que lu populu era <lem n='4998' type='0'/>situculusu di <lem n='1780' type='0'/>vinyarsi d'illu,<lb/> issu avissi <lem n='3089' type='0'/>chaytatu lu <lem n='216' type='0'/>periculu di la <lem n='3259' type='0'/>capu sua, li lur aurichi<lb/> <lem n='4825' type='0'/>inserati non avirianu <lem n='453' type='0'/>ricipputa nulla <lem n='788' type='0'/>defensiuni sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1660'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quistu scaltrimentu fu <lem n='1185' type='0'/>semelianti quilla <lem n='4972' type='0'/>sutilitati.<lb/> Lu superiuri <lem n='1826' type='0'/>Hanibal, vinchutu da <lem n='3313' type='0'/>Juliu consulu <lem n='8' type='0'/>a una batalya<lb/> di mari et <lem n='2711' type='0'/>dutandusi que issu non fussi punutu per la <lem n='1400' type='0'/>perdita<lb/> di lu naviliu, la offisa vultau in scaltrimentu. Ca partendusi<lb/> issu da quilla infelici batalya per issu, ananti que li <lem n='322' type='0'/>nuvelli<lb/> di la sconfitta andassiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3187' type='0'/>Carthagini, issu mandau unu di li<lb/> soy amici beni <lem n='4534' type='0'/>instructu et ben <lem n='2225' type='0'/>infurmatu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1661'/>lu quali, poy que issu<lb/> fu <lem n='32' type='0'/>intratu intra la <lem n='532' type='0'/>curti di <lem n='3187' type='0'/>Carthagini: �<lem n='1826' type='0'/>Hanibal - dis' issu<lb/> - v'<lem n='2087' type='0'/>adamanda consilyu que, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu <lem n='685' type='0'/>duca di li<lb/> Rumani sia statu vinnutu <lem n='149' type='0'/>menandu con sicu gran <lem n='142' type='0'/>multitudini<lb/> di <lem n='85' type='0'/>navi, se vuy vuliti que issu <lem n='952' type='0'/>combatta�. Gridau tuctu lu Senatu<lb/> que senza <lem n='725' type='0'/>dubiu bonu era lu combatiri. �Jntandu -<lb/> dis' issu - jssu avi combatutu et � statu sconfictu et vinchutu�.<lb/> Et in tal guisa non lur lassau liberu arbitriu di condannari<lb/> quillu factu lu quali issu avianu iudicatu qui se <lem n='2' type='0'/>divia fari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1662'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, per tal que issu <lem n='4999' type='0'/>diffamassi<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu di suspiciuni di <lem n='3339' type='0'/>sperlungari la <lem n='75' type='0'/>guerra, lu quali<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='2469' type='0'/>gabbava <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal per soy <lem n='865' type='0'/>sanisimi <lem n='2488' type='0'/>dotanzi di<lb/> combattiri, <lem n='486' type='0'/>destruyendu et <lem n='507' type='0'/>ardendu li campi di tucta <lem n='1372' type='0'/>Ytalia<lb/> con <lem n='994' type='0'/>ferru et con focu, skittu una sua possessiuni di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu lassau<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='123'/>qui non si tuccassi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1663'/><lem n='517' type='0'/>Valutu aviria <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa la <lem n='913' type='0'/>insidiusa<lb/> <lem n='5000' type='0'/>adumbraciuni di <lem n='981' type='0'/>cutantu ben fari di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu si non que <lem n='8' type='0'/>a tucta<lb/> la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma era <lem n='138' type='0'/>cannussuta et la pietati di <lem n='2741' type='0'/>Fabiu et li<lb/> <lem n='291' type='0'/>scaltrimenti et li <lem n='3494' type='0'/>dulusi <lem n='565' type='0'/>custumi di <lem n='1826' type='0'/>Annibal.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1664'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='40' type='0'/>a li Tusculani fu aquistata la lur saluti per<lb/> <lem n='4972' type='0'/>suttilitati di consilyu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per li soy spissi<lb/> rebelliuni issi avissiru <lem n='239' type='0'/>meritatu que li Rumani vulianu <lem n='2779' type='0'/>suvertiri<lb/> la lur citati da li fundamenti, et <lem n='8' type='0'/>a mandari <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2520' type='0'/>execuciuni z�<lb/> fussi statu v<supplied>i</supplied>nutu <lem n='3417' type='0'/>Furiu <lem n='3217' type='0'/>Camillu, grandissimu <lem n='685' type='0'/>duca et urdinatu<lb/> con <lem n='464' type='0'/>putentissimu <lem n='1709' type='0'/>exercitu, tucti li <lem n='3919' type='0'/>togati li vinniru <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='4332' type='0'/>inscontrarlu et <lem n='3' type='0'/>dederuli benignissimamenti et <lem n='2716' type='0'/>vitalyu et tucti<lb/> l'altri <lem n='163' type='0'/>duni di paci. Et <lem n='475' type='0'/>suffersiru eciandeu que issu <lem n='32' type='0'/>intrassi armatu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la terra, n�n <lem n='242' type='0'/>mutaru li citadini <lem n='1343' type='0'/>cera n�n habitu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1665'/>Per<lb/> la quali constancia di tranquillitati non <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='40' type='0'/>a la rasuni di<lb/> nostra amistati, ma eciandeu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2208' type='0'/>comunicari la nostra citati <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> quali, issi passaru, si mi <lem n='5001' type='0'/>valisdeu, usandu una sutili simplicitati.<lb/> Ca issi si avianu ben adunati que melyu lur <lem n='517' type='0'/>valia di <lem n='1264' type='0'/>cupririri<lb/> la <lem n='571' type='0'/>pagura per beneficij ca di diffindiri per armi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1666'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu consilyu di <lem n='1557' type='0'/>Tullu <lem n='685' type='0'/>duca di li Volsci fu multu da<lb/> blasmari. Lu quali essendu multu <lem n='3459' type='0'/>alumatu di volya di fari<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra cu li Rumani et videndu que li soy per <lem n='1324' type='0'/>alquanti batalgi<lb/> eranu stati sconfitti et inper� pl� tostu vulianu la paci ca la<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra, per unu <lem n='3494' type='0'/>dulusu modu li <lem n='149' type='0'/>menau l� undi issu vulia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1667'/>Ca<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que gran <lem n='142' type='0'/>multitudini di li Volsci fussi stata<lb/> <lem n='2571' type='0'/>asembla <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma per <lem n='2896' type='0'/>acasuni di vidiri li ioki, issu <lem n='1557' type='0'/>Tullu <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li consuli que issu avia gran <lem n='571' type='0'/>pagura que li soy non <lem n='1438' type='0'/>movissiru<lb/> subitame<supplied>n</supplied>ti <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='380' type='0'/>briga et <lem n='3121' type='0'/>amunestauli que illi fussiru pl�<lb/> cauti di z�. La quali cosa li consuli la ripurtaru <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1668'/>Li<lb/> quali, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que nulla suspiciuni enci avia, non pertantu<lb/> <lem n='2389' type='0'/>scumossu, per acturitati di lu Senatu, urdenau per so decretu que<lb/> li <lem n='4474' type='0'/>Valsci <supplied><g ref='ell'/></supplied>. Per la quali iniuria incitati li <lem n='4474' type='0'/>Valsci <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti<lb/> pottiru esseri constricti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2233' type='0'/>rebellarssi <lem n='40' type='0'/>a li Rumani. Et in tal guisa<lb/> la <lem n='1694' type='0'/>menzugna di lu falsu <lem n='685' type='0'/>duca, <lem n='4942' type='0'/>incumbulyatu di <lem n='1307' type='0'/>simulaciuni di<lb/> amistati, <lem n='688' type='0'/>inganau insemblamenti <lem n='31' type='0'/>duy populi: lu Rumanu, per<lb/> tal que issu notassi li non <lem n='716' type='0'/>culpivili; et lu <lem n='5002' type='0'/>Volscu, per tal que issu<lb/> se <lem n='2885' type='0'/>curruzassi <lem n='40' type='0'/>a li Rumani inganati.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='124'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1669'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, de li <lem n='3086' type='0'/>strategemati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1670'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Quilla parti di scaltrimentu nobili et <lem n='1837' type='0'/>rimota multu d'<lem n='5003' type='0'/>arassu<lb/> da ogni reprehensiuni, la opera di la quali per� ca apena<lb/> se <lem n='120' type='0'/>purianu <lem n='2777' type='0'/>explicari in lingua <lem n='1746' type='0'/>latina, in nomu <lem n='2967' type='0'/>greciscu se <lem n='144' type='0'/>chaminu<lb/> <lem n='3086' type='0'/>strategemati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1671'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1557' type='0'/>Tullyu <lem n='3282' type='0'/>Hostilyu con tucta la <lem n='142' type='0'/>multitudini di li soy cavaleri<lb/> <lem n='2491' type='0'/>assaltau oy <lem n='2511' type='0'/>invadiu li <lem n='3877' type='0'/>Fidenati. Li quali non <lem n='475' type='0'/>suffersiru per<lb/> lur spissi rebelliuni que lu nostru imperiu <lem n='12' type='0'/>stacissi pigru, e per li<lb/> victorij et per li <lem n='2041' type='0'/>triunfi avuti di quilli qui <lem n='1891' type='0'/>confinavanu con li<lb/> Rumani li <lem n='3367' type='0'/>amustraru que li lur virtuti nutricati da issi li <lem n='3877' type='0'/>Fidenati<lb/> <lem n='1935' type='0'/>prumuvissiru pl� ananti li lur <lem n='461' type='0'/>speranzi. Adonca standu li<lb/> Rumani in campu, <lem n='5004' type='0'/>Metiu <lem n='5005' type='0'/>Fusteciu <lem n='685' type='0'/>duca di li <lem n='5006' type='0'/>Albanisi <lem n='1726' type='0'/>scupersi<lb/> la sua <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='2449' type='0'/>dubitusa sempri et suspecta, in issu que li Rumani<lb/> foru <lem n='5007' type='0'/>askerati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1672'/>Ca, <lem n='1726' type='0'/>scupertu lu latu di lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu rumanu, issu<lb/> <lem n='5005' type='0'/>Fusteciu se misi in una <lem n='3151' type='0'/>colli qui era locu impressu per essiri, in<lb/> locu di <lem n='2402' type='0'/>ayutaturi, <lem n='2437' type='0'/>guardanu et <lem n='5008' type='0'/>consideraturi di z� qui aviria<lb/> per tal que oy issu <lem n='2491' type='0'/>assaltassi li Rumani vinchuti oy vinchituri<lb/> quandu issu foranu stanki. Non era <lem n='725' type='0'/>dubiu nullu que quista cosa<lb/> era per multu <lem n='3260' type='0'/>debilitari li animi di li nostri cavaleri, videndusi<lb/> in unu medemmi tempu et <lem n='2' type='0'/>diviri combatiri cu li innimici<lb/> et essiri <lem n='4653' type='0'/>destituti di ayutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1673'/>Adonca <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que quistu non si<lb/> facissi, <lem n='1557' type='0'/>Tulliu enci <lem n='1259' type='0'/>providiu. Ca, <lem n='2930' type='0'/>brucandu issu lu cavallu,<lb/> scursi et <lem n='847' type='0'/>visitau tucti li <lem n='27' type='0'/>compagni di li <lem n='2561' type='0'/>combatenti, dicendu loro<lb/> que <lem n='5009' type='0'/>Me<supplied>t</supplied>tiu per so <lem n='122' type='0'/>cumandamentu era partutu di skera et<lb/> quandu issu li <lem n='3' type='0'/>daria lu signu, issu <lem n='2511' type='0'/>invadiria li <lem n='3877' type='0'/>Fidenati <lem n='40' type='0'/>a li spalli.<lb/> Per lu quali <lem n='638' type='0'/>consiliu di lu imperaduri issu <lem n='242' type='0'/>mutau la <lem n='571' type='0'/>pagura<lb/> in <lem n='4054' type='0'/>confidencia et in locu di la <lem n='571' type='0'/>pagura issu <lem n='540' type='0'/>impliu li pecti di<lb/> li soy di grand'alegria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1674'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Et per tal que eu non mi parta da li nostri <lem n='1601' type='0'/>rigi incontinenti,<lb/> lu <lem n='1654' type='0'/>Sestu <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu, filyu di <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu <lem n='1601' type='0'/>rigi, <lem n='2885' type='0'/>curruzandusi<lb/> que so <lem n='71' type='0'/>patri non puttia <lem n='5010' type='0'/>expugnari li <lem n='5011' type='0'/>Gabini, <lem n='4250' type='0'/>appensau una rasuni<lb/> pl� putirusa ca li armi per la quali issu <lem n='577' type='0'/>pilyassi quilla<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='125'/>terra et <lem n='304' type='0'/>aiungissila <lem n='40' type='0'/>a lu imperiu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1675'/>Ca issu subitamenti<lb/> se nd'andau <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='5011' type='0'/>Gabini commu qui <lem n='755' type='0'/>fugia da so <lem n='71' type='0'/>patri per sua<lb/> gran <lem n='703' type='0'/>crudilitati qui llu avia <lem n='490' type='0'/>batutu et issu se lu avia suffertu di<lb/> volya, et <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='8' type='0'/>a pocu <lem n='2922' type='0'/>alonsingandu chascunu <lem n='3584' type='0'/>asparti avia<lb/> <lem n='3463' type='0'/>consecutatu la <lem n='228' type='0'/>benivolencia di tucti <lem n='2922' type='0'/>alunsenganduli et <lem n='250' type='0'/>facenduli<lb/> <lem n='622' type='0'/>placiri de guisa que issu avia gran putiri apressu d'illi.<lb/> E factu z�, issu mandau unu <lem n='1420' type='0'/>messayu <lem n='8' type='0'/>a so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='46' type='0'/>facendulu <lem n='2782' type='0'/>asapiri<lb/> commu tucta la terra stava in sua manu et per adimandari<lb/> que li <lem n='429' type='0'/>placia que issu facissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1676'/>La <lem n='5012' type='0'/>dulusitati di lu vechu ben<lb/> <lem n='2139' type='0'/>conrespondiu <lem n='40' type='0'/>a lu scaltrimentu di lu juvini. Ca <lem n='3641' type='0'/>adelitandusi<lb/> <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu de quista commu gran <lem n='1063' type='0'/>nova, ma confidandusi pocu<lb/> di lu <lem n='1420' type='0'/>messayu, non li respusi nienti. Ma <lem n='149' type='0'/>menatu que lu appi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu ortu di <lem n='5013' type='0'/>paparina tutti li <lem n='410' type='0'/>capi alti di la <lem n='5013' type='0'/>paparina ruppi<lb/> et <lem n='209' type='0'/>abatiu con unu bastuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1677'/>Cannussutu c'appi lu juvini <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu<lb/> et lu silenciu di so <lem n='71' type='0'/>patri et eciandeu lu factu di li <lem n='5013' type='0'/>paparini,<lb/> vitti et cannussiu la causa di altru argumentu et sappi<lb/> per <lem n='728' type='0'/>firma <lem n='1373' type='0'/>credenza que so <lem n='71' type='0'/>patri li commandava que issu oy<lb/> <lem n='386' type='0'/>mictissi in <lem n='1758' type='0'/>exiliu chascunu di li grandi oy lu <lem n='1505' type='0'/>consumassi <lem n='1074' type='0'/>aucidendulu.<lb/> Adonca, <lem n='887' type='0'/>spuliata que fu la citati di boni combatituri,<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunaulila <lem n='538' type='0'/>ligandu li manu <lem n='8' type='0'/>a tutti l'altri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1678'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu que eu dir� fu <lem n='777' type='0'/>previstu da li nostri<lb/> mayuri per lur consilyu <lem n='3084' type='0'/>sayamenti et <lem n='1316' type='0'/>sucediu lur <lem n='2770' type='0'/>prosperamenti.<lb/> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que li <lem n='1791' type='0'/>Franciski avendu pilyata la citati di<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='796' type='0'/>assiyassiru lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu et s'<lem n='1900' type='0'/>adunassiru ben li Rumani<lb/> que tucta la lur speranza era d'<lem n='16' type='0'/>avirla per <lem n='956' type='0'/>fami, issi ende li levaru<lb/> de speranza per una suttili maynera di scaltrimentu. Ca<lb/> issi <lem n='1411' type='0'/>incumenzaru di gittari intra lu <lem n='2175' type='0'/>aseyu multu pani da multi<lb/> parti <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1679'/>per la quali cosa <lem n='2467' type='0'/>sturduti li <lem n='1791' type='0'/>Franciski et <lem n='393' type='0'/>credendu que li<lb/> Rumani avissiru gran quantitati di <lem n='473' type='0'/>frumentu, li constrinsiru <lem n='8' type='0'/>a<lb/> fari <lem n='672' type='0'/>pattu di lassari lu <lem n='2175' type='0'/>asseyu. Intandu lu deu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter appi misericordia<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui s'<lem n='2687' type='0'/>impruntava lu ayutu da lu scaltrimentu<lb/> videndu gittari lu pani <lem n='8' type='0'/>a tempu di necessitati. Adonca<lb/> commu per gran scaltrimentu loru cuss� per <lem n='217' type='0'/>periculusu consilyu<lb/> la liberau da lu <lem n='2175' type='0'/>aseyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1680'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi <lem n='3051' type='0'/>Jupiter da poy per <lem n='1199' type='0'/>suttilissimi <lem n='638' type='0'/>consilgi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='126'/>di li nostri <lem n='685' type='0'/>duca li <lem n='166' type='0'/>succurssi pl� benignamenti ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='544' type='0'/>strazassi l'unu latu di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia e l'altru avissi<lb/> <lem n='2511' type='0'/>invadutu <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal, per tal nin per aventura li <lem n='1709' type='0'/>esserciti di<lb/> li <lem n='31' type='0'/>duy frati iungendusi insembla non <lem n='1919' type='0'/>agravassiru troppu li nostri<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi stanki et fatigati per <lem n='2243' type='0'/>intulerabili carigu, appi consilyu<lb/> da una parti <lem n='3621' type='0'/>Claudiu Nero et da l'altra fu la grandissima providencia<lb/> di <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1681'/>Ca Nero, lu quali stava <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1963' type='0'/>becu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='1963' type='0'/>becu cu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal in la <lem n='3616' type='0'/>Basilicata, <lem n='4126' type='0'/>sfingandusi di <lem n='12' type='0'/>star <lem n='40' type='0'/>a li soy<lb/> <lem n='2504' type='0'/>tendi ca cuss� lu <lem n='543' type='0'/>requidia la rasun di la <lem n='75' type='0'/>guerra, con <lem n='137' type='0'/>maravilyusa<lb/> <lem n='2312' type='0'/>prestiza andau <lem n='8' type='0'/>ad ayutari <lem n='3592' type='0'/>Liviu so compagnuni in lu<lb/> consulatu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1682'/>e lu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi <lem n='3592' type='0'/>Liviu standu in Umbria apressu lu<lb/> flumi <lem n='5014' type='0'/>Metauru, <lem n='2' type='0'/>devendu combatiri lu seguenti jornu, cun summa<lb/> <lem n='2645' type='0'/>dissimulaciuni recippi <lem n='3805' type='0'/>Neruni <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi di nocti. Ca<lb/> issu <lem n='366' type='0'/>cummandau que li tribuni di <lem n='5015' type='0'/>Neru fussiru riciputi da li<lb/> soy tribuni e li centuriuni da li centuriuni et li homini da cavallu<lb/> da li humini da cavallu e li peduni da li peduni e senza<lb/> nullu <lem n='1521' type='0'/>tumultu, de guisa que apena lu sentiu: undi li <lem n='1709' type='0'/>exerciti<lb/> <lem n='3319' type='0'/>insetau l'unu <lem n='1709' type='0'/>exercitu intra l'altru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1683'/>Per la quali cosa adivinni<lb/> que <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal nunca sappi que issu <lem n='952' type='0'/>combattia cu li <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> consuli fin intantu que issu fu sconfittu per lu putiri di <lem n='1482' type='0'/>ambiduy.<lb/> Et in tal guisa quilla <lem n='5012' type='0'/>dulusitati di <lem n='2540' type='0'/>Africa, <lem n='4999' type='0'/>difamata per<lb/> tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu, fu <lem n='2469' type='0'/>gabbata da la rumana prudencia et <lem n='294' type='0'/>lassausi<lb/> <lem n='688' type='0'/>inganari <lem n='1826' type='0'/>Hannibal da Nero et <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal da <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1684'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu fu di consilyu multu da <lem n='427' type='0'/>aricurdari.<lb/> Lu quali facendu <lem n='75' type='0'/>guerra in Spagna commu <lem n='2950' type='0'/>procunsulu<lb/> et non putendu <lem n='577' type='0'/>piliari per forza la citati di Trebia, <lem n='410' type='0'/>capu di<lb/> quilla genti, <lem n='243' type='0'/>consiliandu et pensandu intra di s� longamenti,<lb/> truvau via per la quali issu putissi <lem n='149' type='0'/>menari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='55' type='0'/>complimentu la<lb/> sua intenciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1685'/>Issu <lem n='577' type='0'/>pilyava <lem n='653' type='0'/>alcun caminu con grandi <lem n='2019' type='0'/>impetu<lb/> et da poy andava z� et l� per diversi paysi. <lem n='796' type='0'/>Assiyava quisti<lb/> montagni, da poy passava <lem n='40' type='0'/>a l'altri, et intratantu n�n li soy non<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='127'/><lem n='349' type='0'/>sappianu la causa di z� que issu facia cuss� <lem n='5016' type='0'/>disavista et cuss�<lb/> subitamenti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1686'/>Eciandeu issu, adimandatu da unu so <lem n='709' type='0'/>amicissimu<lb/> per que issu <lem n='3104' type='0'/>secutava cuss� in certa maynera di <lem n='2855' type='0'/>cavalgata:<lb/> �Lassa stari - dis' issu - di adimandari z�; ca, si eu sapissi<lb/> que la mia tunica da sutta avissi <lem n='989' type='0'/>consciencia di quistu meu<lb/> consilyu, incontinenti eu la <lem n='507' type='0'/>arderia�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1687'/>Adonca uvi ruppi quista<lb/> <lem n='2645' type='0'/>dissimulaciuni? oy que fini appi issa? Da poy que issu appi misu<lb/> in <lem n='725' type='0'/>dubiu et lu so <lem n='1709' type='0'/>essercitu per ignorancia et tutta <lem n='5017' type='0'/>Celtiberia<lb/> di <lem n='608' type='0'/>erruri, avendu <lem n='1224' type='0'/>adrizatu so caminu <lem n='830' type='0'/>inver altru locu, subitamenti<lb/> girau et vinni <lem n='8' type='0'/>a Trebia et, <lem n='1367' type='0'/>truvandula <lem n='353' type='0'/>dissaviduta et<lb/> <lem n='2524' type='0'/>sturduta, <lem n='577' type='0'/>pilyaula. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1688'/>Adonca se issu non avissi constritta la <lem n='82' type='0'/>menti<lb/> sua <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3292' type='0'/>incircari <lem n='5012' type='0'/>dulusitati, issu aviria <lem n='520' type='0'/>sedutu ananti li furtilizi<lb/> di Trebia fin <lem n='40' type='0'/>a la ultima vechiza sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1689'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5018' type='0'/>Agatocles <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa fu <lem n='5019' type='0'/>scutiyatamenti <lem n='3494' type='0'/>dulusu<lb/> ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que li Carthaginisi avissiru occupata la<lb/> sua citati per la mayur parti, issu <lem n='149' type='0'/>menau lu so <lem n='1709' type='0'/>exercitu in <lem n='2540' type='0'/>Africa<lb/> per tal que issu se levassi da <lem n='2680' type='0'/>dossu <lem n='571' type='0'/>pagura per <lem n='571' type='0'/>pagura et<lb/> violencia per violencia, et <lem n='1076' type='0'/>vinnili factu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1690'/>Ca, per lu subitu avinimentu<lb/> so <lem n='3818' type='0'/>rebutati, li <lem n='3290' type='0'/>Africani <lem n='4465' type='0'/>ariscataru la sua saluti vuluntarusamenti<lb/> per la saluti di li soy inimici; et ficiru <lem n='672' type='0'/>pactu<lb/> que in unu medemmi jornu <lem n='2540' type='0'/>Africa fussi liberata da li <lem n='2187' type='0'/>syciliani<lb/> armi et <lem n='1652' type='0'/>Sycilia da li <lem n='2336' type='0'/>africani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1691'/>Et <lem n='5018' type='0'/>Agatocles, se issu avissi<lb/> vulutu diffindiri li soy furtilizi di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa, issa seria stata<lb/> <lem n='114' type='0'/>mulestata per la <lem n='75' type='0'/>guerra di multi mali, et aviria lassata <lem n='3170' type='0'/>Cartagini<lb/> <lem n='4499' type='0'/>usufructari li soy beni <lem n='182' type='0'/>seguramenti. Ma modu facendu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> altru z� que issa <lem n='326' type='0'/>patia, pl� <lem n='544' type='0'/>strazau li altruy rikizi ca non <lem n='479' type='0'/>diffindiu<lb/> li soy; quantu pl� cu <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='134' type='0'/>patientia di animu issu <lem n='553' type='0'/>abandunau<lb/> lu regnu so, tantu lu <lem n='453' type='0'/>ricippi pl� <lem n='182' type='0'/>seguramenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1692'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> E que fici <lem n='1826' type='0'/>Hannibal <lem n='40' type='0'/>a la batalya di Canna? Et non <lem n='149' type='0'/>menau<lb/> issu <lem n='8' type='0'/>a miserabili <lem n='3663' type='0'/>exitu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li Rumani, <lem n='3902' type='0'/>inlazandulu<lb/> di multi <lem n='907' type='0'/>lazi di <lem n='5012' type='0'/>dulusitati ananti que issu <lem n='952' type='0'/>cumbatissi? In<lb/> prima issu <lem n='1259' type='0'/>pruvitti que lu nostru <lem n='1709' type='0'/>exercitu avissi contrariu lu<lb/> suli et lu <lem n='5020' type='0'/>pulvu, lu quali se soli multu <lem n='2389' type='0'/>scumoviri da lu ventu<lb/> in quilli parti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1693'/>Da poy <lem n='3451' type='0'/>industriusamenti issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que<lb/> una parti di la sua genti quandu <lem n='2' type='0'/>divianu combattiri, se nde<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='128'/>fugissiru. La quali fugendu et <lem n='3611' type='0'/>secutandula una legiuni di li<lb/> Rumani, una grandi genti di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, qui stavannu <lem n='3161' type='0'/>amuchati,<lb/> <lem n='3' type='0'/>dederu <lem n='932' type='0'/>adossu di quilla legiuni et tucti li <lem n='1074' type='0'/>aucisiru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1694'/><lem n='40' type='0'/>A la<lb/> perfini jssu <lem n='5021' type='0'/>subornau <formula>CCCC</formula> homini da cavallu, lu quali, commu<lb/> <lem n='5022' type='0'/>desemparandu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, paria que se <lem n='2176' type='0'/>arindissiru <lem n='40' type='0'/>a li Rumani<lb/> et vinniru <lem n='40' type='0'/>a lu consulu et <lem n='366' type='0'/>cummandau lu consulu que<lb/> illi, lassati l'armi, <lem n='598' type='0'/>segundu la <lem n='1813' type='0'/>custuma di li fugitivi <lem n='12' type='0'/>stacissiru<lb/> da retu li nostri. Et issi, videndu li nostri combattiri, miseru<lb/> man <lem n='8' type='0'/>a lur spati, li quali issi aviannu purtati amuchuni intra<lb/> la <lem n='5023' type='0'/>lurica et la <lem n='1439' type='0'/>gunella et <lem n='519' type='0'/>talyavanu li junti di li <lem n='62' type='0'/>cavalli et li<lb/> ginochi di li Rumani qui <lem n='952' type='0'/>combatianu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1695'/>Quista fu la furtiza di<lb/> li <lem n='3290' type='0'/>Africani insignata di <lem n='4974' type='0'/>doli et di insidij et di <lem n='4472' type='0'/>falsij, la quali<lb/> esti modu una <lem n='1143' type='0'/>scusa di la nostra virtuti <lem n='207' type='0'/>inganata ca nuy <lem n='13' type='0'/>fummu<lb/> pl� inganati ca vinchuti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1696'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 5</head>Capitulu <formula>5</formula>, di li <lem n='3087' type='0'/>repulsi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1697'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu la condiciuni di lu campu <lem n='3625' type='0'/>aripresentata utilimenti<lb/> <lem n='1232' type='0'/>amagistrar� quilli qui intendinu <lem n='8' type='0'/>ad aviri officij, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='145' type='0'/>sustinniri<lb/> fortimenti li casi qui <lem n='2664' type='0'/>acadenu <lem n='40' type='0'/>a li esliciuni di li officiali.<lb/> Ca <lem n='1325' type='0'/>prupunendusi ananti li ochi li <lem n='3087' type='0'/>repulsi di multi nobilissimi<lb/> homini, commu <lem n='2087' type='0'/>adimandaranu per speranza di non<lb/> minuri hunuri, cuss� <lem n='2087' type='0'/>adimandarannu con pl� discretu judiciu<lb/> di animu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1698'/>et <lem n='491' type='0'/>aricurdarannusi ca non esti grandi <lem n='4644' type='0'/>malfactu <supplied>oy<lb/> cosa multu illicita</supplied> que <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa sia <lem n='2688' type='0'/>denegata da la universitati<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu homu sulu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que multi <lem n='440' type='0'/>fiati singular<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuni appiru per cosa licita di <lem n='614' type='0'/>contrastari <lem n='40' type='0'/>a la vuluntati<lb/> di la universitati tucta. Et eciandeu <lem n='349' type='0'/>sapirannu que per <lem n='134' type='0'/>paciencia<lb/> se <lem n='2' type='0'/>divi adimandari cosa qui non se <lem n='120' type='0'/>potti impetrari pir<lb/> gracia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1699'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Quintu <lem n='4598' type='0'/>Eliu <lem n='5024' type='0'/>Tubeo <lem n='99' type='0'/>pregatu da Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu,<lb/> qui avia <lem n='2727' type='0'/>convitatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='482' type='0'/>manyari lu populu per nomu di <lem n='2627' type='0'/>Plubiu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='129'/>Africanu so <lem n='3855' type='0'/>cianu, que issu gittassi <lem n='2670' type='0'/>tapiti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1445' type='0'/>sala, jssu <lem n='4598' type='0'/>Eliu<lb/> fici <lem n='3979' type='0'/>liticelli <lem n='2336' type='0'/>africani et <lem n='1425' type='0'/>stisinci pelli di <lem n='4265' type='0'/>zavrelli et, in locu di<lb/> vassillami d'argentu, <lem n='386' type='0'/>misincili de <lem n='4258' type='0'/>creta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1700'/>La <lem n='3901' type='0'/>laydeza di la quali<lb/> cosa <lem n='1083' type='0'/>cutantu offisi li homini que, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que <lem n='3172' type='0'/>altramenti issu<lb/> era tenutu per multu nobili et <lem n='2500' type='0'/>valurusu homu, non pertantu<lb/> <lem n='32' type='0'/>intrandu issu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4159' type='0'/>comicij di li preturi paratu di la toga <lem n='1893' type='0'/>candida<lb/> et <lem n='923' type='0'/>descendendu <lem n='40' type='0'/>a lu campu, confidandusi di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2788' type='0'/>Paulu<lb/> so avu et di <lem n='2627' type='0'/>Publiu Africanu so <lem n='3855' type='0'/>cianu, issu se nde partiu <lem n='1639' type='0'/>nutatu<lb/> di <lem n='3087' type='0'/>repulsa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1701'/>Ca li Rumani commu <lem n='222' type='0'/>laudavanu la continencia privatamenti,<lb/> cuss� <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1162' type='0'/>conviti publici curavanu et vulianu que<lb/> issi <lem n='132' type='0'/>resplendissiru multu. Per la quali cosa la citati di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> non considerandu lu numeru di unu <lem n='1162' type='0'/>convitu <lem n='3108' type='0'/>skictu, ma <lem n='953' type='0'/>credendusi<lb/> tucta aviri <lem n='848' type='0'/>iachuta intra quilli pelli, la virgugna di lu<lb/> <lem n='1162' type='0'/>convitu <lem n='1611' type='0'/>vinyau con li lur <lem n='3066' type='0'/>suffragij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1702'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='3129' type='0'/>Nasica, clarissimu <lem n='1333' type='0'/>lumi di la putencia<lb/> togata di li <lem n='2074' type='0'/>avucati, lu quali essendu statu consulu fici<lb/> <lem n='75' type='0'/>guerra con <lem n='3692' type='0'/>Jugurta e lu qual <lem n='453' type='0'/>ricippi cu li soy sanctissimi <lem n='20' type='0'/>mani<lb/> la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='72' type='0'/>Matri di li <lem n='394' type='0'/>dei qui era stata purtata da Frigia <lem n='40' type='0'/>a li nostri<lb/> <lem n='2496' type='0'/>altari et <lem n='40' type='0'/>a li nostri <lem n='4541' type='0'/>fuculari, lu quali eciandeu per furtiza di<lb/> sua aucturitati <lem n='662' type='0'/>opressi multi et <lem n='3780' type='0'/>sediciusi <lem n='215' type='0'/>scandali intra li citadini,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1703'/>e lu quali, essendu principi per <lem n='1324' type='0'/>alquanti <lem n='431' type='0'/>anni, lu Senatu<lb/> se nde gluriava, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu, essendu ancora<lb/> juvini, adimandassi lu officiu di la <lem n='4896' type='0'/>edilitati <lem n='2258' type='0'/>curruli et standu<lb/> issu <lem n='2900' type='0'/>paratu di la toga <lem n='1893' type='0'/>candida avissi pilyata la manu di unu<lb/> <lem n='2397' type='0'/>lavuraturi indurata et <lem n='4297' type='0'/>incalluta per opera di <lem n='4014' type='0'/>furitanu, commu<lb/> per iocu lu adimandau uvi <lem n='635' type='0'/>sulia issu andari con li <lem n='20' type='0'/>mani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1704'/>Lu<lb/> quali dictu audutu da quilli qui li stavanu intornu se sparsi<lb/> per tuctu lu populu e fu causa di la <lem n='3087' type='0'/>repulsa di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni. Ca<lb/> tucti li tribu di li <lem n='4014' type='0'/>furitani <lem n='81' type='0'/>judicandu que la puvirtati lur era<lb/> <lem n='2713' type='0'/>rimpruzata se <lem n='2885' type='0'/>curruzaru fortimenti contra quillu <lem n='5025' type='0'/>contumelyusiu<lb/> <lem n='1012' type='0'/>mottu di <lem n='1825' type='0'/>Scipio. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1705'/>Adonca la nostra citati, <lem n='886' type='0'/>retrahendu li ingenij<lb/> di li nobili homini da superbia, ficili grandi et utili citadini;<lb/> e <lem n='145' type='0'/>sustenendu et facendu que li gentili homini <lem n='2087' type='0'/>adimandassiru<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='130'/>certi hunuri et non l'eranu <lem n='1503' type='0'/>concessi, aiunsi <lem n='8' type='0'/>a si medemmi<lb/> <lem n='1676' type='0'/>debitu <lem n='722' type='0'/>pondu di acturitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1706'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Nullu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='608' type='0'/>erruri fu vistu in <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='2788' type='0'/>Paulu,<lb/> ma non pertantu <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata issu adimandau lu consulatu<lb/> in vacanti. Et issu medemmi, avendu j� <lem n='1139' type='0'/>fatigatu lu campu<lb/> con li soy <lem n='3087' type='0'/>repulsi, fu factu consulu <lem n='31' type='0'/>duy volti et factu censuri<lb/> <lem n='2484' type='0'/>ottin�u eciandeu lu amplissimu gradu di dignitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1707'/>La virtuti<lb/> di lu quali li iniurij non la ruppiru, ma la <lem n='1679' type='0'/>aguzaru pl� ca per<lb/> certu issa la nota di sua <lem n='3087' type='0'/>repulsa lu <lem n='2331' type='0'/>remenau pl� ardenti <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> comicij, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu <lem n='347' type='0'/>vincissi lu populu con <lem n='2868' type='0'/>pertinacia, lu<lb/> quali issu non avia pututu moviri per <lem n='161' type='0'/>splenduri di nobilitati,<lb/> n�n per virtuti d'animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1708'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu <lem n='1957' type='0'/>Ceciliu <lem n='1888' type='0'/>Metellu <lem n='1324' type='0'/>alquanti amici soy <lem n='651' type='0'/>poki et<lb/> tristi lu <lem n='815' type='0'/>acumpagnaru, afflittu di la <lem n='3087' type='0'/>repulsa di lu consulatu<lb/> et <lem n='420' type='0'/>riturnarulu <lem n='40' type='0'/>a la casa plenu di tristicia et di <lem n='1154' type='0'/>virgungna. Et <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu medemmi, quandu issu <lem n='1794' type='0'/>triunfau per la victoria de <lem n='5026' type='0'/>pseudu<lb/> <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, tuctu lu Senatu lu <lem n='815' type='0'/>acumpagnau intra lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu<lb/> gauyusu et alegru. Eciandeu grandissima parti di la <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> di li <lem n='3440' type='0'/>Morei fu consumata da quistu homu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1709'/>Adonca non <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> lu populu <lem n='2688' type='0'/>denegari lu consulatu <lem n='8' type='0'/>a quillu homu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali<lb/> issu avia di <lem n='3' type='0'/>dari incontinenti da poy <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1101' type='0'/>pruvincij, <lem n='723' type='0'/>z� esti<lb/> <lem n='4235' type='0'/>Achaya et Macedonia. Et per certu per quistu factu jssu lu<lb/> populu appi di issu <lem n='563' type='0'/>melyur citadinu. Ca issu s'<lem n='3819' type='0'/>apercippi beni<lb/> commu <lem n='3084' type='0'/>sayamenti issu <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3135' type='0'/>sarciri quillu <lem n='2302' type='0'/>cunsulatu, lu quali<lb/> issu avia <lem n='1752' type='0'/>impetratu con tanta fatiga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1710'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> E que cosa fu cuss� <lem n='2067' type='0'/>excellenti oy cuss� <lem n='313' type='0'/>rika commu <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='3232' type='0'/>Sylla? Issu <lem n='162' type='0'/>dunau rikizi, jmperij, issu destrussi <lem n='292' type='0'/>ligi vechi<lb/> et <lem n='46' type='0'/>ficindi <lem n='43' type='0'/>novi. Eciandeu quistu <lem n='3232' type='0'/>Sylla fu <lem n='1639' type='0'/>nutatu di <lem n='3087' type='0'/>repulsa di<lb/> preturia in quillu campu, di lu quali issu fu segnuri liquidu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='131'/>da poy. E se <lem n='653' type='0'/>alcunu di li <lem n='394' type='0'/>dei sulamenti avissi representata <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> populu la furma et la ymagini di lu putiri qui <lem n='2' type='0'/>divia aviri <lem n='3232' type='0'/>Sylla,<lb/> issu aviria <lem n='1752' type='0'/>impetratu ogni officiu et ogni hunuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1711'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma, per tal que eu ricuntu lu grandissimu peccatu di<lb/> li comicij, <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3790' type='0'/>Porciu <lem n='1405' type='0'/>Cato, lu quali per li soy <lem n='565' type='0'/>custumi aviria<lb/> <lem n='304' type='0'/>aiuntu <lem n='40' type='0'/>a la pretura pl� di <lem n='949' type='0'/>biliza ca issu non aviria <lem n='453' type='0'/>riciputu<lb/> splenduri sutta <lem n='173' type='0'/>titulu di preturi, <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata non la <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='3463' type='0'/>consecutari<lb/> da lu populu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1712'/>O <lem n='3066' type='0'/>suffragij <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a pachia! Li quali<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinniru asay grandi peni di lu lur <lem n='608' type='0'/>erruri. Ca quillu hunuri,<lb/> lu quali issu avianu <lem n='2688' type='0'/>denegatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1667' type='0'/>Catuni, illi foru constricti<lb/> di <lem n='3' type='0'/>darlu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4218' type='0'/>Vattiniu. Adonca, se nuy vulimu beni pensari, non<lb/> fu <lem n='2688' type='0'/>denegata intandu la pretura <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='1667' type='0'/>Catuni: anti fu <lem n='2688' type='0'/>denegatu<lb/> issu <lem n='1667' type='0'/>Catuni <lem n='40' type='0'/>a la pretura.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1713'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 6</head><lem n='371' type='0'/>Capitulo <formula>6</formula>, de la necessitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1714'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu li amarissimi <lem n='292' type='0'/>ligi et li <lem n='199' type='0'/>crudilissimi <lem n='829' type='0'/>imperij<lb/> di la <lem n='5027' type='0'/>abhominabili necessitati constrinsiru la nostra citati, et<lb/> eciandeu l'altra genti <lem n='1321' type='0'/>strania, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='326' type='0'/>patiri multi <lem n='447' type='0'/>cosi gravusi non<lb/> <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='8' type='0'/>ad intendiri, ma eciandeu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2629' type='0'/>audirli sulamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1715'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca per <lem n='1324' type='0'/>alquanti <lem n='357' type='0'/>contrariusi <lem n='750' type='0'/>batalyj consumata la juventuti<lb/> di li cavaleri di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu Senatu, facendu <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu<lb/> consulu, urdenau que s'<lem n='198' type='0'/>acatassiru di lu publicu <lem n='1937' type='0'/>schavi, li quali<lb/> s'armassiru in <lem n='4171' type='0'/>inscontra lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di li ini<supplied>mi</supplied>ci. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1716'/>E per quista<lb/> cosa, data una peticiuni <lem n='40' type='0'/>a lu populu pir issi li tribuni, foru<lb/> <lem n='701' type='0'/>creati tri officiali, li quali <lem n='198' type='0'/>acataru <formula>24</formula> milia <lem n='1937' type='0'/>schavi; et foru<lb/> <lem n='4548' type='0'/>astricti per <lem n='1319' type='0'/>sagramentu que issi <lem n='8' type='0'/>a lur putiri <lem n='952' type='0'/>combatirianu fortime<supplied>n</supplied>ti<lb/> <lem n='691' type='0'/>dementre que li <lem n='3290' type='0'/>Africani fussiru in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia et foruli dati<lb/> armi et mandati <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu. Eciandeu foru <lem n='198' type='0'/>acactati <lem n='1741' type='0'/>dusentu<lb/> et <lem n='3633' type='0'/>setanta <lem n='1530' type='0'/>spolgi da li previti per <lem n='4078' type='0'/>complimentu di li homini<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cavallu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1717'/>Quanta �n la violencia di lu <lem n='1616' type='0'/>acerbu casu! Quilla<lb/> citati, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='1052' type='0'/>Ruma, la qual fin <lem n='8' type='0'/>a quillu tempu avia avuti in <lem n='1258' type='0'/>fastiyu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='132'/>d'aviri cavaleri <lem n='3568' type='0'/>arindabili eciandeu di bonu natu, issa<lb/> medemmi <lem n='3425' type='0'/>aiustau <lem n='40' type='0'/>a lu sou <lem n='1709' type='0'/>exercitu corpi <lem n='2466' type='0'/>stratti di <lem n='1464' type='0'/>celli servili<lb/> et <lem n='1937' type='0'/>sclavi <lem n='3741' type='0'/>aricolti da casi di <lem n='4764' type='0'/>pegurari commu grandi et <lem n='3688' type='0'/>precipuu<lb/> fundamentu di <lem n='75' type='0'/>guerra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1718'/>Adonca <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata lu nobili spiritu<lb/> <lem n='1779' type='0'/>cedi <lem n='40' type='0'/>a la utilitati et <lem n='2276' type='0'/>suttamitisi <lem n='40' type='0'/>a li forzi di fortuna, et intandu<lb/> se tu non <lem n='746' type='0'/>sligiria li pl� <lem n='195' type='0'/>seguri partiti, sequendu li pl�<lb/> belli <lem n='375' type='0'/>convir�ti di cadiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1719'/>Ma quilla <lem n='246' type='0'/>pestilencia di Canna cuss�<lb/> <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti <lem n='5028' type='0'/>sconfusi la nostra citati que per manu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='5029' type='0'/>Juniu qui <lem n='3135' type='0'/>sarcia la dittatura di la republica foru levati li<lb/> <lem n='1530' type='0'/>spolgi di li jnimici qui stavannu <lem n='3277' type='0'/>fikati <lem n='40' type='0'/>a li templi di li <lem n='394' type='0'/>dei et<lb/> eranu stati <lem n='2119' type='0'/>consecrati <lem n='40' type='0'/>a la divinitati per <lem n='1546' type='0'/>armarindi quilli qui<lb/> non avianu armi. Et eciandeu fu urdenatu que li <lem n='3078' type='0'/>citelli pretestati<lb/> <lem n='825' type='0'/>vistissiru armi e que fussiru scripti <lem n='1308' type='0'/>sey milia di li <lem n='5030' type='0'/>skachati<lb/> et di li <lem n='5031' type='0'/>condannati <lem n='8' type='0'/>a pena capitali. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1720'/>Li quali <lem n='447' type='0'/>cosi qui li<lb/> considera per lur medemmi, <lem n='653' type='0'/>alcuna virgugna pari; ma qui<lb/> ben considera cu issi insemblamenti la necessitati di lu tempu<lb/> malvasu parir� que issi sianu convinivili remedij <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='703' type='0'/>crudilitati<lb/> di lu tempu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1721'/>Per quilla medemmi causa lu Senatu <lem n='770' type='0'/>rescrissi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='5032' type='0'/>Octaciliu qui tenia <lem n='1652' type='0'/>Sycilia et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='3399' type='0'/>Maniliu qui tenia<lb/> Sardigna, <lem n='1482' type='0'/>ambiduy in locu di preturi, li quali se <lem n='341' type='0'/>lamentavanu<lb/> qui li compagnuni di <lem n='1052' type='0'/>Ruma n�n <lem n='3' type='0'/>davannu soldi, n�n <lem n='3' type='0'/>davannu<lb/> munita <lem n='40' type='0'/>a li lur navilij, n�n eciandeu issi avianu di que<lb/> lu putissiru fari; <lem n='770' type='0'/>rescrissili que lu <lem n='152' type='0'/>tresoru di <lem n='1052' type='0'/>Ruma non puttia<lb/> abastari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1285' type='0'/>luytani spisi, per la quali cosa jssi vidissiru in que<lb/> guisa et maynera se putissi succurriri <lem n='8' type='0'/>a tanta puvirtati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1722'/>Per<lb/> quisti paroli que altru fici <lem n='1052' type='0'/>Ruma ca lassari li <lem n='5033' type='0'/>guvernalgi di lu<lb/> so <lem n='829' type='0'/>jmperiu? Et eciandeu in <lem n='651' type='0'/>poki paroli <lem n='366' type='0'/>cummandandu la necessitati,<lb/> lassau <lem n='1652' type='0'/>Sycilia et Sardigna <lem n='281' type='0'/>benignissimi <lem n='3984' type='0'/>nurrizi oy<lb/> <lem n='1283' type='0'/>bayli di la nostra citati, grandi et <lem n='3689' type='0'/>stabilimenti di li nostri guerri,<lb/> li quali eranu reducti <lem n='8' type='0'/>a nostra segnuria con <lem n='981' type='0'/>cutantu suduri<lb/> et con <lem n='981' type='0'/>cutantu sangui.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1723'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Tu eciandeu, necessitati medemma, vulisti que li <lem n='5034' type='0'/>Casilinati,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='133'/><lem n='3754' type='0'/>inclusi da lu <lem n='2175' type='0'/>asseyu di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal et <lem n='4452' type='0'/>defetti di <lem n='2716' type='0'/>vitalyu,<lb/> <lem n='482' type='0'/>mayassiru li reteni <lem n='157' type='0'/>suttratti da li lur necessarij usi, et eciandeu<lb/> li pelli levati da li scuti et <lem n='5035' type='0'/>rimullatti in aqua <lem n='1011' type='0'/>bulienti. Que cosa<lb/> esti pl� <lem n='2539' type='0'/>meskina di quisti <lem n='447' type='0'/>cosi si tu <lem n='5036' type='0'/>resguardi l'acerbitati di<lb/> lu casu, e se tu <lem n='5036' type='0'/>resguardi la lur constancia? In quali homini<lb/> se puria truvari mayur <lem n='5037' type='0'/>fidelitati oy lianza <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1724'/>ca in issi, li quali,<lb/> per tal que issi non se partissiru da li Rumani, <lem n='475' type='0'/>suffersseru di<lb/> usari di cutal maynera di civu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issi vidissiru<lb/> li soy grassissimi maysi et li soy <lem n='2078' type='0'/>fertilissimi campi <lem n='4620' type='0'/>suttamisi<lb/> <lem n='40' type='0'/>al soy alti <lem n='1172' type='0'/>hedificij? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1725'/>Adonca <lem n='5038' type='0'/>Casilinu, <lem n='2329' type='0'/>situatu in costa di<lb/> <lem n='3924' type='0'/>Cappua, claru per virtuti, cosa qui esti modu rara, <anchor type='note' n='15'/>per <lem n='400' type='0'/>pignu<lb/> di la sua <lem n='359' type='0'/>perseveranti amistati, fou <lem n='1560' type='0'/>cinglau li ochi<anchor type='endnote'/> di issa<lb/> la citati di Capua, la quali cu li soy delecti nutricau la <lem n='5039' type='0'/>feriza di<lb/> li <lem n='3290' type='0'/>Africani vuluntarusamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1726'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> In quillu medemmi <lem n='2175' type='0'/>asseyu et in quilla medemmi <lem n='935' type='0'/>fidi,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <formula>CCC</formula> homini da Pelestrina enci fussiru,<lb/> avinni que unu di quilli pilyau unu <lem n='1744' type='0'/>surici et ananti lu volsi<lb/> vindiri <lem n='8' type='0'/>ad un altru per <formula>CC</formula> dinari ca <lem n='1505' type='0'/>consumarlu per <lem n='2104' type='0'/>aleyarsi<lb/> un pocu la <lem n='956' type='0'/>fami. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1727'/>Ma eu <lem n='393' type='0'/>cryiu que z� fu factu per la providencia<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei que et lu <lem n='4205' type='0'/>acattatur et lu vendituri end'appi<lb/> quillu fini lu quali avia <lem n='3436' type='0'/>ameritatu l'unu et l'altru. Ca lu<lb/> avaru vendituri et <lem n='5040' type='0'/>consuntu di <lem n='956' type='0'/>fami non li fu licitu di usari<lb/> la preda di li soy <lem n='714' type='0'/>suzuri, ma lu homu di <lem n='1881' type='0'/>eguali animu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a fari <lem n='501' type='0'/>utilissima <lem n='53' type='0'/>spisa scappau et vissi per lu civu caramenti<lb/> <lem n='198' type='0'/>acatatu ma non pertantu necessariu et utili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1728'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma essendu li <lem n='31' type='0'/>duy consuli <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu et <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu<lb/> Carbuni, li quali eranu in <lem n='95' type='0'/>discordia con <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla per <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> civili, in lu quali tempu non se <lem n='3292' type='0'/>incircava li victoria di la<lb/> republica, ma la republica era <lem n='1261' type='0'/>premiu di la victoria, per consilyu<lb/> et per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu Senatu foru assemblati li<lb/> ornamenti di li templi, d'auru fussiru oy d'argentu, per tali<lb/> que li soldi non mancassiru <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1729'/>ca digna cosa era<lb/> per tali que oy <lem n='3232' type='0'/>Sylla oy quilli <lem n='458' type='0'/>saciassiru la lur <lem n='703' type='0'/>crudilitati per<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='134'/>lu forbandimentu di li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma que li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>immurtali<lb/> fussiru <lem n='887' type='0'/>spulyati. Adonca non <lem n='1894' type='0'/>impressi lu stilu <lem n='8' type='0'/>a quillu <lem n='2867' type='0'/>consultu<lb/> di lu Senatu la voluntati di li <lem n='71' type='0'/>patri conscripti, ma fu la<lb/> <anchor type='note' n='7'/><lem n='199' type='0'/>crudili<anchor type='endnote'/> manu di la <lem n='1351' type='0'/>laydissima necessitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1730'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu et la sua non vinchuta <lem n='1713' type='0'/>dextera<lb/> di issu non vinchutu <lem n='685' type='0'/>duca, tenendu <lem n='3716' type='0'/>inclusa et asseyata <lem n='3690' type='0'/>Numancia<lb/> per putiri d'armi et avendu <lem n='916' type='0'/>defectu di materia per fari<lb/> unu <lem n='3302' type='0'/>munsellu altu, fici unu <lem n='3302' type='0'/>munsellu di corpi di homini morti<lb/> amassati insembla et <lem n='250' type='0'/>ficilu tant'altu commu issu avia misteri<lb/> per combatiri la terra; et per� ca li <lem n='515' type='0'/>mancavanu pali di <lem n='5041' type='0'/>ruvulu,<lb/> facendu et <lem n='1388' type='0'/>insignanduli la necessitati qui esti <lem n='465' type='0'/>nuvella magistra<lb/> di <lem n='2544' type='0'/>sforzu, jssu lu <lem n='3697' type='0'/>inpalizau di <lem n='1024' type='0'/>dardi et di <lem n='5042' type='0'/>zavalotti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1731'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que eu <lem n='2983' type='0'/>agruppi la <lem n='123' type='0'/>menciuni divina di lu filyu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='5043' type='0'/>recurdaciuni di so <lem n='71' type='0'/>patri, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu flumu di<lb/> <lem n='2011' type='0'/>Eufrates parissi que <lem n='2' type='0'/>divissi <lem n='2033' type='0'/>inundari li nostri <lem n='1101' type='0'/>provincij e li<lb/> <lem n='1278' type='0'/>regiuni vicini <lem n='40' type='0'/>a lu sou imperiu fussiru <lem n='2986' type='0'/>spaguriti di z�, tantu<lb/> <lem n='916' type='0'/>defectu di <lem n='2716' type='0'/>vitaliu fu in lu <lem n='2604' type='0'/>strictu <lem n='5044' type='0'/>Bosforanu que per forza da<lb/> li cavaleri se <lem n='3' type='0'/>dava unu <lem n='1937' type='0'/>sclavu per una <lem n='4963' type='0'/>mezarola di granu. Ma<lb/> quilla <lem n='928' type='0'/>amarissima <lem n='352' type='0'/>tempestati la sullicitudini di la <lem n='788' type='0'/>diffensiuni<lb/> di Augustu Cesar la cachau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1732'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quilli di <lem n='1641' type='0'/>Creti non li <lem n='5045' type='0'/>albessiu nullu cutal ayutu; li quali<lb/> essendu <lem n='796' type='0'/>assiyati da <lem n='1888' type='0'/>Metellu et eciandeu <lem n='185' type='0'/>restritti <lem n='8' type='0'/>ad ultimu <lem n='916' type='0'/>defectu,<lb/> cu la lur urina et con quilla di li lur bestij <lem n='1587' type='0'/>torsseru <lem n='8' type='0'/>a pl�<lb/> iustamenti parlari la lur siti pl� ca non la <lem n='1225' type='0'/>sustentaru. Ca, <lem n='691' type='0'/>dementre<lb/> issi <lem n='1069' type='0'/>dubitaru di essiri vinchuti, issi <lem n='326' type='0'/>pateru cosa, la quali<lb/> eciandeu lu vincituri non li aviria constricti <lem n='8' type='0'/>a fari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1733'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li <lem n='3982' type='0'/>Numantini, <lem n='2385' type='0'/>inturniati da <lem n='1825' type='0'/>Scipio et di <lem n='3426' type='0'/>pallizata<lb/> et eciandeu di grandi <lem n='3302' type='0'/>munselli facti di terra, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='135'/>que issi avissiru consumati ogni cosa, la quali lur putissi <lem n='3339' type='0'/>sperlungari<lb/> la <lem n='956' type='0'/>fami, <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu issi <lem n='482' type='0'/>manyaru carni di homu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1734'/>Et<lb/> inper�, prisa que fu la citati, foru truvati multi homini qui<lb/> purtavanu <lem n='40' type='0'/>a lu so scossu <lem n='159' type='0'/>membra di corpi di homini morti.<lb/> In quisti <lem n='447' type='0'/>cosi nulla <lem n='2839' type='0'/>excusaciuni esti quilla di la necessitati, ca<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quilli <lem n='8' type='0'/>a cuy era licitu di muriri non era necessariu di cuss�<lb/> viviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1735'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='2868' type='0'/>pertinacia di quisti in unu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti factu<lb/> la <lem n='4118' type='0'/>execrabili <lem n='5046' type='0'/>spietati di li <lem n='5047' type='0'/>Callagurritani la passau. Li quali, <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='772' type='0'/>z� que pl� <lem n='2958' type='0'/>perseverantimenti <lem n='151' type='0'/>servassiru <lem n='935' type='0'/>fidi <lem n='40' type='0'/>a li ciniri di <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisu, per fari que <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu non avissi sua<lb/> intenciuni <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2175' type='0'/>asseyu, per� ca nullu animali era rimasu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> citati, issi <lem n='457' type='0'/>converteru <lem n='8' type='0'/>ad usu di <lem n='482' type='0'/>manyari li lur <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li lur<lb/> filyuli; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1736'/>e per tal que pl� longamenti la armata juventuti <lem n='528' type='0'/>nutricassi<lb/> li soy <lem n='3671' type='0'/>stentini con li soy <lem n='3671' type='0'/>stentini medemmi, non <lem n='1069' type='0'/>dubitau<lb/> di <lem n='1342' type='0'/>salari li <lem n='2539' type='0'/>meskini reliquij di li corpi morti. E con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que <lem n='653' type='0'/>alcunu se <lem n='560' type='0'/>confortassi in la batalya per tal que issu<lb/> combatissi fortimenti per la saluti di li <lem n='276' type='0'/>mulyeri et di li filyoli,<lb/> di quistu cutal inimicu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='981' type='0'/>cutantu <lem n='685' type='0'/>duca, commu era <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> pl� se nde <lem n='2' type='0'/>divia adimandari pena ca victoria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1737'/>Ca issu<lb/> <lem n='5048' type='0'/>vinyatu pl� <lem n='120' type='0'/>pocti purtari di libertati ca <lem n='2205' type='0'/>vinchutu di gloria, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in <lem n='173' type='0'/>tituli di <lem n='5039' type='0'/>feriza issu aya <lem n='355' type='0'/>superchatu ogni<lb/> maynera di serpenti <lem n='8' type='0'/>a comparaciuni sua. Ca li <lem n='542' type='0'/>dulci filyoli, li<lb/> quali <lem n='40' type='0'/>a l'altri homini su pl� <lem n='495' type='0'/>cari ca la vita propria, quilli foru<lb/> <lem n='1281' type='0'/>disnari et <lem n='1127' type='0'/>ceni <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='5047' type='0'/>Calagurritani.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1738'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di li testamenti li quali foru anullati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1739'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Vakimu modu <lem n='8' type='0'/>a ricuntari di quilla <lem n='2381' type='0'/>facenda, la quali<lb/> intra li facti di li homini esti di grandi sullicitudini et di lu<lb/> dredanu tempu; e <lem n='1788' type='0'/>considirimu quilli testamenti, li quali oy<lb/> essendu <lem n='818' type='0'/>drictamenti fatti foru anullati, oy di quilli li quali,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issi se putissiru anullari, <lem n='667' type='0'/>rimasiru in sua<lb/> <lem n='1113' type='0'/>firmiza, e di quilli li quali <lem n='1204' type='0'/>transpurtaru lu hunuri di la <lem n='2210' type='0'/>hereditati<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad altri ca <lem n='8' type='0'/>a quilli qui lu <lem n='3556' type='0'/>espectavanu. E per tal que eu li<lb/> <lem n='2904' type='0'/>exequisca in quillu ordini in lu quali eu li <lem n='15' type='0'/>aiu proposti.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='136'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1740'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='71' type='0'/>patri di unu qui era in factu d'armi, avendu avutu<lb/> da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu una falsa <lem n='322' type='0'/>nuvella di la morti di so filyu, issu lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri essendu cuss� inganatu, muriu facendu <lem n='8' type='0'/>ad altri heredi.<lb/> E <lem n='3850' type='0'/>schumputi c'appi lu juvini li soy soldi turnau <lem n='40' type='0'/>a la casa, et<lb/> per <lem n='608' type='0'/>erruri di lu <lem n='71' type='0'/>patri et per la <lem n='5049' type='0'/>indiscretiuni di li soy amici truvau<lb/> la sua casa qui l'era stata <lem n='254' type='0'/>clusa. Que cosa era pl� virgugnusa<lb/> di quilli? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1741'/>Issu avia consumati li fluri di sua iuventuti<lb/> per la republica, issu avia <lem n='145' type='0'/>sustinnuti grandissimi <lem n='164' type='0'/>fatighi et<lb/> multi <lem n='216' type='0'/>periculi, issu mostrava li <lem n='4726' type='0'/>cicatrici di li plaghi li quali issu<lb/> avia riciputi in so corpu, et <lem n='3292' type='0'/>incircava di <lem n='84' type='0'/>pussidiri li soy casi li<lb/> quali eranu <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='496' type='0'/>occi<supplied>u</supplied>si <lem n='1994' type='0'/>carighi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1742'/>constrictu di <lem n='399' type='0'/>lassar l'armi<lb/> et di <lem n='32' type='0'/>intrari la togata cavalaria. Et <lem n='5050' type='0'/>acerbamenti, per� que<lb/> issu avia <lem n='8' type='0'/>a fari con pessimi heredi, <lem n='3089' type='0'/>chaytau di li beni di so <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti li <formula>C</formula> viri; e <lem n='2732' type='0'/>partiusindi vincituri et supranu non sulamenti<lb/> per <lem n='638' type='0'/>consilgi, ma eciandeu per sentencij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1743'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ancura lu filyu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5051' type='0'/>Anneyu <lem n='5052' type='0'/>Carseclanu clarissimu<lb/> homu da cavallu rumanu, lu quali era <lem n='3015' type='0'/>adoptatu per filyu<lb/> da <lem n='5053' type='0'/>Suffennati so <lem n='3855' type='0'/>cianu, <lem n='2380' type='0'/>annullau <lem n='3090' type='0'/>dannanti li <lem n='5054' type='0'/>centunviri lu<lb/> testamentu di so <lem n='71' type='0'/>patri naturali <lem n='40' type='0'/>a lu quali issu non era <lem n='435' type='0'/>nominatu,<lb/> j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que in <lem n='2682' type='0'/>quissu testamentu era factu heredi <lem n='3053' type='0'/>Tullianu<lb/> lu familiari di lu gran <lem n='2049' type='0'/>Pompey et issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu enci era<lb/> sussignatu. Adonca <lem n='8' type='0'/>ad issu lu filyu di <lem n='5052' type='0'/>Carseclanu in quillu<lb/> <lem n='789' type='0'/>chaytu pl� li <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='1583' type='0'/>afannu lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, qui l'era<lb/> contrariu, ca li ciniri di so <lem n='71' type='0'/>patri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1744'/>Ma non pertantu que, i� sia<lb/> <lem n='3088' type='0'/>z� qui quisti <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='447' type='0'/>cosi li fussiru contrarij, issu pur guadagnau<lb/> li beni di so <lem n='71' type='0'/>patri. Ca <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu et <lem n='4284' type='0'/>Pomponiu, li quali <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='5051' type='0'/>Anneyu, per� que issi l'eranu coniunti pir sangui da quilla<lb/> medemmi parti qui era <lem n='3053' type='0'/>Tullianu, aviali facti heredi, non foru<lb/> <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di <lem n='3089' type='0'/>chaytari con lu juvini per sacramentu; j� sia <lem n='3088' type='0'/>z�<lb/> que issi <lem n='8' type='0'/>a diffindiri li tavuli di lu testamentu avianu grandi<lb/> aiutu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1745'/>et <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa <lem n='1494' type='0'/>ayutava li heredi, que <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5051' type='0'/>Anneyu era<lb/> factu familiari di <lem n='5053' type='0'/>Suffennati, et era di sua casa. Ma lu <lem n='2700' type='0'/>vinculu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='137'/>di la <lem n='5055' type='0'/>prucreaciuni, lu quali esti certissimu intra li homini, <lem n='355' type='0'/>superchau<lb/> et vinsi insemblamenti et la vuluntati di lu <lem n='71' type='0'/>patri et<lb/> la aucturitati di lu principi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1746'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Lu divu Augustu <lem n='366' type='0'/>cummandau per so decretu que <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> Tertiu, lu quali, essendu pizulu infanti, era statu <lem n='5056' type='0'/>exheredatu<lb/> da so <lem n='71' type='0'/>patri, natu <lem n='3127' type='0'/>Gayu Terciu di <lem n='2957' type='0'/>Petronia sua <lem n='72' type='0'/>matri, la quali<lb/> <lem n='5057' type='0'/>Tectiu avia avuta per sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='691' type='0'/>dementre que issu vissi, andassi<lb/> et <lem n='577' type='0'/>pilyassi li beni di so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='5058' type='0'/>Tecciu; et issu <lem n='3127' type='0'/>Gayu Tertiu<lb/> usau di lu animu di lu <lem n='71' type='0'/>patri di la <lem n='480' type='0'/>patria commu <lem n='5057' type='0'/>Tectiu<lb/> avia <lem n='2566' type='0'/>impugnatu lu nomu <lem n='1681' type='0'/>paternu <lem n='40' type='0'/>a lu so filyu con summa iniquitati<lb/> in la sua rasuni propria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1747'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='5059' type='0'/>Septia, <lem n='72' type='0'/>matri di li <lem n='5060' type='0'/>Tracali di <lem n='5061' type='0'/>Ariminu,<lb/> <lem n='2923' type='0'/>curruzata <lem n='40' type='0'/>a li filyoli, in lur iniuria, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa non<lb/> putissi pl� fari filyoli, issa se <lem n='637' type='0'/>maritau <lem n='8' type='0'/>ad un homu multu vechu;<lb/> et fici so testame<supplied>n</supplied>tu, non facendu <lem n='123' type='0'/>menciuni di nullu di<lb/> li filgi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1748'/>Et issi li filgi se nd'andaru <lem n='8' type='0'/>ad Augustu Cesar et <lem n='341' type='0'/>lamentarusi<lb/> di lu testamentu di sua <lem n='72' type='0'/>matri et di issa medemmi. E<lb/> divu Augustu <lem n='3312' type='0'/>divetau <lem n='40' type='0'/>a la fimina di <lem n='41' type='0'/>ritiniri so maritu, per� ca<lb/> lu matrimoniu non era statu factu per casuni di far filyoli et<lb/> <lem n='2024' type='0'/>ripruvau eciandeu lu testamentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1749'/>Si issa la <lem n='4263' type='0'/>equitati <lem n='138' type='0'/>cannusissi<lb/> di quista causa, purria issa <lem n='3' type='0'/>dari sententia pl� iusta oy pl� <lem n='895' type='0'/>graciusa?<lb/> <supplied>Quisti foru li paroli di Augustu</supplied>: �Tu <lem n='2378' type='0'/>sprezi quilli li<lb/> quali tu <lem n='1914' type='0'/>filyasti; tu ti <lem n='637' type='0'/>maritasti, essendu <lem n='5062' type='0'/>stirpa; tu <lem n='204' type='0'/>confundi lu<lb/> ordini di lu to testamentu per <lem n='1631' type='0'/>violentu animu, n�n ti <lem n='87' type='0'/>virgugni<lb/> di <lem n='162' type='0'/>dunari tuctu lu <lem n='197' type='0'/>patrimoniu <lem n='8' type='0'/>a quillu, <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2860' type='0'/>suzzatu corpu di<lb/> lu quali tu <lem n='1567' type='0'/>suttamitisti la tua fracida vechiza. Adonca, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que tu <lem n='15' type='0'/>agi cuss� factu per <lem n='717' type='0'/>divinu <lem n='970' type='0'/>flatu, te nd'<lem n='749' type='0'/>andiray<lb/> fin <lem n='40' type='0'/>a lu infernu�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1750'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu fu multu nobili la sentencia di <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu Piso,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='138'/>qui era preturi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu,<lb/> lu quali avia <formula>8</formula> filgi perduti fin <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2206' type='0'/>adulescencia, di li quali<lb/> issu end'avia <lem n='3' type='0'/>datu unu in <lem n='2767' type='0'/>adoptiuni et quillu per so testamentu<lb/> avia <lem n='5056' type='0'/>exheredatu lu <lem n='71' type='0'/>patri et factu altri heredi, issu <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu<lb/> se <lem n='341' type='0'/>lamentau di z� ananti lu preturi. Et incontinenti lu preturi<lb/> li <lem n='3' type='0'/>dedi la <lem n='610' type='0'/>pussessiuni di li beni di lu juvini so filyu, n�n suffersi<lb/> que li heredi lu <lem n='2087' type='0'/>adimandassiru per rasuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1751'/>Per certu la<lb/> mayestati di lu <lem n='71' type='0'/>patri smossi <lem n='8' type='0'/>ad issu Piso <lem n='8' type='0'/>a fari z� et lu donu<lb/> di la vita et lu beneficiu di lu nutricamentu, ma <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa<lb/> lu <lem n='2818' type='0'/>inclinau: lu numeru di li filyoli qui li stavanu intornu. Ca<lb/> issu vidia que <formula>7</formula> frati eranu insemblame<supplied>n</supplied>ti <lem n='5056' type='0'/>exheredati con so<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1752'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Commu fu <lem n='2125' type='0'/>punderusu lu decretu di <lem n='5063' type='0'/>Manericu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu<lb/> <lem n='3779' type='0'/>Lepidu qui era consulu! <lem n='5064' type='0'/>Geniciu avia <lem n='1752' type='0'/>impetratu da <lem n='5065' type='0'/>Oresti lu<lb/> preturi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma que issu fussi <lem n='324' type='0'/>restituitu in li beni di <lem n='3574' type='0'/>Veniu, la<lb/> <lem n='610' type='0'/>pussessiuni di li quali beni issu <lem n='5064' type='0'/>Geniciu avia prisa da <lem n='3574' type='0'/>Veniu<lb/> per li tavuli di lu so testamentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1753'/>Vinni unu que avia nomu<lb/> <lem n='5066' type='0'/>Surdinu, lu <lem n='4455' type='0'/>libertu di lu quali, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='3574' type='0'/>Veniu, avia factu so heredi<lb/> <lem n='5064' type='0'/>Geniciu et appellau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5067' type='0'/>Menericu lu consulu, lu quali <lem n='5063' type='0'/>Manericu<lb/> <lem n='4608' type='0'/>jrritau et <lem n='2380' type='0'/>anullau supra z� la <lem n='2548' type='0'/>jurisdiciuni di lu preturi, per�<lb/> que issu <lem n='5063' type='0'/>Manericu dicia que <lem n='5064' type='0'/>Geniciu, <lem n='16' type='0'/>avendusi <lem n='1008' type='0'/>talyati li<lb/> <lem n='159' type='0'/>membra genitali, non <lem n='2' type='0'/>divia essiri avutu n� <supplied>in</supplied> <lem n='1394' type='0'/>cuntu di masculu<lb/> n� in <lem n='1394' type='0'/>cuntu di fimina. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1754'/>Convinivili <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5063' type='0'/>Manericu, convinivili fu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu principi, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='40' type='0'/>a lu consulu, di lu Senatu lu decretu qui fu<lb/> <lem n='1237' type='0'/>ordenatu oy provistu per tal que nin per aventura per la <lem n='1579' type='0'/>lurda<lb/> presencia di <lem n='5064' type='0'/>Geniciu et per la sua <lem n='3551' type='0'/>imbrusinata <lem n='107' type='0'/>vuci, li tribunali<lb/> di li officiali sutta specia di adimandar rasuni non si<lb/> <lem n='203' type='0'/>suzassiru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1755'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma multu pl� <lem n='360' type='0'/>severamenti fici <lem n='1888' type='0'/>Metellu preturi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> ca non avia factu <lem n='226' type='0'/>Oreste. Lu quali <lem n='1888' type='0'/>Metellu non <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5068' type='0'/>Vetiliu<lb/> <lem n='1634' type='0'/>rufianu la pussessiuni di li beni di unu juvini secundu li tavuli<lb/> di lu testamentu. Ca issu <lem n='1888' type='0'/>Metellu, homu nobilissimu et <lem n='2125' type='0'/>ponderosissimu,<lb/> pensau di <lem n='1087' type='0'/>spartiri la condiciuni di la <lem n='532' type='0'/>curti et di<lb/> lu <lem n='1427' type='0'/>burdellu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1756'/>n�n volsi <lem n='5069' type='0'/>apriviari lu factu di quillu <lem n='5070' type='0'/>testaturi,<lb/> lu quali avia gittati li soy rikizi in una <lem n='2643' type='0'/>stalla <lem n='3551' type='0'/>imbrussinata,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='139'/>n�n volsi <lem n='2678' type='0'/>arindiri rasuni commu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1025' type='0'/>integru citadinu <lem n='8' type='0'/>a quistu<lb/> qui s'avia <lem n='3056' type='0'/>spartutu da ogni hunesta maynera di viviri.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1757'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di li testamenti li quali <lem n='667' type='0'/>rimasiru<lb/> firmi, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issi avissiru causa per la quali<lb/> issi se puttianu anullari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1758'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Nuy, essendu <lem n='606' type='0'/>contenti di quisti exempli di li testamenti<lb/> annullati, <lem n='1467' type='0'/>acust�muni <lem n='8' type='0'/>a ricuntari quilli, li quali <lem n='667' type='0'/>rimasiru firmi,<lb/> i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issi avissiru <lem n='4072' type='0'/>causi per li quali issi se pottiru<lb/> <lem n='2380' type='0'/>annullari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1759'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Quantu fu di certa et di <lem n='2264' type='0'/>cannussuta pachia <lem n='5071' type='0'/>Tuditanu<lb/> commu qui <lem n='296' type='0'/>spasi la munita <lem n='40' type='0'/>a lu populu et fu vistu <lem n='1009' type='0'/>strassinandu<lb/> la toga per la <lem n='532' type='0'/>curti, <lem n='290' type='0'/>facendusindi gabbu tutti li homini,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a modu di vestimenti <lem n='4032' type='0'/>tragica et fici eciandeu altri <lem n='447' type='0'/>cosi consimili<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quisti! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1760'/>Quistu <lem n='5071' type='0'/>Tuditanu, z� cuss� pachu, fici so filyu<lb/> heredi; lu quali so testamentu unu so <lem n='1191' type='0'/>cussinu qui appi nomu<lb/> Longu se sfurzau in vacanti di <lem n='2380' type='0'/>anullarlu per lu judiciu di la<lb/> hasta. Ca li <lem n='5054' type='0'/>centunviri pl� <lem n='1788' type='0'/>consideraru quillu qui era scriptu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu testame<supplied>n</supplied>tu ca quillu qui se nci avia <lem n='4328' type='0'/>ascriptu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1761'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La vita di <lem n='5071' type='0'/>Tuditanu fu plena di pachia; ma lu testamentu<lb/> di Bucia, fimina la quali era stati <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='4695' type='0'/>Meneniu <lem n='2615' type='0'/>Agrippa, fu plenu di fururi. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> issa avissi <lem n='31' type='0'/>duy filgi fimini di <lem n='1185' type='0'/>symelyantissima bontati, <lem n='723' type='0'/>z� esti<lb/> <lem n='5072' type='0'/>Pletonia et <lem n='5073' type='0'/>Afronia, purtata pl� da la <lem n='4215' type='0'/>inclinaciuni di lu so<lb/> animu ca smossa per <lem n='653' type='0'/>alcuni iniurij oy servicij di l'una n�n di<lb/> l'altra, fici sua heredi <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='5072' type='0'/>Pletonia et <lem n='40' type='0'/>a lu filyu di <lem n='5073' type='0'/>Affronia<lb/> di multu grandi <lem n='197' type='0'/>patrimoniu que issa avia, lassau per testamentu<lb/> <formula>20</formula> milia dinari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1762'/>Non pertantu que <lem n='5073' type='0'/>Affronia non volsi<lb/> <lem n='3089' type='0'/>chaytari con sua <lem n='3225' type='0'/>sori per sacramentu e parsili pl� sancta cosa<lb/> di hunurari lu testamentu di sua <lem n='72' type='0'/>matri per <lem n='1156' type='0'/>sufferenza ca di<lb/> <lem n='1747' type='0'/>strazarlu et <lem n='2380' type='0'/>anullarlu per <lem n='789' type='0'/>chaytu. Et di tantu se <lem n='3985' type='0'/>adimustrau issa<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='140'/>pl� indigna di <lem n='453' type='0'/>ricipiri quilla iniuria quantu issa lu <lem n='145' type='0'/>sustinni<lb/> con pl� <lem n='1881' type='0'/>eguali animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1763'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu fici que lu <lem n='608' type='0'/>erruri di la fimina fu mancu<lb/> da <lem n='1218' type='0'/>maravilyari; ca issu, essendu in la nostra citati in gran <lem n='655' type='0'/>viguri<lb/> multi et nobilissimi homini di lu nomu so, etiandeu essendu<lb/> <lem n='2408' type='0'/>flurenti et <lem n='1061' type='0'/>vigurusa la <lem n='1211' type='0'/>familya di li <lem n='5074' type='0'/>Claudij, la quali lu<lb/> <lem n='202' type='0'/>tucava per <lem n='2700' type='0'/>vinculu di sangui, non pertantu jssu lassau heredi<lb/> <lem n='3108' type='0'/>skictu <lem n='5075' type='0'/>Curinati, n�n per z� non fu nullu qui <lem n='720' type='0'/>attentassi di <lem n='2380' type='0'/>annullari<lb/> lu testamentu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1764'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ancora <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='5076' type='0'/>Regitanu, homu di la <lem n='1278' type='0'/>regiuni di <lem n='5077' type='0'/>Ultramonti,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi statu <lem n='5078' type='0'/>preteritu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> testamentu di so frati et <lem n='8' type='0'/>a ben reprindiri la iniquitati di so frati<lb/> issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu avissi <lem n='264' type='0'/>ricitati <lem n='31' type='0'/>duy tavuli di testame<supplied>n</supplied>ti talyati<lb/> in lu <lem n='4159' type='0'/>commiciu, essendu presenti gran <lem n='142' type='0'/>multitudini di<lb/> l'unu ordini et di l'altru, <supplied>z� di li nobili et di li populari</supplied>, in<lb/> li quali <lem n='31' type='0'/>duy testamenti issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu frati di lu <lem n='5070' type='0'/>testaturi lu<lb/> avia factu heredi per la may<supplied>u</supplied>r parti et <lem n='272' type='0'/>lassavali ananti <lem n='58' type='0'/>centu<lb/> et <lem n='59' type='0'/>cinquanta <lem n='4058' type='0'/>sestercij, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1765'/><lem n='341' type='0'/>lamentandusi di z� issu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu intra<lb/> di li soy amici, li quali <lem n='174' type='0'/>consentianu <lem n='8' type='0'/>a quistu so curruzu, non<lb/> pertantu quantu s'apertinni <lem n='40' type='0'/>a lu judiciu di l'asta issu suffersi<lb/> que li ciniri di so frati <lem n='667' type='0'/>rimanissiru in paci. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1766'/>Et erannu fatti heredi<lb/> <lem n='389' type='0'/>persuni non di <lem n='981' type='0'/>cutantu gran lignayu, n�n coniuncti, ma<lb/> stranij et di <lem n='328' type='0'/>vili natu: di guisa que non skittu lu silenciu paria<lb/> mal factu, ma eciandeu lu <lem n='3683' type='0'/>preferiri di quilli paria multu<lb/> <lem n='2247' type='0'/>iniuriusu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1767'/>et <lem n='8' type='0'/>ad issu lu <lem n='5070' type='0'/>testaturi di felici <lem n='2228' type='0'/>impunitati. Ma non<lb/> <lem n='349' type='0'/>sachu si di pl� layda <lem n='2228' type='0'/>impunitati foru lassati quisti soy testamenti.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='141'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1768'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 7, cap. 9</head>Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, di quilli li quali appiru heredi <lem n='4171' type='0'/>inscontra<lb/> la opiniuni di li homini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1769'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Qu<supplied>i</supplied>ntu <lem n='1957' type='0'/>Ceciliu, lu quali per <lem n='165' type='0'/>pruntissimu studiu et per<lb/> grandissima liberalitati di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3881' type='0'/>Lucullu avendu <lem n='3463' type='0'/>consegutatu<lb/> et hunestu gradu di dignitati et amplissimu <lem n='197' type='0'/>patrimoniu, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu sempri avissi factu <lem n='8' type='0'/>ad intendiri di fari heredi<lb/> issu <lem n='3881' type='0'/>Lucullu <lem n='3108' type='0'/>skictu et murendu eciandeu in signu di z� li<lb/> avissi dati li soy anelli, non pertantu issu <lem n='40' type='0'/>a lu so testamentu<lb/> <lem n='3015' type='0'/>adoptau in so filyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='5079' type='0'/>Atticu et <lem n='250' type='0'/>ficilu heredi di tutti li<lb/> soy beni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1770'/>Ma lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='1009' type='0'/>strassinau per la via lu corpu<lb/> mortu, inturniatu di resti, di lu <lem n='1995' type='0'/>fallaci et di lu malu <lem n='913' type='0'/>insidiusu.<lb/> Adonca lu <lem n='1215' type='0'/>feluni et malvasu homu appi filyu et heredi quali<lb/> issu volsi, ma <lem n='334' type='0'/>sepultura et <lem n='2519' type='0'/>exequij appi quali se <lem n='375' type='0'/>conviniru <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1771'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> N� d'altri <lem n='447' type='0'/>cosi fu dignu <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5080' type='0'/>Virinas, lu quali<lb/> da <lem n='2147' type='0'/>infimu <lem n='377' type='0'/>loccu di cavalaria per beneficij di lu divu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri<lb/> Augustu era <lem n='4919' type='0'/>perduttu <lem n='8' type='0'/>a summi hunuri di lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu, et<lb/> <lem n='338' type='0'/>erandi grandi statu <lem n='2630' type='0'/>aricutu. Quistu <lem n='1370' type='0'/>Marcu, non skittu in li<lb/> altri tempi di sua vita dictu <lem n='244' type='0'/>palisimenti ca issu <lem n='399' type='0'/>lassaria li soy<lb/> rikizi <lem n='8' type='0'/>a quillu da lu quali et per lu quali issu li avia guadagnati,<lb/> ma eciandeu in lu jornu <lem n='1582' type='0'/>davanti que murissi issu <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> quistu medemmi <lem n='40' type='0'/>a lu divu Augustu. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que intra<lb/> tuctu quistu, <lem n='3782' type='0'/>macari issu non lu <lem n='435' type='0'/>nominau <lem n='40' type='0'/>a lu testamentu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1772'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu, lu quali appi <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='5081' type='0'/>Secticori,<lb/> appi per inimicu in <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu, per opera et per consilyu<lb/> di lu quali <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu issu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu multi volti fu <lem n='114' type='0'/>mulestatu di<lb/> multi privati questiuni et <lem n='40' type='0'/>a l'ultimu issu lu fici <lem n='1057' type='0'/>acusari <lem n='4712' type='0'/>criminalmenti.<lb/> <lem n='4853' type='0'/>Nientimenu issu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu fici so heredi issu <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu<lb/> et non <lem n='3782' type='0'/>macar <lem n='435' type='0'/>nominau <lem n='40' type='0'/>a lu so testamentu li soy avucati, li<lb/> quali lu avianu diffisu in <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1773'/>N�n fu <lem n='439' type='0'/>maravilya di z�, la<lb/> pachia sua <lem n='4294' type='0'/>transvultau lu so animu, ca issu <lem n='80' type='0'/>amau li soy <lem n='714' type='0'/>suzzuri<lb/> et <lem n='80' type='0'/>amau li soy <lem n='216' type='0'/>periculi et adimandau <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti la sua<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='142'/><lem n='719' type='0'/>dannaciuni et <lem n='3204' type='0'/>prosecutau per <lem n='228' type='0'/>benivolencia et amuri lu <lem n='2761' type='0'/>facituri<lb/> di quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, et lu so <lem n='2342' type='0'/>diffundituri appi in odiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1774'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='5082' type='0'/>Barrulu <lem n='3437' type='0'/>Lentulu murendu <lem n='3' type='0'/>dedi li soy anelli <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='5083' type='0'/>Pinteru commu <lem n='8' type='0'/>ad unicu heredi so, di lu quali issu avia sentutu<lb/> et amuri grandissimu et amistati <lem n='5084' type='0'/>liberalissima, lu quali issu<lb/> pir testamentu non lu avia lassatu heredi di nienti. Quantu<lb/> <lem n='183' type='0'/>turmentau quillu <lem n='748' type='0'/>malvasissimu homu la sua consiencia, in<lb/> quillu <lem n='308' type='0'/>momentu di tempu, si issu avia tanti di forzi quanti<lb/> <lem n='393' type='0'/>cridi homu que illu aya! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1775'/>Ca issu <lem n='472' type='0'/>dipossi lu so spiritu intra<lb/> quillu pensamentu di la <lem n='1995' type='0'/>fallaci et ingrata <lem n='798' type='0'/>culpa commu standu<lb/> da intra l'anima sua unu carnifici qui la <lem n='183' type='0'/>turmentassi. Ca issu<lb/> vidia et <lem n='138' type='0'/>cannussia que lu so <lem n='2131' type='0'/>transitu da vita <lem n='8' type='0'/>a morti, et era<lb/> invidiatu da li <lem n='394' type='0'/>dei di lu <lem n='128' type='0'/>celu, et <lem n='2' type='0'/>divia essiri <lem n='3989' type='0'/>detestabili <lem n='8' type='0'/>a quilli<lb/> di lu infernu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1776'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2620' type='0'/>Pompyliu, homu di lu ordini di lu Senatu,<lb/> murendu <lem n='5036' type='0'/>risguardau con <lem n='281' type='0'/>benignu vultu et <lem n='3204' type='0'/>prosecutaulu con<lb/> paroli que <lem n='3806' type='0'/>pretendianu grandissimu amuri <lem n='5085' type='0'/>Oppiu <lem n='3010' type='0'/>Gallu, lu<lb/> quali era statu so grandissimu amicu da la <lem n='3116' type='0'/>pizulitati sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1777'/>Eciandeu lu <lem n='81' type='0'/>judicau issu sulu, intra multi altri qui <lem n='520' type='0'/>sediannu<lb/> con sicu, dignu di <lem n='1473' type='0'/>abrazarlu <lem n='1940' type='0'/>ultimamenti et di <lem n='645' type='0'/>basarlu; e, supra<lb/> tuctu z�, issu li <lem n='3' type='0'/>dedi li soy anelli nin per aventura, <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> paria, issu non <lem n='499' type='0'/>perdissi <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa di quilla <lem n='2210' type='0'/>hereditati di<lb/> la quali issu non <lem n='2' type='0'/>divia pilyari pussessiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1778'/>Li quali anelli lu<lb/> <lem n='2521' type='0'/>diligenti homu <lem n='5085' type='0'/>Oppiu <lem n='3010' type='0'/>Gallu <lem n='5086' type='0'/>aripusatamenti, ma li amici di<lb/> <lem n='2620' type='0'/>Pompelyu pl� <lem n='5087' type='0'/>violentamenti - o Deu, que gabbu plenu di<lb/> iniuria fu quistu - <lem n='472' type='0'/>dipossiti que foru <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='5088' type='0'/>lughicellu<lb/> <lem n='3584' type='0'/>asparti et <lem n='2056' type='0'/>sigillati da quilli qui eranu presenti <lem n='40' type='0'/>a lu factu, issu<lb/> <lem n='5085' type='0'/>Oppiu <lem n='3010' type='0'/>Gallu qui non avia parti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2210' type='0'/>hereditati li <lem n='2678' type='0'/>arendiu <lem n='2371' type='0'/>diligentissimamenti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li heredi di <lem n='2620' type='0'/>Pompilyu. Que cosa fu unca pl�<lb/> <lem n='1664' type='0'/>dishunesta, considerandu e lu locu et lu tempu in que fu facta?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1779'/>Lu <lem n='2190' type='0'/>senaturi di lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, homu qui avia <lem n='3414' type='0'/>acustumata<lb/> la <lem n='532' type='0'/>curti et homu qui <lem n='2' type='0'/>divia muriri incontinenti, <lem n='1642' type='0'/>concippi<lb/> tanta <lem n='2227' type='0'/>fraudi di <lem n='688' type='0'/>inganari et <lem n='2469' type='0'/>gabbari di multu <lem n='416' type='0'/>bruttu gabbu li<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='143'/>sanctissimi rasuni di la amistati, avend'i� li ochi <lem n='1518' type='0'/>chusi per<lb/> la morti et per lu ultimu so <lem n='4632' type='0'/>hanelitu <lem n='2678' type='0'/>arendendu lu spiritu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='144'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1780'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8 Rubricario</head>Li capituli di lu libru octavu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di li <lem n='1442' type='0'/>accusati infami, per que casuni issi foru oy<lb/> <lem n='999' type='0'/>dannati oy assolti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, de certi judicij privati qui foru multu grandi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di li fimini li quali <lem n='3090' type='0'/>dananti li officiali <lem n='3089' type='0'/>chaytaru et<lb/> <lem n='479' type='0'/>diffisiru la rasuni oy per si medemmi oy per altri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di li <lem n='1007' type='0'/>marturij.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di li testimonij.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di quilli li quali iudicaru in altri homini z� ki<lb/> issi <lem n='77' type='0'/>commiseru.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di lu studiu et di la industria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la vita <lem n='496' type='0'/>ociusa.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, <lem n='8' type='0'/>ad adimustrari quanta esti la virtuti di la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>10</formula>, quantu vali in parlari lu modu di lu pronunciari<lb/> et lu motu convinivili di lu corpu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>11</formula>, commu so grandi li effecti di li <lem n='218' type='0'/>arti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>12</formula>, que <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='447' type='0'/>cosi su, li quali non si potinu fari per<lb/> <lem n='218' type='0'/>arti nulla.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>13</formula>, que optima cosa esti que <lem n='1730' type='0'/>chascadunu sia et <lem n='2761' type='0'/>fachituri<lb/> et disputaturi di la sua <lem n='218' type='0'/>arti propria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>14</formula>, di la vechiza.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>15</formula>, di lu disiyu di gloria.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>16</formula>, quali <lem n='447' type='0'/>cosi magnifici <lem n='8' type='0'/>a quali homini acaderu et<lb/> vinniru.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='145'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1781'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 1</head>Cap<sic>.</sic> <formula>I</formula>, di li infami <lem n='1442' type='0'/>accusati, per que casuni issi<lb/> foru oy <lem n='999' type='0'/>dannati oy assolti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1782'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>E</supplied>ciamdeu modu per tal que li <lem n='2449' type='0'/>dubitusi <lem n='143' type='0'/>muvimenti di<lb/> li judicij se <lem n='145' type='0'/>sustignanu cun pl� <lem n='1881' type='0'/>eguali animu, <lem n='427' type='0'/>aricurdimu quilli<lb/> homini li quali essendu <lem n='1057' type='0'/>accusati, per que casuni issi foru<lb/> <lem n='999' type='0'/>dannati oy assolti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1783'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1540' type='0'/>Oraciu, <lem n='999' type='0'/>dannatu da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1557' type='0'/>Tulliu per lu peccatu<lb/> di sua <lem n='3225' type='0'/>sori, la quali issu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisa, <lem n='2377' type='0'/>pruvucatu que fu lu<lb/> judiciu, per lu remediu di la <lem n='2934' type='0'/>appellaciuni ananti lu populu fu<lb/> assoltu; di li quali l'altru <supplied>z� lu <lem n='1601' type='0'/>rigi</supplied> smossi la <lem n='703' type='0'/>crudilitati di la<lb/> morti e l'altru <supplied>z� lu populu</supplied> se <lem n='2836' type='0'/>inclinau <lem n='8' type='0'/>a misericordia, per<lb/> quista rasuni: ca lu populu se pensau ca lu troppu <lem n='3075' type='0'/>spressatu<lb/> et <lem n='3775' type='0'/>adastatu amuri di la virgini fu pl� <lem n='360' type='0'/>severamenti punitu ca<lb/> iniquamenti, et in tal guisa la man <lem n='785' type='0'/>dricta di lu frati, liberata<lb/> da la forti <lem n='2725' type='0'/>puniciuni, tantu <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='546' type='0'/>trahyri <lem n='8' type='0'/>a s� di <lem n='732' type='0'/>glora per lu<lb/> sangui di sua <lem n='3225' type='0'/>sori quantu per quillu di li inimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1784'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Intandu fici lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma guardianu di la <lem n='2262' type='0'/>pudicitia;<lb/> da poy lu fici pl� placivili judici que non adimandava<lb/> la iusticia. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='4732' type='0'/>Galba fussi riprisu <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti<lb/> intra la <lem n='532' type='0'/>curti da <lem n='4721' type='0'/>Libuni tribunu di populu, per<lb/> z� que issu <lem n='4732' type='0'/>Galba, essendu preturi in Spagna, avia <lem n='1074' type='0'/>aucisi una<lb/> quantitati di homini lusitani, avenduli <lem n='5089' type='0'/>afidati, et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2222' type='0'/>acusaciuni<lb/> di lu tribunu Q<sic>.</sic> M<sic>.</sic> <lem n='1405' type='0'/>Cato, lu quali era multu <lem n='57' type='0'/>vechissimu, se nci<lb/> avissi <lem n='1814' type='0'/>testatu per so parlamentu factu intra lu consilyu, e i� lu<lb/> <lem n='1442' type='0'/>accusatu, non si defendendu nienti, plangendu li <lem n='5090' type='0'/>aricumendau<lb/> li soy filyoli, et eciandeu lu filyu di <lem n='3010' type='0'/>Gallu qui l'era coniuntu<lb/> per sangui; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1785'/>et per quillu plantu et per quilla <lem n='1348' type='0'/>recummendaciuni<lb/> mitigatu lu <lem n='638' type='0'/>consiliu, quillu, qui per consentimentu di tucti <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> <lem n='181' type='0'/>periri, apena non appi nulla <lem n='107' type='0'/>vuci contraria. Adonca la misericordia<lb/> ressi quilla questiuni, non la <lem n='4263' type='0'/>equitati, ca la <lem n='2952' type='0'/>absoluciuni<lb/> la quali non si <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='40' type='0'/>a la innocencia <supplied>per� ca non ci<lb/> era</supplied> fu <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1335' type='0'/>respectu di li <lem n='4568' type='0'/>pizulilli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1786'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Z� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta fu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti di quistu. <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='4217' type='0'/>Gabinu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='146'/>standu in grandi arduri di la sua infamia et standu <lem n='647' type='0'/>suiectu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li <lem n='3066' type='0'/>suffragij di lu populu, <lem n='1057' type='0'/>accusandulu <lem n='4288' type='0'/>Meniu, paria quasi<lb/> commu disperata. Ca et lu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi <lem n='872' type='0'/>pruvava la sua intenciuni<lb/> plenariamenti et li diffinsiuni di lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu eranu multu<lb/> <lem n='1128' type='0'/>debili; et quilli qui lu avianu <lem n='8' type='0'/>a iudicari per grand'<lem n='372' type='0'/>ira adimandavanu<lb/> <lem n='3608' type='0'/>disiyusamenti la sua pena. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1787'/>Adonca et li cateni et la<lb/> <lem n='2946' type='0'/>carceri li stavannu ananti l'ochi, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que intratantu tutti<lb/> quisti <lem n='447' type='0'/>cosi foru cachati per <lem n='5091' type='0'/>intravinimentu di la <lem n='2288' type='0'/>prospera fortuna.<lb/> Ca lu filyu di <lem n='4217' type='0'/>Gabinu, <lem n='5092' type='0'/>Sisenna, se gittau humilimenti <lem n='40' type='0'/>a<lb/> li pedi di <lem n='5093' type='0'/>Menniu, adimandandu <lem n='653' type='0'/>alcuna misericordia da locu,<lb/> da undi era vinutu tuttu lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di la <lem n='352' type='0'/>tempestati. Lu<lb/> superbu vincituri <lem n='4288' type='0'/>Meniu con <lem n='199' type='0'/>crudili vultu <lem n='388' type='0'/>cachandulu da s�,<lb/> suffersi que issu <lem n='848' type='0'/>jacissi in terra per <lem n='653' type='0'/>alcun tempu, <lem n='1279' type='0'/>gittandu l'anellu<lb/> da la manu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1788'/>La quali vista fici que lu tribunu di lu populu,<lb/> <lem n='2124' type='0'/>apruvandu z� tucti l'altri, <lem n='366' type='0'/>cumandau que <lem n='4217' type='0'/>Gabinu fussi lassatu<lb/> per tal que unu insignamentu fussi <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='40' type='0'/>a li homini, que<lb/> issi non <lem n='621' type='0'/>usassiru <lem n='3036' type='0'/>superbamenti di lu avinimentu di li <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='2288' type='0'/>prosperi,<lb/> n�n di li adversi non se <lem n='5094' type='0'/>tristassiru troppu.<lb/> <formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> E z� medemmi esti manifestu per lu seguenti exemplu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1789'/><lem n='3186' type='0'/>Appiu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu non <lem n='349' type='0'/>sachu se issu fu mayur iniuria di la<lb/> religiuni oy di la <lem n='480' type='0'/>patria. Ca issu <lem n='2378' type='0'/>sprezau li antiquissimi <lem n='565' type='0'/>custumi<lb/> di la religiuni et perdiu unu <lem n='234' type='0'/>belissimu <lem n='2020' type='0'/>navilyu di la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> Standu <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in nulla<lb/> guisa se <lem n='953' type='0'/>credissi putiri fugiri <lem n='1676' type='0'/>debita pena, per beneficiu di<lb/> una grandi ploya qui se misi subitamenti issu fu <lem n='195' type='0'/>securu da<lb/> <lem n='3807' type='0'/>condannaciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1790'/>Adonca quillu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali la <lem n='352' type='0'/>tempestati di mari<lb/> li avia <lem n='2055' type='0'/>contratta questiuni, la celestial <lem n='352' type='0'/>tempestati li purtau saluti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1791'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Per una medemmi maynera di ayutu la castitati di <lem n='5095' type='0'/>Tuctia,<lb/> virgini di la <lem n='1426' type='0'/>dea Vesta, <lem n='1057' type='0'/>accusata di <lem n='4075' type='0'/>incestu se <lem n='2413' type='0'/>relevau. La quali<lb/> per <lem n='989' type='0'/>consciencia di la certa <lem n='2348' type='0'/>puritati sua fu ausanti di <lem n='3292' type='0'/>incircari speranza<lb/> di saluti per <lem n='2140' type='0'/>dubiu argumentu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1792'/>Ca issa, <lem n='577' type='0'/>pilyandu unu <lem n='5096' type='0'/>crivu:<lb/> �<lem n='1426' type='0'/>Dea Vesta, - dis' issa - si eu <lem n='1467' type='0'/>acustay sempri li mei <lem n='20' type='0'/>mani<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='147'/><lem n='803' type='0'/>casti <lem n='40' type='0'/>a li toy sacrati <lem n='2496' type='0'/>altari, <lem n='250' type='0'/>fami tantu que eu possa <lem n='546' type='0'/>trahiri quistu<lb/> <lem n='5096' type='0'/>crivu plenu di aqua da lu <lem n='1841' type='0'/>Tiveru, et <lem n='50' type='0'/>purtarlu in lu to<lb/> templu�. Fatti c'appi quisti vuti la <lem n='5097' type='0'/>privitera <lem n='5019' type='0'/>scutiyatamenti et<lb/> quasi pachiscamenti, issa la natura di li <lem n='447' type='0'/>cosi lu <lem n='1503' type='0'/>concessi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1793'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ancora <lem n='2623' type='0'/>Luciu Piso, <lem n='1057' type='0'/>acusatu da <lem n='2623' type='0'/>Luciu lu bellu que issu<lb/> fici gravusi et <lem n='3045' type='0'/>impurtabili iniurij <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni, issu <lem n='4076' type='0'/>scansau<lb/> la <lem n='571' type='0'/>pagura di certa <lem n='1055' type='0'/>ruyna per ayutu di la fortuna. Ca in<lb/> quillu medemmi tempu, in lu quali si <lem n='162' type='0'/>dunavanu tristi sentencij<lb/> di issu, una violencia di <lem n='3270' type='0'/>ventichoza vinni subitamenti et,<lb/> cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu gittatu <lem n='8' type='0'/>a terra <lem n='645' type='0'/>basassi li pedi di lu<lb/> judici, issu se <lem n='2103' type='0'/>impliu la bucca di <lem n='5098' type='0'/>luta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1794'/>La qual cosa viduta et<lb/> considerata, <lem n='1204' type='0'/>transpurtau tucta la questiuni da severitati <lem n='8' type='0'/>a clemencia<lb/> et <lem n='8' type='0'/>a mansuetudini. Ca issi pensanu que asay gravusi<lb/> peni avia issu <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='40' type='0'/>a li compagnuni, quandu ipsu era <lem n='1027' type='0'/>aductu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a tanta di necessitati que issu fussi constrictu, oy di gittarsi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> terra cuss� humilimenti, oy di levarsi cuss� <lem n='3750' type='0'/>laydamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1795'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eu ende <lem n='3685' type='0'/>sutaiungir� homini <lem n='31' type='0'/>duy, assolti per <lem n='798' type='0'/>culpa di<lb/> li soy <lem n='1443' type='0'/>acusaturi. Quintu <lem n='3193' type='0'/>Flaviu <lem n='1057' type='0'/>acusatu <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu da<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3179' type='0'/>edili, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi <lem n='999' type='0'/>dannatu da<lb/> li <lem n='3066' type='0'/>sufragij di <formula>XIIIJ</formula> tribu, <lem n='574' type='0'/>cridau que issu era oppressu essendu<lb/> innocenti, e <lem n='2622' type='0'/>Valeriu li rispusi cu altress� ben clara <lem n='107' type='0'/>vuci ca<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu non apertinia se issu murissi <lem n='315' type='0'/>nocenti oy innocenti,<lb/> skittu que issu murissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1796'/>Per la violencia di lu quali dictu issu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunau li altri tribu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1496' type='0'/>adversariu. Issu avia vinchutu lo so<lb/> inimicu; et quandu issu se lu <lem n='953' type='0'/>critti aviri sucta li pedi, issu lu<lb/> <lem n='1551' type='0'/>inalzau et perdiu la victoria in issa la victoria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1797'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5099' type='0'/>Cosconiu, <lem n='1057' type='0'/>accusatu per la <lem n='292' type='0'/>ligi Servilia<lb/> per multi et <lem n='1363' type='0'/>evidentissimi soy <lem n='397' type='0'/>felunij, senza <lem n='725' type='0'/>dubiu <lem n='315' type='0'/>nucenti,<lb/> lu versu di <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='2988' type='0'/>Valentinu so <lem n='1443' type='0'/>accusaturi <lem n='264' type='0'/>ricitatu, per lu quali<lb/> issu avia <lem n='396' type='0'/>significatu per iocu <lem n='2202' type='0'/>poeticu que unu <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='5100' type='0'/>pretestatu<lb/> et una <lem n='125' type='0'/>virgini nobili era stata <lem n='2211' type='0'/>curruta da issu, lu curressi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1798'/>Ca issi pensaru que <lem n='514' type='0'/>jniquu judiciu fora suffriri que quillu<lb/> fussi vinchituri, lu quali <lem n='3436' type='0'/>ameritava non di aviri victoria d'altru,<lb/> ma que altru la avissi d'issu. E <lem n='2622' type='0'/>Valeriu fu pl� <lem n='999' type='0'/>dannatu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='148'/>in la <lem n='2952' type='0'/>absoluciuni di <lem n='5099' type='0'/>Cosconiu ca issu non fu liberatu in la sua<lb/> causa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1799'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� di quilli, la saluti di li quali,<lb/> curructa per lur proprij peccati, per la nobilitati di lur <lem n='960' type='0'/>parenti<lb/> oy <lem n='1191' type='0'/>cussini lur fu <lem n='162' type='0'/>dunata. <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='3811' type='0'/>Atiliu <lem n='3766' type='0'/>Calatinu, <lem n='1057' type='0'/>acusatu di la<lb/> <lem n='5101' type='0'/>prudiciuni di lu castellu di li Sorani, lu quali era multu infami,<lb/> essendu in gran <lem n='216' type='0'/>periculu di essiri condannatu, <lem n='651' type='0'/>poki paroli<lb/> di <lem n='3094' type='0'/>Maximu so soceru lu <lem n='546' type='0'/>trassiru da lu <lem n='216' type='0'/>periculu. Per li quali<lb/> paroli issu <lem n='3094' type='0'/>Maximu affirmau et <lem n='39' type='0'/>dissi que, si issu lu avissi truvatu<lb/> <lem n='1059' type='0'/>culpatu in quillu peccatu, issu aviria partutu lu parentiscu<lb/> lu quali avia con sicu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1800'/>Ca incontinenti lu populu, qui i� era<lb/> commu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3' type='0'/>dari la sentencia, s'<lem n='119' type='0'/>acurdau <lem n='40' type='0'/>a lu judiciu di <lem n='3094' type='0'/>Maximu,<lb/> sulu pensandu que cosa indigna era non <lem n='393' type='0'/>cridiri <lem n='40' type='0'/>a lu testimoniu<lb/> di quillu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali era statu <lem n='393' type='0'/>credutu tuctu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu in<lb/> <lem n='217' type='0'/>periculusissimu tempurali di la republica.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1801'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, lu quali, essendu <lem n='1057' type='0'/>accusatu<lb/> per la <lem n='292' type='0'/>ligi qui se chama <hi rend='italic'><lem n='3813' type='0'/>repetundarum</hi>, appurtau cuss�<lb/> miserabili et trista diffinsiuni <lem n='40' type='0'/>a lu judiciu que, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que lu <lem n='1443' type='0'/>acusatur dicissi que licitu <supplied>le</supplied> era secundu <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='1896' type='0'/>produciri<lb/> fin in <formula>C</formula> et <formula>XX</formula> testimonij, et issu non recusava que, se <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> ende sapissi <lem n='435' type='0'/>nominar tanti in la provincia, <lem n='40' type='0'/>a li quali issu<lb/> non avissi levatu nienti di lu so, que issu fussi assoltu, issu non<lb/> <lem n='120' type='0'/>potti usari n� <lem n='1905' type='0'/>ayutarsi di cuss� bona condiciuni. Non pertantu,<lb/> per la antiquata nobilitati sua et per recenti memoria di so<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri, issu fu assoltu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1802'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma commu lu <lem n='161' type='0'/>spenduri di li amplissimi homini appi<lb/> gran <lem n='1402' type='0'/>puttiri in diffindiri li <lem n='1442' type='0'/>accusati, cuss� in <lem n='662' type='0'/>opprimirili non<lb/> <lem n='120' type='0'/>poctiru multu. Ancura pl� que in quilli qui eranu <lem n='4713' type='0'/>evidentissimamenti<lb/> <lem n='1059' type='0'/>culpati, quandu li gentili homini li <lem n='2566' type='0'/>impugnavanu<lb/> pl� agramenti, pl� li facianu <lem n='35' type='0'/>prudi ca <lem n='675' type='0'/>dalmayu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1803'/><lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1825' type='0'/>Scipio<lb/> <lem n='3822' type='0'/>Emilyanu <lem n='1057' type='0'/>acusau <lem n='4557' type='0'/>Cotta <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu; la causa di lu quali,<lb/> i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issa fussi <lem n='209' type='0'/>abatuta per gravusissimi peccati e,<lb/> <formula>VIJ</formula> <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='1235' type='0'/>appellata, <lem n='40' type='0'/>a lu octavu judiciu fu <lem n='1219' type='0'/>assolta per� ca li homini<lb/> <lem n='2641' type='0'/>dutavanu nin per aventura si <lem n='393' type='0'/>cridissi que la <lem n='719' type='0'/>dannaciuni<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='149'/>di <lem n='4557' type='0'/>Cotta fussi stata <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='40' type='0'/>a la grandissima acturitati et nobilitati<lb/> di lu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1804'/>Li quali eu <lem n='393' type='0'/>criyu que disseru intra di luru<lb/> quisti paroli: �Nuy non vulimu que quillu que <lem n='476' type='0'/>dimanda<lb/> la <lem n='3259' type='0'/>capu d'altruy porti <lem n='40' type='0'/>a lu judiciu li triumphy et li victorij et<lb/> li <lem n='1530' type='0'/>spolgi di li inimici vinchuti�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1805'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Cuss� forti judici <lem n='830' type='0'/>inver lu <lem n='2067' type='0'/>excellentissimu <lem n='1443' type='0'/>acusaturi,<lb/> commu foru <lem n='874' type='0'/>mansueti in unu <lem n='1442' type='0'/>acusatu di multu pl� bassa manu!<lb/> <lem n='5102' type='0'/>Callidiu lu <lem n='5103' type='0'/>bulugnisi, pilyatu di nocti in la camara di<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per z� issu fussi <lem n='1057' type='0'/>acusatu di adulteriu,<lb/> standu intra grandissimi et gravusissimi <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni,<lb/> <lem n='1291' type='0'/>abrazau commu una tavula di una <lem n='85' type='0'/>navi rutta una multu leya<lb/> maynera di diffinsiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1806'/>Ca issu affirmau et <lem n='39' type='0'/>dissi que issu era<lb/> vinutu <lem n='40' type='0'/>a la camara per amuri di unu <lem n='3078' type='0'/>citellu servu. Suspectu<lb/> era lu locu, suspectu lu tempu, suspecta la <lem n='389' type='0'/>persuna di la <lem n='72' type='0'/>matri<lb/> di la <lem n='1211' type='0'/>familya; eciandeu era suspecta la juventuti di quillu. Ma<lb/> la confessiuni di la <lem n='2324' type='0'/>intemperancia liberau lu peccatu di la<lb/> luxuria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1807'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu exemplu esti di pl� <lem n='3356' type='0'/>remissa materia, ma quillu<lb/> que eu dir� esti alquantu di pl� gravusa. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> li frati di <lem n='4224' type='0'/>Celiu nati <lem n='8' type='0'/>ad unu nobili locu di <lem n='5104' type='0'/>Tarracina <lem n='13' type='0'/>fussuri<lb/> stati <lem n='1057' type='0'/>accusati di <lem n='3862' type='0'/>parricidiu, lu <lem n='71' type='0'/>patri di li quali, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='1945' type='0'/>Titu<lb/> <lem n='3352' type='0'/>Zeliu, durmendu <lem n='40' type='0'/>a la camara et li filgi <lem n='848' type='0'/>jacendu <lem n='8' type='0'/>ad un altru<lb/> lectu, issu lu <lem n='71' type='0'/>patri era statu <lem n='1074' type='0'/>aucisu, n�n servu nullu n�n francu<lb/> se <lem n='1150' type='0'/>truvava in quilla casa di lu quali se putissi aviri suspiciuni<lb/> nulla, et illi foru assolti per z� que li judici s'appiru per certu<lb/> que illi foru truvati durmendu cu li porti aperti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1808'/>Lu sonnu,<lb/> lu quali fu certissimu signu di la innocenti <lem n='912' type='0'/>securitati, li valsi<lb/> multu ca judicatu fu que la natura di li <lem n='447' type='0'/>cosi non poria z� fari<lb/> que, avendu <lem n='1074' type='0'/>aucisu lu <lem n='71' type='0'/>patri, issi avissiru pututu ripusari et<lb/> durmiri supra li plaghi et supra lu sangui so.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1809'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Nuy <lem n='1855' type='0'/>scurririmu modu quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali in li lur questiuni<lb/> pl� li <lem n='116' type='0'/>nossiru quilli <lem n='447' type='0'/>cosi qui erannu da fori la questiuni,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='150'/>ca non li valsi la lur innocencia. <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, poy lu bellissimu<lb/> <lem n='2041' type='0'/>triunphu lu quali issu <lem n='149' type='0'/>menau di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3626' type='0'/>Antiochu, fu<lb/> condannatu commu si issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio avissi pilyata munita di <lem n='3626' type='0'/>Antiochu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1810'/>Eu non pensu que <lem n='1825' type='0'/>Scipio fussi statu <lem n='2211' type='0'/>curructu per preciu<lb/> per tali que issu <lem n='303' type='0'/>rimovissi <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3626' type='0'/>Antiochu, lu quali era<lb/> <lem n='460' type='0'/>signuri di tucta <lem n='2795' type='0'/>Asya et eciandeu di <lem n='1882' type='0'/>Europa et <lem n='1425' type='0'/>stendia la manu<lb/> ultra lu monti Tauru, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1811'/>ma, commu homu qui <lem n='3172' type='0'/>altramenti<lb/> era di <lem n='2043' type='0'/>sincerissima et purissima vita eciandeu <lem n='1837' type='0'/>rimotu multu<lb/> d'<lem n='5003' type='0'/>arassu da quisti suspiciuni, issu non <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='2365' type='0'/>resistiri <lem n='40' type='0'/>a la invidia<lb/> la quali habitava in li grandi <lem n='1924' type='0'/>supranumi di li <lem n='31' type='0'/>duy frati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1812'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni lu gran <lem n='161' type='0'/>splenduri di fortuna li appurtau<lb/> la destruciuni sua; ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5105' type='0'/>Decianu, homu di grandi<lb/> et <lem n='2264' type='0'/>cannussuta integritati, la sua <lem n='107' type='0'/>vuci li fici <lem n='675' type='0'/>dalmayu. Ca con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi <lem n='1057' type='0'/>accusatu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3417' type='0'/>Furiu, homu di<lb/> <lem n='3551' type='0'/>inbrussinata vita, ananti li <lem n='4108' type='0'/>prorostri, per� que issu <lem n='5105' type='0'/>Decianu<lb/> in una parti di la sua <lem n='2222' type='0'/>accusaciuni era statu <lem n='3703' type='0'/>scutiyanti di lamentarsi<lb/> di la morti di <lem n='4112' type='0'/>Saturninu, n�n condannau lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu<lb/> et, supra z�, <lem n='326' type='0'/>pattiu quilla pena que lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='326' type='0'/>patiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1813'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu unu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti casu fici <lem n='675' type='0'/>dalmayu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1654' type='0'/>Sextu<lb/> <lem n='1945' type='0'/>Titu. Issu era innocenti, issu era <lem n='895' type='0'/>graciusu ananti lu populu<lb/> per la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4639' type='0'/>agraria, la quali issu avia facta; non pertantu ca<lb/> per� que issu avia avutu <lem n='40' type='0'/>a la casa la ymagini di <lem n='4112' type='0'/>Saturninu<lb/> tucta la <lem n='2992' type='0'/>congregaciuni di li tribu lu oppressi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1814'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='304' type='0'/>Aiunjasi <lem n='8' type='0'/>a quisti exempli <lem n='3043' type='0'/>Claudia, la quali, essendu<lb/> senza <lem n='798' type='0'/>culpa di quillu peccatu di que issa era <lem n='1057' type='0'/>acusata, unu so<lb/> <lem n='802' type='0'/>disideriu la <lem n='2779' type='0'/>suvertiu. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa riturnassi<lb/> da li ioghi <lem n='40' type='0'/>a la casa et fussi stata <lem n='343' type='0'/>stricta da la calca di la<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini di la genti, issa avia <lem n='1509' type='0'/>disiyatu que so frati <lem n='1680' type='0'/>revivissi<lb/> lu quali era statu grandissima <lem n='2870' type='0'/>distruciuni di li forzi nostri di<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='151'/>mari et multi <lem n='440' type='0'/>fiati consulu, ca per sua <lem n='2337' type='0'/>ssagura issu <lem n='2916' type='0'/>amancaria<lb/> quista gran <lem n='1341' type='0'/>spressa di la nostra citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1815'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Etiandeu nuy putimu passari <lem n='8' type='0'/>a ricuntari brevimenti<lb/> di quilli, li quali per ligeri <lem n='4072' type='0'/>causi foru <lem n='999' type='0'/>dannati. <lem n='1370' type='0'/>Marcu, <lem n='5106' type='0'/>Mulyu,<lb/> <lem n='4517' type='0'/>Sestiliu, essendu triunviri, per� ca issi erannu vinuti tardu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad astutari lu focu qui era <lem n='3459' type='0'/>alumatu <lem n='40' type='0'/>a la via sacra, citati <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> lu populu, da issu lu tribunu di lu populu foru <lem n='999' type='0'/>dannati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1816'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Ancora <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5107' type='0'/>Billiu, <lem n='4563' type='0'/>triumvir di nocti <lem n='1057' type='0'/>accusatu da<lb/> <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5108' type='0'/>Aquiliu tribunu di lu populu, fu <lem n='999' type='0'/>dannatu per iudiciu<lb/> di lu populu, per� ca issu <lem n='5109' type='0'/>negligentimenti avia <lem n='2385' type='0'/>inturniati li<lb/> <lem n='1247' type='0'/>guardij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1817'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Multu eciandeu fu di <lem n='1677' type='0'/>nutabili et grandi severitati quillu<lb/> judiciu di lu populu quandu issu condannau <lem n='8' type='0'/>a certa pena<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='5110' type='0'/>Percinna <lem n='1057' type='0'/>acusatu da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, per� ca issu<lb/> avia facta una villa troppu <lem n='1907' type='0'/>altumenti in lu campu <lem n='5111' type='0'/>Alsiensi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1818'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu non esti da tachiri la <lem n='719' type='0'/>dannaciuni di quillu,<lb/> lu quali, curruttu di superchu amuri di unu so <lem n='4568' type='0'/>pizulillu, essendu<lb/> <lem n='99' type='0'/>pregatu da issu <lem n='40' type='0'/>a lu campu que issu <lem n='366' type='0'/>cummandassi que<lb/> si facissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1127' type='0'/>cena una ventri di <lem n='455' type='0'/>boy con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que non si<lb/> truvassiru carni di <lem n='455' type='0'/>boy <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='198' type='0'/>acatari inpressu fici talyari unu<lb/> <lem n='455' type='0'/>boy <lem n='3035' type='0'/>dumesticu per <lem n='5112' type='0'/>acumplirli lu so disiyu; et per quilla causa<lb/> issu fu afflictu per questiuni <lem n='670' type='0'/>publica. Innocenti fora statu si<lb/> non que issu era natu in lu tempu <lem n='5113' type='0'/>ancianu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1819'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que nuy eciandeu <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu quilli li quali, essendu<lb/> adutti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='216' type='0'/>periculu di <lem n='719' type='0'/>dannaciuni, n�n foru <lem n='999' type='0'/>dannati n�n<lb/> foru assolti, ananti Mortu <lem n='2620' type='0'/>Pompilyu <supplied><lem n='4372' type='0'/>Lenati</supplied> preturi una fimina<lb/> fu <lem n='1057' type='0'/>acusata, per� ca issa avia <lem n='1074' type='0'/>aucisa sua <lem n='72' type='0'/>matri con un bastuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1820'/>Di la quali nunca fu data sentencia n�n in l'una parti<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='152'/>n�n in l'altra, ca <lem n='3024' type='0'/>habundantimenti constava que issa, <lem n='2389' type='0'/>scumossa<lb/> per duluri di li soy filyoli qui eranu stati <lem n='1074' type='0'/>aucisi per veninu<lb/> li quali avia <lem n='3501' type='0'/>intussicati la ava per displaciri <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1547' type='0'/>filya,<lb/> issa avia <lem n='1611' type='0'/>vinyatu lu <lem n='3862' type='0'/>paricidiu per altru <lem n='3862' type='0'/>parricidiu. Di li quali<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='3862' type='0'/>paricidij l'unu fu judicatu dignu di vinditta et l'altru<lb/> dignu di <lem n='2952' type='0'/>absoluciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1821'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> Per quistu medemmi <lem n='725' type='0'/>dubiu <lem n='2751' type='0'/>vacillau lu animu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2627' type='0'/>Publiu<lb/> <lem n='5114' type='0'/>Dolabella, qui <lem n='2484' type='0'/>ottinia la provincia di <lem n='2795' type='0'/>Asya per lu <lem n='2177' type='0'/>consulari<lb/> <lem n='829' type='0'/>jmperiu. Una <lem n='72' type='0'/>matri di <lem n='1211' type='0'/>familya di <lem n='3900' type='0'/>Zmirna <lem n='1074' type='0'/>aucisi so maritu<lb/> et so filyu, per� que issa avia truvatu et saputu que quilli<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy avianu <lem n='1074' type='0'/>aucisu unu so filyu di la donna natu di lu so primu<lb/> maritu, lu quali era juvini di optima speranza di ben<lb/> fari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1822'/>La qual cosa ripurtata <lem n='3090' type='0'/>dananti issu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5115' type='0'/>Delabella, issu<lb/> la rimandau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1643' type='0'/>Athene <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='975' type='0'/>cannusenza di lu <lem n='3057' type='0'/>Ariopagu.<lb/> Ca <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='5114' type='0'/>Dulabella non li dicia n�n lu <lem n='145' type='0'/>sustinnia lu cori di<lb/> liberari n�n di <lem n='1219' type='0'/>assolviri la fimina contaminata di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='5116' type='0'/>homicidij,<lb/> n�n di <lem n='3012' type='0'/>punirla per� ca era stata <lem n='2389' type='0'/>scumossa per iustu duluri.<lb/> Ma eciandeu li <lem n='5117' type='0'/>Ariopagite non ficiru mancu <lem n='3084' type='0'/>sazamenti:<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1823'/>li quali <lem n='366' type='0'/>cummandaru que <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li parti fussiru <lem n='3090' type='0'/>dananti<lb/> issu poy di <formula>C</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, smossi per quillu medemmi <lem n='1573' type='0'/>affectu que<lb/> era statu smossu <lem n='5114' type='0'/>Dolobella, ma quillu <lem n='2115' type='0'/>translatandu la questiuni,<lb/> e quisti <lem n='3339' type='0'/>sperlungandu lu <lem n='725' type='0'/>dubiu di <lem n='1219' type='0'/>asolgiri oy di condannari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1824'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IJ</formula>, di certi iud<supplied>i</supplied>cij privati qui foru<lb/> grandi et <lem n='137' type='0'/>maravilyusi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1825'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A li <lem n='670' type='0'/>publiki judicij eu aiungir� li privati, di li quali pl�<lb/> purr� <lem n='835' type='0'/>diletari lu lecturi la <lem n='4263' type='0'/>equitati di li questiuni ca non purr�<lb/> <lem n='505' type='0'/>offindiri la lur <lem n='5118' type='0'/>immuderata <lem n='142' type='0'/>multitudini.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='153'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1826'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3621' type='0'/>Claudiu <lem n='5119' type='0'/>Centumaliu, avutu unu <lem n='122' type='0'/>cummandamentu da<lb/> li <lem n='3125' type='0'/>agureri que issu <lem n='209' type='0'/>abatissi la <lem n='1885' type='0'/>altura di la casa sua, la quali issu<lb/> avia in lu monti <lem n='5120' type='0'/>Celiu per� ca issu <lem n='116' type='0'/>nuchia <lem n='8' type='0'/>ad issi li <lem n='3125' type='0'/>agureri,<lb/> <lem n='577' type='0'/>pilyandu loru aguriu da castellu, <lem n='220' type='0'/>vendiu la casa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu<lb/> <lem n='5121' type='0'/>Laneru et non li <lem n='39' type='0'/>dissi nenti di z� qui l'era statu <lem n='366' type='0'/>cumandatu<lb/> da lu <lem n='1753' type='0'/>collegiu di li <lem n='3125' type='0'/>agureri. Da li quali <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu<lb/> constrictu di <lem n='209' type='0'/>abattirila fici insembla con <lem n='3621' type='0'/>Claudiu lur arbitru<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3790' type='0'/>Porciu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, <lem n='71' type='0'/>patri di lu grandi <lem n='1667' type='0'/>Catuni, et mustrauli<lb/> la furma di lu <lem n='3016' type='0'/>contrattu et z� c'avia pagatu di bona <lem n='2852' type='0'/>fidi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1827'/><lem n='1405' type='0'/>Cato,<lb/> cuss� tostu commu sappi que <lem n='3621' type='0'/>Claudiu tinni <lem n='3161' type='0'/>amuchatu lu<lb/> <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu <lem n='1238' type='0'/>preveti incontinenti lu condannau <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu. E z� fu factu con summa <lem n='4263' type='0'/>equitati; ca lu vendituri<lb/> di bona <lem n='2852' type='0'/>fidi n�n <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='5122' type='0'/>adivinu di li utilitati qui <lem n='2' type='0'/>divinu<lb/> aviniri, n�n <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='138' type='0'/>cannussiri la <lem n='69' type='0'/>disutilitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1828'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Lu judiciu, lu quali eu ayu <lem n='674' type='0'/>contatu, fu cannussutu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu tempu sou; ma quillu lu quali eu volyu <lem n='674' type='0'/>contari non esti<lb/> <lem n='2584' type='0'/>sturbatu per silenciu. <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5123' type='0'/>Jusselyu <lem n='1958' type='0'/>Varro, essendu gravusamenti<lb/> malatu, volsi qui <lem n='5124' type='0'/>Octacilia <lem n='5125' type='0'/>Laterisi, con la quali issu<lb/> avia avutu <lem n='8' type='0'/>a fari, avissi di lu so per sua <lem n='53' type='0'/>spisa <lem n='2046' type='0'/>trecenti milia<lb/> dinari con quistu <lem n='672' type='0'/>pactu: que si issu <lem n='255' type='0'/>muria, issa adimandassi<lb/> la quantitati di la munita da li heredi et la summa que issu<lb/> vulia qui fussi in maynera di legatu. O <lem n='806' type='0'/>luxuriusa liberalitati,<lb/> issu la <lem n='1628' type='0'/>culurau per nomu di <lem n='1897' type='0'/>debitu! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1829'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini issu scappau<lb/> da quilla <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusa malattia contra voya di <lem n='5126' type='0'/>Ottacilia, la<lb/> quali, essendu stata offisa per� ca non l'era <lem n='1742' type='0'/>chumputa la<lb/> sua speranza per la morti di <lem n='5123' type='0'/>Jusseliu, de amica ubedienti que<lb/> issa l'era subitamenti li fu commu <lem n='875' type='0'/>districta <lem n='3677' type='0'/>usurera, <lem n='2087' type='0'/>adimandanduli<lb/> li dinari, li quali, commu con <lem n='266' type='0'/>svergugnata fronti se li<lb/> avia facti <lem n='34' type='0'/>prumittiri, cuss� foru con vana <lem n='5127' type='0'/>stipulaciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1830'/>Di la<lb/> quali causa essendu fattu judici <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5108' type='0'/>Aquiliu, homu di grandi<lb/> aucturitati et <lem n='2067' type='0'/>excellenti di sapiencia di rasun civili, avendu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='154'/>so consilyu con li principi di la citati per la prudencia et per<lb/> la religiuni sua cachau la femina. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1831'/>Et si per quilla medemmi<lb/> formula issu <lem n='1958' type='0'/>Varro putissi essiri statu <lem n='999' type='0'/>dannatu et la <lem n='5128' type='0'/>adversia<lb/> <lem n='1219' type='0'/>assolta, eu non <lem n='1069' type='0'/>dubitu que issu vulunteri aviria <lem n='839' type='0'/>castigatu lu<lb/> laydu et non <lem n='4985' type='0'/>concessu <lem n='608' type='0'/>erruri di <lem n='1958' type='0'/>Varro. Modu issu <lem n='185' type='0'/>restrinsi la<lb/> <lem n='2217' type='0'/>calunpnia di la privata <lem n='4538' type='0'/>acciuni et lu piccatu di lu adulteriu<lb/> lassau da essiri iudicatu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='670' type='0'/>publica questiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1832'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Multu pl� animusamenti et commu si <lem n='375' type='0'/>convinia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2966' type='0'/>cavalariscu<lb/> cori se purtau <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu in <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera<lb/> di judiciu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5129' type='0'/>Titinu <lem n='5130' type='0'/>Minturnisi,<lb/> avendu pilyata <lem n='3229' type='0'/>Faunia per <lem n='276' type='0'/>mulyeri la quali issu avia prisa sapendu<lb/> que issa era <lem n='1664' type='0'/>dishunesta, per tal que <lem n='399' type='0'/>lassandula per <lem n='2682' type='0'/>quissu<lb/> peccatu la <lem n='887' type='0'/>spulyassi di li <lem n='1721' type='0'/>doti, factu sopra z� <lem n='3228' type='0'/>Mariu judici,<lb/> essendu stata mossa la questiuni in conspectu di la genti, issu<lb/> amunistau <lem n='5129' type='0'/>Titinu <lem n='3584' type='0'/>asparti, que issu se lassassi da z� que issu<lb/> avia <lem n='1411' type='0'/>incumenzatu et que <lem n='2678' type='0'/>arrindissi la <lem n='1721' type='0'/>doti <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1833'/>Et<lb/> avendulu <lem n='3121' type='0'/>munestatu <lem n='1254' type='0'/>plusur volti <lem n='3228' type='0'/>Mariu et non <lem n='517' type='0'/>valia nienti,<lb/> constrictu da issu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3' type='0'/>dari la sentencia condannau la fimina <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> unu <lem n='4058' type='0'/>sesterciu di dinari per la <lem n='1188' type='0'/>dishunestitati sua et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5129' type='0'/>Titinu<lb/> condannau in la summa di tutta la <lem n='1721' type='0'/>doti, facendu cutal prefaciu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la sua sentencia: ca per� issu avia <lem n='3104' type='0'/>secutatu quistu modu<lb/> di iudiciu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que fussi <lem n='2317' type='0'/>liquidu que <lem n='5129' type='0'/>Titinu, per<lb/> disiyu d'avir lu <lem n='197' type='0'/>patrimoniu di la fimina, avia adimandatu matrimoniu<lb/> di fimina <lem n='1664' type='0'/>dishunesta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1834'/>Quista fu quilla <lem n='3229' type='0'/>Faunia, la<lb/> quali quantu pl� <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1494' type='0'/>ayutau da poy <lem n='3228' type='0'/>Mariu judicatu per inimicu<lb/> da lu Senatu et <lem n='3791' type='0'/>inbrussinatu di la suzzura oy di la <lem n='5098' type='0'/>luta<lb/> di la quali issu era <lem n='2466' type='0'/>strattu, et eciandeu qui era statu <lem n='149' type='0'/>menatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5131' type='0'/>Minturnu in casa sua per essiri <lem n='625' type='0'/>guardatu, <lem n='491' type='0'/>aricurdandusi que<lb/> z� que issa era stata iudicata per <lem n='1664' type='0'/>dishunesta, se <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='2811' type='0'/>imputari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='565' type='0'/>custumi, ma z� que issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu li avia servata la <lem n='1721' type='0'/>doti<lb/> <lem n='2' type='0'/>divia essiri <lem n='2811' type='0'/>imputatu <lem n='40' type='0'/>a la religiuni di issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='155'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1835'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Multi paroli eciandeu foru ditti di quillu judiciu in lu<lb/> quali un homu fu <lem n='999' type='0'/>dannatu di furtu, per� ca issu, avendu pilyatu<lb/> unu cavallu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5132' type='0'/>lugheri fin <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1812' type='0'/>Arizzu, issu lu <lem n='149' type='0'/>menau pl�<lb/> in l� fin <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1832' type='0'/>crista di muntagna. In quistu locu que <lem n='120' type='0'/>puttimu<lb/> nuy altru fari si non laudari la verecondia di quillu seculu<lb/> in lu quali quilli qui <lem n='515' type='0'/>mancavanu di verecondia eranu puniti<lb/> in <lem n='981' type='0'/>cutantu <lem n='2112' type='0'/>excessu?<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1836'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, quali fimini foru quilli li quali oy per s�<lb/> oy per altri <lem n='3089' type='0'/>chaytaru in <lem n='532' type='0'/>curti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1837'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu non esti da tachiri di quilli fimini, li quali<lb/> non <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='211' type='0'/>constringiri la condiciuni di la natura n�n la <lem n='1236' type='0'/>scola<lb/> di la verecondia que issi <lem n='1084' type='0'/>tacissiru in la <lem n='532' type='0'/>curti et in li judicij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1838'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='5133' type='0'/>Amesia <lem n='3522' type='0'/>acitata diffisi la causa sua con gran <lem n='2363' type='0'/>concursu<lb/> di populu <lem n='3090' type='0'/>dananti <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1827' type='0'/>Ticiu preturi, qui la <lem n='211' type='0'/>constringia <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='3089' type='0'/>chaytari; et <lem n='2904' type='0'/>exequ�u non skittu diligentimenti, ma eciandeu<lb/> fortimenti tutti li <lem n='5134' type='0'/>mutivi et tucti li <lem n='467' type='0'/>numeri di sua <lem n='788' type='0'/>defensiuni;<lb/> et da lu primu <lem n='1378' type='0'/>libellu et quasi da tutti li sentencij fu liberata.<lb/> La quali per� que in furma di fimina issa purtava virili animu<lb/> li homini la <lem n='144' type='0'/>clamavanu la <lem n='5135' type='0'/>masculara.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1839'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5136' type='0'/>Affrania qui fu <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='3131' type='0'/>Liciniu <lem n='5137' type='0'/>Bucciuni <lem n='2190' type='0'/>senaturi,<lb/> multu prunta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='149' type='0'/>menar <lem n='789' type='0'/>chayti, sempri in tutti li soy <lem n='789' type='0'/>chayti<lb/> parlava per s� ananti lu preturi: non que li mancassiru avucati<lb/> ma que li <lem n='156' type='0'/>habundava <lem n='1429' type='0'/>baldanza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1840'/>Adonca per soy <lem n='4564' type='0'/>inusitati<lb/> gridati in <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='1855' type='0'/>scurrendu <lem n='494' type='0'/>continuamenti li tribunali, fu <lem n='1683' type='0'/>nutissimu<lb/> exemplu di <lem n='2487' type='0'/>fiminil <lem n='2217' type='0'/>calunpnia. De guisa que per modu<lb/> di iniuria et di blasmu <lem n='40' type='0'/>a li malvasi <lem n='565' type='0'/>custumi di li fimini se <lem n='2052' type='0'/>uppuni<lb/> lu nomu di <lem n='5136' type='0'/>Afrania. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1841'/>Issa <lem n='2199' type='0'/>perlongau la vita sua fin <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> tempu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar et <lem n='40' type='0'/>a lu tempu di <lem n='5138' type='0'/>Serviliu consulu, ca<lb/> di cutal monstru pl� esti da mictiri in memoria quandu fu<lb/> mortu ca quandu nassiu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='156'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1842'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5139' type='0'/>Hortensia, <lem n='1547' type='0'/>filya di Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que lu ordini di li matruni fussi troppu agravatu da li<lb/> triunviri, n�n nullu masculu non <lem n='649' type='0'/>ausava <lem n='1377' type='0'/>avucari per issi, issa<lb/> <lem n='149' type='0'/>minau lu <lem n='789' type='0'/>chaytu di li fimini et beni et <lem n='2770' type='0'/>prosperamenti ananti<lb/> di li triunviri ca, la <lem n='3545' type='0'/>facundia di lu <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='3625' type='0'/>aripresentata, <lem n='5140' type='0'/>impretau<lb/> que la mayur parti di la munita se lur <lem n='1159' type='0'/>remittissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1843'/>Intandu<lb/> resuscitau in lignayu di fimina Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu<lb/> et <lem n='1494' type='0'/>ayutau li paroli di la <lem n='1547' type='0'/>filya. Di lu quali se lu <lem n='2497' type='0'/>sexu masculinu<lb/> avissi vulutu <lem n='3104' type='0'/>secutari la sua forza <lem n='981' type='0'/>cutanta <lem n='2210' type='0'/>hereditati di<lb/> la <lem n='5141' type='0'/>hortensina <lem n='2940' type='0'/>eloquencia non fora <lem n='5142' type='0'/>stalyata per <lem n='4538' type='0'/>acciuni di una<lb/> fimina.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1844'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di li <lem n='1007' type='0'/>marturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1845'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que nuy <lem n='3204' type='0'/>prusegutimu tucti li <lem n='467' type='0'/>numeri di li judicij<lb/> <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu quilli questiuni, <lem n='40' type='0'/>a li quali oy non l'esti<lb/> data <lem n='935' type='0'/>fidi oy lur esti data troppu pachiscamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1846'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Lu servu di Rafanu fu <lem n='4999' type='0'/>diffamatu que issu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu<lb/> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru lu servu d'<lem n='5143' type='0'/>Argentanu; et imper�, <lem n='183' type='0'/>turmentatu da<lb/> so segnuri, confessau <lem n='2791' type='0'/>constantissimamenti ke issu avia <lem n='77' type='0'/>commisu<lb/> quillu maleficiu. Adonca issu, <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5144' type='0'/>Famiu <supplied>qui era<lb/> <lem n='1822' type='0'/>executuri di li sentencij</supplied>, fu <lem n='363' type='0'/>sentenciatu <lem n='8' type='0'/>a morti; e da poy<lb/> pocu di tempu quillu di lu quali se <lem n='393' type='0'/>credia que issu fussi mortu<lb/> turnau <lem n='40' type='0'/>a la casa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1847'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Per lu contrariu, <lem n='1650' type='0'/>Alexandru, lu servu di <lem n='5145' type='0'/>Rafannu, con<lb/> <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi avutu suspectu di la morti di <lem n='3127' type='0'/>Gay<lb/> <lem n='2632' type='0'/>Flaminiu homu di cavallu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, essendu <lem n='183' type='0'/>turmentatu <lem n='28' type='0'/>sey<lb/> volti sempri <lem n='100' type='0'/>negau que issu enci avissi avutu <lem n='798' type='0'/>culpa. Non pertantu<lb/> que altress� beni commu si issu lu avissi <lem n='405' type='0'/>confessatu, et<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='157'/>fu <lem n='999' type='0'/>dannatu da li judici et fu misu in <lem n='773' type='0'/>cruci da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu<lb/> <lem n='4563' type='0'/>triunviru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1848'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ancura <lem n='3089' type='0'/>chaytandu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu in una sua questiuni,<lb/> <lem n='1602' type='0'/>Phylippu so servu, in lu quali tutta la questiuni <lem n='775' type='0'/>pendia,<lb/> <lem n='37' type='0'/>otti <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='183' type='0'/>turmentatu non <lem n='39' type='0'/>dissi parola, per la quali so <lem n='460' type='0'/>signuri<lb/> avissi <lem n='675' type='0'/>dalmayu. Non pertantu lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu fu <lem n='999' type='0'/>danpnatu, j�<lb/> sia <lem n='3088' type='0'/>z� que pl� certu argumentu di innocencia era unu servu<lb/> <lem n='183' type='0'/>turmentatu <formula>VIIJ</formula> volti ca non aviriannu <lem n='162' type='0'/>dunatu <formula>VIIJ</formula> <lem n='183' type='0'/>turmentati<lb/> una fiata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1849'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di li testimonij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1850'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Modu <lem n='3104' type='0'/>secuta que eu <lem n='427' type='0'/>aricordi li exempli qui <lem n='3164' type='0'/>apertenenu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li testimonij.<lb/> <formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu et Quintu <lem n='5138' type='0'/>Serviliu, nati di medemmi <lem n='960' type='0'/>parenti,<lb/> <lem n='723' type='0'/>z� esti di li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, et per tucti li gradi di hunuri promossi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a summa amplitudini et eciandeu li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1888' type='0'/>Metelli frati<lb/> Quintu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu, homini <lem n='2177' type='0'/>consulari et <lem n='3704' type='0'/>censorij, et l'unu di loru<lb/> eciandeu triunfali, dissiru multu agramenti lur testimoniu<lb/> contra Quintu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='1057' type='0'/>acusatu per la <lem n='292' type='0'/>ligi <hi rend='italic'><lem n='3813' type='0'/>repetundarum</hi>.<lb/> Non fu <lem n='1772' type='0'/>cassata la lur <lem n='935' type='0'/>fidi, assoltu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, ma <lem n='8' type='0'/>a z� fu<lb/> <lem n='3' type='0'/>datu remediu nin per aventura parissi que issi avissiru oppressu<lb/> lur inimicu per munita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1851'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru, principi di lu Senatu,<lb/> fu <lem n='3' type='0'/>datu per testimoniu contra <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3193' type='0'/>Flaviu <lem n='1057' type='0'/>accusatu per quilla<lb/> medemmi <lem n='292' type='0'/>ligi, i� da quillu tempu quandu issu si avia <lem n='350' type='0'/>sfurzatu<lb/> <lem n='150' type='0'/>manifestamenti di <lem n='2052' type='0'/>oppuniri <lem n='5146' type='0'/>Nornanu subiectu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='670' type='0'/>publica<lb/> questiuni di lu blasmu di la maiestati lesa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1852'/>Non pertantu<lb/> issu non <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='1095' type='0'/>affligiri nullu di loru n�n per acturitati di la<lb/> quali issu multu <lem n='132' type='0'/>risplindia, n�n per sua religiuni di la quali<lb/> nullu <lem n='1069' type='0'/>dubitava.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='158'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1853'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1941' type='0'/>Crassu, lu quali era tantu grandi apressu<lb/> li judici quantu <lem n='3851' type='0'/>Emiliu <lem n='3571' type='0'/>Scauru apressu <anchor type='note' n='14'/>li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='2619' type='0'/>cons<supplied>c</supplied>ricti<anchor type='endnote'/>,<lb/> ca issu rigia li lur <lem n='3066' type='0'/>suffragij per la sua <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, et era<lb/> cuss� principi di li judici, commu quillu di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, avendu<lb/> gittatu unu <lem n='541' type='0'/>furtissimu <lem n='2129' type='0'/>lampu di testimoniu contra <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu<lb/> <lem n='1057' type='0'/>accusatu, <lem n='897' type='0'/>aparsi gravusu per <lem n='2019' type='0'/>impetu et <lem n='40' type='0'/>a la fini vanu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1854'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, Quintu <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu piatusu, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3881' type='0'/>Lucullu,<lb/> Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu, <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3779' type='0'/>Lepidu, essendu dati per testimonij<lb/> contra <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di la mayestati, non<lb/> skittu <lem n='1437' type='0'/>carigaru la sua saluti, ma eciandeu <lem n='100' type='0'/>negaru que standu<lb/> issu sanu la republica non puria stari et <lem n='2087' type='0'/>adimandarulu. <lem n='87' type='0'/>Virgugnumi<lb/> di ricuntari li vituperij di la nostra citati: issi foru<lb/> cachati commu da unu <lem n='3365' type='0'/>sigulunu judiciali.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1855'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Que fu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3347' type='0'/>Cicero, lu quali aquistau <lem n='1454' type='0'/>suvrani hunuri<lb/> in la cavalaria iudiciali et amplissimu locu di dignitati, e non<lb/> fu issu gittatu di testimoniu standu in issi li forzi di sua <lem n='2940' type='0'/>eloquencia,<lb/> quandu issu <lem n='365' type='0'/>jurau que <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3621' type='0'/>Claudiu era statu con<lb/> sicu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma defendendu lu <lem n='2223' type='0'/>sacrilegiu et lu peccatu di <lem n='3621' type='0'/>Claudiu<lb/> per quillu sulu argumentu? Ma, per certu, li judici anti<lb/> volsiru liberari <lem n='3621' type='0'/>Claudiu di blasmu di <lem n='4075' type='0'/>incestu ca liberari <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni<lb/> di infamia di <lem n='97' type='0'/>periuriu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1856'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Essendu stati tanti testimonij levati, eu endi <lem n='3333' type='0'/>ricuntir�<lb/> unu, la aucturitati di lu quali <lem n='32' type='0'/>intrandu lu judiciu per <lem n='43' type='0'/>nova<lb/> rasuni fu <lem n='792' type='0'/>confirmata. <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5138' type='0'/>Serviliu, homu <lem n='2177' type='0'/>consulari, censoriu,<lb/> triunfali, lu quali aiunsi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='173' type='0'/>tituli di li soy mayuri lu<lb/> <lem n='1924' type='0'/>supranomu di <lem n='5147' type='0'/>Ysaricu, andandu fori di la <lem n='532' type='0'/>curti, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issu vidissi <lem n='3' type='0'/>dari certi testimonij contra unu <lem n='1442' type='0'/>acusatu,<lb/> jssu si ritinni commu testimoniu et, <lem n='256' type='0'/>maraviliandusi <lem n='1482' type='0'/>ambiduy<lb/> li parti di z� que issu vulia diri, jssu incumenzau cuss�: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1857'/>�<lem n='460' type='0'/>Signuri<lb/> judici, que homu sia quistu <lem n='1442' type='0'/>accusatu, oy di que condiciuni<lb/> sia, oy que via aya factu, eu non la <lem n='349' type='0'/>sachu, n�n commu<lb/> issu sia <lem n='1057' type='0'/>accusatu <lem n='8' type='0'/>a tortu oy <lem n='8' type='0'/>a drittu; ma quistu <lem n='349' type='0'/>sachu eu beni<lb/> que issu, <lem n='4332' type='0'/>inscontrandumi andandu per la via <lem n='5148' type='0'/>Laurentina in<lb/> unu multu <lem n='343' type='0'/>strictu locu, issu non volsi <lem n='1463' type='0'/>scindiri da cavallu. La<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='159'/>qual cosa se aperteni <lem n='8' type='0'/>a vostra religiuni; vuy lu <lem n='443' type='0'/>veyati; <lem n='8' type='0'/>a mi<lb/> parsi cosa da non essiri <lem n='3647' type='0'/>amuchata�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1858'/>Issi li judici lu <lem n='999' type='0'/>dannaru,<lb/> j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issi avianu richiputi altri <formula>XV</formula> testimonij <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> questiuni. Ca apressu di li judici valsi tantu la aucturitati di<lb/> lu homu quantu lu <lem n='2574' type='0'/>curruchu di lu <lem n='2959' type='0'/>sprezamentu di la grandi<lb/> sua dignitati e <lem n='393' type='0'/>crittiru que homu que non sapissi hunurari li<lb/> principi, que issu fussi per scurriri <lem n='8' type='0'/>ad ogni maleficiu.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1859'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di quillu qui <lem n='81' type='0'/>judicaru in altri <lem n='389' type='0'/>persuni z� que<lb/> issi <lem n='77' type='0'/>commiseru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1860'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Non <lem n='475' type='0'/>sufframu eciandeu que quilli <lem n='12' type='0'/>stiannu <lem n='3161' type='0'/>amuchati<lb/> li quali <lem n='77' type='0'/>commisiru quilli <lem n='447' type='0'/>cosi li quali issi avinu iudicatu in<lb/> altri <lem n='389' type='0'/>persuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1861'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3131' type='0'/>Liciniu, qui appi <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='5149' type='0'/>Hoplemacu, adimandau<lb/> da lu preturi que so <lem n='71' type='0'/>patri fussi <lem n='1964' type='0'/>interdictu da l'<lem n='2215' type='0'/>aministraciuni<lb/> di li soy beni commu <lem n='5150' type='0'/>dissipaturi et impetrau z� que<lb/> issu avia adimandatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1862'/>Ma issu, un pocu tempu da poy mortu lu<lb/> vetranu, consumau et distrussi <lem n='4155' type='0'/>adhastatamenti la <lem n='2210' type='0'/>hereditati<lb/> <lem n='1645' type='0'/>ampla et <lem n='2153' type='0'/>abundanti, la quali lu <lem n='71' type='0'/>patri l'avia lassata. Da <lem n='820' type='0'/>vicinda<lb/> di pena fu factu z� ca issu volsi ananti <lem n='1505' type='0'/>consumari la <lem n='2210' type='0'/>hereditati<lb/> ca aviri heredi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1863'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, avendu factu commu grandi et <lem n='2417' type='0'/>salutiferu<lb/> citadinu di la republica in <lem n='662' type='0'/>opprimiri <lem n='4112' type='0'/>Saturninu da<lb/> lu quali era <lem n='1551' type='0'/>inalzatu unu <lem n='1365' type='0'/>capellu <supplied>di servu</supplied> in modu di <lem n='1206' type='0'/>bannera<lb/> <lem n='8' type='0'/>a pilyari l'armi, vinendu da poy <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3280' type='0'/>dirupata in <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='3232' type='0'/>Silla con tuctu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu, <lem n='157' type='0'/>suttractu lu <lem n='1365' type='0'/>cappellu fugiu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> lu ayutu di li <lem n='1937' type='0'/>schavi. Adonca <lem n='3104' type='0'/>secutandu <lem n='3228' type='0'/>Mariu lu factu lu<lb/> quali issu avia punitu, truvau un altru <lem n='3228' type='0'/>Mariu da cuy issu fussi<lb/> afflictu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1864'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5151' type='0'/>Luciniu Stolo, <lem n='40' type='0'/>a lu quali pir beneficiu di lu<lb/> populu fu data licencia di adimandari lu consulatu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issu avissi facta una <lem n='292' type='0'/>ligi que nullu homu non <lem n='198' type='0'/>aca<supplied>ta</supplied>ssi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='160'/>ultra cinquicentu <lem n='4302' type='0'/>iozzi di terra, issu ende <lem n='198' type='0'/>acatau mille et per<lb/> <lem n='1860' type='0'/>cuprirsi da lu blasmu issu <lem n='5152' type='0'/>mancipau <lem n='40' type='0'/>a lu filyu la meytati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1865'/>Per<lb/> la quali causa <lem n='1057' type='0'/>acusatu da <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2620' type='0'/>Pompiliu <lem n='4372' type='0'/>Lenati, lu primu fu<lb/> qui cadiu per sua <lem n='292' type='0'/>ligi et insignau que nullu <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='366' type='0'/>cumandari<lb/> altra cosa si non quilla la quali issu <lem n='1245' type='0'/>observa beni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1866'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu Variu, lu quali avia <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='5153' type='0'/>Ybrida<lb/> per la <lem n='3059' type='0'/>oscurasuni di la citati, essendu tribunu di lu populu,<lb/> fici una <lem n='292' type='0'/>ligi incontra la <lem n='5154' type='0'/>intercessiuni di li tribuni soy <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni,<lb/> la quali <lem n='366' type='0'/>cummandava que se facissi <lem n='5155' type='0'/>incirca di quilli<lb/> per <lem n='4974' type='0'/>dolu malu di li quali li compagnuni foru constricti d'andari<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad armi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1867'/>Et fu facta quista <lem n='292' type='0'/>ligi con gran <lem n='246' type='0'/>pestilencia di la<lb/> republica, ca issa <lem n='1417' type='0'/>suscitau in prima la <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni<lb/> et poy la civili. Ma, <lem n='691' type='0'/>dementre que, ananti, issu fici pl�<lb/> commu <lem n='2707' type='0'/>pestilenciusu tribunu ca commu certu citadinu, la<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi sua medemmi lu consumau <lem n='1845' type='0'/>restrictu in <lem n='3035' type='0'/>domestiki <lem n='2700' type='0'/>vinculi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1868'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, di lu studiu et di la industria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1869'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Per que lassu eu di <lem n='427' type='0'/>arricurdari li rasuni di la industria?<lb/> Per lu alegru spiritu di la quali se <lem n='792' type='0'/>confirmanu li soldi di<lb/> cavalaria, la gloria di la <lem n='532' type='0'/>curti se <lem n='1620' type='0'/>ripuni in alegru <lem n='214' type='0'/>sinu, tucti<lb/> studij <lem n='453' type='0'/>recipputi se <lem n='528' type='0'/>nutricanu, ogni cosa <lem n='137' type='0'/>maravilyusa oy per<lb/> animu oy per lingua oy per manu se <lem n='4919' type='0'/>perduci <lem n='8' type='0'/>ad acrissimentu<lb/> di laudi, la quali, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa sia perfectissima virtuti,<lb/> per so <lem n='421' type='0'/>durari se <lem n='792' type='0'/>confirma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1870'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1405' type='0'/>Cato, avendu i� <formula>LXXXVJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni et standu con <lem n='2549' type='0'/>juvinili animu<lb/> per diffindiri la republica, <lem n='1057' type='0'/>accusatu da li inimici di cosa<lb/> capitali, issu diffisi la sua questiuni, n�n fu homu viventi qui<lb/> putissi vidiri oy sua memoria pl� <lem n='110' type='0'/>tarda oy la <lem n='1113' type='0'/>firmiza di lu so<lb/> latu <lem n='3260' type='0'/>debilitata da <lem n='653' type='0'/>alcuna parti, oy la sua bucca <lem n='4997' type='0'/>impedicata per<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='1897' type='0'/>debitu ca per la sua <lem n='1881' type='0'/>eguali et perpetua industria issu<lb/> continia ogni cosa in so statu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1871'/>Ancora pl� que, in issa la fini<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='161'/>di sua vita, issu <lem n='2052' type='0'/>oppossi la sua <lem n='788' type='0'/>defenziuni per Spagna <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1408' type='0'/>dimanda<lb/> di Gabba <lem n='2805' type='0'/>eloquentissimu avucatu. Issu medemmi volsi<lb/> <lem n='3119' type='0'/>inbizari litiri <lem n='2967' type='0'/>greciski; et <lem n='398' type='0'/>pensimu commu z� fu tardu<lb/> que eciandeu li <lem n='1809' type='0'/>latini issu ambizau quasi i� essendu vechu.<lb/> Et avendu i� aquistata gran gloria per <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, tantu fici<lb/> que eciandeu issu fu sapientissimu in rasun civili.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1872'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='137' type='0'/>maravilyusa progenia di lu quali pl� <lem n='2224' type='0'/>prussimana <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la nostra <lem n='485' type='0'/>etati, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='1405' type='0'/>Cato, cuss� <lem n='507' type='0'/>ardiu di disiyu di sapiencia que<lb/> eciandeu quandu lu Senatu s'<lem n='2563' type='0'/>asemblava non se nci <lem n='5156' type='0'/>amisurava<lb/> que nienti <lem n='3729' type='0'/>menu issu non <lem n='945' type='0'/>ligissi libri <lem n='2967' type='0'/>greciski. Per la quali industria<lb/> per certu issu adimustrau que <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='653' type='0'/>alcuni homini li tempi<lb/> <lem n='126' type='0'/>vininu mancu, et altri <lem n='221' type='0'/>suprestannu <lem n='40' type='0'/>a li tempi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1873'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1956' type='0'/>Terrenciu <lem n='1958' type='0'/>Varro per exemplu et per hospiciu di<lb/> h<supplied>u</supplied>mana vita non fu pl� vivaci di <lem n='431' type='0'/>anni. Ca issu <lem n='3014' type='0'/>egualau lu<lb/> tempu di lu so seculu ca di stilu; ca in unu medemmi lectu<lb/> e lu so spiritu et lu cursu di li soy nobili opiri fu astutatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1874'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Di consimili <lem n='2798' type='0'/>perseverancia fu <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3623' type='0'/>Drusiu, lu quali,<lb/> essendu <lem n='4452' type='0'/>defectu di forzi di <lem n='485' type='0'/>etati et di vista di ochi, benignissimamenti<lb/> <lem n='2086' type='0'/>interpretau li rasuni civili <lem n='40' type='0'/>a lu populu et <lem n='8' type='0'/>a quilli qui<lb/> volianu ambizari issu li <lem n='1202' type='0'/>compusi utilissimi amagistramenti. Ca<lb/> commu la natura lu <lem n='120' type='0'/>potti fari vechu et la fortuna <lem n='1136' type='0'/>cecu, cuss�<lb/> non lu <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='3137' type='0'/>impedicari n� l'una n� l'altra que issu non vidissi<lb/> et fussi <lem n='1061' type='0'/>vigurusu di animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1875'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='2190' type='0'/>senaturi et <lem n='5157' type='0'/>Lupu <lem n='2996' type='0'/>Ponciu homu di cavallu,<lb/> <lem n='2494' type='0'/>sulenni avucati, avendu perduta la vista, avianu li soldi di la<lb/> <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1876'/>Adonca multu pl� spissi <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='13' type='0'/>erana auduti <lem n='2130' type='0'/>concurrendu<lb/> altri <lem n='8' type='0'/>ad issi, per� ca se <lem n='237' type='0'/>delitavanu di lu lur ingeniu, et altri<lb/> per� que se <lem n='256' type='0'/>maravilyavanu di la lur constancia. Ca l'altri homini<lb/> <lem n='898' type='0'/>communimenti, quandu avenu <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='2662' type='0'/>mesayu, stannu<lb/> <lem n='5158' type='0'/>aspartati et <lem n='4485' type='0'/>dublanu li tenebri jungendu <lem n='40' type='0'/>a li adversitati fortuiti<lb/> li <lem n='807' type='0'/>vuluntarusi.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='162'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1877'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Lu imperaduri <lem n='1941' type='0'/>Crassu, <lem n='13' type='0'/>essendi consulu et vinendu in<lb/> <lem n='2795' type='0'/>Asya <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2508' type='0'/>guerriyari cu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3897' type='0'/>Aristonicu, con tanta sullicitudini<lb/> <lem n='414' type='0'/>comprisi la noticia di la greca lingua in lu so animu que issu<lb/> l<supplied>a</supplied> cannussiu tucta <lem n='3073' type='0'/>distinctamenti, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issa sia partuta<lb/> in <formula>V</formula> parti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1878'/>La quali cosa lu <lem n='2238' type='0'/>reconciliau in grandi amuri di li<lb/> <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, ca issu <lem n='2678' type='0'/>arindia <lem n='1624' type='0'/>risposta in quilla medemmi<lb/> lingua in la quali chascunu ananti lu so tribunali adimandava.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1879'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> N�n eciandeu <lem n='5159' type='0'/>Rossiu no ndi sia <lem n='157' type='0'/>suttrattu; lu quali fu<lb/> <lem n='1683' type='0'/>notissimu exemplu di la industria di la scena. Lu quali non<lb/> facia may nullu actu videndu lu populu si non quillu lu quali<lb/> issu avia ben pensatu <lem n='40' type='0'/>a la casa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1880'/>Per la quali cosa non la <lem n='218' type='0'/>arti<lb/> di li <lem n='2663' type='0'/>juculari <lem n='1260' type='0'/>commendau <lem n='5159' type='0'/>Rossiu, ma <lem n='5159' type='0'/>Rossiu <lem n='1260' type='0'/>cummendau la<lb/> <lem n='218' type='0'/>arti di li <lem n='2663' type='0'/>juculari. N�n <lem n='3108' type='0'/>skictu appi lu <lem n='2077' type='0'/>favuri di lu populu, ma<lb/> eciandeu <lem n='1193' type='0'/>abrazau li <lem n='2305' type='0'/>familiaritati di li principi. Quisti su li <lem n='1261' type='0'/>premij<lb/> di lu <lem n='627' type='0'/>attentu et <lem n='2449' type='0'/>dubitusu et nunca <lem n='5160' type='0'/>cessanti studiu, per il<lb/> quali <lem n='40' type='0'/>a li laudi di cuss� grandi homini non <lem n='257' type='0'/>svirgnutamenti<lb/> se nc' <lem n='3319' type='0'/>insetau la <lem n='389' type='0'/>persuna di unu <lem n='2663' type='0'/>jucularu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1881'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la industria di li Greci, per� ca issa valsi multu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la nostra, <lem n='453' type='0'/>recippa da la <lem n='1746' type='0'/>latina lingua fructu lu quali issa<lb/> <lem n='3436' type='0'/>amerita. <lem n='2975' type='0'/>Demostenes, lu nomu di lu quali essendu <lem n='427' type='0'/>aricurdatu,<lb/> incontinenti veni in <lem n='82' type='0'/>menti di lu audituri la <lem n='1591' type='0'/>perfecciuni di<lb/> grandissima <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que in lu <lem n='79' type='0'/>cumenzamentu<lb/> di sua juventuti issu non putissi <lem n='96' type='0'/>pruferiri la prima <lem n='1088' type='0'/>litera<lb/> di quilla <lem n='218' type='0'/>arti la quali issu pl� <lem n='1509' type='0'/>disyava, issu combatiu<lb/> tantu con lu viciu di sua buca que issu la <lem n='1722' type='0'/>exprimia melyu ca<lb/> homu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1882'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini la <lem n='107' type='0'/>vuci sua, la quali era forti <lem n='8' type='0'/>ad audiri ca<lb/> era troppo sutili, issu la <lem n='4919' type='0'/>perdussi per <lem n='1685' type='0'/>continuu <lem n='2172' type='0'/>exerciciu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='238' type='0'/>maturu<lb/> sunu et gratu <lem n='40' type='0'/>a li aurichi. Eciandeu essendu <lem n='4452' type='0'/>defectu per<lb/> infirmitati di lu latu li forzi, li quali li <lem n='2688' type='0'/>denegau lu habitu<lb/> di lu corpu, issu se li <lem n='2687' type='0'/>impruntau da la fatiga. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1883'/>Ca issu <lem n='414' type='0'/>comprendia<lb/> multi versi in unu <lem n='5161' type='0'/>fyatari et <lem n='96' type='0'/>prufiriali <lem n='5162' type='0'/>scandenduli<lb/> <lem n='4155' type='0'/>adastatamenti e, standu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni di lu mari, issu mitigava<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='163'/>li <lem n='2801' type='0'/>strepiti di li <lem n='3482' type='0'/>inundaciuni quasi <lem n='4710' type='0'/>aluttandu con gridati<lb/> per tal que, standu <lem n='40' type='0'/>a li gridati di li <lem n='638' type='0'/>consilgi <lem n='2701' type='0'/>scumossi, issu<lb/> <lem n='621' type='0'/>usassi li soy <lem n='4538' type='0'/>acciuni indurati per <lem n='134' type='0'/>paciencia. E dicisi eciandeu<lb/> que issu <lem n='3414' type='0'/>acustumava di parlari multu et longamenti con <lem n='3098' type='0'/>petrulli<lb/> in buca per tal que la buca <lem n='2720' type='0'/>vacua fussi pl� prunta e pl�<lb/> solta <lem n='8' type='0'/>a parlari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1884'/>Issu combatiu cu la natura e <lem n='347' type='0'/>vinsila per certu<lb/> <lem n='355' type='0'/>superchandu la <lem n='284' type='0'/>malignitati sua cu la pertinacissima furtiza di<lb/> so animu. Adonca unu <lem n='5163' type='0'/>Demesteni <lem n='1914' type='0'/>filyau la <lem n='72' type='0'/>matri, et un altru<lb/> la industria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1885'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a ch� que eu <lem n='126' type='0'/>vi<supplied>n</supplied>ga <lem n='8' type='0'/>a pl� nobili actu di industria,<lb/> <lem n='3008' type='0'/>Pitagora, essendu <lem n='32' type='0'/>intratu da sua juventuti <lem n='40' type='0'/>a la perfectissima<lb/> opera per disiyu di sapiencia et, insemb<supplied>l</supplied>amenti, di ogni hunestati,<lb/> ca ogni cosa qui <lem n='2' type='0'/>divi <lem n='1090' type='0'/>perveniri <lem n='8' type='0'/>a perfectu fini per tempu<lb/> et tostu incumenza, andau in <lem n='1220' type='0'/>Egyptu <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1886'/>et, acustumatu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> lictira di quilla genti, <lem n='3292' type='0'/>incircau li <lem n='5164' type='0'/>comentarij di li sacerdoti<lb/> di li tempi passati et cannussiu li <lem n='3786' type='0'/>observancij di innumerabili<lb/> seculi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1887'/>E, da locu andandu in Persia, misisi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3119' type='0'/>ambizari<lb/> grandissima sciencia di valenti homini, da li quali per so sutili<lb/> ingeniu ambizau multu tostu li <lem n='1854' type='0'/>moti di li <lem n='2090' type='0'/>costillaciuni e<lb/> li cursi di li stelli et la virtuti et la <lem n='147' type='0'/>prosperitati di <lem n='1730' type='0'/>chascaduna<lb/> et lu lur effectu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1888'/><lem n='40' type='0'/>A la perfini navigau in <lem n='1641' type='0'/>Creti et in <lem n='5165' type='0'/>Lacedomonia<lb/> et, sguardati c'appi di lur <lem n='292' type='0'/>ligi et li lur <lem n='565' type='0'/>custumi, <lem n='923' type='0'/>disisi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu combatimentu di lu monti <lem n='3374' type='0'/>Olimpu e, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> issu avissi <lem n='162' type='0'/>dunatu grandi <lem n='5166' type='0'/>spechali di multi mayneri di sciencia<lb/> in tucta <lem n='1733' type='0'/>Grecia, qui se <lem n='256' type='0'/>maravilyava di qui nomu issu se<lb/> <lem n='2' type='0'/>divissi chamari, issu non si volsi nominari <lem n='1485' type='0'/>sayu, ca quistu<lb/> nomu i� era statu occupatu da li <formula>VIJ</formula> sagi; ma <lem n='39' type='0'/>dissi que issi<lb/> era <lem n='1241' type='0'/>amaturi di sapiencia, <lem n='723' type='0'/>z� esti in <lem n='2967' type='0'/>greciscu <lem n='111' type='0'/>filosophu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1889'/>Andau eciandeu in quilla parti di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia, la quali se <lem n='144' type='0'/>chamava<lb/> intandu la gran <lem n='1733' type='0'/>Grecia, in la quali issu apruvau li effecti di li<lb/> soy studij <lem n='8' type='0'/>a multi et <lem n='313' type='0'/>rikissimi citati. Lu focu ardenti di lu<lb/> quali plenu di reverencia <lem n='4189' type='0'/>Metapontu lu vitti cu li soy ochi,<lb/> pl� nobili et pl� claru molimentu di li soy ciniri di <lem n='3008' type='0'/>Pytagora<lb/> ca di li proprij.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='164'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1890'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1847' type='0'/>Plato, lu quali appi per sua <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='1643' type='0'/>Athene et appi<lb/> per so mastru <lem n='1552' type='0'/>Socrati, et locu et homu <lem n='2153' type='0'/>habundantissimu di<lb/> <lem n='68' type='0'/>dutrina, et <lem n='2370' type='0'/>instruttu eciandeu issu <lem n='1847' type='0'/>Plato di habundancia di<lb/> <lem n='717' type='0'/>divinu ingeniu, essendu i� <lem n='1239' type='0'/>riputatu lu pl� <lem n='1851' type='0'/>sayu homu di lu<lb/> <lem n='127' type='0'/>mundu de guisa que, si eciandeu issu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter fussi statu <lem n='923' type='0'/>dissisu<lb/> da lu <lem n='128' type='0'/>celu, non pariria que issu usassi di pl� nobili n�n di<lb/> pl� beata <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, andau in <lem n='1220' type='0'/>Egyptu <lem n='8' type='0'/>ad ambizari da li<lb/> <lem n='1238' type='0'/>preveti di quilla genti li multi et diversi <lem n='467' type='0'/>numeri di <lem n='5167' type='0'/>geometria<lb/> per observancia di celestiali rasuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1891'/>Et in quillu tempu in lu<lb/> quali li <lem n='1828' type='0'/>studiusi juvini andavanu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4480' type='0'/>rigactu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3292' type='0'/>incircari<lb/> <lem n='1553' type='0'/>Platuni, jssu, essendu <lem n='1080' type='0'/>disepulu di li vechi di <lem n='1220' type='0'/>Egyttu, andava<lb/> <lem n='641' type='0'/>circandu li <lem n='5168' type='0'/>inexplicabili ripi di lu flumu di lu <lem n='5169' type='0'/>Nilu et<lb/> la <lem n='3203' type='0'/>barbaria stisa in campi grandissimi. Per la qual cosa eu mi<lb/> <lem n='256' type='0'/>maravilyu mancu commu issu passau in <lem n='1372' type='0'/>Ytalia per tali que<lb/> issu <lem n='3119' type='0'/>ambizassi li insignamenti di <lem n='3008' type='0'/>Pytagora, da <lem n='2476' type='0'/>Arechita di <lem n='3550' type='0'/>Tarantu,<lb/> et da <lem n='2315' type='0'/>Tymeu, et da <lem n='5170' type='0'/>Ariuni in li altri <lem n='377' type='0'/>loki. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1892'/>Ca per certu<lb/> tanta virtuti di litiri, tanta habundancia da ogni parti se <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> <lem n='1369' type='0'/>colgiri per tal que <lem n='2436' type='0'/>avicindivilimenti se putissi spargiri et<lb/> <lem n='1668' type='0'/>dilatari per tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. E, murendu issu <lem n='40' type='0'/>a li <formula>LXXXJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni,<lb/> que issu avia sutta la <lem n='3259' type='0'/>capu li <lem n='467' type='0'/>numeri di <lem n='5171' type='0'/>Suffruni; et in tal<lb/> guisa, n�n eciandeu la ultima hura sua non fu <lem n='2720' type='0'/>vacua da <lem n='2172' type='0'/>exerciciu<lb/> di studiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1893'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1554' type='0'/>Democritu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu putissi habundari<lb/> di rikizi, li quali foru tanti que so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='2727' type='0'/>convitari<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='482' type='0'/>manyari <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di <lem n='1981' type='0'/>Xerses, multu <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti <lem n='162' type='0'/>dunau<lb/> lu so <lem n='197' type='0'/>patrimoniu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria, <lem n='168' type='0'/>retinendundi m<supplied>u</supplied>ltu pizula<lb/> quantitati per tal que issu putissi melyu <lem n='2106' type='0'/>vacari <lem n='40' type='0'/>a lu studiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1894'/>E<lb/> standu issu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3321' type='0'/>Athenes multi <lem n='431' type='0'/>anni, <lem n='386' type='0'/>metendu tuctu lu so tempu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad ambiza<supplied>ri</supplied> sciencia, vissi non <lem n='2264' type='0'/>cannussutu in quilla citati;<lb/> di la quali cosa issu <lem n='2678' type='0'/>arendi testimoniu in unu so vulumi. <lem n='2467' type='0'/>Sturdissi<lb/> lu animu per admiraciuni di tanta industria et per�<lb/> passa <lem n='8' type='0'/>a dir di l'altri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1895'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='5172' type='0'/>Carneades, fatigusu et continuu cavaleri di sapiencia,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='165'/>chumputi li <formula>LXXXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, ca per certu issu tantu <lem n='2143' type='0'/>phylosophau<lb/> quantu vissi, cuss� s'avia <lem n='2913' type='0'/>dunatu <lem n='1448' type='0'/>maravilyusamenti et <lem n='3138' type='0'/>dedicatu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li operi di sapiencia que, standu <lem n='40' type='0'/>a la tavula per <lem n='482' type='0'/>manyari et<lb/> pensand'<lem n='5173' type='0'/>aprofundamenti, issu si <lem n='5174' type='0'/>adiminticava lu <lem n='1346' type='0'/>mayari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1896'/>Ma<lb/> <lem n='5175' type='0'/>Melissa, la quali issu avia in locu di <lem n='276' type='0'/>mulyeri, usata intra li<lb/> soy studij non di <lem n='5176' type='0'/>impedicarlu ma di <lem n='166' type='0'/>sucurrirli <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='956' type='0'/>fami, <lem n='1224' type='0'/>adrizavali<lb/> la manu <lem n='40' type='0'/>a la scutella. Adonca la vita sua usau skittu<lb/> lu animu, ma issu era inturniatu di lu corpu commu di cosa<lb/> <lem n='1321' type='0'/>strania et vacanti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1897'/>Issu medemmi <lem n='2' type='0'/>devendu <lem n='2185' type='0'/>disputari con<lb/> <lem n='4711' type='0'/>Crispu, se purgava <lem n='4283' type='0'/>anantu cu <lem n='3067' type='0'/>eleboru <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1722' type='0'/>esprimiri pl� <lem n='1213' type='0'/>atentamenti<lb/> lu so ingeniu et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3818' type='0'/>ributari pl� agramenti quillu di<lb/> <lem n='4711' type='0'/>Crispu. Quali <lem n='1030' type='0'/>bevendi fici <lem n='1509' type='0'/>disiyari la industria <lem n='40' type='0'/>a li homini <lem n='1984' type='0'/>disiyusi<lb/> di summa laudi!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1898'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> E di quali studiu <lem n='393' type='0'/>cridimu nuy que fu <lem n='5177' type='0'/>Anaxagora, lu<lb/> quali <lem n='420' type='0'/>riturnandu <lem n='40' type='0'/>a la casa da longa <lem n='2775' type='0'/>peregrinaciuni et truvandu<lb/> li soy pussessiuni <lem n='1478' type='0'/>deserti: �Eu non fora - dis' issu -<lb/> salvu, se <lem n='2682' type='0'/>quissi non fussiru <lem n='181' type='0'/>peruti�? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1899'/><lem n='107' type='0'/>Vuci convinivili <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4351' type='0'/>incirkata<lb/> sapiencia ca, se issu avissi <lem n='88' type='0'/>mayurmenti <lem n='2106' type='0'/>vacatu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> <lem n='2038' type='0'/>cultu di li soy pussessiuni ca di lu so animu, issu siria rimasu<lb/> intra li soy casi signuri di li <lem n='447' type='0'/>cosi soy et non fora riturnatu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issi cuss� grandi <lem n='5177' type='0'/>Anaxagora.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1900'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Eu diria eciandeu que la industria di <lem n='5178' type='0'/>Anchimenides<lb/> li fussi stata <lem n='2204' type='0'/>fructuusa et utili se issa medemmi non li avissi<lb/> data et tolta la vita. Ca quandu <lem n='2607' type='0'/>Saragusa fu pilyata, <lem n='2787' type='0'/>Marcellu<lb/> avia sentutu et cannussutu que la sua victoria era stata<lb/> impedicata per li soy <lem n='4972' type='0'/>sutilitati; non pertantu issu <lem n='3641' type='0'/>adilitandusi<lb/> di lu gran sapiri di <lem n='3008' type='0'/>Pytagora fici unu <lem n='1838' type='0'/>edittu, que nullu li<lb/> facissi malu <lem n='1620' type='0'/>ripunendu quasi tantu di gloria in servari <lem n='2186' type='0'/>Archimenides<lb/> commu in pilyari <lem n='2607' type='0'/>Saragusa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1901'/>Ma issu <lem n='2186' type='0'/>Archimenidi,<lb/> <lem n='863' type='0'/>descrivendu et facendu certi <lem n='927' type='0'/>figuri di <lem n='5167' type='0'/>geometria cu <lem n='327' type='0'/>intentu<lb/> animu et cu li ochi <lem n='4679' type='0'/>calati <lem n='8' type='0'/>a terra, per troppu grandi disiyu<lb/> que issu avia di <lem n='2326' type='0'/>investigari z� que issu <lem n='641' type='0'/>circava, non <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> rispundiri <lem n='8' type='0'/>ad unu cavaleri ki l'era <lem n='32' type='0'/>intratu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3336' type='0'/>diruta in casa<lb/> et <lem n='319' type='0'/>tenenduli la spata supra la <lem n='3259' type='0'/>capu lu adimandava que homu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='166'/>fussi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1902'/>Ma <lem n='546' type='0'/>trahendu lu pulvu cu la manu: �Non sturbari, -<lb/> dis' issu - <lem n='1350' type='0'/>preguti, quisti <lem n='927' type='0'/>figuri�. Et per� fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu da lu cavaleri<lb/> qui se <lem n='953' type='0'/>critti que issu li <lem n='92' type='0'/>respondissi cuss� quasi commu<lb/> <lem n='2378' type='0'/>sprezandulu, et con lu so sangui propriu <lem n='2584' type='0'/>sturbau li <lem n='927' type='0'/>figuri di<lb/> l'<lem n='218' type='0'/>arti sua. Per la quali cosa adivinni que per unu medemmi studiu<lb/> modu li fussi stata <lem n='162' type='0'/>dunata la vita, et modu li fussi levata.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1903'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Cosa manifesta esti que <lem n='1552' type='0'/>Socrati, essendu i� <lem n='2486' type='0'/>provettu di<lb/> <lem n='485' type='0'/>etati, incumenzau di <lem n='3' type='0'/>dari opera <lem n='8' type='0'/>a sunari instrumenti di musica,<lb/> ca melyu li parsi di ambizari tardu lu usu di l'<lem n='218' type='0'/>arti ca di<lb/> nunca <lem n='349' type='0'/>sapirlu et que pocu li muntava <lem n='40' type='0'/>a lu so gran sapiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1904'/>Ma<lb/> la <lem n='992' type='0'/>acuta industria di <lem n='1552' type='0'/>Socrati da <lem n='981' type='0'/>cutanti rikizi di la sua dotrina<lb/> volsi andari <lem n='40' type='0'/>a lu vilissimu <lem n='1155' type='0'/>elementu di la rasuni di musica.<lb/> Adonca <lem n='953' type='0'/>credenduse sempri poviru <lem n='8' type='0'/>ad ambizari, issu se<lb/> fici rikissimu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1358' type='0'/>insignari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1905'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que nuy <lem n='1026' type='0'/>reducamu in unu <lem n='3302' type='0'/>munzellu quasi<lb/> tucti li exempli di la longa et di la felici industria, <lem n='5179' type='0'/>Ysocrati,<lb/> avendu <formula>LXXXXIIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, <lem n='1202' type='0'/>compossi et fici unu libru nobilissimu,<lb/> opera <lem n='155' type='0'/>chena di ardenti spiritu, <lem n='598' type='0'/>segundu issu medemmi lu<lb/> significau. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1906'/>Per la quali se manifesta que <lem n='1360' type='0'/>invechandu li <lem n='159' type='0'/>membra,<lb/> li animi di li sagi homini <lem n='41' type='0'/>retennu da intra lu fluri di la<lb/> iuventuti per beneficiu di la industria. N�n factu quistu libru<lb/> issu non muriu cuss� tostu; ananti endi <lem n='3858' type='0'/>percip� <formula>V</formula> <lem n='431' type='0'/>anni<lb/> <lem n='403' type='0'/>fruttu di grand'admiraciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1907'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Mancu fu di <lem n='485' type='0'/>etati la vita di <lem n='2570' type='0'/>Crisippu, ma non pertantu<lb/> issa non fu di pocu <lem n='1331' type='0'/>spaciu. Ca standu <lem n='40' type='0'/>a li <formula>LXXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, issu<lb/> lassau <lem n='2681' type='0'/>incumenzatu et non chumputu unu vulumi, <lem n='5180' type='0'/>Ciotikoti,<lb/> di grandissima <lem n='4972' type='0'/>sutilitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1908'/>Lu studiu di lu quali tantu <lem n='145' type='0'/>sustinni<lb/> di opera et di fatiga <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1358' type='0'/>insignari li <lem n='5181' type='0'/>documenti di lu so<lb/> ingeniu que <lem n='8' type='0'/>a ben <lem n='138' type='0'/>cannussiri li <lem n='447' type='0'/>cosi li quali issu scrissi avi misteri<lb/> longa vita.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='167'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1909'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu <lem n='8' type='0'/>a ti, <lem n='3994' type='0'/>Cleanti, lu quali <lem n='3119' type='0'/>ambizasti con s� grandi<lb/> <lem n='2506' type='0'/>travalyu et insignasti cuss� <lem n='4225' type='0'/>pertinacimenti la tua sapiencia,<lb/> la divinitati di issa la industria ti sguardau. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que tu, essendu juvini, <lem n='219' type='0'/>guadagnavi con que tu putissi <lem n='1225' type='0'/>sustentari<lb/> la vita tua lu jornu <lem n='8' type='0'/>ad audiri et ambizari li amagistramen<supplied>ti</supplied><lb/> di <lem n='2570' type='0'/>Crisippi, lu quali insignau li soy <lem n='1080' type='0'/>discipuli con attenta sullicitudini<lb/> fin <lem n='40' type='0'/>a li <formula>LXXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1910'/>Ca per <lem n='2140' type='0'/>dubla fatiga tu occupasti lu<lb/> <lem n='1331' type='0'/>spaciu di unu seculu, lassandu in <lem n='725' type='0'/>dubiu qual tu fusti melyuri<lb/> oy discipulu oy mastru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1911'/><formula>20</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu <lem n='4272' type='0'/>Sophocles appi gluriusu combatimentu cu<lb/> la natura di li <lem n='447' type='0'/>cosi cuss� benignamenti <lem n='162' type='0'/>dunandu quilli soy <lem n='137' type='0'/>maravilyusi<lb/> operi commu issu <lem n='3083' type='0'/>liberalimenti avia misu lu tempu<lb/> so <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3119' type='0'/>ambizarli. Ca issu <lem n='508' type='0'/>vissu apressu di <formula>C</formula> <lem n='431' type='0'/>anni et quandu<lb/> issu era i� apressu di la morti, issu scrissi una <lem n='1750' type='0'/>favula, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1912'/>la quali<lb/> sula <lem n='120' type='0'/>potti levari tucta la gloria di li poeti qui <lem n='1374' type='0'/>studiavanu in<lb/> z�. E so filyu <lem n='5182' type='0'/>Sophon, vulendu que z� sapissiru quilli qui <lem n='126' type='0'/>vinirianu<lb/> apressu, fici <lem n='2407' type='0'/>sculpiri <lem n='40' type='0'/>a lu so <lem n='854' type='0'/>molymentu z� que eu<lb/> <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='674' type='0'/>cuntatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1913'/><formula>21</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1960' type='0'/>Symonides lu poeta se <lem n='1103' type='0'/>gluria et <lem n='4396' type='0'/>avanta que <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <formula>LXXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, et insignau versi, et dissisi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2185' type='0'/>disputari in issi; n�n<lb/> fu cosa <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili que issu <lem n='3858' type='0'/>percipissi <lem n='850' type='0'/>delectaciuni longamenti<lb/> di lu so ingeniu, con <lem n='2387' type='0'/>z� si cosa que issu la <lem n='2' type='0'/>divia <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> usarla <lem n='669' type='0'/>perpetuamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1914'/><formula>22</formula><g ref='weak'>.</g> Ca <lem n='4527' type='0'/>Solon di quanta industria issu sia statu <lem n='1658' type='0'/>inflammatu<lb/> issu lu significa per soy versi per li quali issu dici que, <lem n='3119' type='0'/>ambizandu<lb/> <lem n='494' type='0'/>continuamenti, issu <lem n='1360' type='0'/>invechava e <lem n='792' type='0'/>confirmau z� <lem n='40' type='0'/>a lu ultimu<lb/> jornu di la vita sua. Ca issu standu <lem n='40' type='0'/>a lu lectu et certi soy<lb/> amici essendu vinuti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1953' type='0'/>visitarlu, et avendu intra di loru disputaciuni<lb/> supra una cosa, <lem n='1458' type='0'/>alzava la <lem n='3259' type='0'/>capu quasi i� <lem n='662' type='0'/>opressa da la<lb/> morti <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1915'/>et adimandatu per que avia issu factu z�, issu rispusi:<lb/> �<lem n='8' type='0'/>A <lem n='772' type='0'/>z� que quandu eu avir� saputu quistu di que vuy <lem n='2185' type='0'/>disputati,<lb/> qualuncata cosa sia, eu moyra�. Per certu, la pigricia fora<lb/> passata et issuta di homini, se issi <lem n='32' type='0'/>intrassiru <lem n='40' type='0'/>a la vita con quillu<lb/> animu con lu quali <lem n='4527' type='0'/>Solon end'<lem n='412' type='0'/>issiu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='168'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1916'/><formula>23</formula><g ref='weak'>.</g> E commu fu eciandeu <lem n='4018' type='0'/>industriusu <lem n='4532' type='0'/>Temistocles, lu<lb/> quali, essendu occupatu <lem n='8' type='0'/>a multi <lem n='447' type='0'/>cosi, <lem n='4853' type='0'/>nientimenu issu <lem n='414' type='0'/>comprisi<lb/> per memoria tucti li nomi di li soy citadini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1917'/>E per summa iniquitati<lb/> loru cachatu di la <lem n='480' type='0'/>patria et constrittu di fugiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1981' type='0'/>Serses,<lb/> lu quali issu avia vinchutu un pocu ananti, anti que issu se<lb/> <lem n='5183' type='0'/>aripresentassi <lem n='8' type='0'/>ad issu, ambizau <lem n='8' type='0'/>a parlari <lem n='5184' type='0'/>persiscu, per tali que<lb/> issu, avendu aquistata la <lem n='1348' type='0'/>recommendaciuni di <lem n='1981' type='0'/>Serses con gran<lb/> fatiga, issu <lem n='304' type='0'/>aiungissi <lem n='40' type='0'/>a li aurichi di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi lu familiari et <lem n='4042' type='0'/>consuetu<lb/> sunu di <lem n='107' type='0'/>vuci.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1918'/><formula>24</formula><g ref='weak'>.</g> La laudi di li quali <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2776' type='0'/>industrij di <lem n='4532' type='0'/>Temistocles <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi se la parteru intra di loru: <lem n='5185' type='0'/>Cirus <supplied><g ref='ell'/></supplied>, <lem n='3119' type='0'/>ambizandu li lingui<lb/> di <formula>XXIJ</formula> <lem n='229' type='0'/>maneri di genti qui eranu suta d'issu, quillu per tal<lb/> que issu putissi parlari <lem n='8' type='0'/>a quilli <lem n='40' type='0'/>a li quali issu signuriava senza<lb/> nullu interpreti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1919'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIIJ</formula>, di lu <lem n='330' type='0'/>ociu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1920'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='330' type='0'/>ociu, lu quali <lem n='121' type='0'/>pari qui sia multu <lem n='357' type='0'/>contrariusu <lem n='40' type='0'/>a la industria<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a lu studiu, se <lem n='2' type='0'/>divi modu <lem n='3685' type='0'/>suttaiungiri: non quillu<lb/> per lu quali la virtuti <lem n='5186' type='0'/>invanissi, ma quillu per lu quali issa esti<lb/> <lem n='1871' type='0'/>recreata. Ca lu primu esti da <lem n='160' type='0'/>skiffari eciandeu <lem n='40' type='0'/>a li homini pigri,<lb/> ma l'altru <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati esti da essiri <lem n='1509' type='0'/>disiyatu eciandeu da<lb/> li homini <lem n='2500' type='0'/>valurusi: <lem n='8' type='0'/>a quilli per tal que issi non vivanu disarmati<lb/> di virtuti, et <lem n='8' type='0'/>a quisti per tal que per <lem n='5187' type='0'/>intermissiuni di fatiga<lb/> oy per <lem n='74' type='0'/>riposu issi siannu pl� <lem n='1061' type='0'/>vigurusi <lem n='8' type='0'/>a fatigari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1921'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Lu parichu di <lem n='861' type='0'/>verasa amistati, <lem n='1825' type='0'/>Scipio et <lem n='4374' type='0'/>Leliu, coniunti<lb/> intra di loru s� pir <lem n='2700' type='0'/>vinculu d'amuri commu per compagnia<lb/> di tucti li virtuti, commu issi cu <lem n='1881' type='0'/>eguali passu andavanu lu caminu<lb/> di la vita attiva, cuss� eciandeu s'<lem n='119' type='0'/>acurdavannu <lem n='898' type='0'/>comunimenti<lb/> eciandeu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='5187' type='0'/>intermissiuni di lu animu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1922'/>Ca cosa manifesta<lb/> esti que issi, standu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5188' type='0'/>Gyeta et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5189' type='0'/>Lauretu, andavanu <lem n='2601' type='0'/>sulazandu<lb/> per la marina, <lem n='539' type='0'/>aculyendu <lem n='5190' type='0'/>cozzuli et <lem n='5191' type='0'/>buvalachi; e <lem n='2627' type='0'/>Publiu<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu <lem n='39' type='0'/>dissi multi <lem n='440' type='0'/>fiati que issu avia audutu z� da <lem n='3912' type='0'/>Scevula<lb/> so soceru, lu quali era statu <lem n='2163' type='0'/>generiu di <lem n='5192' type='0'/>Leviu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='169'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1923'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5193' type='0'/>Sevola, lu quali fu certissimu testimoniu di la <lem n='1534' type='0'/>ripusata<lb/> remissiuni, lo dicisi que <lem n='2350' type='0'/>ottimamenti <lem n='248' type='0'/>jucau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2105' type='0'/>palla,<lb/> per� ca issu avia acustumatu di remittiri lu animu so fatigatu<lb/> di li ministerij di la <lem n='532' type='0'/>curti. Eciandeu dicisi que <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='440' type='0'/>fiati issu<lb/> vacava <lem n='8' type='0'/>a iucari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='823' type='0'/>scaki et <lem n='8' type='0'/>a tavuli, quandu issu avia ben ordinati<lb/> li rasuni di li citadini et li cerimonij di li <lem n='394' type='0'/>dei. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1924'/>Ca commu<lb/> issu <lem n='2985' type='0'/>ripresentava <lem n='3912' type='0'/>Scevola in li <lem n='447' type='0'/>cosi principali et <lem n='861' type='0'/>virasi, cuss� facia<lb/> commu homu in li ioki di la scena per� ca la natura di li<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi non lassa essiri lu homu <lem n='5194' type='0'/>suffirenti di <lem n='1685' type='0'/>continua fatiga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1925'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> E z� vitti ben quillu <lem n='40' type='0'/>a lu quali nulla parti di phylosophya<lb/> fu <lem n='118' type='0'/>oscura, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='1552' type='0'/>Socrates; et inper� issu non si <lem n='87' type='0'/>virgugnau<lb/> intandu quandu issu, mittendu la canna <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='1770' type='0'/>cossi<lb/> et iucandu con li soy <lem n='3255' type='0'/>pizulilli filyoli, <lem n='2313' type='0'/>Alcibiades se nde fici<lb/> gabbu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1926'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3239' type='0'/>Homeru, poeta di celestial ingeniu, non sentiu<lb/> <lem n='3172' type='0'/>altramenti, <lem n='1353' type='0'/>acunzandu li <lem n='2545' type='0'/>sunuri <lem n='1600' type='0'/>cordi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='541' type='0'/>furtissimi <lem n='20' type='0'/>mani<lb/> di <lem n='1571' type='0'/>Achilles, per tal que issu <lem n='5195' type='0'/>relassassi la loru <lem n='5196' type='0'/>cavalarusa furtiza<lb/> cun <lem n='874' type='0'/>mansuetu studiu di paci.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1927'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 9</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IX</formula>, quanta sia la virtuti di la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1928'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu putiri di la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que nuy vidimu<lb/> apertamenti que issu vali multu, non pertantu <lem n='375' type='0'/>convenisi di <lem n='697' type='0'/>recannussiri<lb/> sutta proprij essempli per tal que li soy virtuti sianu<lb/> pl� <lem n='393' type='0'/>creduti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1929'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Destructi li <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, lu populu, <lem n='3439' type='0'/>desacurdandusi<lb/> da li <lem n='2190' type='0'/>senaturi, <lem n='888' type='0'/>assetausi armatu apressu la riva di lu flumi <lem n='5197' type='0'/>Anieni<lb/> in lu monti que se chama Sacru. Et era intandu non skittu<lb/> laydu, ma <lem n='4626' type='0'/>miserrimu lu statu di la republica, essendu partuta<lb/> da lu Senatu so <lem n='410' type='0'/>capu tucta l'altra parti per <lem n='2707' type='0'/>pestelenciusu<lb/> <lem n='215' type='0'/>scandalu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1930'/>e se <lem n='2622' type='0'/>Valeriu con sua <lem n='2940' type='0'/>eloquencia non ci avissi <lem n='166' type='0'/>succursu,<lb/> la speranza di <lem n='981' type='0'/>cutantu imperiu seria stata <lem n='2866' type='0'/>dirupata<lb/> in lu so <lem n='190' type='0'/>nassimentu. Ca <lem n='2682' type='0'/>quissu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu, videndu lu populu qui<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='170'/>s'<lem n='864' type='0'/>alegrava pachiscamenti di <lem n='43' type='0'/>nova et non <lem n='3060' type='0'/>acustumata libertati,<lb/> <lem n='1993' type='0'/>revucandulu per so bellu parlari <lem n='8' type='0'/>a melyuri et <lem n='8' type='0'/>a pl� sani <lem n='638' type='0'/>consilgi,<lb/> lu <lem n='1567' type='0'/>sutamisi <lem n='40' type='0'/>a lu Senatu: <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='1567' type='0'/>suttamisi et iunsi <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Adonca <lem n='40' type='0'/>a li belli paroli <lem n='3' type='0'/>dederu locu la <lem n='372' type='0'/>ira, la <lem n='2746' type='0'/>commociuni<lb/> et li armi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1931'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> La quali <lem n='2940' type='0'/>eloquencia eciandeu <lem n='3312' type='0'/>devitau et diffisi li spati<lb/> di <lem n='3228' type='0'/>Mariu et di <lem n='3298' type='0'/>Cinna qui <lem n='5198' type='0'/>arazavanu di disiyu di <lem n='296' type='0'/>spandiri lu<lb/> sangui civili. Ca, mandati que foru da li <lem n='199' type='0'/>crudelissimi <lem n='685' type='0'/>duca<lb/> certi cavaleri <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, sturduti di lu so parlari,<lb/> li spati, i� tratti oy <lem n='5199' type='0'/>branduti et <lem n='5200' type='0'/>maniati, li <lem n='1159' type='0'/>remiseru <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> lur <lem n='2013' type='0'/>vagini <lem n='2720' type='0'/>vacui di sangui. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1932'/>Li quali partendusi, <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu,<lb/> ca issu sulu non avia <lem n='872' type='0'/>pruvata la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia di <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='3190' type='0'/>Antoniu, <lem n='263' type='0'/>ubediu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='199' type='0'/>crudeli imperiu di li <lem n='685' type='0'/>duca per <lem n='199' type='0'/>crudelissimu<lb/> ministeriu. Adonca commu <lem n='398' type='0'/>pensirimu nuy que sia statu<lb/> bellu <lem n='5201' type='0'/>parleri quillu lu quali eciandeu nullu di li inimici<lb/> suffersi d'<lem n='1074' type='0'/>aucidirilu, lu quali sulamenti vulissi mittiri li soy<lb/> aurichi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='177' type='0'/>audirilu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1933'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu divu <lem n='3313' type='0'/>Juliu, lu quali commu fu di celestiali<lb/> divinitati, cuss� fu eciandeu perfettissima <lem n='2878' type='0'/>furtiliza di ingeniu,<lb/> <lem n='1722' type='0'/>expressi propriamenti la virtuti di la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1934'/>Dicendu<lb/> di lu quali, poy que nuy avimu fatta <lem n='123' type='0'/>menciuni, per� ca eu<lb/> non ci puria aiungiri nullu <lem n='454' type='0'/>essemplu <lem n='3035' type='0'/>dumesticu mayuri, <lem n='524' type='0'/>andimu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a ricuntari di li furisteri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1935'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Dicisi que <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu appi tantu <lem n='618' type='0'/>valuri in parlari que li<lb/> Athenisi, prisi per sua bella oraciuni, li <lem n='1503' type='0'/>concessiru lu regali<lb/> imperiu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que da la parti contraria <lem n='4527' type='0'/>Solon, <lem n='2468' type='0'/>amantissimu<lb/> di la <lem n='480' type='0'/>patria, se <lem n='350' type='0'/>sfurzava; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1936'/>ma li <lem n='2919' type='0'/>arengari di l'unu eranu<lb/> pl� salutiferi et di l'altru eranu ditti cun mayur <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> Per la quali cosa adivinni que la antiqua prudentissima<lb/> citati <lem n='3683' type='0'/>preferiu la servituti <lem n='40' type='0'/>a la libertati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1937'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3650' type='0'/>Pericles, per felicissimi acrissime<supplied>n</supplied>ti di natura<lb/> instructu et multu <lem n='5202' type='0'/>amelyuratu <lem n='54' type='0'/>sut' <lem n='5177' type='0'/>Anaxagora so mastru per<lb/> summu studiu, <lem n='94' type='0'/>inpossi iugu di servituti <lem n='40' type='0'/>a li liberi <lem n='1476' type='0'/>colli di <lem n='1643' type='0'/>Athene;<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='171'/>ca issu <lem n='149' type='0'/>menau quilla citati et <lem n='1565' type='0'/>vultaula commu li <lem n='429' type='0'/>plaqui.<lb/> Et i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata issu parlassi contra la vuluntati<lb/> di lu populu, la parola sua nienti <lem n='3729' type='0'/>menu era <lem n='620' type='0'/>alegra et <lem n='3343' type='0'/>popularisca.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1938'/>Adonca la maldicenti lingua di la vecha <lem n='1695' type='0'/>comedia, i�<lb/> sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issa <lem n='1509' type='0'/>disyava di abatiri la virtuti di <lem n='3650' type='0'/>Pericles, non<lb/> pertantu issu <lem n='405' type='0'/>confessava que in li soy labri <lem n='5203' type='0'/>hintava unu <lem n='782' type='0'/>dulzuri<lb/> di parlari qui era pl� <lem n='542' type='0'/>dulci ca <lem n='1930' type='0'/>meli; et dicia que in li<lb/> <lem n='1392' type='0'/>curagi di quilli qui lu <lem n='177' type='0'/>audianu rimanianu commu uni <lem n='5204' type='0'/>aguliuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1939'/>Dicisi que cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que unu homu multu vechu fussi<lb/> presenti <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='2919' type='0'/>aringari di <lem n='3650' type='0'/>Pericles, qui era intandu multu<lb/> juvini, et issu standu juvini avia audutu <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu i� <lem n='5205' type='0'/>decrepitu<lb/> <lem n='2919' type='0'/>aringari, non si <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='280' type='0'/>astiniri que issu non <lem n='574' type='0'/>cridassi qui<lb/> quillu citadinu era corpu mortu per� que lu so <lem n='2919' type='0'/>aringari era<lb/> multu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2919' type='0'/>aringari di <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1940'/>N� <lem n='688' type='0'/>inganau quillu<lb/> homu n�n lu pensamentu di lu parlari n� lu aguriu di li <lem n='565' type='0'/>costumi;<lb/> ca, que differencia fu intra <lem n='1918' type='0'/>Pisistratu et <lem n='3650' type='0'/>Periclen, si<lb/> non que quillu <lem n='3135' type='0'/>sarciu la tyrannia armatu et quistu senza armi?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1941'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Quantu <lem n='393' type='0'/>cridimu nuy que valsi <lem n='933' type='0'/>Heresia <lem n='5206' type='0'/>Cyrenaycu phylosophu?<lb/> Lu quali cuss� <lem n='2985' type='0'/>representava li mali di quista vita<lb/> que, <lem n='3319' type='0'/>insetata la lur ymagini intra lu cori di li audituri, <lem n='8' type='0'/>a<lb/> multi ingenerava vuluntati di <lem n='1509' type='0'/>disiyari la morti; et inper� li<lb/> fu diffisu per parti di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1559' type='0'/>Tolomeu que issu non predicassi<lb/> pl� di quista materia.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1942'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 10</head>Cap<sic>.</sic> <formula>X</formula>, quantu sia di utilitati in ben pronunciari et<lb/> in lu convinivili motu di lu corpu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1943'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li ornamenti di <lem n='2940' type='0'/>eloquencia <lem n='3866' type='0'/>consistinu in ben pronunciari<lb/> et in convinivili motu di lu corpu, di li quali quandu<lb/> homu end'esti ben instructu <lem n='2491' type='0'/>assalta li homini in tri mayneri,<lb/> <lem n='2511' type='0'/>invadendu lu lur animu per issa la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia et <lem n='162' type='0'/>dunandu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a l'unu di li <lem n='31' type='0'/>duy, <supplied>lu bel pronunciari, lu convinivili motu<lb/> di lu corpu,</supplied> <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1118' type='0'/>adulciri li aurichi et l'altru lu <lem n='1118' type='0'/>adulciri li ochi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1944'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per tal que <lem n='46' type='0'/>fachamu <lem n='935' type='0'/>fidi di nostru propositu, <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='172'/><lem n='3124' type='0'/>Graccu, essendu juvini di pl� felici <lem n='2940' type='0'/>eloquencia ca di propositu,<lb/> ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa ki per lu so <lem n='862' type='0'/>ardentissimu ingeniu issu<lb/> <lem n='120' type='0'/>putia optimamenti diffindiri la republica, issu <lem n='5207' type='0'/>spiatatamenti la<lb/> volsi <lem n='5208' type='0'/>inturbulari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1945'/>Quanti volti issu <lem n='2919' type='0'/>aringau, issu appi da retu<lb/> di s� unu servu instructu di <lem n='218' type='0'/>arti di musica, lu quali <lem n='2553' type='0'/>occultamenti<lb/> con un <lem n='2888' type='0'/>canolu d'avoliu li <lem n='910' type='0'/>furmava li modi di <lem n='3018' type='0'/>pronuncciari,<lb/> oy <lem n='2229' type='0'/>incitandu quilli qui eranu troppu <lem n='3356' type='0'/>remissi, oy <lem n='2081' type='0'/>revucandu<lb/> quilli qui eranu <lem n='4340' type='0'/>concitati pl� di so drittu. Ca lu <lem n='819' type='0'/>culuri<lb/> e lu <lem n='2019' type='0'/>impetu di lu parlari non lu lassava essiri <lem n='627' type='0'/>actentu <lem n='3654' type='0'/>estimaturi<lb/> di quistu <lem n='112' type='0'/>temperamentu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1946'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu, eciandeu <lem n='393' type='0'/>credendu que multu gran<lb/> putiri era <lem n='1620' type='0'/>ripostu in belli movimenti di lu corpu, issu misi<lb/> quasi pl� di studiu in <lem n='1835' type='0'/>travalyari in z� ca in issa la <lem n='2940' type='0'/>eloquencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1947'/>Adonca tu non <lem n='349' type='0'/>sapirissi se pl� <lem n='3608' type='0'/>dissiyusamenti <lem n='2130' type='0'/>concurrissiru la<lb/> genti <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2629' type='0'/>audirlu, oy <lem n='8' type='0'/>ad vidirlu; in tal guisa servia lu <lem n='1626' type='0'/>aspectu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li paroli di lu aringaturi et li paroli servianu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1626' type='0'/>aspectu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1948'/>Certa cosa esti que <lem n='180' type='0'/>Esopu et <lem n='5159' type='0'/>Rossiu, li quali foru peritissimi<lb/> in <lem n='218' type='0'/>arti di ioki, quandu <lem n='102' type='0'/>parlavannu stavannu con li <lem n='733' type='0'/>coruni in<lb/> testa per tal que issi <lem n='1839' type='0'/>ripurtassiru in la scena li <lem n='4729' type='0'/>gesti <lem n='2087' type='0'/>adimandati<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1949'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3347' type='0'/>Cicero significau in quillu so parlari, lu<lb/> quali issu appi et fici per li <lem n='1791' type='0'/>Franciski, quantu di utilitati sia<lb/> in <lem n='1482' type='0'/>ambiduy li <lem n='447' type='0'/>cosi di li quali nuy parlamu, <lem n='2713' type='0'/>rimpruzandu <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5102' type='0'/>Callidiu <lem n='1443' type='0'/>accusaturi. Que issu, <lem n='554' type='0'/>affirmandu di pruvari<lb/> que lu veninu era aparichatu <lem n='8' type='0'/>ad issu da lu <lem n='1442' type='0'/>accusatu per testimonij,<lb/> per instrumenti et per <lem n='183' type='0'/>turmentari, issu usau di <lem n='3356' type='0'/>remissu<lb/> vultu et di <lem n='107' type='0'/>vuci infirma et <lem n='1128' type='0'/>debili et di solta maynera di parlari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1950'/>Et insemblamenti <lem n='1726' type='0'/>scupersi lu viciu di lu avucatu et <lem n='304' type='0'/>aiunsinci<lb/> argumenti di la causa qui se perdia, <lem n='2927' type='0'/>concludendu tuctu quistu<lb/> locu in quista guisa: �Quistu cutal <lem n='1057' type='0'/>acusari di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5102' type='0'/>Callidiu<lb/> esti di homu qui si sforza di <lem n='2002' type='0'/>fingiri�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1951'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Consimili fu <lem n='8' type='0'/>a quistu lu iudiciu di <lem n='2975' type='0'/>Demostenes. Ca unu<lb/> homu, adimandandu que cosa esti <lem n='2306' type='0'/>efficacissima in parlari, rispusi<lb/> issu: <hi rend='italic'><lem n='5209' type='0'/>Ity <lem n='5210' type='0'/>Tyos</hi>. <lem n='40' type='0'/>A la perfin adimandatu ancura la segunda<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='173'/>fiata et eciandeu la terza rispusi quillu medemmi, confessandu<lb/> que quasi lu parlari tuctu stava in z�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1952'/>Adonca <lem n='818' type='0'/>drictamenti<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='5211' type='0'/>Eschines, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que per una iniuria qui<lb/> l'era stata facta da li judici issu avissi lassati <lem n='1643' type='0'/>Athene et andatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2699' type='0'/>Rodu et essendu locu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4986' type='0'/>preheri di tucta la citati issu<lb/> avissi recitata inprimamenti una sua oracioni incontra <lem n='5212' type='0'/>Thesifonti<lb/> et da poy end'avissi recitata un'altra di <lem n='2975' type='0'/>Demostenes per<lb/> issu medemmi <lem n='5212' type='0'/>Thessifonti, <lem n='2944' type='0'/>amaravilya<supplied>n</supplied>dusi tucti e di l'una<lb/> <lem n='2940' type='0'/>eloquencia et di l'altra, ma pl� di quilla di <lem n='2975' type='0'/>Demostenes: �et<lb/> que seria - diss' issu - se vuy lu <lem n='15' type='0'/>avissini audutu?�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1953'/><lem n='981' type='0'/>Cutantu<lb/> avucatu et modu cuss� <lem n='357' type='0'/>contrariusu <lem n='1496' type='0'/>adversariu cuss� sguardau la<lb/> virtuti et lu arduri di so inimicu que issu <lem n='39' type='0'/>dissi que issu era<lb/> pocu convinivili lecturi di li soy scripti, per� ca issu avia pruvatu<lb/> lu multu agru <lem n='655' type='0'/>viguri di li ochi soy, lu terribili vultu, lu<lb/> <lem n='722' type='0'/>pondu ben <lem n='3072' type='0'/>adaptatu <lem n='8' type='0'/>a chascuna parola, lu sonu di lu <lem n='107' type='0'/>vuci, li<lb/> <lem n='2306' type='0'/>efficacissimi <lem n='143' type='0'/>muvimenti di lu corpu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1954'/>Adonca i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la sua opera nulla cosa se possa iungiri, non pertantu in <lem n='2975' type='0'/>Demosteni<lb/> enci manca, per� ca issu se legi et non se audi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1955'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 11</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XJ</formula>, commu su grandi li <lem n='1497' type='0'/>effetti di li <lem n='218' type='0'/>arti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1956'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu ser� cosa manifesta <lem n='697' type='0'/>recannussiri que li effecti<lb/> di li <lem n='218' type='0'/>arti potinu fari <lem n='653' type='0'/>alcuna utilitati, et commu da lu intuctu<lb/> siannu <lem n='4250' type='0'/>apensati utilimenti. E <lem n='447' type='0'/>cosi digni da <lem n='427' type='0'/>aricurdari se <lem n='1620' type='0'/>repunirannu<lb/> in claru et lucenti locu, et la fatiga in <lem n='213' type='0'/>manifestari quisti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi non <lem n='2916' type='0'/>amancar� di so fructu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1957'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Lu studiu di <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu <lem n='3010' type='0'/>Gallu, lu quali fu grandi in <lem n='453' type='0'/>reciviri<lb/> ogni maynera di lictiri, <lem n='3699' type='0'/>prufitau multu <lem n='40' type='0'/>a la republica. Ca<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi ligatu in la <lem n='75' type='0'/>guerra di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2788' type='0'/>Paulu<lb/> <lem n='4171' type='0'/>inscontra lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3220' type='0'/>Perses et, essendu una nocti <lem n='878' type='0'/>serina, avissi<lb/> <lem n='2322' type='0'/>scurata la luna et lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu nostru fussi statu <lem n='1811' type='0'/>spaventatu di<lb/> quilla <lem n='2737' type='0'/>eclipsi commu di <lem n='199' type='0'/>crudili monstru, et per� avia perduta<lb/> la <lem n='4054' type='0'/>confidencia di combatiri cu lu inimicu, issu <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu disputandu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='174'/>di la rasuni di lu <lem n='128' type='0'/>celu et di la natura di li stelli lu mandau<lb/> alegri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>cumbatiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1958'/>Adonca li liberali studij di <lem n='3061' type='0'/>Sulpiciu<lb/> ficiru via <lem n='8' type='0'/>a quilla grandissima victoria di <lem n='2788' type='0'/>Paulu; ca, si issu non<lb/> avissi vinchuta la <lem n='571' type='0'/>pagura di li nostri cavaleri, lu imperaduri<lb/> non aviria pututu vinciri li inimici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1959'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la sapiencia di <lem n='5213' type='0'/>Spuriana in <lem n='3463' type='0'/>consecutari li <lem n='3303' type='0'/>munestamenti<lb/> di li <lem n='394' type='0'/>dei apparsi pl� <lem n='2306' type='0'/>efficaci ca non volsi la nostra<lb/> citati. Issu avia dictu per modu di <lem n='3076' type='0'/>adivinalya <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar<lb/> que issu se guardassi li proximi <formula>XXX</formula> iorni commu multu <lem n='217' type='0'/>periculusi<lb/> et murtali lu ultimu di li quali era lu <lem n='5214' type='0'/>ydu di marzu;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1960'/>et essendu illi <lem n='1482' type='0'/>ambiduy vinuti <lem n='5215' type='0'/>casualimenti <lem n='40' type='0'/>a la casa di <lem n='5216' type='0'/>Calvinu<lb/> <lem n='3275' type='0'/>Domiciu per lur servicij, Cesar <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3316' type='0'/>Spurinna: �E que <lem n='349' type='0'/>say?<lb/> j� vinni lu <lem n='5214' type='0'/>ydu di marzu!�. Rispusi <lem n='3316' type='0'/>Spurinna: �E tu que<lb/> <lem n='349' type='0'/>say? ancora non esti illu passatu!�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1961'/>Lu unu di li <lem n='31' type='0'/>duy, <lem n='723' type='0'/>z� est<lb/> Cesar, avia i� gittata la <lem n='571' type='0'/>pagura commu que era passatu lu tempu,<lb/> l'altru se pensau que eciandeu la ultima parti di quillu<lb/> tempu non era <lem n='2720' type='0'/>vacua da <lem n='571' type='0'/>pagura. E <lem n='5217' type='0'/>macardeu ananti avissi lu<lb/> aguru inganatu lu <lem n='3125' type='0'/>agureru, ca la <lem n='912' type='0'/>securitati avissi inganatu lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri di la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1962'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma modu <lem n='3292' type='0'/>incirkimu li ingenij di <lem n='1372' type='0'/>Ytalya. Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que subitamenti essendu <lem n='2200' type='0'/>obscuratu lu suli et standu <lem n='1643' type='0'/>Athene<lb/> <lem n='1015' type='0'/>cuverta di tenebri <lem n='4564' type='0'/>inusitati commu in una <lem n='2207' type='0'/>sulitudini et <lem n='393' type='0'/>credendu<lb/> que per quistu signali lur fussi <lem n='310' type='0'/>denunctiata da lu <lem n='128' type='0'/>celu<lb/> la lur destruciuni, <lem n='3650' type='0'/>Pericles se fici in mezu di loru et <lem n='2185' type='0'/>disputau<lb/> et <lem n='213' type='0'/>manifestau quilli <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali issu avia <lem n='3119' type='0'/>ambizati da <lem n='5177' type='0'/>Anaxagora<lb/> so mastru, di lu motu di lu sulu et di la luna; n� suffersi<lb/> <lem n='3650' type='0'/>Pericles que li soy citadi avissiru pl� <lem n='571' type='0'/>pagura.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1963'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quantu di dignitati pensamu nuy que <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='218' type='0'/>arti, lu quali volsi essiri <lem n='1094' type='0'/>depintu skittu da unu qui<lb/> avia nomu <lem n='5218' type='0'/>Pelles; e volsi essiri <lem n='2407' type='0'/>sculpitu oy <lem n='1115' type='0'/>ymaginatu sulamenti<lb/> da <lem n='5219' type='0'/>Lisippu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='175'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1964'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2502' type='0'/>Vulcanu <lem n='2393' type='0'/>fabricatu per li <lem n='20' type='0'/>mani di <lem n='5220' type='0'/>Archimenes <lem n='2467' type='0'/>sturdissi<lb/> tucti quilli qui lu <lem n='443' type='0'/>videnu; ca intra tucti li altri indicij di perfectissima<lb/> <lem n='218' type='0'/>arti li quali <lem n='121' type='0'/>parenu in quilla statua, quillu eciandeu<lb/> esti multu <lem n='137' type='0'/>maravilyusu que issu sta commu andandu <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti<lb/> <lem n='1860' type='0'/>cuprendusi cu la sua vestimenta di non pariri <lem n='880' type='0'/>zoppu;<lb/> per tal que non li sia <lem n='2713' type='0'/>rimpruchatu, quillu <lem n='916' type='0'/>defectu lu representa<lb/> multu <lem n='5221' type='0'/>artificiusamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1965'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='276' type='0'/>mulyer di lu quali <lem n='5222' type='0'/>Vultanu <lem n='5223' type='0'/>Praxiteus la fici<lb/> di unu <lem n='2846' type='0'/>marmuru commu <lem n='1053' type='0'/>viva et <lem n='5224' type='0'/>lucaula in lu templu di<lb/> li <lem n='5225' type='0'/>Enidij e per la sua beliza issa non fu <lem n='195' type='0'/>secura da lu <lem n='806' type='0'/>luxuriusu<lb/> et carnali <lem n='2422' type='0'/>abrazamentu di unu homu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1966'/>Per la quali cosa pl�<lb/> esti da <lem n='2095' type='0'/>escusari unu cavallu lu quali, videndu una <lem n='1068' type='0'/>iumenta <lem n='1130' type='0'/>pinta,<lb/> si smossi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='4991' type='0'/>hinniri; et eciandeu certi cani videndu unu<lb/> cani <lem n='1130' type='0'/>pintu se smossiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='212' type='0'/>latrari incontra d'illu, et unu tauru<lb/> fu constrittu <lem n='8' type='0'/>a muntari una vacca di rami qui era <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2607' type='0'/>Saragusa<lb/> per <lem n='4335' type='0'/>irritame<supplied>n</supplied>tu di troppu grandi <lem n='171' type='0'/>similitudini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1967'/>Ca per que<lb/> ne <lem n='256' type='0'/>maravilyarimu nuy se li animali, li quali non <lem n='16' type='0'/>�nnu rasuni,<lb/> sianu stati inganati da l'<lem n='218' type='0'/>arti, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que nuy viyamu<lb/> que lu <lem n='2223' type='0'/>sacrilegiu desideriu carnali fu smossu et <lem n='2229' type='0'/>incitatu da la<lb/> <lem n='298' type='0'/>muta figura di una petra?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1968'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 12</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIJ</formula>, que sunnu certi <lem n='447' type='0'/>cosi li quali<lb/> non si ponnu far per <lem n='218' type='0'/>arti nulla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1969'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma, commu la natura multi <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='475' type='0'/>suffri que la <lem n='218' type='0'/>arti sia<lb/> <lem n='5226' type='0'/>imitatrici et <lem n='2400' type='0'/>secutatrici di li soy forzi, cuss� <lem n='653' type='0'/>alcuna volta la<lb/> lassa <lem n='5227' type='0'/>gabbata di lu so propositu per <lem n='2572' type='0'/>stankiza di fatiga. La quali<lb/> cosa senteru li <lem n='20' type='0'/>mani di <lem n='5228' type='0'/>Ephicanores summu artifici. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1970'/>Ca con<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='176'/><lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='523' type='0'/>pingissi li <formula>XIJ</formula> <lem n='394' type='0'/>dei, issu <lem n='936' type='0'/>imprisi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='46' type='0'/>ffari la<lb/> ymagini di <lem n='1804' type='0'/>Neptunu <lem n='40' type='0'/>a lu melyu et di li pl� belli <lem n='819' type='0'/>culuri que<lb/> issu <lem n='120' type='0'/>potti per <lem n='250' type='0'/>farla <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a quilla di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter, ma un pocu<lb/> pl� <lem n='1401' type='0'/>pizzula. Ma avendu issu consumatu et misu tuctu lu so<lb/> ingeniu in quilla prima ymagini di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter, nunca <lem n='120' type='0'/>pocti perviniri<lb/> da poy <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu se <lem n='350' type='0'/>sfurzava di fari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1971'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> E que fu di quillu altru, lu quali era altress� ben bonu<lb/> <lem n='4088' type='0'/>pingituri, <lem n='2985' type='0'/>representandu lu <lem n='1048' type='0'/>plangulentu sacrificiu di <lem n='2037' type='0'/>Epigenia?<lb/> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi <lem n='1094' type='0'/>depintu <lem n='1734' type='0'/>Calcanta tristi, et<lb/> <lem n='1782' type='0'/>Ulixe <lem n='712' type='0'/>dulurusu, et <lem n='5229' type='0'/>Ayaci <lem n='574' type='0'/>cridandu, et <lem n='2529' type='0'/>Menelau <lem n='341' type='0'/>lamentandussi<lb/> intornu di l'<lem n='2496' type='0'/>altari, <lem n='3390' type='0'/>cumbulyandu la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='2358' type='0'/>Agamenon non<lb/> <lem n='405' type='0'/>confissau issu lu <lem n='4088' type='0'/>pingituri que la acerbitati di la summa tristicia<lb/> non si puctia <lem n='1722' type='0'/>esprimiri per <lem n='218' type='0'/>arti? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1972'/>Adonca la pintura sua esti <lem n='3841' type='0'/>arusata<lb/> di li lacrimi di lu <lem n='3125' type='0'/>agureru et di lu so amicu et di lu so<lb/> frati, ma lu plantu di lu <lem n='71' type='0'/>patri qui lu sguardava issu lu lassau da<lb/> <lem n='1759' type='0'/>estimari per affectu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1973'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Et, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que eu enci <lem n='304' type='0'/>aiunia unu essemplu di <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> studiu, unu <lem n='4088' type='0'/>pingituri di <lem n='2067' type='0'/>excellentissima <lem n='218' type='0'/>arti avia <lem n='414' type='0'/>comprisu<lb/> unu cavallu <lem n='126' type='0'/>vinenti da <lem n='1399' type='0'/>iustri per fatiga di sua industria tantu<lb/> beni et <lem n='5221' type='0'/>artificiusamenti que nu li mancava si non lu spiritu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1974'/><lem n='40' type='0'/>A li naski di lu quali issu, <lem n='1509' type='0'/>disiyandu di <lem n='304' type='0'/>aiungirinci <lem n='5230' type='0'/>spuma, <lem n='981' type='0'/>cutantu<lb/> artifici in cuss� pocu di cosa se <lem n='5231' type='0'/>ratardava multu et longu<lb/> tempu in vacanti. <lem n='40' type='0'/>A la perfini issu, <lem n='1658' type='0'/>inflammatu di curruzu,<lb/> pilyau la sponza plena di ogni maynera di <lem n='819' type='0'/>culuri qui li stava<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu latu casualimenti et <lem n='5232' type='0'/>urtaula <lem n='40' type='0'/>a la tavula commu per <lem n='425' type='0'/>cunzari<lb/> la sua opera. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1975'/>La quali <lem n='1224' type='0'/>adrizata da la fortuna intra li naski<lb/> di lu cavallu fici z� que lu <lem n='4088' type='0'/>pingituri avia <lem n='1509' type='0'/>disiyatu. Adonca lu<lb/> exemplu lu quali l'<lem n='218' type='0'/>arti non <lem n='120' type='0'/>pocti <lem n='5233' type='0'/>dibussari oy <lem n='1998' type='0'/>adumbrari, lu<lb/> casu <lem n='2261' type='0'/>fortuytu lu <lem n='3625' type='0'/>aripresentau.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='177'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1976'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 13</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIIJ</formula>, que multu bona cosa esti que chascunu<lb/> sia et <lem n='2761' type='0'/>fachituri et disputaturi di l'<lem n='218' type='0'/>arti sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1977'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Et per tal que nuy non <lem n='1069' type='0'/>dubitimu que optima cosa esti<lb/> que chascunu homu sia et <lem n='2761' type='0'/>facituri et disputaturi di sua <lem n='218' type='0'/>arti<lb/> <lem n='3091' type='0'/>adimustrimulu per <lem n='1324' type='0'/>alquanti exempli. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1978'/>Quintu <lem n='3912' type='0'/>Scevola, clarissimu<lb/> et certissimu mastru di li <lem n='292' type='0'/>ligi, ogni fiata que issu era <lem n='99' type='0'/>pregatu<lb/> et <lem n='2087' type='0'/>addimandatuli <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='638' type='0'/>consiliu, issu rimandava quilli<lb/> qui vinianu <lem n='8' type='0'/>ad illu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3417' type='0'/>Furiu et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5234' type='0'/>Cascellu, li quali erannu dati<lb/> da lu <lem n='3185' type='0'/>intuctu <lem n='8' type='0'/>a quista sciencia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1979'/>Per lu quali factu issu laudava<lb/> pl� la sua <lem n='5235' type='0'/>muderaciuni ca nu <lem n='2916' type='0'/>amancava la sua acturitati, confessandu<lb/> que <lem n='2682' type='0'/>quissu factu se puctia melyu <lem n='213' type='0'/>manifestari et declarari<lb/> da quilli li quali <lem n='1929' type='0'/>operavanu per <lem n='1899' type='0'/>cotidianu usu. Adonca<lb/> sapientissimi mastri su di la lur <lem n='218' type='0'/>arti, da li quali su <lem n='1759' type='0'/>estimati li<lb/> lur studij con <lem n='4412' type='0'/>verecundij et li altruy studij su <lem n='1759' type='0'/>estimati <lem n='1823' type='0'/>sutilimenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1980'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quistu pensamentu <lem n='32' type='0'/>intrau lu pectu di <lem n='1553' type='0'/>Platuni,<lb/> lu quali <lem n='366' type='0'/>cumandau que li <lem n='2761' type='0'/>fachituri di lu sacratu <lem n='2496' type='0'/>altari, li<lb/> quali eranu constricti di parlari con sicu di la furma et di lu<lb/> modu di lu <lem n='2496' type='0'/>altari, andassiru <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2842' type='0'/>consilyarsi cu <lem n='1558' type='0'/>Euclides lu <lem n='2183' type='0'/>geometru,<lb/> <lem n='3' type='0'/>dandu locu issu <lem n='1847' type='0'/>Plato <lem n='40' type='0'/>a la sciencia et <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2126' type='0'/>prufessiuni<lb/> sua.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1981'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Multu se <lem n='1103' type='0'/>gluriyavanu <lem n='3321' type='0'/>Athenes di lu lur <lem n='2893' type='0'/>magazenu di<lb/> l'armi, n� senza causa: ca quilla esti ben opera da vidiri et per<lb/> grandi <lem n='53' type='0'/>spisa oy <lem n='1962' type='0'/>custu et per gran <lem n='2578' type='0'/>magistria factu. La rasuni di<lb/> lu quali certa cosa esti que <lem n='3003' type='0'/>Phylo, lu <lem n='2367' type='0'/>capu mastru, cuss� <lem n='5236' type='0'/>eloquentimenti<lb/> la ricuntau intra di lu palazu que lu ben <lem n='5237' type='0'/>parlanti<lb/> populu di <lem n='3321' type='0'/>Athenes non <lem n='2030' type='0'/>atribuyu mancu di laudi <lem n='40' type='0'/>a lu so<lb/> bellu <lem n='4665' type='0'/>rasunari ca <lem n='40' type='0'/>a la sua <lem n='218' type='0'/>arti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1982'/><lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='178'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1983'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 14</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIIIJ</formula>, di la vechiza.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1984'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu la vechiza <lem n='4919' type='0'/>perducta <lem n='40' type='0'/>a lu so ultimu fini � stata<lb/> vista in quista medemmi nostra opera intra li exempli di<lb/> la industria in <lem n='1324' type='0'/>alquanti nobili homini. E j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issa aya<lb/> propriu <lem n='173' type='0'/>titulu di laudi, non pertantu <lem n='386' type='0'/>metamula <lem n='3584' type='0'/>asparti, nin<lb/> per aventura non payra que quillu Deu qui <lem n='162' type='0'/>dunau quista gracia<lb/> non sia statu laudatu da nuy. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1985'/>Et eciandeu per tal que, per<lb/> speranza di longa vita, la nostra <lem n='485' type='0'/>etati aya <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='1946' type='0'/>ayuti <lem n='40' type='0'/>a li quali<lb/> <lem n='1339' type='0'/>apuyandusi, issa se possa alegrari in comparaciuni di la antiqua<lb/> felicitati; et per tal eciandeu que issa <lem n='792' type='0'/>confirmi la tranquillitati<lb/> di lu nostru seculu di lu quali nunca ende fu nullu pl�<lb/> beatu, <lem n='3339' type='0'/>sperlongandu la vita e la sanitati di lu <lem n='2417' type='0'/>salutiferu principi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='390' type='0'/>longissimi termini di la natura humana.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1986'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='5238' type='0'/>Corninu <lem n='1742' type='0'/>compliu lu <lem n='1955' type='0'/>centessimu <lem n='431' type='0'/>annu,<lb/> et intra lu primu consulatu so et lu <lem n='1001' type='0'/>sextu foru <formula>XLVJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni et<lb/> <lem n='3710' type='0'/>abastau per <lem n='1025' type='0'/>integri forzi di so corpu non sulamenti <lem n='40' type='0'/>a li bellissimi<lb/> ministerij di la republica, ma eciandeu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2521' type='0'/>diligenti <lem n='536' type='0'/>cultura<lb/> di li soy campi commu optimu exemplu et di optimu citadinu<lb/> et di optimu <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='1211' type='0'/>familya.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1987'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='1331' type='0'/>spaciu di la vita di lu quali <lem n='3014' type='0'/>egualau <lem n='1888' type='0'/>Metellu. Lu<lb/> quali, da poy di li soy consulati <lem n='30' type='0'/>quatr' <lem n='431' type='0'/>anni, essendu multu vechu<lb/> fu factu summu pontifici et fici lu officiu di li cerimonij<lb/> per <lem n='431' type='0'/>anni <formula>XXIJ</formula> n�n in ricuntari li vuti con bucca <lem n='2449' type='0'/>dubitusa,<lb/> n� in fari li sacrificij con la manu <lem n='1575' type='0'/>tremanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1988'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu, essendu <lem n='3125' type='0'/>agureru <formula>LXIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni,<lb/> <lem n='145' type='0'/>sustinni lu <lem n='5239' type='0'/>previtaticu et appilu, essendu i� in robusta <lem n='485' type='0'/>etati.<lb/> Li quali <lem n='1482' type='0'/>ambiduy tempi, se serannu assemblati in unu, <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti<lb/> <lem n='632' type='0'/>complirannu modu perfectu di viviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1989'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> E que parlir� eu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4021' type='0'/>Perpenna, lu quali <lem n='1077' type='0'/>supravissi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a tucti quilli li quali issu avia <lem n='2356' type='0'/>convucati <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='2190' type='0'/>senaturi<lb/> e di <formula>C</formula> <lem n='2190' type='0'/>senaturi, li quali issu avia <lem n='746' type='0'/>eslicti, essendu censuri compagnu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='179'/>di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, no ndi lassau poy la sua morti si<lb/> non <formula>VIJ</formula>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1990'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='1892' type='0'/>mesuraria la vita di <lem n='3186' type='0'/>Appiu di gran <lem n='246' type='0'/>pestilencia, per�<lb/> ca issu vissi <lem n='2265' type='0'/>orbatu di l'ochi unu gran tempu, si issu non avissi<lb/> rectu <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti essendu agravatu di quistu casu <formula>IIIJ</formula><lb/> filgi masculi et <formula>V</formula> filgi femini et multi <lem n='4220' type='0'/>avucaciuni; et <lem n='40' type='0'/>a la perfini<lb/> se issu non avissi recta la republica. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1991'/>Ancura pl� que issu<lb/> essendu i� stancu di viviri, issu se fici purtari <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti in una<lb/> <lem n='2594' type='0'/>let�ra per tal que issu diffindissi que la layda paci non si facissi<lb/> con <lem n='1653' type='0'/>Pirru. Ser� nullu homu lu quali dica que quistu fu <lem n='1136' type='0'/>cecu,<lb/> lu quali sfurzau la <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='8' type='0'/>a vidiri claramenti quilla cosa hunesta<lb/> la quali issa da s� non puttia vidiri?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1992'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu <lem n='1331' type='0'/>spaciu di la vita <lem n='2487' type='0'/>fiminili non parsi mancu<lb/> longu in multi fimini; di li quali <lem n='2882' type='0'/>ricuntarindi <lem n='653' type='0'/>alcuni brevimenti<lb/> asay mi <lem n='568' type='0'/>bastir�. Ca et <lem n='5240' type='0'/>Livia di <lem n='3569' type='0'/>Retiliu <lem n='632' type='0'/>chumpiu <formula>LXXXXVIJ</formula><lb/> <lem n='431' type='0'/>anni et <lem n='5241' type='0'/>Terencia di <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni <formula>C</formula> et <formula>IIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni et <lem n='5242' type='0'/>Clodia, <lem n='1547' type='0'/>filia di<lb/> <lem n='3398' type='0'/>Aulu, perduti c'appi <formula>XV</formula> filgi, <lem n='632' type='0'/>chumpiu <formula>C</formula> et <formula>XV</formula> <lem n='431' type='0'/>anni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1993'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Eu aiungir� <lem n='8' type='0'/>a quisti, <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1601' type='0'/>rigi, la longa vita di li quali<lb/> fu <lem n='501' type='0'/>utilissima <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. Lu <lem n='4738' type='0'/>rigitturi di Sicilia <lem n='4409' type='0'/>Jero<lb/> pervinni <lem n='40' type='0'/>a li <formula>XC</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, <lem n='3202' type='0'/>Massinissa <lem n='1601' type='0'/>rigi di Numidia passau quistu<lb/> modu di viviri et regnau <formula>LX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. Et supra tucti li altri<lb/> homini issu fu di <lem n='137' type='0'/>maravilyusa vechiza, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1994'/>ca cosa certa esti, <lem n='628' type='0'/>segundu<lb/> que ricunta d'issu <lem n='3347' type='0'/>Cicero <lem n='40' type='0'/>a lu libru lu quali issu fici di<lb/> la vechiza, que n� per nulla ploya n� per nullu fridu non <lem n='120' type='0'/>potti<lb/> essiri <lem n='1027' type='0'/>aductu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu se <lem n='1860' type='0'/>cuprissi la testa. E <lem n='2882' type='0'/>ricuntasi di<lb/> issu que issu stava <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='3226' type='0'/>irta non <lem n='1438' type='0'/>muvando li pedi di locu <lem n='1324' type='0'/>alquanti<lb/> huri, non muvendu li pedi fin intantu que issu avissi <lem n='1673' type='0'/>stancati<lb/> li juvini <lem n='8' type='0'/>a fari z�; e se <lem n='653' type='0'/>alcuna cosa issu avia di fari sedendu,<lb/> multi volti stava tuctu jornu in terra, non <lem n='242' type='0'/>mutandu lu<lb/> corpu in nulla parti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1995'/>Eciandeu issu multi volti <lem n='149' type='0'/>menau lu so<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu sedendu <lem n='8' type='0'/>a cavallu lu jornu et la nocti apressu <lem n='494' type='0'/>continuamenti.<lb/> Eciamdeu essendu issu i� vechu, issu non lassau di<lb/> fari nulla di quilli <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali issu <lem n='635' type='0'/>sulia fari standu iuvini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1996'/>Eciamdeu in usari con fimina issu fu sempri <lem n='1061' type='0'/>vigurusu, di guisa<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='180'/>que issu avendu <formula>LXXXVJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni fici unu filyu qui appi nomu<lb/> <lem n='5243' type='0'/>Netyno. Eciandeu la sua terra, la quali issu avia pilyata inculta<lb/> et <lem n='1478' type='0'/>diserta, jssu per so bonu studiu et perpetuu <lem n='2453' type='0'/>cultivamentu<lb/> la lassau multu <lem n='5244' type='0'/>frutanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1997'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu Gorgia di <lem n='5245' type='0'/>Lentinu lu quali fu mastru di <lem n='5179' type='0'/>Ysocrati<lb/> et di multi altri homini di grandi ingeniu et lu quali fu<lb/> <lem n='1491' type='0'/>felicissimu per sua sentencia ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi<lb/> <formula>C</formula> et <formula>VIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni adimandatu per que issu vulia rimaniri in vita<lb/> cus� <lem n='2111' type='0'/>lungamenti: �Ca eu non <lem n='16' type='0'/>aiu - dis' issu - nulla cosa per<lb/> que eu <lem n='1057' type='0'/>acusi la vita mia�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1998'/>E que cosa esti pl� longa oy pl� beata<lb/> di quistu <lem n='676' type='0'/>trattu di tempu? Essendu issu i� <lem n='32' type='0'/>intratu <lem n='40' type='0'/>a l'altru<lb/> seculu, n� in quistu non truvau nulla querela n�n in quillu<lb/> no ndi lassau nulla.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='1999'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='5246' type='0'/>Xenofilu di <lem n='5247' type='0'/>Caladia <lem n='2182' type='0'/>pitagoricu vissi mancu <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='431' type='0'/>anni,<lb/> ma, quantu esti di felicitati, issu non fu nienti mancu. Ca <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> dici <lem n='5248' type='0'/>Aristoxetu lu musicu issu nun <lem n='872' type='0'/>pruvau nullu <lem n='2662' type='0'/>mesaysu<lb/> humanu et muriu in summu <lem n='161' type='0'/>splenduri di perfectissima<lb/> <lem n='68' type='0'/>doctrina.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2000'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5249' type='0'/>Arogantonicu di <lem n='3960' type='0'/>Calis tantu regnau quantu aviria<lb/> <lem n='3710' type='0'/>abastatu <lem n='8' type='0'/>a viviri eciamdeu fin <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1197' type='0'/>sacietati. Ca issu ressi la sua<lb/> <lem n='480' type='0'/>patria <formula>LXXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu era i� di <formula>XL</formula> <lem n='431' type='0'/>anni<lb/> quandu issu incumenzau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='619' type='0'/>rigirila. Di la quali cosa su certi<lb/> <lem n='478' type='0'/>auturi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2001'/>Eciandeu <lem n='5250' type='0'/>Asiniu <lem n='5251' type='0'/>Pollio, lu quali non fu <lem n='2290' type='0'/>minima parti<lb/> di lu stilu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, ricunta in lu terzu libru di li soy <lem n='673' type='0'/>ystorij<lb/> que issu vissi <formula>C</formula> et <formula>XXX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni; et issu non fu pizulu essemplu<lb/> di longu viviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2002'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Li <lem n='1972' type='0'/>Ethyopi fannu mancu <lem n='137' type='0'/>maravilyusa la longa vita di<lb/> quisti, di li quali scrivi <lem n='5252' type='0'/>Herodotu que issi vivinu fin <lem n='40' type='0'/>a li <formula>C</formula> et<lb/> <formula>XX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni; e li Indiani, di li quali dici <lem n='5253' type='0'/>Ethesias; et <lem n='5254' type='0'/>Epimedis di<lb/> lu quali dici <lem n='4208' type='0'/>Teopumpu que issu vissi <formula>C</formula> et <formula>LVIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='181'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2003'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5255' type='0'/>Tellanicu dici que <lem n='653' type='0'/>alcuni di la genti di li <lem n='5256' type='0'/>Epipi,<lb/> qui esti parti di <lem n='2938' type='0'/>Etholia, vivinu <formula>CC</formula> <lem n='431' type='0'/>anni et <lem n='8' type='0'/>a z� se nci <lem n='4703' type='0'/>atesta<lb/> <lem n='5257' type='0'/>Damastes e dici ancura pl� que unu di quisti, lu quali era di<lb/> grandissimi forzi et di multu grandi statura, vissi <formula>CCC</formula> <lem n='431' type='0'/>anni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2004'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1650' type='0'/>Alexandru in quillu vulumi, lu quali issu <lem n='1202' type='0'/>compossi<lb/> di lu trattu <lem n='2451' type='0'/>Yliricu, <lem n='554' type='0'/>affirma que unu, lu quali appi nomu<lb/> <lem n='5258' type='0'/>Danthona, <lem n='1702' type='0'/>prucessi fin <lem n='40' type='0'/>a li cinquicentu <lem n='431' type='0'/>anni et ancura non era<lb/> vechu da nulla parti. Ma multu se legi que pl� <lem n='3083' type='0'/>liberalimenti<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='4658' type='0'/>Xenofon citadinu di <lem n='5259' type='0'/>Nepyroc, ca issu <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di<lb/> la ysula di li <lem n='1809' type='0'/>Latini <formula>VIIJ.C</formula> <lem n='431' type='0'/>anni e, per tal que so <lem n='71' type='0'/>patri non si<lb/> <lem n='2885' type='0'/>curruzassi, issu li <lem n='1329' type='0'/>assignau <lem n='2833' type='0'/>secenti <lem n='431' type='0'/>anni.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2005'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 15</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XV</formula>, di lu disiyu di gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2006'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma da undi <lem n='175' type='0'/>nassa la gloria, oy di que habitu sia, oy<lb/> per que rasuni se <lem n='2' type='0'/>divi aquistari, oy se vali melyu que issa sia<lb/> <lem n='2378' type='0'/>sprezata commu cosa non necessaria da issa la virtuti, quistu<lb/> viyanu quilli li quali mittinu lur cura in <lem n='1788' type='0'/>considerari quisti <lem n='447' type='0'/>cosi<lb/> e li quali sappiru ben diri z� que issi pensavanu <lem n='3084' type='0'/>sazamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2007'/>Eu in quista opera essendu contentu di <lem n='2678' type='0'/>arindiri li <lem n='2761' type='0'/>facituri <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> facti et li soy fatti <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2761' type='0'/>fachituri mi <lem n='350' type='0'/>sfurzir� di <lem n='286' type='0'/>dimustrari per<lb/> proprij exempli quantu soli essiri lu so disiyu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2008'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Lu superiuri Africanu volsi que la ymagini di <lem n='5260' type='0'/>Enniu<lb/> poeta fussi <lem n='2137' type='0'/>cullucata in li molimenti di la genti Cornelia, per�<lb/> que issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio vidia que per lu so ingeniu li soy operi eranu<lb/> declarati. E sappia ben <lem n='1825' type='0'/>Scipio que, <lem n='691' type='0'/>dementre que <lem n='452' type='0'/>fluriria lu<lb/> rumanu imperiu et <lem n='691' type='0'/>dimentre que <lem n='2540' type='0'/>Affrica fussi suiecta <lem n='40' type='0'/>a li pedi<lb/> di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia et <lem n='691' type='0'/>dementre que la <lem n='1706' type='0'/>roka di lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu fussi summa<lb/> <lem n='2878' type='0'/>furtilliza di tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu, que la lur memoria non se puria<lb/> astutari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2009'/>Ma non pertantu issu aprezava multu que li soy operi<lb/> fussiru misi in scriptu, <supplied><lem n='1825' type='0'/>Scipio</supplied>, homu pl� dignu di lu <lem n='5261' type='0'/>precuniari<lb/> di <lem n='3239' type='0'/>Homeru ca di quillu non pulitu et <lem n='1974' type='0'/>ruzu di <lem n='5260' type='0'/>Enniu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='182'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2010'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='724' type='0'/>Semelyantimenti lu animu di <lem n='3623' type='0'/>Drusiu <lem n='3238' type='0'/>Brutu, clarissimu<lb/> <lem n='685' type='0'/>duca in li soy tempurali, fu <lem n='260' type='0'/>hunuratu <lem n='830' type='0'/>invir lu poeta <lem n='5262' type='0'/>Acciu di<lb/> <lem n='5263' type='0'/>familyaru <lem n='2038' type='0'/>cultu, di lu quali et di la <lem n='165' type='0'/>prunmta <lem n='5264' type='0'/>laudaciuni sua<lb/> <lem n='3641' type='0'/>adilitandusi, <supplied>cum li versi di la <lem n='1561' type='0'/>ntrata di li <lem n='1086' type='0'/>tenpli, li <lem n='588' type='0'/>quali <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> umbri havia <lem n='2119' type='0'/>consecratu, si <lem n='1038' type='0'/>adornau</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2011'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu lu grandi fu <lem n='1837' type='0'/>rimotu da<lb/> quistu disiyu di gloria. Lu quali, standu intra lu <lem n='638' type='0'/>consiliu di<lb/> li cavaleri, <lem n='162' type='0'/>dunau la citati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5265' type='0'/>Theofanes <lem n='5266' type='0'/>Mitilenu, scritturi di<lb/> li soy facti. Et i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que lu beneficiu era asay grandi, eciandeu<lb/> issu lu <lem n='3204' type='0'/>prosecutau con bella et <lem n='1144' type='0'/>curiusa oraciuni. Per la<lb/> quali cosa fu factu que nullu <lem n='1069' type='0'/>dubitau que issu non <lem n='2678' type='0'/>arindissi<lb/> gracia ananti que issu la <lem n='1411' type='0'/>incuminzassi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2012'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu non avissi lu animu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a nullu scritturi, non pertantu issu se <lem n='4082' type='0'/>atribuiu tucta la laudi di<lb/> <lem n='3692' type='0'/>Jugurta, quandu issu fu <lem n='149' type='0'/>menatu da lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='5267' type='0'/>Bocliu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3228' type='0'/>Mariu, de<lb/> guisa que issu tenia <lem n='8' type='0'/>ad unu so anellu da <lem n='2056' type='0'/>sigillari tucta quilla<lb/> <lem n='2935' type='0'/>tradiciuni di <lem n='3692' type='0'/>Jugurta. E da poy quantu issu <lem n='3232' type='0'/>Silla fu cuss� grandi,<lb/> non pertantu issu non <lem n='2378' type='0'/>sprezau eciandeu lu minimu <lem n='1760' type='0'/>vestigiu<lb/> di gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2013'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que eu <lem n='5268' type='0'/>suctavini <lem n='40' type='0'/>a lu nobili spiritu di li <lem n='687' type='0'/>impetraduri,<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='385' type='0'/>partendu li <lem n='163' type='0'/>duni cavalariski <lem n='8' type='0'/>a quilli qui aviannu<lb/> beni operatu, <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5269' type='0'/>Labienu lu amunestau que issu <lem n='162' type='0'/>dunassi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu forti <lem n='883' type='0'/>cavaleru di cavallu <lem n='5270' type='0'/>armilli di auru; et <lem n='100' type='0'/>negandu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipio que issu non lu faria nin per aventura lu hunuri di lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu fussi perdutu in quillu qui un pocu ananti avia servutu,<lb/> jssu <lem n='5269' type='0'/>Labienu di la preda <lem n='5271' type='0'/>gallica <lem n='162' type='0'/>dunau certa quantitati<lb/> di auru <lem n='40' type='0'/>a lu cavaleri <lem n='8' type='0'/>a cavallu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2014'/>N� <lem n='1825' type='0'/>Scipio non si <lem n='120' type='0'/>pocti taciri ca<lb/> issu <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='40' type='0'/>a lu cavaleri: �Tu <lem n='16' type='0'/>aviray <lem n='163' type='0'/>dunu di <lem n='313' type='0'/>ricu homu�.<lb/> E lu cavaleri, audendu z�, gittatu lu auru ananti li pedi di<lb/> <lem n='5272' type='0'/>Labeienu, <lem n='437' type='0'/>abassau la <lem n='129' type='0'/>faci. Issu medemmi, audendu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni qui<lb/> dicia: �Lu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri ti <lem n='162' type='0'/>duna <lem n='5270' type='0'/>armilli di argentu�, <lem n='1423' type='0'/>andausindi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='183'/>alegru et gauyusu. Adonca nulla esti tanta humilitati la<lb/> quali non sia tentata di dilectu di gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2015'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu issa la gloria esti <lem n='653' type='0'/>alcuna volta adimandata<lb/> da nobili homini per multu pizuli <lem n='447' type='0'/>cosi. Ca que volsi diri z�<lb/> que fici <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu, nobilissimu citadinu, lu quali, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que in lu tempu di la Sanitati, lu quali avia <lem n='3138' type='0'/>dedicatu <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='5273' type='0'/>Niniu <lem n='5274' type='0'/>Subulcu, issu avissi facti <lem n='523' type='0'/>pingiri li <lem n='1352' type='0'/>pariti, issu enci<lb/> fici scriviri lu so nomu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2016'/>Ca quillu familiari <lem n='163' type='0'/>dunu avia issu<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='40' type='0'/>a li sacerdoti per li <lem n='2177' type='0'/>consulari <lem n='2041' type='0'/>triunphy soy. Ma lu ingeniu<lb/> so <lem n='3' type='0'/>datu <lem n='8' type='0'/>a laydu studiu non volsi que quilla sua fatiga,<lb/> quantunca fussi pizula, s'<lem n='2597' type='0'/>amenticassi <lem n='1928' type='0'/>tacendula, <lem n='3104' type='0'/>secutandu lu<lb/> exemplu di quillu qui <lem n='3754' type='0'/>inclusi la sua ymagini <lem n='40' type='0'/>a lu scutu di la<lb/> <lem n='1991' type='0'/>Minerva, la quali strazata, se <lem n='3104' type='0'/>secutassi la <lem n='2694' type='0'/>dissoluciuni di lu<lb/> corpu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2017'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma multu melyu aviria <lem n='3104' type='0'/>secutatu <lem n='8' type='0'/>ad altri, se issu avissi<lb/> invidiatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4532' type='0'/>Themistocles. Di lu quali se <lem n='674' type='0'/>cunta que, essendu<lb/> multu <lem n='1267' type='0'/>demenatu per <lem n='1969' type='0'/>stimuli di virtuti, et per� facia li nocti<lb/> multu inquieti, <lem n='2087' type='0'/>adimandandulu un homu per que cuss� in<lb/> quillu tempu di nocti issu stava in publicu, issu rispusi: �Ca<lb/> li victorij di <lem n='2853' type='0'/>Milciades me <lem n='5275' type='0'/>revilyanu da lu sonnu�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2018'/>Non esti<lb/> <lem n='439' type='0'/>maravilya que <lem n='5276' type='0'/>Marathon et <lem n='5277' type='0'/>Artimisiu et Salamina, <lem n='2153' type='0'/>habundantissimi<lb/> nomi di gloria navali, lu <lem n='2229' type='0'/>incitavanu di <lem n='5278' type='0'/>tacivili arduri.<lb/> Issu medemmi andandu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2260' type='0'/>theatru, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que issu fussi adimandatu la <lem n='107' type='0'/>vuci di lu quali auduta da issu li<lb/> fora gratissima, issu rispusi: �La <lem n='107' type='0'/>vuci di quillu da lu quali se<lb/> <lem n='392' type='0'/>cantarannu optimamenti li mei <lem n='218' type='0'/>arti�. Per pocu que issu non<lb/> ci iunsi que lu dilectu di la gloria l'era multu gluriusu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2019'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Per certu lu pectu di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru fu <lem n='2251' type='0'/>insaciabili di laudi.<lb/> Lu quali <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3999' type='0'/>Anaxarcu, so <lem n='643' type='0'/>cunpagnuni, qui dicia per acturitati<lb/> di <lem n='1554' type='0'/>Democritu so mastru que li <lem n='127' type='0'/>mundi eranu infiniti:<lb/> �Guay me - dis' issu - <lem n='2539' type='0'/>meskinu, ca ancura no nd'ayu pututu<lb/> aviri unu�. Stritta pussessiuni di gloria fu <lem n='8' type='0'/>ad unu homu<lb/> quilla la quali basta per casa di tucti li <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='184'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2020'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� una siti d'<lem n='3097' type='0'/>Aristotili in avir laudi, <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='862' type='0'/>ardentissima <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru. Ca issu,<lb/> <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='3097' type='0'/>Aristo<supplied>ti</supplied>li, li libri que issu avia facti di rectorica li avia<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5279' type='0'/>Teodecti so discipulu; e da poy <lem n='402' type='0'/>displacenduli que lu<lb/> <lem n='173' type='0'/>titulu di quilli libri era vinutu <lem n='8' type='0'/>ad altri, issu parlandu in un<lb/> altru so libru di certi <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='39' type='0'/>dissi et <lem n='3002' type='0'/>allegau que issu avia dictu di<lb/> z� pl� claramenti in li libri di <lem n='5280' type='0'/>Theodecti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2021'/>Si non mi <lem n='562' type='0'/>tenessi la<lb/> virgugna di <lem n='981' type='0'/>cutanta et di cuss� largamenti manifesta sciencia,<lb/> eu diria que issu fu phylosophu dignu que li soy <lem n='565' type='0'/>custumi fussiru<lb/> <lem n='162' type='0'/>dunati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='844' type='0'/>curigiri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='111' type='0'/>filosofu di pl� altu animu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2022'/>Ma eciandeu<lb/> la gloria non esti neglecta da quilli li quali se <lem n='350' type='0'/>sforzanu di<lb/> <lem n='2740' type='0'/>introduciri <lem n='2959' type='0'/>sprezamentu di gloria. Ca issi <lem n='40' type='0'/>a li lur vulumi <lem n='304' type='0'/>aiunginu<lb/> li lur nomi per tal que z�, que issi <lem n='17' type='0'/>levanu per lur confessiuni,<lb/> illi lu <lem n='3463' type='0'/>consecutinu per <lem n='3743' type='0'/>usurpaciuni di memoria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2023'/>Ma ogni<lb/> lur <lem n='2645' type='0'/>dissimulatiuni esti pl� <lem n='4152' type='0'/>tulerabili asay ca lu propositu di<lb/> quilli, li quali, vulendu <lem n='3463' type='0'/>consecutari <lem n='302' type='0'/>eternal memoria, non <lem n='1069' type='0'/>dubitaru<lb/> eciandeu di farsi <lem n='138' type='0'/>cannussiri in <lem n='397' type='0'/>felunij et in malvastati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2024'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> In lu numeru di li quali eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se <lem n='3477' type='0'/>Pausanias<lb/> <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu lu primu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi<lb/> adimandatu da <lem n='5281' type='0'/>Hermocles lu <lem n='111' type='0'/>filosophu in que modu subitamenti<lb/> issu putissi muriri con gran nomina, et <lem n='5281' type='0'/>Hermocles li<lb/> avissi rispusu que z� puria essiri se <supplied><g ref='ell'/></supplied> la soa gloria <lem n='5282' type='0'/>redundassi<lb/> in issu, incontinenti, <lem n='177' type='0'/>auditu z�, issu <lem n='1074' type='0'/>aucisi lu <lem n='111' type='0'/>filosophu. Et per<lb/> certu issu <lem n='3463' type='0'/>consecutau z� que issu avia adimandatu ca issu se<lb/> fici altress� ben <lem n='138' type='0'/>cannussiri per parricidiu, commu lu <lem n='111' type='0'/>filosophu<lb/> per virtuti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2025'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di gloria fu sacrilega. Ca se truvau<lb/> un homu qui vulia ardiri lu templu di la <lem n='1971' type='0'/>Diana <lem n='5283' type='0'/>Ephesia<lb/> per tal que, avendu destrutta una bellissima opera, lu so nomu<lb/> fussi <lem n='544' type='0'/>strazatu per tuctu lu <lem n='127' type='0'/>mundu. Lu quali fururi di <lem n='82' type='0'/>menti<lb/> issu lu <lem n='1726' type='0'/>scupersi standu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1007' type='0'/>martoriu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2026'/>E ben se avianu <lem n='243' type='0'/>consilyati<lb/> li <lem n='5284' type='0'/>Ephesij, <lem n='486' type='0'/>destruyendu per lur <lem n='292' type='0'/>ligi la memoria di lu <lem n='748' type='0'/>malvasissimu<lb/> homu, se lu ingeniu di <lem n='4208' type='0'/>Theopompu homu di grandi<lb/> <lem n='2940' type='0'/>eloquencia non lu avissi <lem n='414' type='0'/>comprisu <lem n='40' type='0'/>a li soy ystorij.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='185'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2027'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 8, cap. 16</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XVJ</formula>, quali <lem n='447' type='0'/>cosi magnifici <lem n='8' type='0'/>a quali homini acaderu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2028'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A li puri et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='869' type='0'/>necti animi per virtuti <lem n='162' type='0'/>dunar� gran dilectu<lb/> se nuy <lem n='213' type='0'/>manifestamu li <lem n='447' type='0'/>cosi magnifici, li quali <lem n='5285' type='0'/>accideru <lem n='8' type='0'/>a<lb/> certi homini per lur <lem n='223' type='0'/>meriti. Ca la consideraciuni di li <lem n='1261' type='0'/>premij<lb/> di virtuti et la consideraciuni di li hunuri se <lem n='2' type='0'/>divi judicari <lem n='1170' type='0'/>egualimenti,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que la nobili natura ni <lem n='162' type='0'/>duna gran gauyu<lb/> quandu nuy vidimu <lem n='1509' type='0'/>disyari lu hunuri <lem n='40' type='0'/>a la industria et eciandeu<lb/> li lu vidimu fari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2029'/>Ma j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que la <lem n='82' type='0'/>menti mia in quistu<lb/> locu se inclina con ogni <lem n='2019' type='0'/>impetu <lem n='40' type='0'/>a la casa di lu imperaduri Augustu,<lb/> <lem n='5286' type='0'/>benefi<supplied>c</supplied>entissimu et <lem n='1315' type='0'/>hunuratissimu templu, meliu esti<lb/> di <lem n='211' type='0'/>constringirila modu, ca <lem n='8' type='0'/>a quillu di lu quali lu so muntari in<lb/> <lem n='128' type='0'/>celu � manifestu, tucti li <lem n='447' type='0'/>cosi qui se li <lem n='162' type='0'/>dunanu in terra, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z�<lb/> que illi siannu grandissimi, non pertantu issi su mancu que<lb/> non <lem n='2' type='0'/>divirianu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2030'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A lu superiuri Africanu fu <lem n='3' type='0'/>datu lu consulatu anti que<lb/> issu fussi di legitima <lem n='485' type='0'/>etati. La quali cosa que se <lem n='375' type='0'/>convinissi di<lb/> fari, lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu end'amunestau lu Senatu per soy litiri et in tal<lb/> <lem n='537' type='0'/>visa tu non poy sapiri se li fici pl� di hunuri la aucturitati di<lb/> li <lem n='2190' type='0'/>senaturi oy lu <lem n='638' type='0'/>consiliu di li cavaleri. Ca la toga <lem n='836' type='0'/>prucurau<lb/> di mandari <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='4171' type='0'/>inscontra li <lem n='3290' type='0'/>Africani e li armi lu adimandaru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2031'/><lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni li <lem n='447' type='0'/>cosi grandissimi, li quali li foru <lem n='1329' type='0'/>assignati<lb/> in sua vita, et longu fora di <lem n='2882' type='0'/>ricuntarli ca su multi, et<lb/> eciandeu non � misteri ca i� su <lem n='674' type='0'/>cuntati per la mayur parti.<lb/> Adonca eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� quillu qui ogi lu jornu <lem n='121' type='0'/>pari multu grandi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2032'/>Issu avi una sua statua posta in la cella di lu deu <lem n='3051' type='0'/>Jupiter optimu,<lb/> la quali se <lem n='5287' type='0'/>curtiya locu quandu <lem n='653' type='0'/>alcun grand'hunuri se<lb/> <lem n='2' type='0'/>divi fari <lem n='40' type='0'/>a la genti Cornelia et <lem n='8' type='0'/>a quilla sula statua lu <lem n='4047' type='0'/>Capitolyu<lb/> l'esti in locu di palazu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2033'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Altres� ben <lem n='121' type='0'/>pari lu <lem n='861' type='0'/>virasu deu commu la <lem n='532' type='0'/>curti <lem n='40' type='0'/>a la ymagini<lb/> di <lem n='1667' type='0'/>Catuni lu superiuri. O <lem n='895' type='0'/>graciusu ordini di li <lem n='2190' type='0'/>senaturi,<lb/> lu quali volsi que lu pl� utili <lem n='2190' type='0'/>senaturi <lem n='40' type='0'/>a la republica qui unca<lb/> may fussi, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� <lem n='1405' type='0'/>Cato</supplied>, <lem n='729' type='0'/>habitassi <lem n='3108' type='0'/>skictu con loru tuctu tempu lu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='186'/>quali fu <lem n='313' type='0'/>riku et habundanti di ogni numeru di virtuti et lu<lb/> quali fu pl� grandi per so <lem n='223' type='0'/>meritu ca per beneficiu di fortuna;<lb/> per lu consilyu di lu quali ananti fu destructa <lem n='3170' type='0'/>Cartagini ca per<lb/> lu imperiu di <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2034'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='947' type='0'/>Raru et preciusu <lem n='5166' type='0'/>spechali di hunuri nassiu da <lem n='1825' type='0'/>Scipiu<lb/> <lem n='3129' type='0'/>Nasica; ca volssi lu Senatu per <lem n='3303' type='0'/>amunestamentu di lu deu <lem n='2012' type='0'/>Appollo<lb/> <lem n='2596' type='0'/>Phyciu que la <lem n='1426' type='0'/>dea <lem n='72' type='0'/>Matri di li <lem n='394' type='0'/>dei fussi <lem n='453' type='0'/>ricipputa in li <lem n='19' type='0'/>suy<lb/> <lem n='20' type='0'/>mani et in lu so palazzu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2035'/>Ca per buca di issu lu deu era statu<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandatu que quisti ministerij fussiru fatti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='72' type='0'/>Matri di<lb/> li <lem n='394' type='0'/>dei da lu pl� sanctissimu homu qui fussi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <supplied>Tu</supplied> manifesta<lb/> tucti li grandizi, metti ananti tucti li <lem n='661' type='0'/>carri triunfali, tu<lb/> non truviray nulla cosa pl� bella ca <lem n='1895' type='0'/>principatu di virtuti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2036'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu z� <lem n='3091' type='0'/>adimustranu li <lem n='715' type='0'/>aricurdivili ornamenti di<lb/> issu <lem n='1825' type='0'/>Scipio. Ma lu <lem n='3822' type='0'/>Emilianu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni lu populu lu fici consulu<lb/> skittu essendu statu <lem n='3179' type='0'/>edili. <lem n='8' type='0'/>Ad issu medemmi <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='3822' type='0'/>Emilianu,<lb/> essendu vinnutu <lem n='40' type='0'/>a la esliciuni di li questuri commu <lem n='2402' type='0'/>ayutaturi<lb/> di lu filyu di lu frati di Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='3094' type='0'/>Maximu, lu consulu lu<lb/> <lem n='2331' type='0'/>remenau et <lem n='815' type='0'/>acumpagnaulu <lem n='40' type='0'/>a la casa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2037'/>Eciandeu lu Senatu li<lb/> <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='31' type='0'/>duy volti provincia senza sorti, et inprimamenti <lem n='2540' type='0'/>Africa<lb/> et da poy Spagna. E quisti <lem n='447' type='0'/>cosi non foru facti <lem n='8' type='0'/>ad ambiciusu<lb/> citadinu n� <lem n='8' type='0'/>ad ambiciusu <lem n='2190' type='0'/>senaturi commu diclarau non sulamenti<lb/> lu sanctissimu cursu di la vita sua, ma eciandeu la morti<lb/> <lem n='3161' type='0'/>amuchata di la quali issu fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu con insidij.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2038'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu li <lem n='394' type='0'/>dei insemblamenti et li citadini di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> ficiru claru et gluriusu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2622' type='0'/>Valeriu in <lem n='31' type='0'/>dui <lem n='447' type='0'/>cosi notabili:<lb/> quilli, <supplied>li <lem n='394' type='0'/>dei</supplied>, combatendu issu <lem n='8' type='0'/>a man <lem n='8' type='0'/>a manu cu unu <lem n='5288' type='0'/>Franciscu,<lb/> li <lem n='3' type='0'/>dederu in <lem n='2894' type='0'/>adiutoriu unu <lem n='924' type='0'/>corvu qui combatissi per issu;<lb/> quisti, <supplied>li citadini,</supplied> l'<lem n='1581' type='0'/>adunaru lu consulatu <lem n='32' type='0'/>intrandu issu <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> <formula>XXIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2039'/>Di li quali l'unu hunuri di la antiqua <lem n='2357' type='0'/>origini di<lb/> lu optimu homu <lem n='2102' type='0'/>usurpau <lem n='1291' type='0'/>abrazandu lu <lem n='1924' type='0'/>supranomu <lem n='5289' type='0'/>Corvinu,<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='187'/>l'altru se <lem n='3685' type='0'/>suttaiungi per summu <lem n='252' type='0'/>ornamentu <lem n='1103' type='0'/>gloriandusi per<lb/> <lem n='5290' type='0'/>adastanza et per lu principiu di lu <lem n='2302' type='0'/>cunsulatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2040'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciamdeu la gloria di Quintu <lem n='3912' type='0'/>Scevola, lu quali <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu lu appi per <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni in lu so <lem n='2302' type='0'/>cunsulatu, non fu<lb/> pocu clara et notabili. <supplied>Ca issu appi una provincia</supplied> la quali<lb/> issu ressi tantu <lem n='1327' type='0'/>sanctamenti et cuss� fortimenti que lu Senatu<lb/> da poy in <lem n='3176' type='0'/>dananti <lem n='40' type='0'/>a li officiali qui <lem n='2' type='0'/>divianu andari <lem n='8' type='0'/>a <lem n='619' type='0'/>rigiri quilla<lb/> provincia lur <lem n='1325' type='0'/>proponia per lur <anchor type='note' n='8'/><lem n='1859' type='0'/>decretu<anchor type='endnote'/> issu <lem n='3912' type='0'/>Scevola commu<lb/> exemplu et furma di lu lur officiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2041'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quilla <lem n='107' type='0'/>vuci di lu <lem n='3583' type='0'/>pusteriuri Affricanu la quali eu dir�,<lb/> s'<lem n='1288' type='0'/>apoyanu li <formula>VIJ</formula> consulati li quali appi da poy <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu et<lb/> <lem n='31' type='0'/>duy amplissimi <lem n='2041' type='0'/>triunphy. Ca issu s'alegrau di gran gauyu<lb/> fin <lem n='40' type='0'/>a lu so <lem n='5291' type='0'/>interari. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='3436' type='0'/>ameritassi<lb/> li soldi sutta di issu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='685' type='0'/>duca essendu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3690' type='0'/>Numancia<lb/> et casualimenti standu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1127' type='0'/>cena, unu cavaleri avissi adimandatu<lb/> <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni se altru fussi di issu quali homu aviria la republica<lb/> cuss� grandi <lem n='687' type='0'/>jmperaduri, e <lem n='625' type='0'/>guardandu <lem n='1825' type='0'/>Scipio <lem n='8' type='0'/>ad issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu<lb/> qui li stava da sutta: �Quistu� - dis' issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2042'/>Per que <lem n='2457' type='0'/>auguriu<lb/> la perfecta virt� di <lem n='1825' type='0'/>Scipio cannussissi la <lem n='2681' type='0'/>incumenzata virtuti<lb/> di <lem n='3228' type='0'/>Mariu, <lem n='8' type='0'/>a pena lu p� homu <lem n='349' type='0'/>sappiri, n� eciandeu se pl�<lb/> certame<supplied>n</supplied>ti oy pl� <lem n='2973' type='0'/>efficacimenti sia cuss� avinutu commu<lb/> issu <lem n='39' type='0'/>dissi. Per certu quilla <lem n='1127' type='0'/>cena <lem n='2966' type='0'/>cavalarisca <lem n='3326' type='0'/>adivinau multi bellissimi<lb/> <lem n='1127' type='0'/>ceni, li quali <lem n='2' type='0'/>divianu essiri in <lem n='1052' type='0'/>Ruma; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2043'/>ca da poy que lu<lb/> <lem n='1420' type='0'/>messayu di <lem n='3228' type='0'/>Mariu <lem n='2774' type='0'/>anunciau commu li <lem n='3678' type='0'/>Cymbri erannu destructi<lb/> da issu et z� fu in lu principiu di la nocti, non fu nullu<lb/> in <lem n='1052' type='0'/>Ruma qui non li facissi sacrificiu standu <lem n='40' type='0'/>a la tavula commu<lb/> se <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='258' type='0'/>inmurtali.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2044'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> J� <lem n='3104' type='0'/>secutanu li gran <lem n='447' type='0'/>cosi et li <lem n='43' type='0'/>novi li quali foru <lem n='4610' type='0'/>amunzellati<lb/> in <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeiu: da una parti gridanu per <lem n='1980' type='0'/>mutamentu<lb/> di <lem n='2077' type='0'/>favuri, da l'altra parti per grandi furtilliza sua et<lb/> per grandi invidia avuta di issu per li <lem n='447' type='0'/>cosi qui se <lem n='45' type='0'/>scriviannu<lb/> di issu. Issu essendu simplici cavaleri <lem n='8' type='0'/>a cavallu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu<lb/> mandatu in <lem n='1787' type='0'/>Yspagna in locu di consulu <lem n='4171' type='0'/>inscontra <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu,<lb/> avendu <lem n='1881' type='0'/>eguali imperiu con <lem n='1888' type='0'/>Metellu lu pietusu, principi di la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='188'/>nostra citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2045'/>Et non avendu avutu nullu hunuri di officiu, issu<lb/> <lem n='1794' type='0'/>triunphau <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='440' type='0'/>fiati. Issu incumenzau di essiri officiali da lu<lb/> summu <lem n='829' type='0'/>jmperiu, issu <lem n='3135' type='0'/>sarciu lu terzu consulatu per decretu<lb/> di lu Senatu. Issu <lem n='149' type='0'/>menau unu triunphu de <lem n='3489' type='0'/>Mitridati et di <lem n='4449' type='0'/>Tigrani<lb/> et, ultra z�, di multi <lem n='1601' type='0'/>rigi et di multa genti et di multi citati<lb/> et di multi <lem n='2695' type='0'/>malandrini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2046'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma nun purtau illu fin <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> stelli intandu Quintu <lem n='3612' type='0'/>Catulu cu la sua <lem n='107' type='0'/>vuci? Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que lu populu fussi adimandatu da <lem n='3612' type='0'/>Catulu standu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='4108' type='0'/>prorostri<lb/> quandu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu s'era mortu, in lu quali sulu issu <lem n='1620' type='0'/>ripusi<lb/> ogni cosa, in quali homu <lem n='16' type='0'/>�vira illu speranza, e lu populu <lem n='574' type='0'/>cridau<lb/> per subitu consentimentu: �In ti�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2047'/>O <lem n='137' type='0'/>maravilyusa forza<lb/> di lu <lem n='5292' type='0'/>pregatu judici, ca per certu issu <lem n='3014' type='0'/>egualau <lem n='3612' type='0'/>Catulu <lem n='40' type='0'/>a lu gran<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu con tucti li ornamenti, li quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu <lem n='3333' type='0'/>ricuntati, inclusu<lb/> in <lem n='1331' type='0'/>spaciu di <lem n='31' type='0'/>duy sillabi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2048'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Lu riturnari eciandeu di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni, quandu issu<lb/> riturnau da <lem n='3234' type='0'/>Cipru con la regali munita, et <lem n='1067' type='0'/>arivau <lem n='40' type='0'/>a la riva di<lb/> la citati, <lem n='120' type='0'/>poti pariri ben da essiri <lem n='427' type='0'/>aricurdatu. <lem n='40' type='0'/>A lu quali <lem n='412' type='0'/>issendu<lb/> da la <lem n='85' type='0'/>navi li consuli et tutti l'altri officiali et tuttu lu Senatu<lb/> et lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma fu <lem n='1102' type='0'/>prestu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='260' type='0'/>hunurarlu. Non per�<lb/> que issu avissi purtata gran quantitati di munita, ma per�<lb/> que quilla <lem n='85' type='0'/>navi avia <lem n='1839' type='0'/>ripurtatu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='1667' type='0'/>Catuni lu legatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2049'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se lu exemplu di lu non acustumatu<lb/> hunuri di <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2421' type='0'/>Marciu fu grandissimu. Lu quali essendu<lb/> cavaleri <lem n='8' type='0'/>a cavallu, <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1709' type='0'/>exerciti strazati per la morti di li <lem n='31' type='0'/>duy<lb/> <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni, <lem n='723' type='0'/>z� <lem n='2627' type='0'/>Plubliu et G<sic>.</sic> <lem n='3627' type='0'/>Neyu, et per la victoria di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal<lb/> lu ficiru lur <lem n='685' type='0'/>duca in quillu tempu in lu quali la lur saluti<lb/> aducta in ultimi <lem n='592' type='0'/>angustij non lassava nullu locu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='3042' type='0'/>ambiciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2050'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2717' type='0'/>Rasunivilimenti <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2320' type='0'/>commemoraciuni di li masculi<lb/> se nci aiungi <lem n='4851' type='0'/>Sulpicia, <lem n='1547' type='0'/>filya di <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='5293' type='0'/>Patriculu et <lem n='276' type='0'/>mulyeri di<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='189'/>Quintu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que lu Senatu, sguardati<lb/> que foru li libri di Sibilla per li <lem n='5294' type='0'/>decemviri, avissi <lem n='1237' type='0'/>ordenatu<lb/> que la statua di Venus <lem n='5295' type='0'/>Vecticordia fussi <lem n='2119' type='0'/>consecrata per tal que<lb/> pl� <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti la <lem n='82' type='0'/>menti di li <lem n='636' type='0'/>pulzelli et di li <lem n='5296' type='0'/>maritati se <lem n='793' type='0'/>convertissi<lb/> da libidini <lem n='8' type='0'/>ad hunestati, et di tutti li matruni <formula>C</formula> ende<lb/> fussiru <lem n='746' type='0'/>eslitti et di li <formula>C</formula> endi fussiru <lem n='746' type='0'/>eslicti <formula>X</formula>, li quali end'<lem n='746' type='0'/>esligissiru<lb/> una sanctissima, <lem n='2439' type='0'/>jssa fu <lem n='2556' type='0'/>prelata <lem n='8' type='0'/>a tutti l'altri di castitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2051'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Ma in per� que senza nulla <lem n='5297' type='0'/>amancanza di la rumana<lb/> mayestati eciandeu li grandizi di li furesteri se ponnu ricuntari,<lb/> eu passir� <lem n='8' type='0'/>ad issi. <lem n='8' type='0'/>A <lem n='3008' type='0'/>Pitagora fu fatta tantu de <lem n='1064' type='0'/>reverentia<lb/> da li soy audituri que di li <lem n='447' type='0'/>cosi avuti da issu jssi <lem n='1239' type='0'/>riputavannu<lb/> per gran felunia di <lem n='386' type='0'/>mettirili in disputaciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2052'/>Et ancura pl�<lb/> que quandu issi erannu <lem n='2087' type='0'/>adimandati <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1329' type='0'/>assignari la causa di<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu lur dictu, issi rispundianu skittu quistu: �<lem n='3008' type='0'/>Pitagoras<lb/> lu <lem n='39' type='0'/>dissi�. Grand'hunuri fu quistu ma veramenti z� fu factu<lb/> da li soy <lem n='1375' type='0'/>sculari. Ma quilli que eu dir� foru dati da li <lem n='3066' type='0'/>suffragij<lb/> di li citati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2053'/>Li <lem n='5298' type='0'/>Cutrunisi con <lem n='2507' type='0'/>sfurzatu studiu adimandaru<lb/> da issu <lem n='3008' type='0'/>Pytagora que issu <lem n='475' type='0'/>suffrissi que lu lur Senatu, lu quali<lb/> era di certu numeru di homini, se <lem n='2842' type='0'/>consiliassi con sicu. <supplied>Et la<lb/> ricchissima <lem n='827' type='0'/>chitati cuss� la casa sua frequenti venerata, poy<lb/> di la morti quilla casa <lem n='4922' type='0'/>sacrariu fichiru <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1426' type='0'/>dea Ceres; et quantu<lb/> quilla <lem n='827' type='0'/>chitati <lem n='1487' type='0'/>campau, et la <lem n='1426' type='0'/>dea cum memoria di unu homu<lb/> et unu homu la religioni di la <lem n='1426' type='0'/>dea fu <lem n='1912' type='0'/>cultivatu</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2054'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='8' type='0'/>a Gorgia di <lem n='5245' type='0'/>Lentinu, lu quali era pl� <lem n='2067' type='0'/>excellenti<lb/> in li studij di <lem n='3079' type='0'/>literatura di tutti l'altri qui fussiru in so tempu<lb/> di guisa ki issu fu lu primu lu quali <lem n='649' type='0'/>ausau intra li disputaciuni<lb/> comuni di diri que chascun adimandassi z� que issu vulia,<lb/> ca issu rispundiria <lem n='8' type='0'/>ad ogni homu, tucta <lem n='1733' type='0'/>Grecia li fici una statua<lb/> in lu templu di lu deu <lem n='2012' type='0'/>Apollo <lem n='2843' type='0'/>massizza di auru di gran<lb/> <lem n='722' type='0'/>pondu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3620' type='0'/>imbelliri lu <lem n='2496' type='0'/>altari <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2055'/>et <lem n='1026' type='0'/>redussiru lu locu in lu quali<lb/> issu fu <lem n='3279' type='0'/>asuttiratu in furma et in maynera di templu. Et <lem n='1237' type='0'/>ordenaru<lb/> que da locu se adimandassiru li <lem n='1624' type='0'/>risposti di li <lem n='394' type='0'/>dei. Li ciniri<lb/> di lu quali <lem n='84' type='0'/>possedenu quillu hunuri, lu quali esti <lem n='3' type='0'/>datu da li<lb/> <lem n='3642' type='0'/>Lacedemonij et da li Athenisi <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='394' type='0'/>dei.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='190'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2056'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu lu hunuri di <lem n='5299' type='0'/>Benetrites fu multu <lem n='1878' type='0'/>singulari,<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la quali sulamenti intra tutti l'altri fimini fu <lem n='1503' type='0'/>concessu que<lb/> issa putissi stari <lem n='40' type='0'/>al <lem n='2366' type='0'/>guardari lu iocu <lem n='4043' type='0'/>gingnasticu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que issa avissi purtatu so filyu <lem n='5300' type='0'/>Eraclea da lu iocu <lem n='5301' type='0'/>olimpiatu,<lb/> lu quali era <lem n='32' type='0'/>intratu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>cumbatiri.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='191'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2057'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9 Rubricario</head>Li capituli di lu libru <formula>IX.</formula><lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la luxuria et di la libidini.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di la <lem n='703' type='0'/>crudelitati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>3</formula>, di la <lem n='372' type='0'/>ira et di lu odiu.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>4</formula>, di la avaricia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>5</formula>, di la superbia et di la <lem n='2307' type='0'/>imputencia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>6</formula>, di la <lem n='2109' type='0'/>perfidia.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>7</formula>, di la forza et di la trayciuni.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>8</formula>, di la temeritati.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>9</formula>, quantu <lem n='618' type='0'/>valuri aya lu <lem n='608' type='0'/>erruri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>10</formula>, di la <lem n='1646' type='0'/>vindita.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>11</formula>, conteni dicti et facti <lem n='748' type='0'/>malvasissimi.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>12</formula>, di non <lem n='1515' type='0'/>vulgari morti.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>13</formula>, di lu disiyu di viviri.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>14</formula>, di certi homini qui se <lem n='406' type='0'/>guardaru multu sullicitamenti<lb/> per suspiciuni di li soy familiari.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>15</formula>, di la <lem n='1802' type='0'/>semelyanza di la furma.<lb/> Cap<sic>.</sic> <formula>16</formula>, di quilli li quali, essendu nati di bassa manu, se<lb/> <lem n='350' type='0'/>sfurzaru di <lem n='3319' type='0'/>insitari <lem n='8' type='0'/>a nobilissimi <lem n='1211' type='0'/>familgi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2058'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 1</head>Cap<sic>.</sic> <formula>1</formula>, di la luxuria et di la libidini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2059'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>E</supplied>ciamdeu lu <lem n='4649' type='0'/>alusinghivili malu luxuria, la quali <lem n='3027' type='0'/>acusarla<lb/> esti un pocu pl� ligera cosa ca <lem n='160' type='0'/>skiffarla, sia <lem n='3319' type='0'/>insetata <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la nostra opera, non certi que issa <lem n='453' type='0'/>ricippa <lem n='653' type='0'/>alcunu hunuri, ma<lb/> per tal que issa <lem n='697' type='0'/>recannussendu si medemma possa essiri <lem n='2462' type='0'/>spinta<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='794' type='0'/>repentirsi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2060'/>E la libidini sia <lem n='828' type='0'/>iuncta <lem n='8' type='0'/>ad issa, per� ca issa nassi<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='192'/>da uni medemmi principij di vicij nin issi agruppati di <lem n='1050' type='0'/>dupplu<lb/> <lem n='608' type='0'/>erruri non si <lem n='1087' type='0'/>spartannu n�n da reprehensiuni, n�n da <lem n='2340' type='0'/>currecciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2061'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4681' type='0'/>Sergiu, <lem n='1350' type='0'/>pregandulu <lem n='5302' type='0'/>Pensilia, <lem n='1237' type='0'/>urdenau inprimamenti<lb/> di far bagni, li quali foru <lem n='1411' type='0'/>incuminzati con ligeri spisi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad aviri <lem n='1508' type='0'/>suspisa l'aqua <lem n='1270' type='0'/>calda et non passau <lem n='8' type='0'/>ad aviri mari d'aqua<lb/> <lem n='1270' type='0'/>calda. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2062'/>Issu medemmi per tal que la gula sua non fussi suiecta<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad arbitriu di lu deu di lu mari <lem n='2840' type='0'/>apensausi di fari mari <lem n='8' type='0'/>a sua<lb/> posta, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='2040' type='0'/>piskeri, in li quali issu inclusi diversi mayneri di<lb/> pissi grandi et pizuli, per tal que nulla fortuna di mari non<lb/> putissi fari, tantu fussi forti, que li soy tavuli da <lem n='482' type='0'/>manyari non<lb/> <lem n='156' type='0'/>habundassiru di ogni diversitati di pissi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2063'/>Eciandeu issu fici<lb/> fari apressu lu lacu <lem n='5303' type='0'/>Lucrinu bellissimi <lem n='1172' type='0'/>edificij et alti, i� sia<lb/> <lem n='3088' type='0'/>z� que quilla contrata era stata <lem n='1786' type='0'/>deserta fin <lem n='8' type='0'/>a quillu tempu, <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> <lem n='772' type='0'/>z� qui issu putissi aviri et usari li <lem n='5190' type='0'/>cozzuli di lu lacu pl� <lem n='972' type='0'/>friski.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2064'/>Et da poy que issu se misi pl� <lem n='3608' type='0'/>dysiyusame<supplied>n</supplied>ti <lem n='8' type='0'/>a pilyari l'aqua<lb/> <lem n='670' type='0'/>publica, appi questiuni con <lem n='4401' type='0'/>Considiu <lem n='5304' type='0'/>gabellotu, in la quali <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> Grassu, <lem n='479' type='0'/>diffendendu la causa di <lem n='4681' type='0'/>Sergiu <lem n='4171' type='0'/>inscontra <lem n='4401' type='0'/>Considiu,<lb/> <lem n='39' type='0'/>dissi que lu so amicu <lem n='4401' type='0'/>Considiu <lem n='251' type='0'/>errava ca issu pensava que <lem n='4681' type='0'/>Sergiu<lb/> fussi <lem n='4452' type='0'/>defectu di <lem n='5305' type='0'/>orata; ca li <lem n='5306' type='0'/>ostrei, eciamdeo non <lem n='641' type='0'/>circanduli,<lb/> <lem n='432' type='0'/>truvaria homu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3194' type='0'/>chalamiti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2065'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A quistu <lem n='4681' type='0'/>Sergiu <lem n='2' type='0'/>dippi <lem n='3' type='0'/>dari <lem n='180' type='0'/>Esopu lu poeta so filyu in<lb/> <lem n='2767' type='0'/>adopciuni ananti ca <lem n='399' type='0'/>lassarlu heredi di li soy beni. Lu quali fu<lb/> juvini non skittu di perduta, ma eciandeu di furiusa luxuria;<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2066'/>di lu quali consta que issu <lem n='198' type='0'/>acatava per <lem n='482' type='0'/>manyari, in locu di <lem n='5307' type='0'/>fichittuli,<lb/> <lem n='5308' type='0'/>auzelluzi qui <lem n='2760' type='0'/>vernavannu multu beni et <lem n='198' type='0'/>acatavali<lb/> multu <lem n='495' type='0'/>cari, et <lem n='5309' type='0'/>squaliavali <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1085' type='0'/>acetu, et <lem n='2273' type='0'/>spandiali <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1030' type='0'/>bevendi di<lb/> gran summa di <lem n='5310' type='0'/>perni, <lem n='1509' type='0'/>disiyandu di gittari lu so amplissimu<lb/> <lem n='197' type='0'/>patrimoniu <lem n='4155' type='0'/>adastatamenti commu se issu fussi una gran <lem n='3983' type='0'/>sarcina.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2067'/>La <lem n='1525' type='0'/>setta di li quali <lem n='31' type='0'/>duy, l'unu vechu et l'altru juvini, li<lb/> homini da poy <lem n='3611' type='0'/>secutandula <lem n='1572' type='0'/>porssiru la manu pl� <lem n='4613' type='0'/>arassu. Ca<lb/> nullu viciu <lem n='3850' type='0'/>schumpi locu uvi issu incumenza. Da locu incumenzau<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='193'/>que li pissi foru purtati da lu mari <lem n='2230' type='0'/>Occeanu, da locu<lb/> fu truvatu lu delectu di <lem n='482' type='0'/>manyari et di biviri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2068'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la fini di la segunda <lem n='75' type='0'/>guerra di li <lem n='3290' type='0'/>Africani et eciandeu<lb/> <lem n='1602' type='0'/>Filippu <lem n='1601' type='0'/>rigi di Macedonia vinchutu <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati<lb/> <lem n='1633' type='0'/>fidanza di pl� larga vita. In lu quali tempu li matruni di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='3738' type='0'/>scutiyaru di <lem n='796' type='0'/>asseyari la casa di li Bruti, li quali eranu <lem n='549' type='0'/>apparichati<lb/> di <lem n='1494' type='0'/>ayutarli <lem n='8' type='0'/>a destruyri la <lem n='292' type='0'/>ligi Appia: la quali li fimini<lb/> vulianu que issa fussi destrutta, per� que per quilla <lem n='292' type='0'/>ligi non<lb/> era licitu <lem n='40' type='0'/>a li fimini di usari vestimenti di diversi <lem n='819' type='0'/>culuri n� di<lb/> aviri pl� di meza unza d'auru, n�n di andari in <lem n='2825' type='0'/>caritta apressu<lb/> di la terra unu <lem n='1471' type='0'/>milyu salvu per far sacrificiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2069'/>Et in veritati<lb/> issu <lem n='2484' type='0'/>ottiniru que la <lem n='292' type='0'/>ligi qui era stata servata <formula>XX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni <lem n='494' type='0'/>continuamenti<lb/> se <lem n='486' type='0'/>distruyssi. Ca non <lem n='1259' type='0'/>provittiru li homini di quillu<lb/> seculu <lem n='8' type='0'/>a que <lem n='2453' type='0'/>cultivamentu intendissi lu pertinaci studiu di la<lb/> non <lem n='1395' type='0'/>custumata <lem n='4388' type='0'/>assemblaya, oy <lem n='8' type='0'/>a que se <lem n='316' type='0'/>spandiria la audacia<lb/> vincitrici di li <lem n='292' type='0'/>ligi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2070'/>Ca per certu se issi avissiru pututu <lem n='138' type='0'/>cannussiri<lb/> li aparichamenti di li animi di li fimini, per li quali ogni<lb/> iornu s'aiungi <lem n='653' type='0'/>alcuna <lem n='1691' type='0'/>novitati <lem n='40' type='0'/>a li spisi, issu aviriannu <lem n='614' type='0'/>contrastatu<lb/> in issa la <lem n='1561' type='0'/>intrata di la <lem n='3280' type='0'/>dirupata luxuria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2071'/>Ma per ki parlu<lb/> eu pluy di li fimini, li quali et la <lem n='2772' type='0'/>debilitati di la lur <lem n='82' type='0'/>menti e<lb/> lu <lem n='802' type='0'/>desyderiu di pl� gravusi operi qui l'esti diffisu, lur <lem n='463' type='0'/>conforta<lb/> que issu metta tuttu lu lur studiu <lem n='8' type='0'/>ad ornarsi pl� <lem n='3508' type='0'/>curiusamenti,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que eu viya <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='2067' type='0'/>excellenti homini et di<lb/> nomu et di animu di li tempi passati scursi in quistu viciu,<lb/> non cannussutu da la continencia di li antiqui? E z� esti manifestu<lb/> per li lur <lem n='859' type='0'/>tenzuni et <lem n='789' type='0'/>chayti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2072'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu per una <lem n='95' type='0'/>discordia qui nassiu intra<lb/> issu et <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1941' type='0'/>Crassu so compagnuni <lem n='40' type='0'/>a lu officiu li <lem n='2052' type='0'/>oppusi que<lb/> issu avia certi <lem n='1207' type='0'/>colonni di gran preciu in sua casa. Lu quali <lem n='3275' type='0'/>Domiciu<lb/> adimandatu da <lem n='1941' type='0'/>Crassu quantu issu aprezava la casa sua,<lb/> rispusi <lem n='3275' type='0'/>Domiciliu: �Sessanta <lem n='4058' type='0'/>sestertij�. <lem n='39' type='0'/>Dissi <lem n='1941' type='0'/>Crassu: �Quantu<lb/> l'<lem n='2035' type='0'/>aprizarissi tu mancu se eu endi <lem n='519' type='0'/>talyassi <formula>X</formula> <lem n='5311' type='0'/>arbustelli qui<lb/> nci su?� Rispusi <lem n='3275' type='0'/>Domiciu: �<formula>XXX</formula> <lem n='4058' type='0'/>sestercij�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2073'/>Intandu <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> <lem n='1941' type='0'/>Crassu: �Adonca qual di nuy <lem n='31' type='0'/>duy esti pl� <lem n='806' type='0'/>luxuriusu oy eu<lb/> qui <lem n='198' type='0'/>acatay <formula>X</formula> <lem n='1207' type='0'/>colunni <lem n='1051' type='0'/>centumilia dinari, oy tu qui <lem n='2035' type='0'/>aprezi la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='194'/>umbra di <formula>X</formula> <lem n='5311' type='0'/>arbustelli <formula>XXX</formula> <lem n='4058' type='0'/>sesterzij?�. O sermuni qui s'avia<lb/> <lem n='5174' type='0'/>adimenticatu <lem n='1653' type='0'/>Pirru et non s'<lem n='491' type='0'/>aricurdava di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal et qui i�<lb/> <lem n='5312' type='0'/>badalyava et <lem n='821' type='0'/>ingrassiava per habundanza di li rikizi et di li<lb/> tributi di <lem n='5313' type='0'/>ultramari; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2074'/>j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� non pertantu que quista fu asay<lb/> pl� <lem n='1845' type='0'/>ristritta maynera ca quilla di li <lem n='1172' type='0'/>edificij et di li <lem n='1169' type='0'/>boski qui<lb/> viniru apressu, la quali issi <lem n='2740' type='0'/>introdussiru pir lur <lem n='3114' type='0'/>incominzamentu.<lb/> Ca issu volsiru ananti lassari <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='5314' type='0'/>pusteriuri la larghiza<lb/> di viviri <lem n='1411' type='0'/>incumenzata da issi ca <lem n='41' type='0'/>ritiniri la continencia<lb/> la quali issi appiru da li soy <lem n='5315' type='0'/>precessuri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2075'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> E que volsi diri z� que fici <lem n='1888' type='0'/>Metellu, lu piatusu principi,<lb/> di li soy temporali intandu quandu issu <lem n='475' type='0'/>suffiria di essiri <lem n='453' type='0'/>riciputu<lb/> quandu vinia da li soy <lem n='2918' type='0'/>hostulani cu <lem n='2496' type='0'/>altari et cu incensu?<lb/> Quandu issu sguardava cu alegru animu li pariti <lem n='1015' type='0'/>cuverti,<lb/> quandu <lem n='40' type='0'/>a li grandissimi soy maniari issu lassava que se nci<lb/> <lem n='2499' type='0'/>interponissiru ioki fatti con grand'apparatu, quandu issu <lem n='1336' type='0'/>celebrava<lb/> li <lem n='1162' type='0'/>conviti cu la vestimenta palmata e <lem n='453' type='0'/>ricippia li curuni<lb/> di lu auru gittati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1607' type='0'/>cunki di petri pleni di aqua in lu so celestiali<lb/> <lem n='410' type='0'/>capu? Et uvi foru facti quisti <lem n='447' type='0'/>cosi? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2076'/>Non in <lem n='1733' type='0'/>Grecia, non<lb/> in <lem n='2795' type='0'/>Asya, la severitati di li quali <lem n='1101' type='0'/>provincij se <lem n='120' type='0'/>potti corrumpiri<lb/> per luxuria, ma in la aspra et <lem n='3648' type='0'/>bellicusa provincia e specialmenti<lb/> intandu quandu <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu multu agru inimicu <lem n='185' type='0'/>restringia<lb/> cu li <lem n='1024' type='0'/>dardi di li Lusitani li ochi di li rumani <lem n='1709' type='0'/>exerciti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2077'/>Cuss�<lb/> l'eranu issuti di memoria li <lem n='1709' type='0'/>exerciti li quali appi so <lem n='71' type='0'/>patri in<lb/> <lem n='5316' type='0'/>Nunidia. Adonca cosa manifesta esti quantu scursi et habundau<lb/> la larghiza di viviri: ca quillu, lu quali in sua adhulescencia<lb/> avia visti li <lem n='565' type='0'/>custumi antiqui, in sua vechiza incumenzau<lb/> <lem n='43' type='0'/>novi <lem n='565' type='0'/>custu<supplied>mi</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2078'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1185' type='0'/>Semelyanti <lem n='2239' type='0'/>mutaciuni fu in la <lem n='4505' type='0'/>casata di li <lem n='5317' type='0'/>Curiuni. Ca<lb/> pir certu la nostra <lem n='532' type='0'/>curti sguardau lu multu gratu <lem n='5318' type='0'/>superciliu di<lb/> lu <lem n='71' type='0'/>patri et da poy vitti lu filyu <lem n='2747' type='0'/>indebitatu di munita <lem n='1321' type='0'/>strania <lem n='2833' type='0'/>secentu<lb/> <lem n='4058' type='0'/>sestercij, e quista fu famusa iniuria di li nobili juvini.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='195'/>Adonca in unu medemmi tempu et in uni medemmi palazzi<lb/> habitaru diversissimi seculi, l'unu <lem n='1137' type='0'/>temperatissimu e l'altru<lb/> <lem n='514' type='0'/>iniquissimu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2079'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu iudiciu di <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5319' type='0'/>Elodiu di quanta luxuria et libidini<lb/> habu<supplied>n</supplied>dau issu! Per tal que issu essendu <lem n='1057' type='0'/>acusatu di piccatu<lb/> <lem n='4075' type='0'/>incestu fussi assoltu, i� sia que lu <lem n='408' type='0'/>pecatu era multu <lem n='1180' type='0'/>manifestu,<lb/> li nocti di li matruni et di li juvini nobili <lem n='198' type='0'/>acatati per<lb/> gran quantitati di munita foru <lem n='162' type='0'/>dunati <lem n='40' type='0'/>a li iudici in locu di<lb/> <lem n='1060' type='0'/>mircidi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2080'/>In lu qual piccatu cuss� <lem n='416' type='0'/>bructu in diversi mayneri tu<lb/> non <lem n='349' type='0'/>saviray lu quali tu <lem n='739' type='0'/>blasmi inprimamenti, oy quillu qui<lb/> pensau quista <lem n='1495' type='0'/>corruptibili maynera, oy quilli qui <lem n='475' type='0'/>suffirsiru<lb/> que la lur <lem n='2262' type='0'/>pudicicia <lem n='3104' type='0'/>secutassi lu <lem n='97' type='0'/>periuriu, oy quilli qui <lem n='658' type='0'/>caniaru<lb/> et <lem n='1596' type='0'/>pirmutaru la lur religiuni in stupru.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2081'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� ben <lem n='2858' type='0'/>vituperusu fu quillu <lem n='1162' type='0'/>convitu lu qual fici<lb/> <lem n='5320' type='0'/>Gemellu, <lem n='4828' type='0'/>tribunicu viaturi, homu di nobili sangui, ma per soy<lb/> operi <lem n='430' type='0'/>peyu et pl� <lem n='416' type='0'/>bructu ca servu nullu, essendu consuli <lem n='1888' type='0'/>Metellu<lb/> et <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni <lem n='40' type='0'/>a li tribuni di lu populu con gran vergugna<lb/> di tutta la citati; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2082'/>ca issu, <lem n='1237' type='0'/>urdina<supplied>n</supplied>du in sua casa <lem n='5321' type='0'/>burdelaria,<lb/> <lem n='46' type='0'/>ficinci <lem n='1222' type='0'/>avultrari <lem n='5322' type='0'/>Mumia et <lem n='3019' type='0'/>Flavia, levati per forza l'una da lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri et l'altra da lu maritu, et unu nobili <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='4112' type='0'/>Saturninu.<lb/> O <lem n='1162' type='0'/>conviti non da essiri fatti da <lem n='686' type='0'/>cunsuli, n�n da tribuni, ma da<lb/> essiri <lem n='1611' type='0'/>viniati!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2083'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la libidini di <lem n='2614' type='0'/>Catilina fu singularimenti <lem n='1729' type='0'/>scelerata;<lb/> ca issu curruttu di <lem n='3281' type='0'/>pachiscu amuri di Aurelia <lem n='4346' type='0'/>Orestilla, videndu<lb/> issu que issa non lu vulia per maritu, per� que <lem n='2614' type='0'/>Catilina<lb/> avia unu filyu unicu et qui i� <lem n='120' type='0'/>putia usari con fimina, per tal<lb/> que lu matrimoniu non <lem n='667' type='0'/>rimanissi, <lem n='2614' type='0'/>Catilina lu <lem n='3501' type='0'/>intussicau et, <lem n='3279' type='0'/>assutirandulu,<lb/> <lem n='1658' type='0'/>inflammau <lem n='4346' type='0'/>Orestilla di <lem n='4778' type='0'/>maritali amuri et <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> <lem n='465' type='0'/>nuvella <lem n='276' type='0'/>mulyeri <lem n='162' type='0'/>dunau la <lem n='4627' type='0'/>orbitati sua in locu di <lem n='163' type='0'/>dunu <lem n='3684' type='0'/>spusaliziu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2084'/>Et da poy <lem n='40' type='0'/>a la perfini essendu issu cutal citadinu commu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='196'/>issu era statu <lem n='71' type='0'/>patri, <lem n='326' type='0'/>patiu la pena di la felunia c'avia fatta in<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucidiri lu filyu et eciandeu di la trayciuni di la <lem n='480' type='0'/>patria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2085'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la luxuria di Capua fu multu utili <lem n='40' type='0'/>a la nostra citati<lb/> ca issa, <lem n='1291' type='0'/>abrazandu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal cu li soy delecti, lu quali non<lb/> era statu vinchutu per armi, issa lu <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='40' type='0'/>a lu Rumanu ki lu<lb/> vincissi. Issa <lem n='2377' type='0'/>pruvucau lu <lem n='5323' type='0'/>vigilantissimu <lem n='685' type='0'/>duca et lu multu agru<lb/> <lem n='1709' type='0'/>essercitu di li <lem n='3290' type='0'/>Affricani per largi <lem n='521' type='0'/>vidandi, per habundancia di<lb/> vinu et per oduri di unguenti et per usar con fimini, et <lem n='250' type='0'/>ficilu pl�<lb/> <lem n='2039' type='0'/>lassivu et <lem n='2821' type='0'/>inclinatu <lem n='8' type='0'/>a sonnu et <lem n='8' type='0'/>a delectu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2086'/>Et intandu <lem n='404' type='0'/>cumenzau<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad essiri rutta e <lem n='3309' type='0'/>sfrakazata la <lem n='5039' type='0'/>feriza di li <lem n='3290' type='0'/>Africani quandu li<lb/> <lem n='2504' type='0'/>tendi di <lem n='2045' type='0'/>Alba et di Seplasia l'<lem n='1411' type='0'/>incumenzaru di <lem n='429' type='0'/>placiri. Adonca<lb/> que cosa esti pl� layda di quisti vicij, et que cosa esti qui<lb/> mayur <lem n='675' type='0'/>dalmayu <lem n='46' type='0'/>faza, per li quali la virtuti se <lem n='3309' type='0'/>sfracachanu et<lb/> li vittorij se <lem n='3260' type='0'/>debilitannu e la gloria eciandeu standu <lem n='3355' type='0'/>adurmentata<lb/> se <lem n='793' type='0'/>converti in infamia, et li forzi di lu corpu insemblamenti<lb/> di lu animu su sconfitti de guisa que tu non poy sapiri<lb/> qual <lem n='2' type='0'/>divi essiri <lem n='1239' type='0'/>riputatu <lem n='430' type='0'/>peyu, oy essiri vinchutu da <supplied><g ref='ell'/></supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2087'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Quisti vicij miseru et <lem n='3308' type='0'/>implicaru la citati di li Volsi in<lb/> gravusi et virgugnusi <lem n='246' type='0'/>pestilencij. Issa era <lem n='313' type='0'/>rika et era ben ordenata<lb/> di <lem n='565' type='0'/>custumi et di <lem n='292' type='0'/>ligi et era <lem n='410' type='0'/>capu di tutta <lem n='1765' type='0'/>Tuscana. Ma, da<lb/> poy que issa scursi in luxuria issa se dirupau in lu profundu<lb/> di iniurij et di suzzura, de guisa que issa se <lem n='2276' type='0'/>suttamisi <lem n='40' type='0'/>a la superbissima<lb/> segnuria di li <lem n='1937' type='0'/>schavi loru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2088'/>Li quali, essendu da lu<lb/> primu multi <lem n='651' type='0'/>poki, <lem n='3738' type='0'/>scutiyaru di <lem n='32' type='0'/>intrari intra di l'urdini di li<lb/> <lem n='2190' type='0'/>senaturi, et da poy occuparu tutta la republica; et <lem n='366' type='0'/>cumandavanu<lb/> que li testamenti se <lem n='45' type='0'/>scrivessiru <lem n='8' type='0'/>a lur vuluntati et <lem n='3312' type='0'/>divitavanu<lb/> que non se facissiru matrimonij di gentili, et <lem n='577' type='0'/>piliavanu<lb/> per <lem n='276' type='0'/>mulyeri li filgi di li lur patruni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2089'/><lem n='40' type='0'/>A lu ultimu, jssi fichiru<lb/> una <lem n='292' type='0'/>ligi que li lur stupri oy con vidui oy con <lem n='884' type='0'/>donni <lem n='2530' type='0'/>maritati<lb/> fussiru senza pena, et que nulla <lem n='636' type='0'/>pulzella se <lem n='637' type='0'/>maritassi <lem n='8' type='0'/>a gentili<lb/> homu, la quali unu di li <lem n='1937' type='0'/>schavi non la avissi ananti avuta oy<lb/> <lem n='2211' type='0'/>curructa.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2090'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, <lem n='1981' type='0'/>Xerxes con la sua gran pompa di li rikizi regali!<lb/> Lu quali tantu s'alegrau di luxuria que issu <supplied>fici</supplied> una <lem n='292' type='0'/>ligi per la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='197'/>quali issu <lem n='34' type='0'/>prumittia gran <lem n='1261' type='0'/>premiu <lem n='8' type='0'/>ad homu qui truvassi <lem n='43' type='0'/>nova<lb/> maynera di delectu. O, con quanta <lem n='1055' type='0'/>ruyna di lu so imperiu se<lb/> <lem n='1366' type='0'/>pilyau issu <lem n='981' type='0'/>cutanti delecti!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2091'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3626' type='0'/>Antiocu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di <lem n='2764' type='0'/>Suria non fu nienti mancu<lb/> di <lem n='328' type='0'/>vili essemplu. Lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu di lu quali <lem n='3104' type='0'/>secutandu la sua pacha<lb/> luxuria commu eciandeu <lem n='3104' type='0'/>secutava li altri soy <lem n='2429' type='0'/>pachij, per<lb/> la mayur parti purtavanu chova d'auru sutta li lur <lem n='5324' type='0'/>stivali <supplied>oy<lb/> <lem n='5325' type='0'/>osi</supplied>. Et fici fari <lem n='1421' type='0'/>paviliuni <lem n='925' type='0'/>adurnati di sigilli tessuti, preda pl�<lb/> desiderabili <lem n='40' type='0'/>a lu avaru inimicu ca materia di vinchiri <lem n='40' type='0'/>a lu so<lb/> <lem n='2500' type='0'/>valurusu cavaleri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2092'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='1559' type='0'/>Ptholomeu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi vissi <lem n='5326' type='0'/>alumamentu di li soy vicij,<lb/> et inper� issu fu appellatu <lem n='5327' type='0'/>Fiton. Di la malvastati di<lb/> lu quali que cosa � pl� malvasa? Una sua <lem n='3225' type='0'/>sori, mayuri di natu<lb/> ca issu, et maritata <lem n='8' type='0'/>ad unu frati d'<lem n='1482' type='0'/>ambiduy, issu la constrinsi<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2135' type='0'/>pilyarlu per maritu. E da poy vituperata c'appi per forza una<lb/> sua <lem n='1547' type='0'/>filya, issu la lassau, pir tal que issu la lassassi locu vacanti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='633' type='0'/>nozzi di la <lem n='1547' type='0'/>filya.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2093'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca lu populu di la genti di <lem n='1220' type='0'/>Egyptu fu <lem n='4253' type='0'/>consentaneu<lb/> oy <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='40' type='0'/>a li lur <lem n='1601' type='0'/>rigi. Lu quali <lem n='412' type='0'/>issutu da li soy furtilizi<lb/> per <lem n='1434' type='0'/>guida di <lem n='5328' type='0'/>Archelau <lem n='4171' type='0'/>inscontra <lem n='5329' type='0'/>Auliu <lem n='5330' type='0'/>Galbinu, <lem n='1414' type='0'/>cumandanduli<lb/> <lem n='5328' type='0'/>Archelau que issi <lem n='2385' type='0'/>inturniassiru lu locu di li lur <lem n='2504' type='0'/>tendi<lb/> di fossa et di <lem n='2729' type='0'/>pallizatu, tuctu lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu <lem n='117' type='0'/>murmurau et <lem n='39' type='0'/>dissi<lb/> que quista opera se <lem n='2136' type='0'/>lucassi per farsi <lem n='8' type='0'/>ad dinari <lem n='5331' type='0'/>cuntati. Per la<lb/> quali cosa li lor animi cuss� <lem n='5332' type='0'/>snervati et <lem n='3646' type='0'/>mollificati per li delecti<lb/> non pottiru <lem n='145' type='0'/>sustiniri lu spiritu et lu <lem n='655' type='0'/>viguri di lu nostru <lem n='1709' type='0'/>exercitu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2094'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Ma non pertantu pl� <lem n='4003' type='0'/>affiminata <lem n='142' type='0'/>multitudini esti quilla<lb/> di li Cipriani. Li quali <lem n='145' type='0'/>sustinianu cu <lem n='1881' type='0'/>eguali animu que li<lb/> lur <lem n='741' type='0'/>regini <lem n='46' type='0'/>fachissiru commu scalluni di li corpi di li lur <lem n='276' type='0'/>mulyeri,<lb/> per tali que quandu issi muntavanu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='661' type='0'/>carru issi <lem n='386' type='0'/>mittissiru<lb/> li lur pedi in locu pl� <lem n='5333' type='0'/>mollu. Ca <lem n='320' type='0'/>malyu <lem n='517' type='0'/>valia <lem n='40' type='0'/>a li lur mariti,<lb/> se issi fussiru stati homini, di <lem n='294' type='0'/>lassarssi muriri ca di obediri<lb/> <lem n='8' type='0'/>a cuss� delicatu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='198'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2095'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Quista <lem n='570' type='0'/>cumpagnia di vicij di <lem n='2039' type='0'/>lassiva <lem n='129' type='0'/>fachi et di ochi <lem n='4390' type='0'/>imbiscati<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='43' type='0'/>novu disiyu et habundanti di delicatu <lem n='2038' type='0'/>cultu per diversi<lb/> movimenti di <lem n='811' type='0'/>dilecti, mollifica li vuluntati di lu animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2096'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 2</head>Cap<sic>.</sic> <formula>2</formula>, di la <lem n='703' type='0'/>crudelitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2097'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma lu horridu habitu di la <lem n='703' type='0'/>crudilitati et la fera maynera<lb/> et li <lem n='2507' type='0'/>sfurzati spiriti et la sua terribili <lem n='107' type='0'/>vuci tutti su <lem n='447' type='0'/>cosi pleni<lb/> di <lem n='752' type='0'/>menazzi et di sanguilenti <lem n='442' type='0'/>signurij, <lem n='40' type='0'/>a la quali <lem n='162' type='0'/>dunar silenciu<lb/> esti <lem n='987' type='0'/>acrissirila. Ca que modu se <lem n='94' type='0'/>impunir� issa <lem n='8' type='0'/>a si medemmi<lb/> se issa non se revoca con <lem n='91' type='0'/>freni di reprehensiuni? Et, <lem n='8' type='0'/>a diri<lb/> in summa, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que sua intenciuni sia di essiri <lem n='626' type='0'/>timuta,<lb/> la nostra sia di essiri <lem n='5334' type='0'/>fyeduta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2098'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla, lu quali nullu non lu p� asay dignamenti<lb/> laudari oy <lem n='321' type='0'/>vituperari ca, <lem n='691' type='0'/>dimentre que issu <lem n='3292' type='0'/>incircau victorij,<lb/> issu se <lem n='2861' type='0'/>representau <lem n='40' type='0'/>a lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma commu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni et,<lb/> <lem n='3135' type='0'/>sarcenduli, issu se <lem n='2861' type='0'/>representau commu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal. Ca diffisa<lb/> que issu appi nobilimenti la gentiliza di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='2033' type='0'/>inundau <lem n='1710' type='0'/>crudilimenti<lb/> tucta la citati et tucti li parti di <lem n='1372' type='0'/>Ytalia di <lem n='3264' type='0'/>flumari di<lb/> sangui civili. Issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que fussiru tutti talyati <lem n='30' type='0'/>quatru<lb/> legiuni di la contraria parti in lu campu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, uvj issu era,<lb/> qui se <lem n='2913' type='0'/>dunaru in sua <lem n='935' type='0'/>fidi et adimandavanu in vacanti la misericordia<lb/> di la sua <lem n='1995' type='0'/>fallaci manu drita. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2099'/>Li <lem n='4179' type='0'/>lamentaciuni di li<lb/> quali <lem n='453' type='0'/>ricippiru li <lem n='2863' type='0'/>timurusi aurichi di la citati, ma li lur corpi<lb/> <lem n='4893' type='0'/>strazzati con <lem n='994' type='0'/>ferru <lem n='453' type='0'/>ricippi lu <lem n='1841' type='0'/>Tiviri; et non putendu <lem n='145' type='0'/>sustiniri<lb/> tantu carigu fu constrictu di <lem n='1853' type='0'/>carriarli cu li <lem n='3737' type='0'/>sanguilentati<lb/> <lem n='525' type='0'/>aqui. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2100'/>Issu <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='836' type='0'/>prucurau et fici que <lem n='2007' type='0'/>cinqui milia homini da<lb/> <lem n='5335' type='0'/>Pilistrina li quali s'<lem n='2176' type='0'/>arenderu per manu di <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='5336' type='0'/>Cethegu per<lb/> speranza di essiri salvati, <lem n='144' type='0'/>chamati que foru da fora di li lor<lb/> furtilizi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que, gittati li armi, issi se <lem n='1699' type='0'/>culcaru <lem n='8' type='0'/>a<lb/> terra per adimandar misericordia, foru tucti <lem n='1074' type='0'/>aucisi et gittati<lb/> <lem n='2577' type='0'/>spasi per li campi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2101'/>Issu ripurtau et fici scriviri in tavuli publici<lb/> <formula>IIIJ</formula> milia et <formula>VIJ.C</formula> homini, qui foru <lem n='1074' type='0'/>aucisi per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='199'/>di lu <lem n='199' type='0'/>crudili forbandimentu. Et per� li fici scriviri <lem n='40' type='0'/>a li tavuli<lb/> ni per aventura se <lem n='2584' type='0'/>sturbassi la memoria di cuss� nobili opera.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2102'/>N� fu contentu <lem n='3232' type='0'/>Sylla di usari <lem n='703' type='0'/>crudilitati incontra di quilli qui<lb/> l'eranu stati contrarij in factu d'armi, ma eciamdeu issu <lem n='3425' type='0'/>aiustau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu numeru di li forbanduti multi citadini di <lem n='1534' type='0'/>ripusatu<lb/> animu per li lur gran rikizi c'avianu. Eciandeu issu strinsi li<lb/> spati incontra li fimini commu homu <supplied>pocu</supplied> <lem n='5337' type='0'/>satullatu di la<lb/> morti di li masculi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2103'/>Eciandeu quistu fu indiciu di la sua infinita<lb/> <lem n='5039' type='0'/>feriza et <lem n='703' type='0'/>crudilitati; ca issu volsi et <lem n='366' type='0'/>cumandau que li <lem n='410' type='0'/>capi<lb/> <lem n='2590' type='0'/>talyati di li <lem n='1795' type='0'/>meskini li fussiru purtati <lem n='3090' type='0'/>dananti di issu per tal<lb/> que issu li <lem n='482' type='0'/>maniassi cu l'ochi, ca <lem n='1413' type='0'/>maniarli cu la bucca era <lem n='397' type='0'/>fellunia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2104'/>Eciandeu quantu <lem n='1710' type='0'/>crudilimenti se purtau issu in <lem n='1370' type='0'/>Marcu<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu preturi! Lu quali, <lem n='2847' type='0'/>trassinatu <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='334' type='0'/>sepultura<lb/> di la genti <lem n='5338' type='0'/>Luttacia, ananti que lu facissi muriri, li<lb/> <lem n='1047' type='0'/>crepau li <lem n='2539' type='0'/>meskini ochi et li <lem n='590' type='0'/>spezau tutti li parti di lu corpu.<lb/> Parimi que eu ricuntu <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali <lem n='387' type='0'/>mala pena si ponnu <lem n='393' type='0'/>cridiri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2105'/>Eciandeu illu <lem n='1074' type='0'/>aucisi incontinenti <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5339' type='0'/>Pletoriu, per� que<lb/> issu era statu <lem n='83' type='0'/>cadutu <lem n='1330' type='0'/>strangussatu videndu <lem n='183' type='0'/>turmentari <lem n='3228' type='0'/>Mariu<lb/> lu preturi. <lem n='43' type='0'/>Novu <lem n='3719' type='0'/>punituri di misericordia, apressu lu quali<lb/> non <lem n='120' type='0'/>puttiru suffriri di vidiri felunia fu <lem n='1239' type='0'/>riputatu <lem n='8' type='0'/>a gran felunia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2106'/>Ma <lem n='40' type='0'/>a lu mancu perdunau issu <lem n='40' type='0'/>a li umbri di li morti? Non<lb/> certu, ca issu fici <lem n='296' type='0'/>spandiri <lem n='40' type='0'/>a lu flumi la ciniri di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu<lb/> <lem n='2466' type='0'/>stratta da lu molimentu, di lu quali <lem n='3228' type='0'/>Mariu issu <lem n='3232' type='0'/>Sylla l'era statu<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcuna volta questuri, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que da poy li fussi inimicu.<lb/> <lem n='2438' type='0'/>Ecuti con qui atti issu se pensau di <lem n='2277' type='0'/>aquistarsi nomu di <lem n='703' type='0'/>crudilitati!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2107'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Non pertantu que li <lem n='703' type='0'/>crudelitati di <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='3228' type='0'/>Mariu per la<lb/> sua <lem n='115' type='0'/>malvulyenza li releva. Ca eciandeu issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu, per troppu<lb/> gran disiyu di persecutari li inimici, adimustrau la sua <lem n='372' type='0'/>ira<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='200'/>malvasamenti. Lu nobilissimu corpu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar, homu<lb/> <lem n='2177' type='0'/>consulari et censoriu, <lem n='1801' type='0'/>turmentandulu per <lem n='328' type='0'/>vili <lem n='703' type='0'/>crudilitati, <supplied>cuss�<lb/> facendu, adimustrau la <lem n='372' type='0'/>ira</supplied>; e per certu apressu lu corpu oy<lb/> lu <lem n='1696' type='0'/>bustu di lu vilissimu et multu <lem n='5340' type='0'/>trayduri homu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2108'/>per tal que<lb/> Cesar <lem n='326' type='0'/>patissi multi peni, ca quistu mal skittu mancava intandu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2539' type='0'/>meskina republica. Squasi non foru tanti li soy vittorij,<lb/> di li quali <lem n='5174' type='0'/>adiminticandusi, pluy <lem n='3436' type='0'/>ameritau di blasmu <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la casa ca di laudi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2109'/>Issu medemmi standu <lem n='8' type='0'/>a maniari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la tavula tinni la <lem n='3259' type='0'/>capu <lem n='2590' type='0'/>talyata di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu con<lb/> alegri manu per summa superbia di animu et di paroli, et<lb/> suffersi que li sacrificij di la tavula fussiru contaminati di lu<lb/> sangui di lu nobili et citadinu et avucatu. Et eciamdeu <lem n='453' type='0'/>ricippi<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu so scossu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='4794' type='0'/>Amiu <lem n='3841' type='0'/>arusatu di li vestigij di la <lem n='972' type='0'/>friska<lb/> morti, lu quali l'avia purtata quilla <lem n='3259' type='0'/>capu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2110'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='5341' type='0'/>Damasippu non appi iamay nulla laudi, la quali issu<lb/> <lem n='2211' type='0'/>currumpissi. Et inper� la sua memoria � pl� <lem n='1845' type='0'/>restritta di libera<lb/> <lem n='2222' type='0'/>accusaciuni. Per <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu quali li <lem n='410' type='0'/>capi di li principi<lb/> di la citati foru <lem n='3484' type='0'/>missitati <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='410' type='0'/>capi di li <lem n='2849' type='0'/>hostij e lu corpu<lb/> <lem n='1606' type='0'/>truncu di Carbuni <lem n='5342' type='0'/>Arvina fu purtatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1379' type='0'/>impindiri <lem n='40' type='0'/>a la furca,<lb/> de guisa que oy la pretura di lu <lem n='748' type='0'/>malvasissimu homu valsi multu,<lb/> oy la maiestati di la republica non <lem n='120' type='0'/>potti nienti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2111'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='5343' type='0'/>Munaciu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu, pl� agru ca bonu <lem n='2994' type='0'/>diffensuri<lb/> di lu nomu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu fussi <lem n='796' type='0'/>assiyatu<lb/> da lu <lem n='687' type='0'/>jmperaduri Cesar inclusu intra li soy furtilizi, operau la<lb/> sua <lem n='1766' type='0'/>bestiali <lem n='703' type='0'/>crudelitati per <lem n='1608' type='0'/>firissima maynera di razza. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2112'/>Ca issu<lb/> <lem n='583' type='0'/>scannau tutti li citadini di quilla citati, li quali issu avia sentutu<lb/> qui <lem n='80' type='0'/>amavanu Cesar, et <lem n='2866' type='0'/>dirupauli da li <lem n='90' type='0'/>mura. Eciamdeu issu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi li fimini di la citati, li mariti di li quali eranu <lem n='40' type='0'/>a lu asseiu<lb/> cu li inimici, per tal que issi li mariti li vidissiru, standu cu li<lb/> lur filgi in brazu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2113'/>e li <lem n='3078' type='0'/>citelli medemmi <lem n='653' type='0'/>alcuni <lem n='1536' type='0'/>ficavanu in terra<lb/> in vista di lur <lem n='71' type='0'/>patri et altri <lem n='5344' type='0'/>inspitavanu cu li <lem n='1024' type='0'/>dardi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2114'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1527' type='0'/>Trapassimu modu <lem n='8' type='0'/>a quilli exempli in li quali commu<lb/> enci esti <lem n='1881' type='0'/>egual duluri cuss� non ci esti nulla virgugna di la nostra<lb/> citati. Li Carthaginisi, <lem n='519' type='0'/>talyati li <lem n='5345' type='0'/>palpelli di l'ochi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3811' type='0'/>Atiliu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='201'/>Regulu lu <lem n='2146' type='0'/>inchuseru <lem n='8' type='0'/>ad una <lem n='1460' type='0'/>bucti, in la quali erannu <lem n='3277' type='0'/>ficati<lb/> <lem n='3070' type='0'/>aguti di <lem n='994' type='0'/>ferru da ogni parti. Et cuss� lu <lem n='1074' type='0'/>aucisiru per <lem n='1685' type='0'/>continua<lb/> <lem n='1256' type='0'/>vigilia et per continuu tractu di duluri: maynera di <lem n='305' type='0'/>turmentu<lb/> non digna <lem n='8' type='0'/>a quillu qui la <lem n='145' type='0'/>sustinni, ma dignissima <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2761' type='0'/>facituri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2115'/>Usandu eciandeu di quilla medemma <lem n='703' type='0'/>crudilitati <lem n='830' type='0'/>inver li nostri<lb/> cavaleri, li quali issi aviannu in so putiri per una batalya di<lb/> mari, la quali issi aviannu vinchuta, jssi li <lem n='1926' type='0'/>culcaru sutta li <lem n='85' type='0'/>navi,<lb/> per tal que, <lem n='5346' type='0'/>scachati di li lur <lem n='5347' type='0'/>carini per lu gran pisu, <lem n='458' type='0'/>saciassiru<lb/> la lur <lem n='703' type='0'/>crudilitati barbara per inusitata rasun di morti,<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que, <lem n='3791' type='0'/>imbrussinati li <lem n='85' type='0'/>navi per layda felunia, issi <lem n='3791' type='0'/>imbrussinassiru<lb/> lu mari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2116'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Lu lur <lem n='685' type='0'/>duca <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, la forza di lu quali per la<lb/> mayur parti constava in <lem n='703' type='0'/>crudilitati, facendu unu ponti <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> flumi <lem n='5348' type='0'/>Negellu di corpi di homini rumani morti, <lem n='149' type='0'/>menau lu<lb/> <lem n='1709' type='0'/>exercitu ultra lu flumi per tali que la terra pruvassi ananti<lb/> lu sceleratu <lem n='964' type='0'/>passayu di la <lem n='142' type='0'/>multitudini terrestri di li Carthaginisi,<lb/> ca <lem n='1804' type='0'/>Neptunu pruvassi quilli di lu mari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2117'/>Issu medemmi<lb/> <lem n='1826' type='0'/>Hannibal lassava li nostri cativi quandu non lu puttianu <lem n='3104' type='0'/>secutari<lb/> per lur <lem n='2572' type='0'/>stankiza, <lem n='519' type='0'/>talyandu lur in prima la prima parti di<lb/> li pedi; e quilli li quali issu avia <lem n='149' type='0'/>menati <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi issu li<lb/> <lem n='1751' type='0'/>accublava <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy, frati oy <lem n='960' type='0'/>parenti proximi, et <lem n='46' type='0'/>faciali combatiri<lb/> insembla, et nunca se <lem n='191' type='0'/>saciava di lu lur sangui fin intantu<lb/> que non ci ndi rimania si non unu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2118'/>Adonca lu Senatu per iustu<lb/> odiu, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que per <lem n='110' type='0'/>tardu <lem n='2736' type='0'/>suppliciu, lu constrinsi <lem n='8' type='0'/>a vuluntaria<lb/> morti da poy que issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal avia <lem n='2099' type='0'/>supplicatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3486' type='0'/>Prusia<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2119'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Altress� ben, se Deu mi <lem n='517' type='0'/>valya, commu lu rey <lem n='3489' type='0'/>Mitridati,<lb/> lu quali per una sua <lem n='1088' type='0'/>littira <lem n='1074' type='0'/>aucisi <formula>LXXX</formula> milia Rumani, li quali<lb/> eranu <lem n='4660' type='0'/>spartulyati per li citati di Asia per <lem n='4268' type='0'/>mercadandiari, et<lb/> <lem n='1532' type='0'/>bagnau li <lem n='394' type='0'/>dei hospitali di cuss� gran provincia di lu <lem n='5349' type='0'/>iniustu,<lb/> ma non di lu non <lem n='5048' type='0'/>viniatu sangui di li Rumani. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2120'/>Ca lu Senatu<lb/> constrinsi <lem n='8' type='0'/>a muriri di veninu lu so <lem n='2448' type='0'/>contrastanti spiritu per<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='202'/>grandissimu <lem n='305' type='0'/>turmentu, et insemblamenti per la sua pena <lem n='2678' type='0'/>arendiu<lb/> <lem n='223' type='0'/>meritu <lem n='8' type='0'/>a quilli <lem n='773' type='0'/>cruci per li quali issu avia <lem n='183' type='0'/>turmentati li<lb/> amici soy, facendu <lem n='5350' type='0'/>Gavuru lu <lem n='5351' type='0'/>squilyatu, <lem n='5352' type='0'/>libidinusu per <lem n='3406' type='0'/>obsequiu<lb/> et sceleratu per imperiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2121'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='5353' type='0'/>Dyogridis, la <lem n='1547' type='0'/>filya di lu rey di <lem n='2603' type='0'/>Turchia, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que la<lb/> <lem n='5039' type='0'/>feriza di quilla genti <lem n='46' type='0'/>facha la sua <lem n='703' type='0'/>crudelitati mancu <lem n='137' type='0'/>maravilyusa,<lb/> non pertantu la razza di la sua <lem n='703' type='0'/>crudilitati ni movi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='2882' type='0'/>ricuntarla. <lem n='40' type='0'/>A la quali non parssi felunia talyari per mezu<lb/> li homini <lem n='1053' type='0'/>vivi, n� que li <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='482' type='0'/>manyassiru li corpi di li lur filgi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2122'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> <anchor type='note' n='28'/>Ancora <lem n='1559' type='0'/>Tolomeu <lem n='5327' type='0'/>Phyton ni veni <lem n='3090' type='0'/>dananti. Lu quali,<lb/> un pocu ananti, fu <lem n='1351' type='0'/>laydissimu exemplu di la luxuriusa <lem n='2429' type='0'/>pachia.<lb/> Issu medemmi esti da ricuntari intra li principali indicij di<lb/> <lem n='703' type='0'/>crudelitati.<anchor type='endnote'/> Ca que cosa que fu pl� <lem n='199' type='0'/>crudeli di quistu fattu? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2123'/>Issu<lb/> fici <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='1566' type='0'/>davanti s� unu so filyu, lu quali appi nomu <lem n='5354' type='0'/>Menefites,<lb/> lu quali issu avia avutu di <lem n='2051' type='0'/>Cleopatra sua <lem n='3225' type='0'/>soru et sua<lb/> <lem n='276' type='0'/>mulyeri, et era multu bellu et di optima speranza; et mandau<lb/> <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='72' type='0'/>matri la <lem n='3259' type='0'/>capu di lu <lem n='3078' type='0'/>citellu et li pedi e li <lem n='20' type='0'/>mani intra d'una<lb/> preciusa <lem n='2416' type='0'/>cista <lem n='1015' type='0'/>cuverta di unu <lem n='2915' type='0'/>palyu per <lem n='163' type='0'/>dunu <lem n='5355' type='0'/>nataliciu, quasi<lb/> commu issu non era partifici di la <lem n='246' type='0'/>pestilencia la quali issu <lem n='46' type='0'/>fachia<lb/> <lem n='8' type='0'/>a sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri; et commu issu non fussi pl� <lem n='5356' type='0'/>mesaventurusu.<lb/> Ca issu <lem n='2678' type='0'/>arendia et <lem n='46' type='0'/>fachia <lem n='2051' type='0'/>Cleopatra miserabili per comuni<lb/> <lem n='4627' type='0'/>orbitati et issu si <lem n='290' type='0'/>fachia <lem n='906' type='0'/>malvuliri <lem n='8' type='0'/>a tut'homu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2124'/>Di cuss� <lem n='1136' type='0'/>cecu<lb/> fururi <lem n='995' type='0'/>bulgi la summa <lem n='703' type='0'/>crudilitati que issa per si medemmi se<lb/> trova commu si defenda! Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu pensassi<lb/> quantu era <lem n='5334' type='0'/>hyedutu da tucta la sua <lem n='480' type='0'/>patria, issu truvau remediu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='571' type='0'/>pagura con grandissima iniquitati e per tal que issu regnassi<lb/> pl� <lem n='182' type='0'/>seguramenti, avendu <lem n='1074' type='0'/>aucisu lu so populu, issu <lem n='2385' type='0'/>inturniau<lb/> di armi et di focu quillu locu con gran calca di genti,<lb/> uvi se <lem n='2567' type='0'/>spruvavanu li juvini <lem n='8' type='0'/>a <lem n='581' type='0'/>mazza e scutu et <lem n='1074' type='0'/>auchisi tucti<lb/> quanti eranu locu qui per <lem n='994' type='0'/>ferru qui per focu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='203'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2125'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='5357' type='0'/>Oku lu quali da poy appi nomu <lem n='2609' type='0'/>Dariu, constrictu<lb/> per sanctissimu sacramentu que issu non <lem n='1074' type='0'/>auchidiria nullu di<lb/> quilli di la coniuraciuni la quali con sicu insemblamenti avianu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>auchisi li <formula>VIJ</formula> <lem n='2652' type='0'/>Magy n�n per veninu n�n per <lem n='994' type='0'/>ferru n�n<lb/> per nullu <lem n='916' type='0'/>defectu di li lur <lem n='1773' type='0'/>alimenti, se pensau et truvau una<lb/> pl� <lem n='199' type='0'/>crudili maynera di morti per la quali issu <lem n='1368' type='0'/>levassise da <lem n='2680' type='0'/>dossu<lb/> quisti, non rumpendu lu <lem n='2700' type='0'/>vinculu di la religiuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2126'/>Ca issu<lb/> fici <lem n='540' type='0'/>impliri di ciniri unu locu inturniatu di alti pariti et misi<lb/> da supra unu <lem n='5358' type='0'/>paraburduni da l'una pariti <lem n='40' type='0'/>a l'altra. Et, quandu<lb/> avianu ben <lem n='482' type='0'/>manyatu et ben bivutu, issu li fachia mittiri supra<lb/> quillu <lem n='2008' type='0'/>burduni, da lu quali issi, <lem n='1919' type='0'/>agravati di sonnu, <lem n='83' type='0'/>cadianu<lb/> in quillu <lem n='913' type='0'/>insidiusu <lem n='3302' type='0'/>munzellu di <lem n='1304' type='0'/>chiniri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2127'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='703' type='0'/>crudilitati di <lem n='5359' type='0'/>Artaxerses fu pl� aperta et pl� layda<lb/> per nomu di altru odiu. Lu quali <lem n='3279' type='0'/>assutirau <lem n='1053' type='0'/>viva cu la <lem n='3259' type='0'/>capu<lb/> iusu una sua <lem n='3225' type='0'/>soru, et issa medemmi era sua socera; et <lem n='8' type='0'/>ad unu<lb/> so <lem n='3855' type='0'/>zianu con <formula>C</formula> intra filgi et neputi, <lem n='553' type='0'/>abandunatu et lassatu in<lb/> una ayra, tutti li <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='1873' type='0'/>lanzari et <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, non <lem n='453' type='0'/>recevendu nulla<lb/> iniuria da quilli, ma per� ca issu vidia que quisti eranu<lb/> multu laudati di bontati et di furtiza da tutti li Persiani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2128'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Per una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti maynera di invidia incitata et <lem n='2389' type='0'/>scumossa<lb/> la citati di <lem n='3321' type='0'/>Athenes, per unu decretu non convinivili <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la sua gloria, <lem n='46' type='0'/>fichi talyari li <lem n='5360' type='0'/>pulseri <lem n='8' type='0'/>a tutta la iuventuti di li<lb/> <lem n='5361' type='0'/>Eginisi, <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que lu populu, <lem n='1391' type='0'/>puttirusu di naviliu, non putissiru<lb/> combatiri per mari con issi. Eu non <lem n='349' type='0'/>sachu que altra volta<lb/> <lem n='3321' type='0'/>Athenes s'<lem n='3739' type='0'/>impruntassi remediu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='571' type='0'/>pagura da la <lem n='703' type='0'/>crudelitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2129'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu qui truvau lu tauru di lu <lem n='194' type='0'/>metallu fu<lb/> multu <lem n='199' type='0'/>crudili. In lu quali li homini inclusi <lem n='5362' type='0'/>dintra et misinci<lb/> focu da sutta con longa et <lem n='3161' type='0'/>amuchatu <lem n='305' type='0'/>turmentu et con <lem n='5363' type='0'/>clamusu<lb/> <lem n='3269' type='0'/>mugitu eranu constritti di muriri, ni per aventura li lur <lem n='5364' type='0'/>ululati<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='204'/>oy gridati <lem n='1722' type='0'/>espressi per sonu di humana <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='120' type='0'/>puttissiru adimandari<lb/> la misericordia di <lem n='3996' type='0'/>Phalari lu tyrannu. La quali misericordia<lb/> per� ca issu volsi que issa venissi mancu <lem n='8' type='0'/>a quilli <lem n='1795' type='0'/>meskini,<lb/> issu s'<lem n='1166' type='0'/>asutilyau <lem n='8' type='0'/>a truvari quilla nequissima opera di l'<lem n='5365' type='0'/>artu<lb/> <lem n='5366' type='0'/>includenduli.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2130'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eciandeu li Tuscani non foru pocu <lem n='199' type='0'/>crudili in truvari<lb/> <lem n='465' type='0'/>novelli peni. Li quali, <lem n='538' type='0'/>ligandu li corpi di li homini <lem n='1053' type='0'/>vivi <lem n='40' type='0'/>a<lb/> la <lem n='1625' type='0'/>suppina cu li corpi morti de guisa que li <lem n='159' type='0'/>membri di lu mortu<lb/> <lem n='12' type='0'/>stacissiru supra li <lem n='159' type='0'/>membri di lu vivu ben strictu ligati, li<lb/> <lem n='399' type='0'/>lassavanu <lem n='2750' type='0'/>infracidari cuss�, comu <lem n='199' type='0'/>crudilissimi <lem n='2311' type='0'/>turmentaturi di<lb/> la vita insemblamenti et di la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2131'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Commu eciandeu quilli barbari di li quali se dichi que<lb/> issi <lem n='1074' type='0'/>aucidennu li bestij et, gittati li lur intramalgi, <lem n='3279' type='0'/>assuterannu<lb/> intra li lur corpi li homini <lem n='1053' type='0'/>vivi skittu cu la <lem n='3259' type='0'/>capu da fora et,<lb/> per tal que issi possanu <lem n='3710' type='0'/>abastar <lem n='40' type='0'/>a li peni pl� longamenti, issi<lb/> <lem n='3339' type='0'/>sperlonganu con lu <lem n='1346' type='0'/>manyari et cu lu biviri lu lur <lem n='2539' type='0'/>meskinu spiritu<lb/> <lem n='3123' type='0'/>finintantu que issi <lem n='2750' type='0'/>infracidati da intra sianu <lem n='482' type='0'/>manyati da li vermi<lb/> qui <lem n='635' type='0'/>solenu <lem n='175' type='0'/>nassiri intra li corpi fracidi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2132'/>Or ni <lem n='341' type='0'/>lamentimu modu<lb/> di la natura di li <lem n='447' type='0'/>cosi, la qual <lem n='15' type='0'/>� vulutu que nuy siamu<lb/> <lem n='647' type='0'/>suiecti <lem n='8' type='0'/>a multi et diversi <lem n='2662' type='0'/>mesasij di <lem n='357' type='0'/>contrariusi et aspri <lem n='1046' type='0'/>malatij<lb/> et <lem n='50' type='0'/>purtimu <lem n='5367' type='0'/>mulistamenti z� que la natura <lem n='2688' type='0'/>denegau <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> condiciuni humana, lu habitu di la celestial furtiza, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issa la <lem n='2152' type='0'/>mortalitati medemmi s'aya truvati et <lem n='4250' type='0'/>appensati<lb/> <lem n='8' type='0'/>a si medemmi <lem n='981' type='0'/>cutanti et cuss� <lem n='199' type='0'/>crudili <lem n='305' type='0'/>turmenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2133'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 3</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIJ</formula>, di la <lem n='372' type='0'/>ira et di lu odiu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2134'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La <lem n='372' type='0'/>ira eciandeu et lu odiu <lem n='200' type='0'/>smovinu in li <lem n='1392' type='0'/>curagy di li<lb/> homini grandissimi <lem n='677' type='0'/>turbaciuni. Quilla, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� la <lem n='372' type='0'/>ira</supplied>, <lem n='1855' type='0'/>scurri pl�<lb/> <lem n='2375' type='0'/>vilocimenti, ma quistu, <supplied><lem n='723' type='0'/>z� lu odiu</supplied>, esti pl� pertinaci in lu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='205'/>desideriu di <lem n='116' type='0'/>nochiri, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que l'un et l'altru <lem n='1573' type='0'/>affectu �<lb/> plinu di <lem n='3472' type='0'/>turberiu et di <lem n='2464' type='0'/>melancolia, et esti <lem n='1631' type='0'/>violentu non senza<lb/> <lem n='305' type='0'/>turmentu di quillu qui lu avi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2135'/>Ca, vulendu <lem n='116' type='0'/>nochiri et <lem n='1078' type='0'/>contristari<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad altri, issu se lu <lem n='5368' type='0'/>pati per <lem n='928' type='0'/>amara sullicitudini, pir tal que<lb/> la <lem n='5369' type='0'/>vinyanza vigna cu <lem n='1292' type='0'/>ansietati et <lem n='2506' type='0'/>travalyu. Ma di la lur <lem n='2379' type='0'/>proprietati<lb/> su certissimi ymagini <supplied><lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2911' type='0'/>affecti</supplied>, li quali issi volsiru<lb/> que fussiru visti in nobili homini oy per <lem n='653' type='0'/>alcun dictu oy per<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu <lem n='2679' type='0'/>ultrayusu factu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2136'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='3592' type='0'/>Liviu <lem n='3803' type='0'/>Salinaturi <lem n='412' type='0'/>ississi di <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> per andar <lem n='8' type='0'/>a <lem n='46' type='0'/>ffari <lem n='75' type='0'/>guerra contra <lem n='3166' type='0'/>Hasdrubal, <lem n='3121' type='0'/>amunestandulu <lem n='3094' type='0'/>Maximu<lb/> que issu non se mictissi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>cumbatiri fin intantu ki issu nun<lb/> cannussissi beni lu putiri e lu <lem n='1517' type='0'/>ardiri di li inimichi, issu rispusi<lb/> que issu <lem n='952' type='0'/>combatiria <lem n='40' type='0'/>a lu pl� tostu que issu purria. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2137'/>Et adimandatu<lb/> da <lem n='2741' type='0'/>Fabiu per que cuss� <lem n='4155' type='0'/>adastatamenti issu vulia <lem n='952' type='0'/>cumbatiri,<lb/> rispusi <lem n='3592' type='0'/>Liviu: �Per tal que tostamenti, oy eu aya gloria<lb/> di li inimici vinchuti, oy gauyu di li citadini sconficti et distructi�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2138'/>Intandu la <lem n='372' type='0'/>ira e la virtuti se parteru intra di loru<lb/> quillu parlamentu, quilla <lem n='491' type='0'/>arricurdandusi di la <lem n='1659' type='0'/>iniusta <lem n='719' type='0'/>dannaciu<supplied>ni</supplied><lb/> sua, quista essendu <lem n='327' type='0'/>intenta <lem n='8' type='0'/>a gloria di victoria. Ma<lb/> eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se <lem n='8' type='0'/>ad unu medemmi homu s'apertinni cuss� parlari<lb/> et cuss� vinchiri, <supplied>commu issu vinsi da poy</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2139'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Li <lem n='1969' type='0'/>stimuli di la iracundia cuss� <lem n='599' type='0'/>malmenaru lu homu di<lb/> ardenti spiritu et acustumatu in facti d'armi. Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3128' type='0'/>Figulu,<lb/> <lem n='874' type='0'/>mansuetissimu per la sciencia di rasun civili, jssi li stimuli<lb/> di la iracundia lu ficiru tostamenti <lem n='4195' type='0'/>adiminticari la prudentia<lb/> e la <lem n='5235' type='0'/>muderaciuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2140'/>Ca issu, <lem n='1658' type='0'/>inflamatu di duluri et di la <lem n='3087' type='0'/>repulsa<lb/> di lu consula<supplied>tu</supplied>, et pl� inperz� ca issu s'<lem n='491' type='0'/>aricurdava que so<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri era statu <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='440' type='0'/>fiati consulu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que multi<lb/> homini vinnissiru <lem n='40' type='0'/>a la casa sua lu seguenti iornu poy di la esliciuni<lb/> di li consuli per <lem n='2842' type='0'/>consilyarsi con sicu, issu li lassau tutti<lb/> dicendu quisti paroli: �Vuy ben sapiti adimandari consilyu,<lb/> ma vuy non sapiti fari <lem n='686' type='0'/>cunsulu�. Dictu gravusamenti et cun<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='206'/>gran rasuni, ma un pocu melyu fora statu que issu non l'avissi<lb/> dictu. Ca quali homu se <lem n='120' type='0'/>poti <lem n='3084' type='0'/>sayamenti <lem n='2923' type='0'/>curruchari cu lu populu<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2141'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Adonca n�n eciandeu quilli non su da essiri <lem n='2124' type='0'/>apruvati,<lb/> j� sia ch� que lu fattu loru sia statu <lem n='1264' type='0'/>cupertu per lu <lem n='161' type='0'/>splenduri<lb/> di la lur nobilitati, li quali per� que <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='3193' type='0'/>Flaviu, homu<lb/> di <lem n='1523' type='0'/>bassissimu natu, era statu factu preturi, curruzzati se levaru<lb/> l'anelli <lem n='8' type='0'/>a lur medemmi et levaru li <lem n='2132' type='0'/>cuverti di li lur <lem n='62' type='0'/>cavalli,<lb/> et <lem n='2406' type='0'/>gittaruli <lem n='2678' type='0'/>arendendu testimoniu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2307' type='0'/>inpotencia di <lem n='145' type='0'/>sustiniri<lb/> lu duluri et non <lem n='8' type='0'/>a plantu nullu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2142'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Quistu cutal motu di <lem n='372' type='0'/>ira <supplied>lu quali eu <lem n='15' type='0'/>aiu dictu</supplied> fu di<lb/> singular <lem n='389' type='0'/>persuni oy di <lem n='651' type='0'/>poki homini <lem n='40' type='0'/>a lu populu tuttu. Ma la<lb/> <lem n='372' type='0'/>ira di lu populu <lem n='830' type='0'/>inver li principi et li <lem n='685' type='0'/>duca esti in quista maynera<lb/> <supplied>commu eu dir�</supplied>. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2143'/>Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que tucti li <lem n='2797' type='0'/>vetrani andassiru<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1711' type='0'/>scontrari facendu grand'alegria <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3340' type='0'/>Malyu <lem n='2047' type='0'/>Turquatu,<lb/> lu quali <lem n='1839' type='0'/>ripurtava amplissima et <lem n='778' type='0'/>gloriosissima gloria di li<lb/> <lem n='1809' type='0'/>Latini et di li Capuani, nullu di li iuvini l'andau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2856' type='0'/>inscontrari,<lb/> per� que issi appiru <lem n='790' type='0'/>compassiuni <lem n='8' type='0'/>a unu so filiu qui combatiu<lb/> <lem n='317' type='0'/>furtissimamenti contra lu <lem n='122' type='0'/>cumandame<supplied>n</supplied>tu di so <lem n='71' type='0'/>patri,<lb/> et per� lu <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, comunali oy troppu <lem n='1226' type='0'/>aspramenti punitu.<lb/> N� eu inper� non <lem n='222' type='0'/>laudu lu lur factu, ma eu <lem n='3091' type='0'/>adimustru<lb/> la forza di la <lem n='372' type='0'/>ira, la quali <lem n='120' type='0'/>potti partiri li <lem n='485' type='0'/>etati et li effecti di<lb/> una citati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2144'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Et issa medemi la <lem n='372' type='0'/>ira tantu <lem n='120' type='0'/>potti que issa retinni tutti<lb/> li homini da cavallu mandati da <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='8' type='0'/>a persecutari una gran<lb/> <lem n='142' type='0'/>multitudini di <lem n='644' type='0'/>jnimichi, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti et<lb/> <lem n='182' type='0'/>securamenti li puttianu destruyri tutti, <lem n='491' type='0'/>aracurdandussi di la<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4639' type='0'/>agraria qui era stata impedicata da issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2145'/>Eciandeu issa<lb/> la <lem n='372' type='0'/>ira facendu <lem n='2923' type='0'/>curruzzari lu <lem n='1709' type='0'/>essercitu contra <lem n='3186' type='0'/>Appiu lu <lem n='685' type='0'/>duca, lu<lb/> <lem n='71' type='0'/>patri di lu quali sfurzandusi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2077' type='0'/>favuri di lu Senatu avia <lem n='2566' type='0'/>inpugnati<lb/> li utilitati di lu populu multu agramenti, <lem n='211' type='0'/>constrinsili <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3' type='0'/>dari li<lb/> spalli <lem n='40' type='0'/>au inimicu per tal que lu imperaduri no nd'avissi <lem n='2041' type='0'/>triunphu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='207'/>Quanti volti la <lem n='372' type='0'/>ira esti <lem n='5370' type='0'/>vinchitrici di la victoria! Con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> si cosa que in <lem n='389' type='0'/>persuna di <lem n='2047' type='0'/>Turquatu <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='2378' type='0'/>sprezari la sua <lem n='3117' type='0'/>aligria,<lb/> in <lem n='2741' type='0'/>Fabiu <lem n='46' type='0'/>fichi lassari la pl� bella parti di la victoria, in<lb/> <lem n='2741' type='0'/>Fabiu fichila <lem n='2088' type='0'/>postponiri <lem n='40' type='0'/>a la fuga.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2146'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, commu <lem n='5087' type='0'/>violentamenti operau la <lem n='372' type='0'/>ira in lu pectu<lb/> di tuttu lu populu rumanu in quillu tempu in lu quali era<lb/> data la <lem n='5371' type='0'/>dedicaciuni di lu templu di <lem n='3670' type='0'/>Mercuriu per li <lem n='3066' type='0'/>suffragij<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3216' type='0'/>bannarisi, centuriuni et homu pretoriu, <lem n='2378' type='0'/>sprezandu<lb/> et lassandu in z� li <lem n='31' type='0'/>duy consuli, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2147'/><lem n='3186' type='0'/>Appiu <supplied>l'unu consulu</supplied> per� ki<lb/> issu avia <lem n='614' type='0'/>contrastatu que non se <lem n='166' type='0'/>succurrissi <lem n='40' type='0'/>a la munita <lem n='1321' type='0'/>strania,<lb/> e <lem n='2621' type='0'/>Serviu, <supplied>l'altru <lem n='686' type='0'/>cunsulu</supplied>, per� que issu avia difisa la causa<lb/> di lu populu multu <lem n='1925' type='0'/>debilimenti. <lem n='120' type='0'/>Poti homu <lem n='100' type='0'/>negari que la<lb/> <lem n='372' type='0'/>ira non sia <lem n='2306' type='0'/>afficaci, per <lem n='449' type='0'/>confortu di la quali lu cavaleri fu prelatu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu summu <lem n='829' type='0'/>jmperiu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2148'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> La quali <lem n='372' type='0'/>ira non skittu <lem n='209' type='0'/>abattiu li jmperij, ma eciandeu li<lb/> <lem n='3135' type='0'/>sarciu <lem n='5372' type='0'/>inpotentimenti. Ca M<sic>.</sic>, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu avissi <lem n='2800' type='0'/>subiugata<lb/> quasi l'una Spagna et l'altra, inprimamenti essendu<lb/> <lem n='686' type='0'/>cunsulu et da poy <lem n='2950' type='0'/>proconsulu, da poy que issu sappi que Quintu<lb/> <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu inimicu sou li era mandatu per successuri, issu<lb/> <lem n='5373' type='0'/>conzedau tutti quilli qui volsiru lassari la cavallaria; <lem n='8' type='0'/>a ttutti<lb/> quilli qui <lem n='476' type='0'/>dimandavannu <lem n='1503' type='0'/>concedu non adimandandu n�n per<lb/> que n�n commu issu li lur <lem n='3' type='0'/>dedi; li magazeni, <lem n='17' type='0'/>levatundi li guardiani,<lb/> li <lem n='1724' type='0'/>espossi <lem n='8' type='0'/>a preda et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='318' type='0'/>rapina; issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que li <lem n='1598' type='0'/>arki<lb/> e li sagitti di quilli di <lem n='1641' type='0'/>Cretu fussiru rutti et gittati <lem n='40' type='0'/>a lu flumi;<lb/> <lem n='366' type='0'/>cummandau que non dissiru <lem n='482' type='0'/>manyari <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1404' type='0'/>lefanti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2149'/>Per li quali<lb/> fatti, comu <lem n='3104' type='0'/>secutau sua volya, cuss� <lem n='2211' type='0'/>curruppi et perdiu la gloria<lb/> di li soy gran vittorij, e perdiu lu <lem n='223' type='0'/>meritu e lu hunuri di<lb/> lu triunphu, essendu pl� forti vinchituri di li inimici ca di la <lem n='372' type='0'/>ira.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2150'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> E qui fu <lem n='3232' type='0'/>Sylla <lem n='691' type='0'/>dementre que issu obediu <lem n='8' type='0'/>a quistu viciu,<lb/> da poy que issu appi <lem n='296' type='0'/>spasu multu di l'altruy sangui, non<lb/> <lem n='296' type='0'/>spasi lu so propriu illu dredanu? Ca issu standu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2608' type='0'/>Puzolu,<lb/> <lem n='1658' type='0'/>inflamatu di <lem n='372' type='0'/>ira per que <lem n='5374' type='0'/>Graniu, principi di quillu casali, <lem n='3' type='0'/>dava<lb/> <lem n='5375' type='0'/>malvuluntiri et quasi <lem n='1069' type='0'/>dubitandu la munita qui era stata<lb/> <lem n='34' type='0'/>prumisa da li <lem n='2558' type='0'/>decuriuni per <lem n='1158' type='0'/>refari lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, per troppu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='208'/>grandi <lem n='5376' type='0'/>scumovimentu di animu et per smisuratu <lem n='2019' type='0'/>impetu di<lb/> <lem n='107' type='0'/>vuci <lem n='4343' type='0'/>strazandusi lu pectu <lem n='2410' type='0'/>vomicau lu spiritu <lem n='3274' type='0'/>missitatu di sangui<lb/> et di <lem n='752' type='0'/>menazi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2151'/>N�n era i� issu troppu vechu commu ki <lem n='32' type='0'/>intrava<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li <formula>LX</formula> <lem n='431' type='0'/>anni, ma <lem n='5198' type='0'/>arazandu per <lem n='2307' type='0'/>inpotencia contra la republica,<lb/> nutricata di miserij. Adonca in <lem n='725' type='0'/>dubiu esti se <lem n='3232' type='0'/>Sylla<lb/> muriu ananti ca la iracundia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2152'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> N�n mi delecta di <lem n='641' type='0'/>circari exempli da li stranij et <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> grandi homini <lem n='3292' type='0'/>incirkari li soy vicij, ma, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que la<lb/> intenciuni nostra sia di <lem n='414' type='0'/>comprindiri tutti li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi nuy ni <lem n='1438' type='0'/>muvimu <lem n='8' type='0'/>a ricuntari di issu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2153'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1650' type='0'/>Alexandru la sua iracundia per pocu non lu levau da<lb/> <lem n='128' type='0'/>celu, ca, per que rimasi que issu non ci muntau, quandu <lem n='4741' type='0'/>Lisimacu<lb/> fu gittatu <lem n='40' type='0'/>a lu liuni, et <lem n='5377' type='0'/>Clitu fu passatu con la lanza<lb/> et <lem n='5378' type='0'/>Calistenes fu <lem n='366' type='0'/>cumandatu qui murissi? Ca issu commu<lb/> vinchituri <lem n='213' type='0'/>manifestau tri grandissimi vittorij <lem n='1074' type='0'/>auchidendu iniustamenti<lb/> altretanti soy amici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2154'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='40' type='0'/>a la perfini quantu fu grandi lu odiu di <lem n='3386' type='0'/>Hamilcar<lb/> incontra lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma! Ca issu, videndusi <lem n='30' type='0'/>quatru filgi<lb/> di <lem n='2026' type='0'/>puerili <lem n='485' type='0'/>etati, dichia que issu nutricava <lem n='30' type='0'/>quatru <lem n='1792' type='0'/>liuncelli in<lb/> destruciuni di lu nostru imperiu. O digni <lem n='2110' type='0'/>nutrimenti, li quali<lb/> se <lem n='793' type='0'/>converteru in destruciuni di la <lem n='480' type='0'/>patria <lem n='598' type='0'/>segundu avinni da<lb/> poy!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2155'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Di li quali <lem n='1826' type='0'/>Hanibal cuss� <lem n='4155' type='0'/>adastatamenti <lem n='3104' type='0'/>secutau li vestigij<lb/> di so <lem n='71' type='0'/>patri que issu <lem n='3386' type='0'/>Hamilcar <lem n='2' type='0'/>devendu mandari in Spagna<lb/> unu <lem n='1709' type='0'/>exercitu et facendu per� so sacrificiu, essendu di <formula>VIIJ</formula><lb/> <lem n='431' type='0'/>anni et tenendu la <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='40' type='0'/>a l'<lem n='2496' type='0'/>altari, <lem n='365' type='0'/>juraru que tantostu que issu<lb/> fora di sufficienti <lem n='485' type='0'/>etati issu seria <lem n='1767' type='0'/>agrissimu inimicu di lu<lb/> populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2156'/>Issu medemmi <lem n='1826' type='0'/>Hannibal vulendu significari<lb/> di quantu odiu se <lem n='2010' type='0'/>discurdassiru intra di loru <lem n='3170' type='0'/>Cartagini et<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma, <lem n='1536' type='0'/>ficatu lu pedi in terra et <lem n='17' type='0'/>levatundi lu pulvu: �Jntandu<lb/> - dis' issu - ser� fini di <lem n='75' type='0'/>guerra intra di loru, quandu l'una<lb/> parti oy l'altra ser� cuss� reducta commu quillu pulvu�.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='209'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2157'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> In lu <lem n='1036' type='0'/>pettu di lu <lem n='3078' type='0'/>citellu tantu putiri appi lu odiu! Ma<lb/> eciandeu in li fimini appi altress� gran putiri. Ca <lem n='1569' type='0'/>Semiramis,<lb/> regina di li <lem n='5379' type='0'/>Suriani, <lem n='290' type='0'/>facendusi <lem n='2446' type='0'/>pittinar la testa, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que li fussi statu nunciatu que Babilonia l'era revelata, standu<lb/> ancora l'altra parti di la testa solta, issa cursi <lem n='8' type='0'/>a <lem n='952' type='0'/>combatirila,<lb/> n� i� may redussi <lem n='8' type='0'/>ad urdini li soy <lem n='1133' type='0'/>capilli fin intantu que issa<lb/> non appi Babilonia in so <lem n='1402' type='0'/>puttiri. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2158'/>Per la qual cosa la sua statua<lb/> esti misa in Babilonia con quillu habitu con lu quali issa<lb/> andau con <lem n='5380' type='0'/>dirupivili <lem n='5290' type='0'/>adastanza <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2135' type='0'/>pilyarindi vindicta.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2159'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 4</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IIIJ</formula>, di la avaricia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2160'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Sia eciandeu producta ananti la avaricia, <lem n='5381' type='0'/>investigatrici<lb/> di li ascusi <lem n='678' type='0'/>guadagni, <lem n='1984' type='0'/>disiyusissima <lem n='4591' type='0'/>vuragini di manifesta preda.<lb/> La qual commu esti <lem n='3906' type='0'/>benaventurusa per fructu d'aviri, cuss�<lb/> esti <lem n='4626' type='0'/>miserrima per <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di <lem n='641' type='0'/>cirkari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2161'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que un homu in <lem n='1733' type='0'/>Grecia avissi <lem n='94' type='0'/>inpostu<lb/> unu falsu testamentu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu <lem n='5382' type='0'/>Basiliu, lu quali era <lem n='3265' type='0'/>smisuratamenti<lb/> <lem n='313' type='0'/>riku; et per amur di <lem n='792' type='0'/>confirmari quillu testamentu<lb/> issu enci avissi misi heredi <lem n='31' type='0'/>duy potentissimi homini di la nostra<lb/> citati, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='1370' type='0'/>Marcu Grassu et Quintu <lem n='4039' type='0'/>Hortensiu, li quali<lb/> non <lem n='138' type='0'/>canussianu <lem n='3715' type='0'/>Minuciu, non pertantu e l'unu e l'altru, <lem n='1243' type='0'/>cupidu<lb/> di munita, non <lem n='569' type='0'/>refutau lu donu di l'altruy <lem n='4472' type='0'/>falsia. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2162'/>Quantu malu!<lb/> Commu l'ayu <lem n='2882' type='0'/>ricuntatu brevimenti! <lem n='31' type='0'/>Duy <lem n='1544' type='0'/>lumeri di la <lem n='532' type='0'/>curti,<lb/> ornamenti di li judici, quilla felunia la quali issi <lem n='2' type='0'/>divianu <lem n='1359' type='0'/>vindicari<lb/> issi la <lem n='1032' type='0'/>tisseru con li lur auturitati, invitati per pilyari <lem n='4759' type='0'/>inhunestu<lb/> <lem n='678' type='0'/>guadagnu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2163'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma alquantu mayur forzi appi la avaricia in Quintu<lb/> <lem n='1834' type='0'/>Cassiu, lu quali, essendu prisi in Spagna <lem n='5383' type='0'/>Sulliu et <lem n='4264' type='0'/>Calfurniu cu<lb/> li <lem n='2456' type='0'/>spuntuni per <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu, <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='672' type='0'/>pattu con loru et avendu da<lb/> l'unu <formula>L</formula> <lem n='4058' type='0'/>sestercij et da l'altru <formula>LX</formula> <lem n='399' type='0'/>lassauli andari. Ma per que<lb/> <lem n='1069' type='0'/>dubitaray tu que issu non si avissi lassatu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri <lem n='2739' type='0'/>pacientimenti<lb/> per <lem n='15' type='0'/>avirindi avutu altretantu?<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='210'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2164'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la avaricia, supra tutti l'altri homini, <lem n='84' type='0'/>pussediu li<lb/> <lem n='5384' type='0'/>precordij di <lem n='5385' type='0'/>Septimulu. Lu quali, essendu statu familiari di<lb/> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu, <lem n='145' type='0'/>sustinni di <lem n='519' type='0'/>talyarli la testa et di <lem n='50' type='0'/>purtarla per <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> <lem n='3277' type='0'/>ficata <lem n='8' type='0'/>ad una lanza, per� qui <lem n='3771' type='0'/>Opimiu lu consulu l'avia <lem n='34' type='0'/>prumisu<lb/> di <lem n='11' type='0'/>pagarindilu beni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2165'/>Et su <lem n='653' type='0'/>alcuni qui <lem n='39' type='0'/>dicenu que issu li<lb/> <lem n='1229' type='0'/>cavau una parti di lu <lem n='410' type='0'/>capu et <lem n='540' type='0'/>impliula di <lem n='1754' type='0'/>chumbu <lem n='5386' type='0'/>squalyatu<lb/> per tal que issu pesassi pl�. O lu malu larruni! I� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que<lb/> quillu <lem n='5387' type='0'/>scandalaru murissi per <lem n='3' type='0'/>dari bonu exemplu <lem n='8' type='0'/>ad altri, non<lb/> <lem n='2914' type='0'/>pirtantu la <lem n='1729' type='0'/>scelerata <lem n='956' type='0'/>fami di lu sergenti non <lem n='2' type='0'/>dippi <lem n='1509' type='0'/>disyari tanfin<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li iniurij di lu mortu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2166'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> La avaricia di <lem n='5385' type='0'/>Septimulu <lem n='3436' type='0'/>ameritau odiu, ma quilla di<lb/> <lem n='1559' type='0'/>Ptholomeu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='4002' type='0'/>Cypriani esti da <lem n='3204' type='0'/>prosecutari con risu et<lb/> gabbu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que con <lem n='2449' type='0'/>dubitusi <lem n='2792' type='0'/>aucisalgi di homini<lb/> issu avissi <lem n='1884' type='0'/>raputi gran rikizi et <lem n='1106' type='0'/>vidissisi que <lem n='2' type='0'/>divia muriri<lb/> per issi, et inper� issu fussi andatu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='85' type='0'/>navi, misa que nci appi<lb/> tutta la munita per tal que <lem n='2719' type='0'/>pertussati li <lem n='85' type='0'/>navi issu murissi per<lb/> so arbitriu, et li inimici non avissiru la preda, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2167'/>issu non <lem n='145' type='0'/>sustinni<lb/> di <lem n='3054' type='0'/>perfundari l'auru e l'argentu, ma ripurtau <lem n='40' type='0'/>a la casa z� qui<lb/> <lem n='2' type='0'/>divia essiri <lem n='1261' type='0'/>premiu di sua morti. Senza <lem n='725' type='0'/>dubiu, quistu non <lem n='84' type='0'/>pussidiu<lb/> li rikizi, ma fu <lem n='84' type='0'/>pussidutu da issi; per nomu <lem n='1601' type='0'/>rigi fu di la<lb/> ysula, ma, quantu per animu, issu fu miserabili servu di la<lb/> munita.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2168'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 5</head>Cap<sic>.</sic> <formula>V</formula>, di la superbia et di la <lem n='2307' type='0'/>inputencia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2169'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> E, per tal que la superbia eciandeu e la impotencia sianu<lb/> posti in <lem n='665' type='0'/>luci, <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu <lem n='3020' type='0'/>Flaccu consulu et compagnuni<lb/> di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='4342' type='0'/>Plauciu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu <lem n='2740' type='0'/>introducissi <lem n='407' type='0'/>murtalissimi<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='40' type='0'/>a la republica, di <lem n='3' type='0'/>dari la citati et di <lem n='1235' type='0'/>appellari <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> populu quilli qui non avissiru vulutu <lem n='242' type='0'/>mutari la citati, essendu<lb/> infirmu, fu constrictu di <lem n='126' type='0'/>viniri <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2170'/>Da poy lu Senatu,<lb/> parti <lem n='3121' type='0'/>munestandulu et parti <lem n='463' type='0'/>confurtandulu que issu se <lem n='1529' type='0'/>retrahyssi<lb/> da z� que issu avia <lem n='404' type='0'/>cumenzatu, issu non lur <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='1624' type='0'/>risposta<lb/> nulla. Issu fora <lem n='1239' type='0'/>riputatu consulu di spiritu <lem n='2636' type='0'/>tyrannicu,<lb/> <lem n='16' type='0'/>avendusi cuss� purtatu <lem n='830' type='0'/>inver unu <lem n='2190' type='0'/>senaturi skittu commu se<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='211'/>purtau <lem n='3020' type='0'/>Flaccu in <lem n='662' type='0'/>opprimirini la mayestati di tuctu lu Senatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2171'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> La qual fu eciandeu <lem n='3864' type='0'/>vexata per summa iniuria da <lem n='3623' type='0'/>Drusu<lb/> tribunu di lu populu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2172'/>Ma eciandeu avendu lu Senatu mandatu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad issu per tal que issu vinissi <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>curti: �Per que non<lb/> veni melyu - dis' issu - lu Senatu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='532' type='0'/>Curti <lem n='5388' type='0'/>Hostilia, qui esti<lb/> apressu li rostri, ananti di mi?�. <lem n='1584' type='0'/>Pisami e <lem n='2346' type='0'/>ricrissimi di <lem n='828' type='0'/>jungiri<lb/> z� qui <lem n='3104' type='0'/>secuta. Lu tribunu <lem n='2378' type='0'/>sprezau lu <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu Senatu<lb/> e lu Senatu obediu <lem n='40' type='0'/>a li paroli di lu tribunu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2173'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu commu fici <lem n='3036' type='0'/>superbamenti!<lb/> Lu quali, <lem n='412' type='0'/>issendu di lu bagnu, <lem n='2455' type='0'/>Ypseu si li gittau <lem n='40' type='0'/>a li pedi, per�<lb/> ca era statu <lem n='1057' type='0'/>accusatu di <lem n='4221' type='0'/>ambitu et, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu era nobili<lb/> homu et amicu so, non pertantu issu lu lassau <lem n='848' type='0'/>iacendu in<lb/> terra et <lem n='1926' type='0'/>culcatu cu iniuriusa <lem n='107' type='0'/>vuci. Ca issu rispusi que <lem n='5389' type='0'/>Gipseu<lb/> non facia nulla altra cosa si non que li <lem n='2424' type='0'/>retardava lu so <lem n='1162' type='0'/>convitu.<lb/> E cun <lem n='989' type='0'/>consciencia di quistu dictu, issu <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1142' type='0'/>cenari <lem n='182' type='0'/>seguramenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2174'/>Illu medemmi eciandeu non <lem n='1864' type='0'/>vergugnau di adimandari<lb/> da li iudici per gran donu <lem n='2627' type='0'/>Publiu <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni, so soceru, <lem n='716' type='0'/>culpivili<lb/> per li <lem n='292' type='0'/>ligi medemmi li quali issu avia facti in grandissima ruina<lb/> di multi nobili homini <lem n='5390' type='0'/>acusati, <lem n='2328' type='0'/>contemperandu lu <lem n='2117' type='0'/>statutu<lb/> di la republica per <lem n='231' type='0'/>losingi di lu lectu <lem n='3684' type='0'/>spusarizzu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2175'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Laydu fu et per factu insemblamenti et per dittu lu <lem n='1162' type='0'/>convitu<lb/> di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu. Ca, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='8' type='0'/>ad issu essendu<lb/> triunvir li fussi stata purtata la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='5391' type='0'/>Ceseriu <lem n='3026' type='0'/>Ruffu <lem n='2190' type='0'/>senaturi,<lb/> contra vuluntati di tucti l'altri qui eranu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1162' type='0'/>convitu<lb/> issu <lem n='366' type='0'/>cumandau que la <lem n='3259' type='0'/>capu li fussi misa impressu et <lem n='625' type='0'/>guardandu<lb/> multu diligentimenti et <lem n='516' type='0'/>aspettandu l'altri z� que issu diria:<lb/> �Quistu - dis' issu - non <lem n='138' type='0'/>canussivi eu�. Superba confessiuni<lb/> fu quista de <lem n='2190' type='0'/>senaturi; et <lem n='2710' type='0'/>imputenti di homu <lem n='1074' type='0'/>auchisu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2176'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Asay multi exempli avimu ditti di li nostri, modu<lb/> <lem n='304' type='0'/>aiunyamu li <lem n='4903' type='0'/>stranij. La virtuti e la felicitati di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru<lb/> se alegrau di tri <lem n='1363' type='0'/>evidentissimi gradi di superbia. Ca per<lb/> <lem n='1258' type='0'/>fastidiu et per <lem n='1037' type='0'/>despectu di <lem n='1602' type='0'/>Phylippu, issu se fici so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='3051' type='0'/>Jupiter<lb/> <lem n='5392' type='0'/>Hammuni; per amuri di <lem n='5393' type='0'/>Theda issu <lem n='577' type='0'/>pilyau vestime<supplied>n</supplied>ta<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='212'/>di <lem n='2038' type='0'/>cultu <lem n='5394' type='0'/>macedonicu e li ordenamenti di Persia; e, <lem n='2378' type='0'/>sprezatu lu<lb/> habitu murtali, tantu <lem n='5395' type='0'/>insuperbiu que se feci chamari deu. N�<lb/> appi virgugna, essendu filyu, di <lem n='4126' type='0'/>sfingirsi que non fussi homu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2177'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> J� veni <lem n='1981' type='0'/>Xerses, in lu nomu di lu quali habita la superbia<lb/> et la <lem n='2307' type='0'/>inpotencia. Lu quali <lem n='2' type='0'/>devendu fari <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1733' type='0'/>Grecia, riquestu<lb/> c'appi li principi di <lem n='2795' type='0'/>Asya: �Eu n'ayu - dis' issu - assemblati<lb/> per tal que eu non parissi aviri usatu skittu di meu consilyu,<lb/> ma quistu vi mittati in cori que <lem n='8' type='0'/>a vuy <lem n='375' type='0'/>conveni pl� di obediri<lb/> ca di <lem n='243' type='0'/>consyliari�. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2178'/>Dictu <lem n='3036' type='0'/>superbamenti eciandeu quandu<lb/> beni issu fussi riturnatu vinchituri <lem n='40' type='0'/>a lu so regnu, ma di homu<lb/> cuss� <lem n='3750' type='0'/>laydamenti vinchutu tu non <lem n='349' type='0'/>saviray se quistu dictu fu pl�<lb/> superbu, oy pl� <lem n='2858' type='0'/>vituperusu e <lem n='266' type='0'/>svirgugnatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2179'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, <lem n='2399' type='0'/>insuperbutu per la victoria di la batalya<lb/> di Canna, n�n si lassau <lem n='126' type='0'/>veniri ananti <lem n='40' type='0'/>a li soy <lem n='2504' type='0'/>tendi nullu di li<lb/> soy citadini, n�n <lem n='3' type='0'/>dedi nulla <lem n='1624' type='0'/>risposta si non per interpreti. Eciandeu<lb/> issu <lem n='2378' type='0'/>sprezzau <lem n='5396' type='0'/>Maharbal, lu quali standu <lem n='3090' type='0'/>dananti lu so <lem n='1421' type='0'/>pavilyuni<lb/> li <lem n='39' type='0'/>dissi claramenti que issu avia vistu et deliberatu commu<lb/> intra <lem n='651' type='0'/>poki iorni issu <lem n='1142' type='0'/>cenaria <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma intra di lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu.<lb/> Et in tal guisa fu <lem n='1418' type='0'/>divisu lu <lem n='1732' type='0'/>consorciu di la felicitati et di la <lem n='5235' type='0'/>muderaciuni<lb/> in issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2180'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Quasi fu comu una <lem n='3802' type='0'/>emulaciuni di superbia intra lu Senatu<lb/> di <lem n='3170' type='0'/>Cartagini et lu Senatu di <lem n='3924' type='0'/>Cappua. Ca quillu se bagnava<lb/> in bagnu <lem n='3584' type='0'/>asparti da lu populu, quistu usava di diversu foru.<lb/> La quali <lem n='1813' type='0'/>custuma � cosa manifesta que li Capuani la <lem n='151' type='0'/>servaru<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu tempu, per la pistula di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu la quali issu<lb/> scripsi contra <lem n='4342' type='0'/>Plauciu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='213'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2181'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 6</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VJ</formula>, di la <lem n='2109' type='0'/>perfidia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2182'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu et <lem n='913' type='0'/>insidiusu malu, <lem n='723' type='0'/>z� esti <lem n='2109' type='0'/>perfidia, sia<lb/> <lem n='2466' type='0'/>stractu da li soy <lem n='977' type='0'/>tani: di la quali li <lem n='2306' type='0'/>efficacissimi forzi sunu<lb/> <lem n='193' type='0'/>mentiri et <lem n='688' type='0'/>inganari, e lu so fructu <lem n='3866' type='0'/>consisti in far <lem n='653' type='0'/>alcuna felunia,<lb/> et intandu certa quandu issa avi <lem n='2385' type='0'/>inturniata la <lem n='703' type='0'/>crudelitati<lb/> di malvasi <lem n='131' type='0'/>ligami et apporta tantu di <lem n='675' type='0'/>dalmayu <lem n='40' type='0'/>a lu lignayu<lb/> humanu quantu di saluti li <lem n='162' type='0'/>duna la bona <lem n='2852' type='0'/>fidi. Adonca aya issa<lb/> non mancu di reprehensiuni commu quilla consecuta di laudi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2183'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='445' type='0'/>Regnandu <lem n='2181' type='0'/>Romulu, <lem n='3519' type='0'/>Spuriu era prefectu <lem n='40' type='0'/>a la rocca <lem n='5397' type='0'/>Tarpeya.<lb/> Una <lem n='1547' type='0'/>filya <lem n='5398' type='0'/>pulzella di lu quali issuta da lu castellu <lem n='8' type='0'/>a pilyari<lb/> aqua per fari sacrificij, <lem n='5399' type='0'/>Taciu, standu intra li Sabini armati,<lb/> la <lem n='2211' type='0'/>curruppi et fici <lem n='672' type='0'/>pactu cu illa di <lem n='351' type='0'/>darli tuttu quantu issi<lb/> <lem n='73' type='0'/>tenianu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='20' type='0'/>mani <lem n='1135' type='0'/>manki: ca issi avianu multi anelli et multi<lb/> <lem n='5270' type='0'/>armilli di gran pisu di auru. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2184'/>E quandu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di li Sabini<lb/> se nde viniru <lem n='8' type='0'/>ad andari, la <lem n='3222' type='0'/>citella adimandandu lu <lem n='1261' type='0'/>premiu<lb/> commu lu avia <lem n='34' type='0'/>promisu, <lem n='5399' type='0'/>Taciu la <lem n='663' type='0'/>suffucau intra di l'armi<lb/> quasi comu avissi solta la sua <lem n='133' type='0'/>promissiuni, per� que la <lem n='3222' type='0'/>citella<lb/> se lu avia suffertu <lem n='1712' type='0'/>ligeramenti. Non ci sia reprehensiuni ca la<lb/> <lem n='1141' type='0'/>dislial trayciuni fu <lem n='1611' type='0'/>vinyata per <lem n='3775' type='0'/>adastata pena.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2185'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='2621' type='0'/>Serviu Gabba fu homu di summa <lem n='2109' type='0'/>perfidia.<lb/> Ca, <lem n='2356' type='0'/>convucatu c'appi lu populu di tri citati di l'<lem n='5400' type='0'/>Andalusia,<lb/> commu qui vulia <lem n='762' type='0'/>trattari di li lur beneficij, <formula>VIIJ</formula> milia di issi<lb/> in li quali <lem n='3866' type='0'/>consistia la flur di la iuventuti endi fici <lem n='746' type='0'/>sligiri et<lb/> <lem n='887' type='0'/>spulyar lur li armi, et parti li <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, et parti li <lem n='220' type='0'/>vendiu.<lb/> Per la quali felunia issu passau la grandissima <lem n='246' type='0'/>pestilencia di li<lb/> barbari per grandiza di blasmu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2186'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu, homu di summu lignayu, la <lem n='2274' type='0'/>supercha<lb/> <lem n='2097' type='0'/>cupiditati di gloria lu constrinsi di essiri <lem n='309' type='0'/>perfidu et <lem n='1141' type='0'/>disliali.<lb/> Ca issu, essendu curruchatu con <lem n='5401' type='0'/>Bituytu lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li<lb/> <lem n='5402' type='0'/>Arbenni, per� que standu <lem n='3275' type='0'/>Domiciu in la provincia, issu <lem n='5401' type='0'/>Bituytu<lb/> avia <lem n='99' type='0'/>pregata et <lem n='463' type='0'/>confurtata la genti sua et eciandeu quilla di<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='214'/>li <lem n='2731' type='0'/>Burgugnuni qui andassiru <lem n='40' type='0'/>a la misericordia di Quintu <lem n='2741' type='0'/>Fabiu<lb/> so successuri, <lem n='781' type='0'/>mandaulu <lem n='8' type='0'/>a chamari <lem n='4126' type='0'/>sfingendusi di vuliri<lb/> parlari con sicu et vinutu que fu <lem n='5401' type='0'/>Bituytu, issu lu <lem n='453' type='0'/>ricippi <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> casa sua et fichilu <lem n='1798' type='0'/>atacari et procurau di <lem n='1415' type='0'/>mandarlu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma<lb/> intra una <lem n='85' type='0'/>navi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2187'/>Lu factu di lu quali n�n lu Senatu lu <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='2124' type='0'/>appruvari<lb/> n�n <lem n='2812' type='0'/>retrattarlu volsi, nin per aventura <lem n='1440' type='0'/>rimandatu <lem n='5401' type='0'/>Bituytu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='480' type='0'/>patria issu non avissi <lem n='336' type='0'/>renuvata la <lem n='75' type='0'/>guerra. Adonca,<lb/> issu fu <lem n='1943' type='0'/>relegatu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='2045' type='0'/>Alba in guardia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2188'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la <lem n='2792' type='0'/>aucisalia di <lem n='5403' type='0'/>Viriathu <lem n='453' type='0'/>ricippi <lem n='1050' type='0'/>duppla <lem n='2222' type='0'/>accusaciuni<lb/> di <lem n='2109' type='0'/>perfidia intra li amici, per� ca per lur <lem n='20' type='0'/>mani issu fu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisu, essendu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5138' type='0'/>Serviliu <lem n='5404' type='0'/>Cepiuni consulu; ca quistu<lb/> <lem n='4892' type='0'/>Cepio fu <lem n='2761' type='0'/>facituri di quista felunia, <lem n='1806' type='0'/>assecurandu quilli qui lu<lb/> <lem n='1074' type='0'/>auciseru. Et non <lem n='3436' type='0'/>ameritau la victoria, ananti la <lem n='198' type='0'/>acatau.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2189'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per tal que nuy <lem n='1788' type='0'/>considirimu issa la <lem n='832' type='0'/>fontana di la<lb/> <lem n='2109' type='0'/>perfidia, li Carthaginisi <lem n='4126' type='0'/>sfingendusi di ripurtari <lem n='40' type='0'/>a la sua casa<lb/> <lem n='3167' type='0'/>Xantippu qui lur avia optimamenti servutu in la prima <lem n='75' type='0'/>guerra<lb/> di li <lem n='3290' type='0'/>Affricani cu li Rumani, et con so ayutoriu issi avianu<lb/> pilyatu <lem n='3165' type='0'/>Attiliu Regulu, lu lassaru altu mari. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2190'/>Et ancora esti<lb/> <lem n='2140' type='0'/>dubiu se issu fichiru ch� per tal que lu compagnuni di la lur<lb/> victoria non <lem n='667' type='0'/>rimanissi, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issu rimasi con lur virgugna;<lb/> lu quali melyu avissiru lassatu non <lem n='957' type='0'/>sfurzandulu senza<lb/> nulla <lem n='5405' type='0'/>bubanza di gloria.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2191'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Et <lem n='1826' type='0'/>Hannibal per certu, <lem n='663' type='0'/>suffucandu quilli di <lem n='5406' type='0'/>Nucera intra<lb/> li bagni, li quali <lem n='8' type='0'/>a certi <lem n='672' type='0'/>patti eranu issuti di la citati inturniata<lb/> di <lem n='90' type='0'/>mura li quali non si <lem n='120' type='0'/>puctianu <lem n='952' type='0'/>combactiri, et <lem n='1279' type='0'/>gittandu<lb/> lu Senatu di quilli di la terra in lu profundu di li <lem n='178' type='0'/>puzzi<lb/> per quilla medemma rasuni chamatu da issu fora di li <lem n='2878' type='0'/>furtillizi,<lb/> <lem n='953' type='0'/>credendusi far <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='4171' type='0'/>inscontra lu populu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, non<lb/> si purtau issu pl� agramenti <lem n='4171' type='0'/>inscontra issa la <lem n='935' type='0'/>fidi, <lem n='864' type='0'/>alegrandusi<lb/> di <lem n='1694' type='0'/>menzugni et di ingannu commu di <lem n='653' type='0'/>alcuni nobili <lem n='218' type='0'/>arti? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2192'/>Per<lb/> la qual cosa acadiu que issu, lu quali <lem n='3172' type='0'/>altramenti era per lassari<lb/> grandissima memoria di lu so nomu, misi in <lem n='725' type='0'/>dubiu qual<lb/> di li <lem n='31' type='0'/>duy issu <lem n='2' type='0'/>divissi essiri tinutu, <lem n='723' type='0'/>z� esti mayuri oy <lem n='564' type='0'/>peyuri.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='215'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2193'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 7</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIJ</formula>, di la violencia et di la <lem n='4289' type='0'/>sediciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2194'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per tal ke si <lem n='2882' type='0'/>ricuntinu li fatti di la violencia et di<lb/> la <lem n='4289' type='0'/>sediciuni, cuss� di la <lem n='4183' type='0'/>tugata, commu di la armata, <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4116' type='0'/>Equiciu,<lb/> lu quali se sfingia di essiri filyu di <lem n='2997' type='0'/>Thyberiu <lem n='3124' type='0'/>Graccu et<lb/> adimandava lu tribunatu insembla con <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4112' type='0'/>Saturninu contra<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi, et inper� essendu <lem n='149' type='0'/>menatu in <lem n='670' type='0'/>publica guardia da <lem n='3228' type='0'/>Mariu<lb/> consulu, lu quali sarchia lu quintu consulatu, lu populu<lb/> ruppi la <lem n='2946' type='0'/>carceri et per forza ende lu strassi et <lem n='50' type='0'/>purtarulu in<lb/> <lem n='1041' type='0'/>collu con grandissima alegria d'animu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2195'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi lu populu se sfurzau di <lem n='2786' type='0'/>lapidari Quintu<lb/> <lem n='1888' type='0'/>Metellu censuri, per� ca issu non vulia <lem n='453' type='0'/>recipiri lu <lem n='2534' type='0'/>censu da<lb/> <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='4116' type='0'/>Equiciu commu da filyu di <lem n='3124' type='0'/>Graccu, <lem n='554' type='0'/>affirmandu issu<lb/> <lem n='1888' type='0'/>Metellu que <lem n='3124' type='0'/>Graccu non appi ca tri filgi: unu qui avia li soldi<lb/> in Sardigna, l'altru pizulu <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='8' type='0'/>a Pelestrina, lu terzu qui<lb/> nassiu poy la morti di lu <lem n='71' type='0'/>patri, lu quali muriu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma; n� era<lb/> mesteri <lem n='40' type='0'/>a la clarissima <lem n='1211' type='0'/>familya di <lem n='5407' type='0'/>insitarinci <lem n='714' type='0'/>suzzuri non <lem n='2264' type='0'/>cannussuti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2196'/>I� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que intratantu la non <lem n='2270' type='0'/>providuta pachia di<lb/> la <lem n='2701' type='0'/>scumossa <lem n='142' type='0'/>multitudini per la <lem n='2195' type='0'/>luri <lem n='5049' type='0'/>indiscreciuni et audacia<lb/> andau et <lem n='4171' type='0'/>inscontra lu consulatu et <lem n='4171' type='0'/>inscontra la censura et <lem n='477' type='0'/>turbau<lb/> li soy principi di ogni maynera di vanitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2197'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Quista fu <lem n='1656' type='0'/>skitta pachia. Ma quillu que eu dir� fu sanguilentu<lb/> <lem n='215' type='0'/>scandalu. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='5408' type='0'/>Numiu et <lem n='4112' type='0'/>Saturninu<lb/> adimandassiru insembla lu officiu di lu tribunatu, e i�<lb/> eranu fatti <formula>IX</formula> tribuni et <lem n='1435' type='0'/>restau unu locu skittu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='4331' type='0'/>candidati,<lb/> lu populu constrinsi <lem n='5408' type='0'/>Numyu <lem n='8' type='0'/>a fugiri <lem n='40' type='0'/>a la casa et, pl�,<lb/> ca trattu que lu appiru fora di la casa, lu <lem n='1074' type='0'/>aucisiru per tal que<lb/> per la morti di lu multu <lem n='1025' type='0'/>integru citadinu fussi <lem n='162' type='0'/>dunata <lem n='1632' type='0'/>facultati<lb/> di aquistari lu tribunatu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='748' type='0'/>malvasissimu citadinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2198'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu la <lem n='4780' type='0'/>scumossa di li <lem n='2160' type='0'/>credituri <lem n='5198' type='0'/>arrazau per modu<lb/> intollerabili incontra la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='3810' type='0'/>Semproniu <lem n='5409' type='0'/>Asellio, qui<lb/> era preturi da intra la citati. Lu quali, per� ca issu <lem n='3089' type='0'/>chaytava<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='216'/>per <lem n='373' type='0'/>casun di lu <lem n='1897' type='0'/>debitu, facendu sacrificiu per lu templu di<lb/> la Concordia, issi li <lem n='2160' type='0'/>cridituri, incitati da <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu tribunu<lb/> di lu populu, lu constrinsiru <lem n='8' type='0'/>a fugiri da li <lem n='2496' type='0'/>altari fora di<lb/> la <lem n='532' type='0'/>curti et, standu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu intra li <lem n='158' type='0'/>tabernaculi, issi lu <lem n='544' type='0'/>strazaru<lb/> tuttu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2199'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Da blasmari esti la <lem n='532' type='0'/>curti per quisti exempli di violencia.<lb/> Ma se tu ben <lem n='1788' type='0'/>consideri li <lem n='1709' type='0'/>exerciti, altress� ben grandi <lem n='4749' type='0'/>indignaciuni<lb/> endi nassir�. Cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que privatamenti fussi<lb/> stata <lem n='2018' type='0'/>decreta la provincia di <lem n='2795' type='0'/>Asya per la <lem n='292' type='0'/>ligi <lem n='4851' type='0'/>Sulpicia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='3228' type='0'/>Mariu, per tal qui issu facissi <lem n='75' type='0'/>guerra contra <lem n='3489' type='0'/>Mitridati, avendu<lb/> issu <lem n='3228' type='0'/>Mariu mandatu <lem n='5410' type='0'/>Gratidiu per legatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='3232' type='0'/>Sylla lu<lb/> <lem n='686' type='0'/>cunsulu per <lem n='373' type='0'/>casun di <lem n='577' type='0'/>piliari li legiuni, li cavaleri lu <lem n='1074' type='0'/>auciseru<lb/> <lem n='2929' type='0'/>curruzzati, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2200'/>inper� ca issi eranu constritti di partirsi da lu summu<lb/> imperiu et andari <lem n='8' type='0'/>a quillu qui non era in dignitati nulla.<lb/> Ma qui <lem n='475' type='0'/>suffrir� que lu cavaleri volya <lem n='844' type='0'/>corrigiri li statuti di lu<lb/> populu <lem n='1074' type='0'/>aucidendu lu legatu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2201'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Quista violencia fu facta per lu consulu; ma quilla la<lb/> qual eu dir� fu facta incontra lu consulu. Ca, essendu andatu<lb/> Quintu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu <lem n='643' type='0'/>cumpagnuni di <lem n='3232' type='0'/>Sylla, per <lem n='122' type='0'/>cummandamentu<lb/> di lu Senatu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di <lem n='3127' type='0'/>Gay <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu,<lb/> lu quali issu tenia un pocu contra volya di la citati, li cavaleri<lb/> tutti, <lem n='2211' type='0'/>currutti per lassivia di lu ambiciusu <lem n='685' type='0'/>duca, <lem n='2491' type='0'/>assaltandulu,<lb/> vulendu far sacrificiu, lu <lem n='1074' type='0'/>aucisiru in modu di hostia; e<lb/> da <lem n='2682' type='0'/>quissa <lem n='981' type='0'/>cutanta felunia appi <lem n='3114' type='0'/>incumenzamentu que la <lem n='532' type='0'/>curti<lb/> confessau di dar locu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='1709' type='0'/>exerciti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2202'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu quillu <lem n='1709' type='0'/>exercitu fu malvasamenti <lem n='1631' type='0'/>violentu, lu<lb/> quali <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='3127' type='0'/>Gayu Carbuni frati di Carbuni T<sic>.</sic> <lem n='686' type='0'/>cunsulu,<lb/> per� que issu se <lem n='350' type='0'/>sfurzava di <lem n='185' type='0'/>restringiri pl� <lem n='5411' type='0'/>rigidamenti la disciplina<lb/> di li cavaleri, la qual era stata <lem n='1921' type='0'/>dissolta per li guerri<lb/> civili, et appi per melyu lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu di <lem n='3691' type='0'/>imbrussinarsi di grandissimu<lb/> piccatu ca di <lem n='242' type='0'/>mutari li soy <lem n='565' type='0'/>custumi malvasi et brutti.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='217'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2203'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 8</head>Cap<sic>.</sic> <formula>VIIJ</formula>, di la temeritati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2204'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eciamdeu li <lem n='5412' type='0'/>spinti di la temeritati su subiti et multu<lb/> forti, per li feruti di li quali li <lem n='1392' type='0'/>curagi di li homini essendu<lb/> <lem n='2389' type='0'/>scumossi, n� ben potinu <lem n='1788' type='0'/>considerari li lur <lem n='216' type='0'/>periculi n�n <lem n='3204' type='0'/>prosecutari<lb/> li altruy facti per iusta <lem n='2226' type='0'/>extimaciuni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2205'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca commu <lem n='2351' type='0'/>temerariamenti lu <lem n='2492' type='0'/>superiur Africanu navigau<lb/> da Spagna con <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='1450' type='0'/>galei <lem n='8' type='0'/>a <lem n='472' type='0'/>depuniri et mittiri insemblamenti<lb/> la saluti sua et quilla di la <lem n='480' type='0'/>patria in li desliali <lem n='2974' type='0'/>ficati di<lb/> unu Numida! Adonca lu casu di una grandissima <lem n='2381' type='0'/>facenda<lb/> in unu pizzulu <lem n='308' type='0'/>mome<supplied>n</supplied>tu di tempu fu in <lem n='725' type='0'/>dubiu se <lem n='1825' type='0'/>Scipiu fora<lb/> <lem n='2813' type='0'/>aucidituri oy <lem n='1526' type='0'/>cattivu di <lem n='4425' type='0'/>Sciphati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2206'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> E per certu lu <lem n='2544' type='0'/>sforzu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar fu multu <lem n='2449' type='0'/>dubitusu<lb/> e, i� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que per cura di li <lem n='394' type='0'/>dei issu fu diffisu, non <lem n='2538' type='0'/>pertanti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a pena si p� ricuntari senza unu <lem n='816' type='0'/>horruri di animu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2207'/>Ca<lb/> issu avendu <lem n='1216' type='0'/>navigatu da <lem n='1846' type='0'/>Brandizu in Appollonia et <lem n='516' type='0'/>aspectandu<lb/> li soy legiuni que <lem n='293' type='0'/>tardavannu tropu, non putendu z� suffriri<lb/> <lem n='1368' type='0'/>levaussi da lu <lem n='1162' type='0'/>convitu <lem n='4126' type='0'/>sfingendusi malatu et, <lem n='3647' type='0'/>amuchata<lb/> la sua mayestati con vestimenta servili, muntau <lem n='8' type='0'/>ad una barca<lb/> di lu flumi et vinni <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='1660' type='0'/>fuci di lu mari <lem n='2605' type='0'/>Adriaticu con gran<lb/> fortuna di mari et di venti et, avendu <lem n='366' type='0'/>cummandatu da lu<lb/> intuttu que la barca s'<lem n='1224' type='0'/>adrizassi <lem n='8' type='0'/>ad altu mari, <lem n='40' type='0'/>a la perfini issu<lb/> <lem n='3818' type='0'/>ributatu et <lem n='727' type='0'/>contrariatu da lu mari et da lu ventu, <lem n='3' type='0'/>dedi locu<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la necessitati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2208'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, quantu fu <lem n='5027' type='0'/>abhominabili quilla temeritati di li<lb/> cavaleri! Ca issa <lem n='46' type='0'/>fichi que <lem n='3398' type='0'/>Aulu <lem n='3693' type='0'/>Albinu, grandissimu citadinu<lb/> et per nobilitati et per <lem n='565' type='0'/>custumi et per <lem n='1591' type='0'/>perfecciuni di ogni beni,<lb/> fussi misu sutta petri da lu <lem n='1709' type='0'/>exercitu per <lem n='718' type='0'/>falsi et vani suspiciuni;<lb/> et, cosa qui non p� <lem n='5413' type='0'/>impeyurari, que <lem n='8' type='0'/>ad issu, essendu <lem n='685' type='0'/>duca<lb/> et vulendu <lem n='1057' type='0'/>accusarli, li fu <lem n='2688' type='0'/>denegata la <lem n='1800' type='0'/>accusa da li cavaleri.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='218'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2209'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Et imper� mi <lem n='256' type='0'/>maravilyu eu mancu di lu innocenti <lem n='2942' type='0'/>comitu,<lb/> qui non appi locu di <lem n='595' type='0'/>diffindirssi <lem n='3090' type='0'/>dananti lu <lem n='199' type='0'/>crudili animu<lb/> di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal. Lu qual issu <lem n='1826' type='0'/>Hannibal, vinendu da Petilia<lb/> in <supplied><lem n='2540' type='0'/>A</supplied>frica per mari, <lem n='5414' type='0'/>chitatu <lem n='8' type='0'/>a terra, non <lem n='393' type='0'/>credendu que <lem n='1372' type='0'/>Ytalia<lb/> et <lem n='1652' type='0'/>Sycilia fussiru <lem n='1087' type='0'/>spartuti di cuss� pocu di <lem n='1331' type='0'/>spaciu, <lem n='1074' type='0'/>aucisilu comu<lb/> <lem n='718' type='0'/>falzu et <lem n='1141' type='0'/>dislial <lem n='831' type='0'/>guidaturi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2210'/>Et da poy, vista la veritati pl�<lb/> diligentimenti, intandu lu assolsi quandu <lem n='40' type='0'/>a la sua innocencia<lb/> non si <lem n='120' type='0'/>pocti fari altru beni ca di hunuri di <lem n='334' type='0'/>sepultura. Adonca<lb/> la statua di <lem n='1911' type='0'/>Pelor, <lem n='5415' type='0'/>consideratrici di lu strictu et <lem n='2925' type='0'/>furtunal mari<lb/> da lu alti monti, esti indiciu et signali cuss� di sua memoria<lb/> commu di la temeritati di <lem n='1826' type='0'/>Hannibal.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2211'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> J� veni la citati di li Athenisi, la quali fu tantu <lem n='357' type='0'/>contrariusa<lb/> que eciandeu fu temeraria, ca issa <lem n='1074' type='0'/>aucisi <formula>X</formula> soy imperaduri<lb/> venendu da una bellissima vittoria, li quali erannu <lem n='999' type='0'/>dannati<lb/> <lem n='4365' type='0'/>capitalmenti per� ca issi non avianu pututu <lem n='3279' type='0'/>assutirari<lb/> li corpi di li cavaleri, <lem n='3137' type='0'/>impedicandu la fortuna di lu mari. E<lb/> cuss� <lem n='1643' type='0'/>Athene puniu la necessitati, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issa <lem n='2' type='0'/>divia<lb/> hunurari la virtuti.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2212'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 9</head>Cap<sic>.</sic> <formula>IX</formula>, quan<supplied>tu</supplied> aya putiri lu <lem n='608' type='0'/>erruri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2213'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='608' type='0'/>erruri esti proximu <lem n='40' type='0'/>a la temeritati; et commu issu<lb/> esti <lem n='1881' type='0'/>eguali <lem n='8' type='0'/>a <lem n='4857' type='0'/>dalmayari, cuss� esti pl� ligeri da perdunari, ca,<lb/> non per sua volya ma per vani ymagini <lem n='2389' type='0'/>scumossu, se missita<lb/> <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='798' type='0'/>culpa. Lu quali, quantu largamenti <lem n='1922' type='0'/>vaghiza in <lem n='1392' type='0'/>curagi di<lb/> li homini, si eu mi <lem n='350' type='0'/>sforzu di <lem n='414' type='0'/>comprendirilu, eu ser� <lem n='647' type='0'/>suyectu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a quillu viciu de qui nuy parlamu. Adonca nuy ende <lem n='674' type='0'/>cuntirimu<lb/> un pocu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2214'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5416' type='0'/>Elinu <lem n='3298' type='0'/>Cinna, partendusi da lu <lem n='4491' type='0'/>sutirrari di <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> Cesar et vinendu <lem n='40' type='0'/>a la casa, fu tuttu talyatu da lu populu in<lb/> <lem n='1384' type='0'/>scanyu di <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu <lem n='3298' type='0'/>Cinna, contra lu quali lu populu se <lem n='953' type='0'/>cridia<lb/> prucediri essendu curruchatu <lem n='8' type='0'/>ad issu, per� ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que issu fussi <lem n='960' type='0'/>parenti di Cesar, issu avia parlatu incontra di<lb/> issu quandu issu era statu malvasamenti raputu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2215'/>E per quillu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='219'/><lem n='608' type='0'/>erruri fu <lem n='1027' type='0'/>aduttu lu populu <lem n='8' type='0'/>a purtari la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='5416' type='0'/>Elinu <lem n='3277' type='0'/>ficata <lem n='8' type='0'/>a<lb/> una lanza intornu lu focu di Cesar in locu di la <lem n='3259' type='0'/>capu di <lem n='3154' type='0'/>Corneliu.<lb/> Et in tal guisa issu <lem n='326' type='0'/>pattiu miserabili pena di lu altruy<lb/> <lem n='608' type='0'/>erruri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2216'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> <supplied>Lu <lem n='608' type='0'/>erruri</supplied> di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu lu constrinsi di pilyari peni da<lb/> si medemmi ca, standu intra quillu diversu combatimentu di li<lb/> <lem n='30' type='0'/>quatru <lem n='1709' type='0'/>exerciti apressu li campi <lem n='5417' type='0'/>Phylippici et non sapendu<lb/> nullu que nde putissi aviniri, <lem n='5418' type='0'/>Tineyu lu centuriuni, mandatu<lb/> da issu in tempu di nocti per <lem n='349' type='0'/>sappiri in que statu erannu li<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi di <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3238' type='0'/>Brutu per� ca la <lem n='2659' type='0'/>scuritati di la nocti non lu lassava<lb/> ben <lem n='138' type='0'/>cannussiri n�n <lem n='1630' type='0'/>distinguiri li inimici da li amichi, issu<lb/> riturnau <lem n='2085' type='0'/>tardu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1834' type='0'/>Cassiu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2217'/>Ma <lem n='393' type='0'/>credendu issu <lem n='1834' type='0'/>Cassiu que <lem n='5418' type='0'/>Tineyu<lb/> fussi statu prisu da li inimici et que issi avissiru tuttu in lur<lb/> putiri, issu <lem n='3593' type='0'/>adastau la morti sua, j� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que li tendi di li<lb/> inimici eranu stati prisi e li cavaleri di <lem n='3238' type='0'/>Brutu la gran parti<lb/> eranu sani e salvi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2218'/>Ma la virtuti di <lem n='5418' type='0'/>Tineyu supra z� non esti<lb/> da aminticari per silenciu. Lu quali, sturdutu di la vista di lu<lb/> so <lem n='685' type='0'/>duca qui <lem n='848' type='0'/>iachia mortu, un pocu s'<lem n='1657' type='0'/>arestau; da poy habundanti<lb/> di lacrimi: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2219'/>�E si eu, - dis' issu - o <lem n='1851' type='0'/>sayu imperaduri,<lb/> su statu causa di tua morti, non pertantu <lem n='8' type='0'/>a ch� que quistu<lb/> fattu non rimagna <lem n='5419' type='0'/>inpunitu, <lem n='577' type='0'/>pilyami in compagnia di tua<lb/> morti�. E <lem n='1949' type='0'/>ficausi lu <lem n='582' type='0'/>coltellu <lem n='40' type='0'/>a la gula fin <lem n='40' type='0'/>a lu manicu, et cadiu<lb/> supra lu corpu mortu di <lem n='1834' type='0'/>Cassiu; e missitatu lu sangui di l'unu<lb/> et di l'altru <lem n='1672' type='0'/>dupplatu fu lu sacrificiu. Quistu fu sacrificiu di<lb/> pietati et quillu di <lem n='608' type='0'/>erruri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2220'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma eu non <lem n='349' type='0'/>sachu se la falsa opiniuni appurtau grandissima<lb/> iniuria <lem n='40' type='0'/>a lu palazu di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi di li <lem n='5420' type='0'/>Lartisti; ca, <lem n='248' type='0'/>jucandu<lb/> issu <lem n='40' type='0'/>a la zara et <lem n='347' type='0'/>vincendu, dicendu commu per iocu <lem n='830' type='0'/>inver<lb/> quillu con lu quali issu <lem n='248' type='0'/>jucava: �<lem n='1074' type='0'/>Aucidilu�, et <lem n='5215' type='0'/>casualmenti<lb/> li legati di li Rumani <lem n='32' type='0'/>intrassiru <lem n='40' type='0'/>a lu palazzu, li soy <lem n='2593' type='0'/>sargenti,<lb/> smossi da lu <lem n='608' type='0'/>erruri di la <lem n='107' type='0'/>vuci, <lem n='1074' type='0'/>aucidendu li legati, <lem n='1204' type='0'/>transpurtaru<lb/> lu iocu in <lem n='122' type='0'/>cumandamentu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='220'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2221'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 10</head>Cap<sic>.</sic> <formula>X</formula>, di la vindicta.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2222'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma li <lem n='5421' type='0'/>punzilyuni di la vindicta commu su <lem n='1767' type='0'/>agri, cuss�<lb/> sunnu justi; li quali incitati se <lem n='5422' type='0'/>smovinu vulendu <lem n='2454' type='0'/>ricumpensari<lb/> la tristicia qui l'� stata facta. Li quali non s'aperteni <lem n='8' type='0'/>a nuy di<lb/> <lem n='414' type='0'/>comprendirili troppu largamenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2223'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='3622' type='0'/>Fulviu tribunu di lu populu ricuntau ananti lu<lb/> populu et <lem n='39' type='0'/>dissi que li Tusculani per lur <lem n='638' type='0'/>consiliu aviannu factu<lb/> revelari li <lem n='5423' type='0'/>Veliterni et li Privernati. Li quali <lem n='13' type='0'/>essendi vinuti<lb/> <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma <lem n='8' type='0'/>ad adimandari misericordia cu li <lem n='276' type='0'/>mulieri et cu li filyuli<lb/> tutti <lem n='1385' type='0'/>scapilyati, acadiu qui da li altri tribu foru tutti<lb/> assolti; et da la tribu <lem n='5424' type='0'/>Popilia foru iudicati in quista guisa: que<lb/> li homini d'armi fussiru <lem n='1074' type='0'/>aucisi et quilli que non eranu homini<lb/> d'armi fussiru venduti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2224'/>Per la quali cosa la tribu <lem n='5424' type='0'/>Popilia, in<lb/> la quali appiru gran putiri li Tusculani da poy que foru <lem n='453' type='0'/>ricipputi<lb/> intra la citati, nunca <lem n='46' type='0'/>fichi nullu officiali di la tribu <lem n='5424' type='0'/>Popilia<lb/> nin per aventura quilla tribu non avissi per li soy <lem n='3066' type='0'/>suffragij<lb/> <lem n='653' type='0'/>alcunu hunuri, la quali, quantu era in issa, li avia levata<lb/> la libertati et la vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2225'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla vindicta la quali eu dir�, et lu Senatu et lu<lb/> consensu di ogni homu la <lem n='2124' type='0'/>appruvau. Ca, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que<lb/> <lem n='2642' type='0'/>Adrianu citadinu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma avissi multu <lem n='114' type='0'/>mulestati per laydu<lb/> imperiu quilli qui <lem n='729' type='0'/>habitavannu <lem n='8' type='0'/>ad Utica et imper� issu lu<lb/> avianu <lem n='507' type='0'/>arsu vivu, n� fu di z� nulla questiuni smossa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma,<lb/> n�n nullu lamentu ende fu fattu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2226'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Di nobili vinditta foru li facti di li <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='741' type='0'/>regini, <lem n='723' type='0'/>z� esti<lb/> di <lem n='5425' type='0'/>Nicamera, la quali <lem n='46' type='0'/>fichi mittiri la <lem n='3259' type='0'/>capu talyata di <lem n='3375' type='0'/>Ciru in<lb/> unu utri pleni di sangui humanu, et con tutu z� <lem n='577' type='0'/>pilyandu vinditta<lb/> di unu sou filyu <lem n='1074' type='0'/>aucisu da issu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2227'/>E di <lem n='5426' type='0'/>Beronica, la quali<lb/> avendu multu per mali que so filyu era statu pilyatu et <lem n='1074' type='0'/>aucisu<lb/> per insidij di <lem n='5427' type='0'/>Lodices, <lem n='1831' type='0'/>armaussi et muntau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='661' type='0'/>carru et <lem n='2244' type='0'/>persecutandu<lb/> lu <lem n='2593' type='0'/>sargenti di lu <lem n='1601' type='0'/>rigi, lu quali era statu ministru<lb/> di quilla <lem n='199' type='0'/>crudili opera et avia nomu <lem n='5428' type='0'/>Ceneu, <lem n='40' type='0'/>a lu quali issa avia<lb/> gittatu unu colpu di lanza in vacanti, <lem n='2135' type='0'/>pilyaulu et <lem n='2406' type='0'/>gittaulu da<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='221'/>una rocca. Et <lem n='2901' type='0'/>sperunandu li <lem n='62' type='0'/>cavalli supra lu so corpu, intra di<lb/> li <lem n='570' type='0'/>cumpagnij di la parti <lem n='681' type='0'/>cuntraria, andau <lem n='8' type='0'/>a quilla casa uvi issa<lb/> se pensava que lu corpu di lu <lem n='3078' type='0'/>citellu <lem n='1074' type='0'/>aucisu fussi <lem n='3647' type='0'/>amuchatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2228'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Lu <lem n='5429' type='0'/>arrazatu <lem n='5430' type='0'/>Tesaulu <lem n='1314' type='0'/>aparichandusi di far <lem n='75' type='0'/>guerra <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> rey di Persia, <lem n='2140' type='0'/>dubiu esti se issu si <lem n='1780' type='0'/>vinyau iustamenti. Ca issu<lb/> essendu statu ferutu di una petra di quilli con qui iucavanu<lb/> da certi juvini, issu <lem n='366' type='0'/>cumandau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5431' type='0'/>Sequestu, oy qui levassi <lem n='8' type='0'/>a<lb/> chascunu <formula>V.C</formula> <lem n='2979' type='0'/>dragmi, oy qui li facissi <formula>X</formula> plaghi. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2229'/>In lu quali<lb/> fattu usandu di la dredana pena, issi <lem n='1074' type='0'/>aucisiru <lem n='5432' type='0'/>Jasuni, <lem n='1759' type='0'/>estimandu<lb/> lu modu di la pena non per lu duluri di lu corpu, ma per<lb/> la tristicia di lu animu. Ma per pizulu <lem n='5433' type='0'/>smuvimentu di la nobili<lb/> virgugna fu <lem n='2866' type='0'/>dirupata la speranza di grandissima cosa; ca<lb/> per opiniuni di <lem n='1733' type='0'/>Grecia tantu se <lem n='1620' type='0'/>ripuni in la speranza di <lem n='3464' type='0'/>Jaso,<lb/> quantu in la <lem n='1942' type='0'/>affectiuni di <lem n='1650' type='0'/>Alexandru.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2230'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 11</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XJ</formula>, di li ditti malvasi et di li facti scelerati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2231'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Modu per tal que nuy <lem n='3204' type='0'/>prosecutimu <lem n='5434' type='0'/>alters� beni li mali<lb/> di la vita humana commu li beni per <lem n='1802' type='0'/>semelianza di exempli,<lb/> <lem n='3333' type='0'/>ricuntimu li dicti malvasi e li facti scelerati.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2232'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> E da undi <lem n='1411' type='0'/>incumenzaroiu eu ananti ca da <lem n='5435' type='0'/>Tullia, per�<lb/> ca quillu esti <lem n='57' type='0'/>vechissimu exemplu per tempu et pessimu per <lem n='989' type='0'/>consciencia,<lb/> et per <lem n='107' type='0'/>vuci esti <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a monstru? Con <lem n='2387' type='0'/>z� sia<lb/> cosa que issa fussi <lem n='1853' type='0'/>carriata supra unu <lem n='661' type='0'/>carru <lem n='2514' type='0'/>pumpusu et quillu<lb/> qui <lem n='149' type='0'/>menava li <lem n='62' type='0'/>cavalli <lem n='492' type='0'/>tirandu li retini s'<lem n='1657' type='0'/>arestassi subitamenti,<lb/> issa adimandau la causa. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2233'/>Et da poy que issa sappi que<lb/> lu corpu di <lem n='2621' type='0'/>Serviu <lem n='1557' type='0'/>Tulliu so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='848' type='0'/>iachia locu, <lem n='366' type='0'/>cumandau<lb/> que lu <lem n='661' type='0'/>carru se <lem n='149' type='0'/>menassi supra d'issu per tal que issa vinissi<lb/> pl� tostu in li <lem n='791' type='0'/>brazzi di <lem n='1548' type='0'/>Tarquinu qui lu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu. Per la<lb/> quali cuss� spiatata et cuss� <lem n='2858' type='0'/>vituperusa <lem n='5290' type='0'/>adastanza issa no skittu<lb/> se <lem n='2635' type='0'/>maculau per eterna infamia, ma eciandeu <lem n='2301' type='0'/>maculau quilla<lb/> <lem n='4177' type='0'/>rua per <lem n='1924' type='0'/>supranomu di felunia.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='222'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2234'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Non esti cuss� <lem n='199' type='0'/>crudili lu fattu et lu dittu di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='4930' type='0'/>Fimbria,<lb/> ma qui ben guarda l'unu et l'altru <lem n='3584' type='0'/>asparti, et l'unu et<lb/> l'altru fu <lem n='2547' type='0'/>audacissimu. Issu <lem n='4930' type='0'/>Fimbria avia <lem n='762' type='0'/>trattatu que <lem n='3912' type='0'/>Scevola<lb/> fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='2519' type='0'/>exequij di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu. Lu quali da poy<lb/> que issu lu vitti sanatu di li <lem n='1034' type='0'/>plagi, issu ordinau di <lem n='1057' type='0'/>accusarlu<lb/> <lem n='3090' type='0'/>dananti lu populu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2235'/>E da poy adimandatu <lem n='4930' type='0'/>Fimbria di qui factu<lb/> issu vulia <lem n='1057' type='0'/>acusarlu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que pir la sanctitati di li<lb/> soy <lem n='565' type='0'/>custumi non si li purria rendiri asay <lem n='2815' type='0'/>condigna laudi, rispusi<lb/> <lem n='4930' type='0'/>Fimbria: �Eu li <lem n='2052' type='0'/>oppunir� que issu non <lem n='453' type='0'/>ricippi in lu so corpu<lb/> plaghi murtali�. O larghiza di fururi da <lem n='3204' type='0'/>prosecutari con<lb/> plantu di la infirma republica!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2236'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='2623' type='0'/>Luciu <lem n='2614' type='0'/>Catilina <lem n='2052' type='0'/>oppunenduli et dicenduli <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni<lb/> que issu avia <lem n='2389' type='0'/>scumossu unu grand'<lem n='1513' type='0'/>incendiu pir ardiri<lb/> <lem n='1052' type='0'/>Ruma: �Eu lu <lem n='138' type='0'/>cannussu - <lem n='39' type='0'/>dissi <lem n='2614' type='0'/>Catilina - et per certu se<lb/> eu non lu <lem n='120' type='0'/>purr� astutari cu aqua, eu lu <lem n='3132' type='0'/>astutir� con <lem n='1055' type='0'/>ruyna�.<lb/> E que altru <lem n='398' type='0'/>pensarimu nuy ca que issu <lem n='5436' type='0'/>ademenatu per li <lem n='1969' type='0'/>stimuli<lb/> di la <lem n='989' type='0'/>consciencia issu <lem n='4389' type='0'/>perfici lu so <lem n='1277' type='0'/>prupunimentu di lu<lb/> <lem n='2681' type='0'/>incumenzatu parricidiu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2237'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu dirupatu fu lu pectu di <lem n='2652' type='0'/>Magu <lem n='5437' type='0'/>Chilo per<lb/> pachia. Lu quali con sua manu levau lu spiritu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2787' type='0'/>Marcellu,<lb/> lu quali Cesar li l'avia <lem n='162' type='0'/>dunatu, eciandeu essendu statu<lb/> vechu <lem n='27' type='0'/>cumpagnu di la <lem n='2773' type='0'/>cavaleria di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu, ca issu era statu<lb/> curruzzatu per� que <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu li <lem n='3683' type='0'/>preferria <lem n='653' type='0'/>alcuni di li soy<lb/> amici. Ca, vinendu issu da lu <lem n='5438' type='0'/>Mittilinu <lem n='40' type='0'/>a la citati di <lem n='3321' type='0'/>Athenes,<lb/> intra lu portu lu <lem n='1074' type='0'/>aucisi con unu <lem n='2008' type='0'/>burdunu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2238'/>E da lu intuctu fu<lb/> inimicu di la amistati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='183' type='0'/>turmentari li <lem n='5376' type='0'/>scumuvimenti di la sua<lb/> pachia, <lem n='5439' type='0'/>staliaturi di lu <lem n='702' type='0'/>benificiu <lem n='717' type='0'/>divinu et <lem n='1616' type='0'/>acerba suzzura di<lb/> la <lem n='670' type='0'/>publica religiuni, quantu aperteni <lem n='8' type='0'/>a ricuperari la saluti di<lb/> lu nobilissimu citadinu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2239'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Quista <lem n='703' type='0'/>crudilitati <lem n='40' type='0'/>a la quali non <lem n='121' type='0'/>pari que nienti se nci<lb/> possa aiungiri, <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='5440' type='0'/>Turaniu per <lem n='703' type='0'/>crudilitati di parricidiu la<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='223'/><lem n='5441' type='0'/>inavanzau. Ca issu, <lem n='3204' type='0'/>prusecuntandu li parti di lu triunvir, <lem n='213' type='0'/>manifestau<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li centuriuni qui lu <lem n='641' type='0'/>chircavanu lu locu in que stava<lb/> <lem n='3161' type='0'/>amuchatu so <lem n='71' type='0'/>patri, homu pretoriu et ornatu, lu qual era statu<lb/> forbandutu; et <lem n='213' type='0'/>manifestau loru la <lem n='485' type='0'/>etati et li segnali di lu corpu<lb/> per li quali issu puttia essiri cannussutu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2240'/>E lu <lem n='2797' type='0'/>vetranu, essendu<lb/> pl� sullicitu di la vita et di la grandiza di lu filyu ca di<lb/> lu rimanenti di la vita sua, incumenzau <lem n='8' type='0'/>ad adimandari se so<lb/> <lem n='23' type='0'/>filyo era sanu et se issu se purtava beni cu li imperaduri. Et<lb/> unu di li centuriuni li rispusi: �To filyu, - dis' issu - lu<lb/> quali tu <lem n='80' type='0'/>ami tantu, ti <lem n='286' type='0'/>dimustrau. Per lu nostru ministeriu et<lb/> per lu indiciu di to filyu tu si <lem n='1074' type='0'/>aucisu�, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2241'/>et <lem n='774' type='0'/>passauli lu pectu<lb/> da lu intuttu cu la spata. Adonca cadiu lu <lem n='1795' type='0'/>meskinu <lem n='8' type='0'/>a terra<lb/> mortu, pl� <lem n='2539' type='0'/>meskinu per lu <lem n='2761' type='0'/>facituri ca per issa la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2242'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> La acerbitati di la morti di lu quali <lem n='2664' type='0'/>accadiu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='1557' type='0'/>Tulliu, cu <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu, <lem n='597' type='0'/>sendendu di li comicij di la<lb/> <lem n='4882' type='0'/>questura di so filyu, cannussissi que issu era forbandutu, fugiusindi<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad unu so <lem n='1174' type='0'/>serventi. Ma que issu non putissi essiri <lem n='195' type='0'/>securu<lb/> sutta la <lem n='935' type='0'/>fidi di lu <lem n='1174' type='0'/>serventi, z� fu factu per la felunia di<lb/> lu malvasu juvini. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2243'/>Ca per certu, <lem n='149' type='0'/>menati li cavaleri per li vestigij<lb/> di so <lem n='71' type='0'/>patri, issu lu lur <lem n='162' type='0'/>dunau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri in so conspectu.<lb/> E cuss� fu <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='1938' type='0'/>parricida: in prima per consilyu, et da poy<lb/> <lem n='1466' type='0'/>vedendulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2244'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> N� eciandeu <lem n='5442' type='0'/>Veitiu <lem n='5443' type='0'/>Salassiu, lu qual era forbandutu,<lb/> fu di pocu amaru <lem n='3663' type='0'/>exitu. Lu quali essendu <lem n='3161' type='0'/>amuchatu, sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri,<lb/> - que <lem n='39' type='0'/>diroyu eu ?- lu <lem n='3' type='0'/>dedi <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidiri oy issa lu <lem n='1074' type='0'/>aucisi?<lb/> Di quantu esti minuri lu peccatu <lem n='40' type='0'/>a lu quali skittu la manu<lb/> non ci esti?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2245'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quilla felunia di la quali eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� per� ca esti<lb/> di furisteri, se <lem n='2882' type='0'/>ricuntir� con pl� <lem n='1534' type='0'/>ripusatu <lem n='1573' type='0'/>affectu. Facendu<lb/> fari <lem n='1825' type='0'/>Scipiuni lu <lem n='2336' type='0'/>Africanu lu iocu <lem n='3361' type='0'/>gladiatoriu in <lem n='3187' type='0'/>Carthagini la<lb/> nova in memoria di so <lem n='71' type='0'/>patri et di so <lem n='3855' type='0'/>cianu, <lem n='31' type='0'/>duy filgi di rey,<lb/> mortu <lem n='1383' type='0'/>nuvelamenti lu lur <lem n='71' type='0'/>patri, andaru in la <lem n='2939' type='0'/>harena uvi lu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='224'/>iocu se facia et <lem n='2730' type='0'/>prufersirusi di combatiri insembla per lu lur<lb/> regnu, et per� que, combatendu, la vista di lu iocu fora pl�<lb/> nobili. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2246'/>Et con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='1825' type='0'/>Scipio li <lem n='3121' type='0'/>amunistassi que issi<lb/> <lem n='952' type='0'/>combatissiru ananti di paroli ca di <lem n='994' type='0'/>ferru, di cuy <lem n='2' type='0'/>divia essiri<lb/> lu regnu, et i� lu mayur frati se nci <lem n='119' type='0'/>acurdava, lu minuri, confidandusi<lb/> di li soy forzi, rimasi in quilla pachia di vuliri combatiri<lb/> et incomenzata la batalya lu menuri frati fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2247'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='3489' type='0'/>Mitridati la fici pl� <lem n='4436' type='0'/>sceleratamenti; lu quali non<lb/> <lem n='952' type='0'/>cumbatiu con so frati di lu regnu <lem n='1681' type='0'/>paternu, ma con so <lem n='71' type='0'/>patri<lb/> medemmi combatiu per la segnuria. In la qual batalya qual<lb/> di loru aya truvati homini <lem n='2402' type='0'/>ayutaturi, oy <lem n='394' type='0'/>dei li quali issu <lem n='649' type='0'/>ausi<lb/> <lem n='679' type='0'/>invucari, gran <lem n='439' type='0'/>maravilia esti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2248'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> J� sia <lem n='3088' type='0'/>z� <lem n='4339' type='0'/>quid � quistu que nuy ni <lem n='256' type='0'/>maravilyamu tantu,<lb/> con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='5444' type='0'/>Sariaster <lem n='4171' type='0'/>inscontra so <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='4449' type='0'/>Tigrani<lb/> <lem n='1601' type='0'/>rigi d'Armenia cutal liga <lem n='46' type='0'/>fichi con li soy amici que apena <lem n='475' type='0'/>suffreria<lb/> homu que lu filyu facissi cuss� <lem n='3965' type='0'/>sanguilenta coniuraciuni<lb/> per la saluti di so <lem n='71' type='0'/>patri?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2249'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per qui <lem n='3463' type='0'/>consecutu eu quisti <lem n='447' type='0'/>cosi? oy per qui enci<lb/> <lem n='882' type='0'/>demuru eu con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que eu viya que skittu lu pensamentu<lb/> di unu parricidiu passau tutti li <lem n='397' type='0'/>felunij di lu <lem n='127' type='0'/>mundu?<lb/> Adonca eu su tiratu con ogni <lem n='2019' type='0'/>impetu di <lem n='82' type='0'/>menti et con ogni<lb/> forzi di curruzzu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='204' type='0'/>confundirilu et <lem n='8' type='0'/>a <lem n='544' type='0'/>strazarlu pl� per piatusu<lb/> ca per putirusu <lem n='1573' type='0'/>affectu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2250'/>Ca qual homu <lem n='3682' type='0'/>aminir� <lem n='40' type='0'/>a lu profundu<lb/> di <lem n='1676' type='0'/>debiti <lem n='1002' type='0'/>yastimi cu asay <lem n='2306' type='0'/>efficaci paroli quillu lu quali, <lem n='3132' type='0'/>astutata<lb/> la <lem n='935' type='0'/>fidi di sua pachia, se sfurzau di <lem n='340' type='0'/>sutirari lu lignayu<lb/> humanu in sanguilenti tenebri? Tu per certu, essendu pl�<lb/> <lem n='199' type='0'/>crudili di ogni <lem n='703' type='0'/>crudilitati <lem n='5445' type='0'/>barbarica, putisti pilyari li retini<lb/> di lu rumanu imperiu li quali lu principi <lem n='71' type='0'/>patri nostru conteni<lb/> cu la sua salutifera man dritta; se lu to fururi avissi avutu<lb/> putiri, lu <lem n='127' type='0'/>mundu non fora rimasu in so statu. Ca tu vulisti<lb/> <lem n='2985' type='0'/>representari, et pl� ca <lem n='2985' type='0'/>representari per lu propositu di lu to fururi,<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2251'/><lem n='1052' type='0'/>Ruma prisa da li <lem n='1791' type='0'/>Franciski; tu vuli<supplied>sti</supplied> <lem n='2985' type='0'/>representari quillo<lb/> iornu in que foru <lem n='1074' type='0'/>aucisi <formula>CCC</formula> homini di nobili lignayu <lem n='783' type='0'/>apressi<lb/> lu flumi di <lem n='5446' type='0'/>Alyanu; tu vulisti <lem n='2985' type='0'/>ripresentari li <lem n='3535' type='0'/>Scipiuni qui foru<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='225'/><lem n='1074' type='0'/>aucisi in Spagna, eciandeu tu vulisti <lem n='2985' type='0'/>representari lu lacu da<lb/> <lem n='2050' type='0'/>Perusa, e la batalya di Canna, e li guerri civili habundanti<lb/> di <lem n='3035' type='0'/>dumesticu sangui. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2252'/>Ma li ochi di li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='1253' type='0'/>viliaru e li stelli <lem n='2484' type='0'/>ottiniru<lb/> lu so <lem n='655' type='0'/>viguri. Li <lem n='2496' type='0'/>altari, lu <lem n='3149' type='0'/>Capitoliu, li templi su <lem n='4550' type='0'/>furtilzati<lb/> di la presenti divinitati et issa la divinitati non suffersi<lb/> que nulla di li <lem n='447' type='0'/>cosi, li quali eranu <lem n='1145' type='0'/>sulliciti per la vita di Augustu<lb/> et per la <lem n='480' type='0'/>patria, se <lem n='3260' type='0'/>debilitassi oy <lem n='2916' type='0'/>amancassi. Et inprimamenti<lb/> issu lu <lem n='2761' type='0'/>fachituri et diffindituri di la nostra saluti <lem n='1259' type='0'/>provitti<lb/> per so <lem n='717' type='0'/>divinu consilyu que li <lem n='2067' type='0'/>excellentissimi soy <lem n='223' type='0'/>meriti<lb/> non <lem n='181' type='0'/>perissiru con <lem n='1055' type='0'/>ruyna et <lem n='5447' type='0'/>dirupamentu di tuttu lu <lem n='127' type='0'/>mundu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2253'/>Adonca la paci sta <lem n='728' type='0'/>firma, li <lem n='292' type='0'/>ligi su <lem n='618' type='0'/>valuri, lu <lem n='764' type='0'/>tenuri di lu publicu<lb/> et di lu privatu officiu se conserva puru et nectu; ma<lb/> quillu, lu quali, rumpendu li <lem n='672' type='0'/>patti di la amistati, <lem n='720' type='0'/>attentau di<lb/> <lem n='2779' type='0'/>suvertiri quisti <lem n='447' type='0'/>cosi, <lem n='3309' type='0'/>sfrakazatu da li forzi di lu populu con<lb/> tuttu lu so lignayu eciandeu <lem n='40' type='0'/>a lu infernu, si tantu � cosa que<lb/> issu enci sia <lem n='453' type='0'/>richipputu, <lem n='326' type='0'/>pati quilli <lem n='305' type='0'/>turmenti li quali issu <lem n='3436' type='0'/>amerita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2254'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 12</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIJ</formula>, di li morti non <lem n='1515' type='0'/>vulgari.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2255'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> La condiciuni di la vita humana <lem n='2625' type='0'/>principalmenti se<lb/> conteni da lu primu et da lu ultimu jornu, ca grandi differencia<lb/> esti con que <lem n='2457' type='0'/>agurij issa <lem n='1411' type='0'/>incumenzi et con ki fini issa se<lb/> termini. Et imper� nuy <lem n='81' type='0'/>judicamu que quillu homu esti <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> fini felici <lem n='40' type='0'/>a lu quali acadiu et di ben <lem n='175' type='0'/>nasciri et di ben muriri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2256'/>E lu cursu di lu mezu tempu modu se <lem n='290' type='0'/>faci <lem n='1033' type='0'/>asperu et modu<lb/> tranquillu, <lem n='598' type='0'/>segundu lu <lem n='314' type='0'/>rigimentu di fortuna, et esti sempri<lb/> mancu que homu non spera, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que con grandi<lb/> <lem n='1531' type='0'/>disigi se <lem n='4506' type='0'/>estendi et quasi senza rasuni se consuma. Ca se tu<lb/> voy ben usari la vita tua eciandeu di piczulu numeru di <lem n='431' type='0'/>anni,<lb/> tu lu faray grandissimu <lem n='566' type='0'/>avanzandulu per <lem n='142' type='0'/>multitudini di opera.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2257'/><lem n='3172' type='0'/>Altramenti que ti vali di <lem n='864' type='0'/>alegrarti di una <lem n='857' type='0'/>pigra vita, si tu<lb/> <lem n='476' type='0'/>dimandi pl� la vita que tu non la <supplied>a</supplied>provi? Ma per tal que eu<lb/> non <lem n='524' type='0'/>vaya vagandu pl� longamenti eu <lem n='46' type='0'/>far� <lem n='123' type='0'/>menciuni di quilli<lb/> qui mureru di non <lem n='1515' type='0'/>vulgari maynera di morti.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='226'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2258'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1557' type='0'/>Tulliu <lem n='3282' type='0'/>Hostiliu, <lem n='646' type='0'/>firutu di unu tronu, <lem n='507' type='0'/>arsi con tutta la<lb/> sua casa. O <lem n='1878' type='0'/>singulari maynera di morti, per la quali adivinni<lb/> que quillu qui era <lem n='1207' type='0'/>colunna di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, raputu in issa la citati<lb/> di <lem n='1052' type='0'/>Ruma, non putissi essiri hunuratu da li soy citadini di lu<lb/> ultimu hunuri di lu <lem n='3279' type='0'/>assutirari! Ca issu fu <lem n='1026' type='0'/>reduttu per la celestiali<lb/> flamma <lem n='8' type='0'/>a <lem n='772' type='0'/>z� que issu avissi li soy <lem n='4667' type='0'/>penati per <lem n='1445' type='0'/>sala et<lb/> per focu et per <lem n='334' type='0'/>sepulturi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2259'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Apena purria homu <lem n='393' type='0'/>cridiri que tantu putiri aya avutu<lb/> lu gauyu in levari lu spiritu quantu appi lu tronu. Non pertantu<lb/> altretantu putiri appi. Ca, <lem n='2882' type='0'/>ricuntata le <lem n='246' type='0'/>pestilencia di la<lb/> sconfitta, la quali era stata <lem n='40' type='0'/>a lu lacu di <lem n='2050' type='0'/>Perusa, foru <lem n='31' type='0'/>duy fimini,<lb/> l'una di li quali, <lem n='2856' type='0'/>inscuntrandu so filyu sanu et salvu, <lem n='1473' type='0'/>abrazandulu<lb/> muriu; <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2260'/>l'altra, avendu audutu diri que so filyu era<lb/> statu mortu <lem n='40' type='0'/>a la batalya et <lem n='319' type='0'/>tenendundi <lem n='3171' type='0'/>visitu <lem n='40' type='0'/>a la casa, tantostu<lb/> que issa vitti lu filyu sanu et salvu issa cadiu <lem n='135' type='0'/>morta in<lb/> terra. O maynera di casu non acustumatu! Quilli fimini, li<lb/> quali lu duluri non avia pututu <lem n='1074' type='0'/>aucidiri, lu <lem n='3127' type='0'/>gayu li <lem n='1074' type='0'/>aucisi.<lb/> <formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per� ca foru fimini eu nu ndi <lem n='1218' type='0'/>maravilyu mancu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2261'/><lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5448' type='0'/>Vivenciu consulu la secunda fiata et <lem n='643' type='0'/>companuni di <lem n='2997' type='0'/>Tiberiu<lb/> <lem n='3124' type='0'/>Graccu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu sacrificassi in <lem n='5449' type='0'/>Corsiga<lb/> la quali <lem n='1383' type='0'/>nuvelamenti avia <lem n='2800' type='0'/>subiugata, riciputi certi littiri li<lb/> quali li <lem n='429' type='0'/>plachianu et <lem n='945' type='0'/>legenduli cu <lem n='327' type='0'/>intentu animu, <lem n='1076' type='0'/>vinnili comu<lb/> una <lem n='1987' type='0'/>nuvi et ananti lu <lem n='3293' type='0'/>fukizellu cadiu mortu <lem n='8' type='0'/>a terra. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2262'/>E que<lb/> ndi <lem n='398' type='0'/>pensirimu nuy altru si non que issu muriu di gauyu?<lb/> Eccu homu da <lem n='13' type='0'/>essirli <lem n='162' type='0'/>dunatu <lem n='8' type='0'/>a destruyri <lem n='3187' type='0'/>Carthagini o <lem n='3690' type='0'/>Numancia<lb/> <supplied>da Deu oy da la fortuna</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2263'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Quintu <lem n='3612' type='0'/>Catulu fu <lem n='685' type='0'/>duca di un pocu mayur spiritu, lu<lb/> qual fu <lem n='3' type='0'/>datu da lu Senatu partifici <lem n='40' type='0'/>a lu triunphu di <lem n='5450' type='0'/>Mauru.<lb/> Ma issu muriu pl� <lem n='5087' type='0'/>violentamenti. Ca, <lem n='366' type='0'/>cumandandu da poy<lb/> quistu medemmi <lem n='3228' type='0'/>Mariu per li <lem n='95' type='0'/>discordij civili que quistu <lem n='3612' type='0'/>Catulu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='227'/>fussi <lem n='1074' type='0'/>aucisu, issu medemmi se <lem n='5451' type='0'/>untau di <lem n='2879' type='0'/>calci <lem n='1053' type='0'/>viva et <lem n='3458' type='0'/>scalfau<lb/> beni la sua camara con multu focu et <lem n='611' type='0'/>misisinci da intra,<lb/> et cuss� s'<lem n='1183' type='0'/>aucisi. La <lem n='199' type='0'/>crudili necessitati di lu quali fu gran virgugna<lb/> di la gloria di <lem n='3228' type='0'/>Mariu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2264'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> In lu qual tempurali di la republica eciandeu <lem n='2623' type='0'/>Luciu<lb/> <lem n='3154' type='0'/>Corneliu Merula, homu <lem n='2177' type='0'/>consulari et sacerdoti, per tal que li<lb/> <lem n='890' type='0'/>superbissimi vinchituri non se <lem n='290' type='0'/>fachissiru gabbu di issu, <lem n='519' type='0'/>talyausi<lb/> li veni intra lu <lem n='4922' type='0'/>sacrariu di <lem n='3051' type='0'/>Jupiter per fugiri una virgugnusa<lb/> morti qui l'era stata <lem n='310' type='0'/>denunciata; e li <lem n='302' type='0'/>eternali <lem n='481' type='0'/>foki se bagnaru di<lb/> lu sangui di lu so previti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2265'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1767' type='0'/>Agra eciandeu et animu<supplied>sa</supplied> fu la morti di <lem n='4965' type='0'/>Herenniu lu<lb/> <lem n='2187' type='0'/>sicilianu, lu quali era statu amicu et <lem n='3125' type='0'/>agureri di <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu.<lb/> Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que sutta quillu nomu issu fussi <lem n='149' type='0'/>menatu in<lb/> prisunia, <lem n='1781' type='0'/>urtata la <lem n='3259' type='0'/>capu <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='4652' type='0'/>purticella di la prisunia, cadiu <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> <lem n='1561' type='0'/>intrata di sua virgugna et muriu unu gradu pl� in da z� di lu<lb/> <lem n='305' type='0'/>turmentu publicu et di la manu di lu carnifici.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2266'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Per <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='2019' type='0'/>impetu di morti <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3131' type='0'/>Liciniu <lem n='5452' type='0'/>Magru,<lb/> homu pretoriu, <lem n='71' type='0'/>patri di <lem n='5453' type='0'/>Calvu, lu qual era statu <lem n='1057' type='0'/>acusatu per la<lb/> <lem n='292' type='0'/>ligi <hi rend='italic'><lem n='3813' type='0'/>repetundarum</hi>, <lem n='691' type='0'/>dementre que la sentencia se <lem n='1910' type='0'/>dittava,<lb/> issu muntau <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='5454' type='0'/>mignanu et videndu commu <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='2626' type='0'/>Ciceruni<lb/> se <lem n='1844' type='0'/>spuliava per dar la sentencia, issu li mandau dicendu<lb/> que issu non <lem n='255' type='0'/>muria commu <lem n='2735' type='0'/>danpnatu, ma commu <lem n='1442' type='0'/>accusatu<lb/> n� li soy beni non <lem n='2' type='0'/>divianu essiri <lem n='2722' type='0'/>confiscati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2267'/>Et <lem n='40' type='0'/>a lu pustutu<lb/> cu una <lem n='5455' type='0'/>tuvalyola da <lem n='5456' type='0'/>stuyarsi la <lem n='129' type='0'/>fachi, la quali issu casualimenti<lb/> avia in manu, <lem n='1240' type='0'/>stringendusi la buca et lu <lem n='5457' type='0'/>cannarozu,<lb/> <lem n='5458' type='0'/>anticipau la pena per sua morti. La qual cosa <lem n='138' type='0'/>cannussuta, <lem n='3347' type='0'/>Cicero<lb/> non <lem n='3018' type='0'/>pronunciau la sentencia. Adonca <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3131' type='0'/>Liciniu, avucatu<lb/> di grand'ingeniu, fu <lem n='1359' type='0'/>vindicatu da <lem n='146' type='0'/>puvertati di la cosa familiari<lb/> et da lu blasmu di <lem n='3035' type='0'/>dumestica <lem n='719' type='0'/>danpnaciuni per inusitata<lb/> maynera di morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2268'/><formula>9</formula><g ref='weak'>.</g> Forti fu la morti di quistu, ma la morti di quilli li<lb/> quali eu dir� fu di multu gran gabbu. Ca <lem n='3154' type='0'/>Corneliu <lem n='3010' type='0'/>Gallu pretoriu<lb/> e <lem n='1945' type='0'/>Titu <lem n='5459' type='0'/>Attereyu homu <lem n='8' type='0'/>a cavallu di <lem n='1052' type='0'/>Ruma mureru in<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='228'/>attu di <lem n='2026' type='0'/>puerili luxuria. J� sia <lem n='3088' type='0'/>z� que vali <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5460' type='0'/>cavirlari la lur morti,<lb/> li quali non la lur luxuria ma la condiciuni di la <lem n='891' type='0'/>fragilitati<lb/> humana ende li purtau? <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2269'/>Ca essendu lu fini della vita nostra<lb/> <lem n='1724' type='0'/>espostu <lem n='8' type='0'/>a diversi et <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1179' type='0'/>occulti <lem n='4072' type='0'/>causi, <lem n='653' type='0'/>alcuni volti <lem n='447' type='0'/>cosi que<lb/> nuy non <lem n='3436' type='0'/>ameritamu <lem n='448' type='0'/>occupanu lu <lem n='173' type='0'/>titulu di la morti, con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa que pl� <lem n='208' type='0'/>incappenu in lu tempu di la morti ca non<lb/> s'<lem n='615' type='0'/>adastanu in issa la morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2270'/><formula>10</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu li morti di li furesteri su digni da essiri <lem n='1639' type='0'/>nutati<lb/> commu imprimamenti fu quilla di <lem n='5461' type='0'/>Coma, lu qual, <lem n='598' type='0'/>segundu<lb/> <lem n='39' type='0'/>dicenu, fu frati di <lem n='1555' type='0'/>Dyogenes, grandissimu <lem n='410' type='0'/>capu di larruni.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2271'/>Ca quistu <lem n='5461' type='0'/>Coma, amenatu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5462' type='0'/>Castrujanni ananti <lem n='3569' type='0'/>Rutiliu<lb/> lu <lem n='686' type='0'/>cunsulu, lu qual li larruni avianu tenutu et era statu <lem n='1026' type='0'/>reduttu<lb/> in nostru putiri, essendu adimandatu di li citati et di<lb/> lu putiri di li fugitivi et pilyatu terminu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='2842' type='0'/>consilyarsi, <lem n='1860' type='0'/>cupersisi<lb/> la <lem n='3259' type='0'/>capu et <lem n='3603' type='0'/>agenuchandusi et spremendu lu spiritu, standu<lb/> in manu di li guardiani et in conspectu di lu summu imperiu,<lb/> ripusau di <lem n='1574' type='0'/>disiyata <lem n='912' type='0'/>securitati. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2272'/>Or se <lem n='2977' type='0'/>turmentenu ben li<lb/> <lem n='1795' type='0'/>meskini, <lem n='40' type='0'/>a li quali melyu vali muriri ca viviri per <lem n='2863' type='0'/>timurusu<lb/> et <lem n='2449' type='0'/>dubitusu <lem n='638' type='0'/>consiliu <lem n='3292' type='0'/>incircandu in qui guisa issi possanu issiri<lb/> di sta vita! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2273'/><lem n='5463' type='0'/>Amolenu la spata, <lem n='1789' type='0'/>tempenu lu <lem n='877' type='0'/>vininu, <lem n='577' type='0'/>pilginu <lem n='907' type='0'/>lazzi,<lb/> <lem n='5036' type='0'/>risguardinu grandi <lem n='1885' type='0'/>alturi quasi commu mesteri sia di<lb/> grand'<lem n='76' type='0'/>aparichamentu oy di multu <lem n='4366' type='0'/>esquisitu <lem n='2544' type='0'/>sforzu <lem n='8' type='0'/>a distruyri<lb/> la compagnia di l'anima et di lu corpu coniunti con<lb/> <lem n='1128' type='0'/>debili <lem n='131' type='0'/>ligamu! <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2274'/>Nulla d'isti <lem n='447' type='0'/>cosi <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='5461' type='0'/>Coma, ma <lem n='3754' type='0'/>includendu<lb/> l'anima intra di lu pectu, issu truvau la morti sua. Certu in<lb/> veritati da <lem n='41' type='0'/>ritiniri esti con troppu gran studiu quillu beni di<lb/> lu quali la fragili possessiuni <lem n='4278' type='0'/>scutullata per cuss� ligeri <lem n='5464' type='0'/>suyhu<lb/> di violencia <lem n='120' type='0'/>potti tostu scurriri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2275'/><formula>11</formula><g ref='weak'>.</g> Ma la morti di <lem n='5465' type='0'/>Eschini lu poeta commu non fu vuluntaria,<lb/> cuss� per <lem n='1691' type='0'/>novitati di lu casu esti da ricuntari. Essendu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='229'/>in Sicilia issu <lem n='412' type='0'/>issiu fora di li <lem n='90' type='0'/>mura di una citati, que - la qual<lb/> - issu <lem n='882' type='0'/>dimurava, et <lem n='888' type='0'/>assetausi <lem n='8' type='0'/>ad unu locu <lem n='2418' type='0'/>herbusu et virdi, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2276'/>supra<lb/> lu quali una <lem n='1542' type='0'/>aquila, purtandu una tartuca, <lem n='2469' type='0'/>gabbata la <lem n='1542' type='0'/>aquila<lb/> per lu <lem n='161' type='0'/>splendur di la <lem n='3259' type='0'/>capu, ca issu era <lem n='5466' type='0'/>scalvaratu, <lem n='3976' type='0'/>schupaunci<lb/> la tartuca, <lem n='393' type='0'/>credendu que fussi una petra, per tal que<lb/> rutta la tartuca issa se <lem n='934' type='0'/>passissi di la carni. E per quillu colpu<lb/> fu <lem n='5467' type='0'/>dissicata la funtana et lu principiu di la multu forti <lem n='1735' type='0'/>tragedia.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2277'/><formula>12</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='598' type='0'/>segundu si ricunta non fu <lem n='1515' type='0'/>vulgara morti<lb/> quilla di <lem n='3239' type='0'/>Homeru, lu quali standu <lem n='8' type='0'/>ad una ysula, per� que issu<lb/> non puttia <lem n='1412' type='0'/>solgiri una questiuni la quali li fichiru certi piscaturi,<lb/> <lem n='393' type='0'/>cridisi que issu muriu di duluri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2278'/><formula>13</formula><g ref='weak'>.</g> Ma un pocu pl� <lem n='1710' type='0'/>crudilime<supplied>n</supplied>ti muriu <lem n='1959' type='0'/>Euripedes ca,<lb/> partendusi da la <lem n='1127' type='0'/>cena di <lem n='5328' type='0'/>Archilau lu <lem n='1601' type='0'/>rigi et venendu <lem n='40' type='0'/>a la sua<lb/> casa, muriu <lem n='544' type='0'/>strazzatu per <lem n='3896' type='0'/>muziki di cani. <lem n='703' type='0'/>Crudilitati di fortuna<lb/> non <lem n='2388' type='0'/>divuta <lem n='8' type='0'/>a <lem n='981' type='0'/>cutantu ingeniu!<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2279'/><formula>14</formula><g ref='weak'>.</g> Commu eciandeu quilli morti di quilli nobilissimi<lb/> poeti, li quali foru multu <lem n='2999' type='0'/>sconvinivili <lem n='8' type='0'/>a lur <lem n='565' type='0'/>custumi et <lem n='8' type='0'/>a lur<lb/> operi. <lem n='4272' type='0'/>Sofocles, essendu i� di ultima vechiza, cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa<lb/> que issu misa in <lem n='2715' type='0'/>examinaciuni una sua <lem n='1735' type='0'/>trayedia essendu sullicitu<lb/> per lu <lem n='2449' type='0'/>dubitusu avinimentu di li sentencij, non pertantu<lb/> da poy essendu vinchituri per una sentencia, appi lu gauyu <lem n='8' type='0'/>a<lb/> <lem n='373' type='0'/>ccasuni di sua morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2280'/><formula>15</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='8' type='0'/>A <lem n='5468' type='0'/>Phylemuni una smisurata violencia di risu lu <lem n='1074' type='0'/>aucisi;<lb/> ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que unu <lem n='3231' type='0'/>sumerottu li <lem n='482' type='0'/>manyassi certi<lb/> fiki qui eranu aparichati per so <lem n='1346' type='0'/>manyari, issu gridau <lem n='40' type='0'/>a lu infanti<lb/> so qui <lem n='388' type='0'/>cachassi lu <lem n='3231' type='0'/>sumerotu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2281'/>Lu quali vinendu per <lem n='388' type='0'/>cacharlu,<lb/> truvau li fiki i� tutti <lem n='482' type='0'/>manyati: �Per� - dis' issu -<lb/> que tu fussi cuss� lentu, d� di lu vinu <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2684' type='0'/>sumeru�. Et per lu<lb/> <lem n='1012' type='0'/>mottu que issu avia dittu tantu se <lem n='5469' type='0'/>pruvucau in risu que issu,<lb/> ridendu, se <lem n='5470' type='0'/>strangulau.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='230'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2282'/><formula>16</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='4864' type='0'/>Pindaru, essendu in una disputaciuni, <lem n='386' type='0'/>missa c'appi<lb/> la testa <lem n='40' type='0'/>a lu scossu di unu <lem n='3078' type='0'/>citellu, lu quali issu <lem n='80' type='0'/>amava singularmenti,<lb/> per durmiri, non fu sapputu que issu era mortu fin intantu<lb/> que lu mastru di la disputaciuni vulendu <lem n='5471' type='0'/>chundiri lu<lb/> locu, lu <lem n='46' type='0'/>fachi <lem n='5275' type='0'/>rivilyari in vacanti. Eu <lem n='393' type='0'/>cridiria que per una medemmi<lb/> <lem n='779' type='0'/>benignitati di li <lem n='394' type='0'/>dei li fu <lem n='162' type='0'/>dunatu et tantu di sciencia<lb/> poetica, et cuss� placivili fini di vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2283'/><formula>17</formula><g ref='weak'>.</g> Cuss� medemmi fichiru li <lem n='394' type='0'/>dei <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='5472' type='0'/>Anacreonta, i� sia<lb/> <lem n='3088' type='0'/>z� que issu avia passatu lu modu di la humana vita. Ca issu,<lb/> <lem n='482' type='0'/>manyandu <lem n='5473' type='0'/>passuli, un <lem n='3325' type='0'/>cochu se li <lem n='2823' type='0'/>traversau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='5457' type='0'/>cannarozu et<lb/> <lem n='663' type='0'/>suffucaulu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2284'/><formula>18</formula><g ref='weak'>.</g> Eu nci aiungir� quilli, li quali lu lur propositu et lu<lb/> lur fini li <lem n='46' type='0'/>fichi <lem n='1881' type='0'/>eguali. Millo <lem n='5474' type='0'/>Cucomati, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que,<lb/> andandu so caminu, issu avissi truvatu unu <lem n='2850' type='0'/>ruviri <lem n='2941' type='0'/>schapatu<lb/> cu li <lem n='5475' type='0'/>cugni da intra, fidandusi di sua forza andau <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='2850' type='0'/>ruviri<lb/> et <lem n='1536' type='0'/>ficau li <lem n='20' type='0'/>mani da intra sfurzandusi d'<lem n='2816' type='0'/>aprirlu. Et <lem n='451' type='0'/>aprendu<lb/> lu <lem n='2850' type='0'/>ruviri, <lem n='83' type='0'/>caduti k'indi foru li <lem n='5475' type='0'/>cugni, l'inchusi li <lem n='20' type='0'/>mani da intra.<lb/> E quillu qui tanti vittorij <lem n='4043' type='0'/>gingnastici avia avuti fichilu divurari<lb/> <lem n='40' type='0'/>a li bestij salvagi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2285'/><formula>19</formula><g ref='weak'>.</g> Ancora, un altru <lem n='1306' type='0'/>campiuni, qui appi nomu <lem n='5476' type='0'/>Polidamus,<lb/> per unu tempu <lem n='2925' type='0'/>furtunali fu constrictu d'<lem n='32' type='0'/>intrar <lem n='8' type='0'/>ad una<lb/> <lem n='1678' type='0'/>grutta, la qual per la multa <lem n='3868' type='0'/>gravur di la ploya se dirupava.<lb/> Et l'altri <lem n='643' type='0'/>conpagnuni <lem n='1411' type='0'/>incumenzaru di fugiri et issu sulu enci<lb/> rimasi confidandusi di <lem n='619' type='0'/>rigiri lu carigu, ma tantu lu <lem n='1437' type='0'/>carigau<lb/> que tuttu <lem n='5346' type='0'/>scachau di guisa que la <lem n='1678' type='0'/>grutta, la quali issu avia <lem n='3292' type='0'/>incircata<lb/> per <lem n='2132' type='0'/>cuverta di ploya, fu molimentu di sua pacha morti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2286'/>Quisti cutali homini ponnu dar amagistramentu que in troppu<lb/> gran forza di corpu lu <lem n='655' type='0'/>viguri di lu animu <lem n='2573' type='0'/>intepidissi, commu<lb/> <lem n='569' type='0'/>rifutandu la natura di <lem n='162' type='0'/>dunari l'unu beni et l'altru nin<lb/> per aventura sia supra ogni felicitati humana unu medemmi<lb/> homu essiri <lem n='541' type='0'/>furtissimu di corpu et essiri sapientissimu.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='231'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2287'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 13</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIIJ</formula>, di lu disiyu di la vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2288'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma per� que nuy avimu <lem n='202' type='0'/>tukati li <lem n='3518' type='0'/>spartimenti di quista<lb/> vita <lem n='2261' type='0'/>fortuyti et virili, et <lem n='653' type='0'/>alcuni eciandeu <lem n='3281' type='0'/>pachiski, modu <lem n='674' type='0'/>contirimu<lb/> li <lem n='5477' type='0'/>molli et li <lem n='5478' type='0'/>effeminati per tal que per la lur comparaciuni<lb/> se manifesti claramenti quantu esti non sulamenti pl�<lb/> forti, ma eciandeu pl� <lem n='1851' type='0'/>sayu <lem n='653' type='0'/>alcuna fiata lu <lem n='1531' type='0'/>disyiu di la morti<lb/> ca quillu di la vita.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2289'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5479' type='0'/>Aquliu, con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu puttia quantu<lb/> <lem n='8' type='0'/>a s� muriri <lem n='2076' type='0'/>gluriusamenti, ananti volsi serviri <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5480' type='0'/>Mittridati <lem n='3750' type='0'/>laydamenti.<lb/> Lu quali non dir� homu que issu fu pl� dignu di<lb/> <lem n='305' type='0'/>turmentu ca di rumanu imperiu, ca issu <lem n='46' type='0'/>fichi que lu privatu<lb/> <lem n='561' type='0'/>dishunuri fussi <lem n='670' type='0'/>publica virgugna.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2290'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='5481' type='0'/>Carbo fu multu svirgugnatu. Ca,<lb/> essendu in Sicilia amenatu per <lem n='122' type='0'/>cummandamentu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu<lb/> <lem n='8' type='0'/>ad essiri <lem n='1074' type='0'/>aucisu, adimandau <lem n='40' type='0'/>a li cavaleri humilimenti qui lu<lb/> <lem n='399' type='0'/>lassassiru andari <lem n='8' type='0'/>a sella, ananti que issu murissi per tal que<lb/> issu <lem n='508' type='0'/>vivissi pl� longamenti. E tantu <lem n='293' type='0'/>tardau z� facendu que la<lb/> <lem n='3259' type='0'/>capu li fu talyata in quillu <lem n='416' type='0'/>bructu locu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2291'/><lem n='8' type='0'/>Ad homu qui cutal<lb/> <lem n='397' type='0'/>filunia <lem n='674' type='0'/>cunta issi li paroli contrarianu <lem n='8' type='0'/>a lur medemmi. Ca n�n<lb/> di tachiri su boni ca non <lem n='3436' type='0'/>ameritanu di essiri <lem n='3647' type='0'/>amuchati, n�n<lb/> eciandeu si ponnu <lem n='674' type='0'/>cuntari <lem n='311' type='0'/>familiarmenti, per� ca su <lem n='929' type='0'/>fastiyusi<lb/> da diri.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2292'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> E <lem n='3238' type='0'/>Brutu que <lem n='46' type='0'/>fichi? Unu pizulu et infelici <lem n='308' type='0'/>momentu di<lb/> vita con quantu vituperiu lu <lem n='198' type='0'/>acatau! Lu quali essendu pilyatu<lb/> da <lem n='3417' type='0'/>Furiu qui era mandatu da <lem n='3190' type='0'/>Antoniu <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='1074' type='0'/>aucidirilu, non<lb/> skittu <lem n='157' type='0'/>suttrassi lu <lem n='1041' type='0'/>collu da la spata, ma eciandeu, amunista<supplied>t</supplied>u<lb/> constantimenti que issu <lem n='549' type='0'/>aparichassi lu <lem n='1041' type='0'/>collu, <lem n='365' type='0'/>jurau con quisti<lb/> paroli: <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2293'/>�Cuss� <lem n='3' type='0'/>daroyu la vita�. O pacha <lem n='935' type='0'/>fidi di <lem n='365' type='0'/>jurari per infelici<lb/> <lem n='2488' type='0'/>duttanza di morti! Ma tu, smisurata <lem n='312' type='0'/>dulciza di <lem n='41' type='0'/>ritiniri<lb/> lu spiritu, <lem n='1027' type='0'/>aduci quisti cutal fururi, certu <lem n='614' type='0'/>contrastandu <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> modu di la rasuni, la quali <lem n='366' type='0'/>cummandau <lem n='80' type='0'/>amari la vita et non<lb/> timiri la morti.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='232'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2294'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> Tu medemmi, <lem n='211' type='0'/>constringisti <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='1981' type='0'/>Xerses di <lem n='296' type='0'/>spandiri<lb/> multi lacrimi per la iuventuti armata di tutta <lem n='2795' type='0'/>Asya, per� ca<lb/> issa <lem n='2' type='0'/>divia muriri infra <formula>C</formula> <lem n='431' type='0'/>anni. Lu quali <lem n='598' type='0'/>segundu pari <lem n='8' type='0'/>a mi<lb/> plansi la sua condiciuni sutta <lem n='819' type='0'/>culuri altruy, ca issu fu pl� beatu<lb/> per grandiza di riki<supplied>za</supplied> ca per altiza di <lem n='349' type='0'/>sappiri. Ca quali homu<lb/> eciandeu <lem n='5482' type='0'/>mezanamenti <lem n='1851' type='0'/>sayu <lem n='391' type='0'/>plangi per� que issi esti natu<lb/> <lem n='135' type='0'/>muritu?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2295'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 14</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XIIIJ</formula>, commu <lem n='621' type='0'/>usaru di gran guardia quilli <lem n='40' type='0'/>a li<lb/> quali li soy <lem n='1989' type='0'/>familyari eranu suspecti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2296'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Eu <lem n='3333' type='0'/>ricuntir� modu quilli li quali, avendu <lem n='653' type='0'/>alcuni homini<lb/> suspetti, appiru multu grandi et <lem n='4366' type='0'/>exquisita guardia di si<lb/> medemmi. N�n <lem n='1411' type='0'/>incuminzir� mica da lu pl� <lem n='2539' type='0'/>meskinu, anti <lem n='1411' type='0'/>incuminzir�<lb/> da quillu, lu quali intra <lem n='651' type='0'/>poki era tinutu la pl�<lb/> beatu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2297'/>Lu <lem n='1601' type='0'/>rigi <lem n='3202' type='0'/>Massinissa avendu pocu di <lem n='935' type='0'/>fidi in li pecti di li<lb/> homini <lem n='4550' type='0'/>furtilizau et <lem n='625' type='0'/>guardau sua saluti con guardia di cani.<lb/> Per que donca <lem n='981' type='0'/>cutantu et cuss� <lem n='533' type='0'/>largu imperiu, per que tantu<lb/> numeru di filyuli, <lem n='40' type='0'/>a la perfini per que tanta armata <lem n='228' type='0'/>benivolencia<lb/> constritta per amistati di li Rumani se <lem n='8' type='0'/>a diffindiri quisti<lb/> <lem n='447' type='0'/>cosi nulla cosa li parssi melyu ca <lem n='5483' type='0'/>latratu et <lem n='3896' type='0'/>muchicu di cani?<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2298'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Mancu beatu fu <lem n='1650' type='0'/>Alexandru di quistu <lem n='1601' type='0'/>rigi, li <lem n='1042' type='0'/>interiuri<lb/> di lu quali da una parti lu amuri, da l'altra la <lem n='571' type='0'/>pagura li <lem n='1587' type='0'/>torchianu.<lb/> Ca con <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu ardissi d'amuri di sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri<lb/> <lem n='5484' type='0'/>Thebes, venendu da la <lem n='1127' type='0'/>cena <lem n='8' type='0'/>ad issa <lem n='40' type='0'/>a la camara se fachia<lb/> andari ananti unu <lem n='2304' type='0'/>barbaru <lem n='332' type='0'/>Turchu cu la spata nuda in<lb/> manu. N�n i� may se <lem n='611' type='0'/>mettia <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1699' type='0'/>culcarsi <lem n='40' type='0'/>a lu lectu fin intantu<lb/> que tucta la camara non fussi ben <lem n='641' type='0'/>circata da li soy guardiani.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2299'/><lem n='305' type='0'/>Turmentu di li <lem n='394' type='0'/>dei, qui l'eranu <lem n='409' type='0'/>irati, <lem n='1202' type='0'/>compostu di <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='447' type='0'/>cosi:<lb/> <lem n='723' type='0'/>z� � non <lem n='120' type='0'/>puttiri <lem n='1490' type='0'/>imperari <lem n='40' type='0'/>a la libidini, n�n <lem n='40' type='0'/>a la <lem n='571' type='0'/>pagura, in tempu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='233'/>di lu quali issa medemma fu causa et fini. Ca issa <lem n='5484' type='0'/>Thebes<lb/> <lem n='1074' type='0'/>aucisi <lem n='1650' type='0'/>Alexandru smossa per curruzzu di libidini.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2300'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eya, <lem n='1651' type='0'/>Dionisiu tyrannu di li Saragusani commu longa<lb/> <lem n='1750' type='0'/>favula fu la sua, di quista maynera di <lem n='305' type='0'/>turmenti! Lu quali <lem n='273' type='0'/>signuriau<lb/> <formula>XXXVIIJ</formula> <lem n='431' type='0'/>anni in quista guisa. Issu levandusi da lu latu<lb/> li soy amici enci misi in lur locu homini di <lem n='1608' type='0'/>ferissima genti<lb/> et <lem n='746' type='0'/>eslissi da li lignagi di li <lem n='313' type='0'/>riki homini <lem n='541' type='0'/>furtissimi <lem n='1937' type='0'/>schavi da li<lb/> quali issu se fachia guardari. E per <lem n='571' type='0'/>pagura di li barbari issu<lb/> insignau <lem n='8' type='0'/>a <lem n='483' type='0'/>tondiri <lem n='40' type='0'/>a li soy filgi fimini, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2301'/>e da poy que li filgi foru<lb/> grandi non confidandusi di <lem n='386' type='0'/>mittirli <lem n='994' type='0'/>ferru in manu, se fachia<lb/> ardiri lu <lem n='1133' type='0'/>capillu e la barba. N� eciandeu issu non fu pl� <lem n='195' type='0'/>securu<lb/> maritu ca <lem n='71' type='0'/>patri. Ca avendu issu <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='276' type='0'/>mulyeri in unu tempu,<lb/> la una <lem n='5485' type='0'/>Aristomates di <lem n='2607' type='0'/>Saragusa et l'altra <lem n='5486' type='0'/>Doris di Locri,<lb/> jamay non <lem n='1193' type='0'/>abrazau nulla di li <lem n='31' type='0'/>duy que in prima non la <lem n='641' type='0'/>circassi<lb/> tutta. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2302'/>E lu lectu e la camara sua issu lu <lem n='2385' type='0'/>inturniau di unu<lb/> <lem n='533' type='0'/>largu <lem n='870' type='0'/>fussatu commu unu castellu, in la quali issu <lem n='32' type='0'/>intrava per<lb/> unu ponti di <lem n='585' type='0'/>lignu, lassandu la porta di la camara da fori<lb/> ben guardata da li soy <lem n='2593' type='0'/>sargenti et <lem n='5487' type='0'/>includendusi da intra diligentimenti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2303'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 15</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XV</formula>, di la <lem n='1802' type='0'/>semelyanza di la furma.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2304'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma di la <lem n='1802' type='0'/>semelyanza di la buca et di tuttu lu corpu<lb/> quilli que su <lem n='2595' type='0'/>dutati di pl� alta sciencia endi <lem n='2185' type='0'/>disputanu pl� <lem n='1823' type='0'/>suttilimenti,<lb/> et <lem n='653' type='0'/>alcuni di quisti s'<lem n='119' type='0'/>acordanu con la mia opiniuni<lb/> in z�. Ca issi pensanu que la <lem n='1802' type='0'/>semeyanza <lem n='2139' type='0'/>conrespondi <lem n='40' type='0'/>a lu <lem n='190' type='0'/>nascimentu<lb/> et <lem n='40' type='0'/>a lu sangui, e <lem n='546' type='0'/>trahenu supra z� grand'argumentu<lb/> da li altri animali, li quali <lem n='175' type='0'/>nassenu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a quilli qui li<lb/> <lem n='261' type='0'/>ingendranu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2305'/>Altri <lem n='100' type='0'/>neganu z� que quista sia certa <lem n='292' type='0'/>ligi di natura,<lb/> ma li <lem n='1132' type='0'/>furmi di li <lem n='447' type='0'/>cosi murtali se fannu commu aveni <lem n='5215' type='0'/>casualmenti.<lb/> Et inper� multi <lem n='440' type='0'/>fiati di belli <lem n='71' type='0'/>patri <lem n='175' type='0'/>nassenu laydi<lb/> filgi et di robusti <lem n='175' type='0'/>nassenu <lem n='1128' type='0'/>debili. Et per� que quista questiuni<lb/> esti in <lem n='725' type='0'/>dubiu nuy <lem n='2882' type='0'/>ricuntirimu <lem n='651' type='0'/>poki exempli di <lem n='1802' type='0'/>semelianza vista<lb/> intra <lem n='389' type='0'/>persuni <lem n='1321' type='0'/>stranij.<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='234'/><anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2306'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='40' type='0'/>A lu grandi <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu cuss� li foru <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='5488' type='0'/>Viniu,<lb/> qui fu di gran lignayu, et <lem n='5489' type='0'/>Publiciu <lem n='2810' type='0'/>libertinu que <lem n='5490' type='0'/>canyanduli<lb/> vestimenta homu aviria <lem n='1065' type='0'/>salutatu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu in locu di quilli,<lb/> et quilli in locu di <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu. Per certu in ogni parti uvi andavannu<lb/> oy <lem n='5488' type='0'/>Vinniu oy <lem n='5489' type='0'/>Publiciu, ogni homu li sguardava per <lem n='439' type='0'/>maravilya<lb/> <lem n='1639' type='0'/>inutandu in ogni cosa la furma di lu grandissimu citadinu<lb/> in mezani <lem n='389' type='0'/>persuni. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2307'/>Lu quali <lem n='2261' type='0'/>fortuitu gabbu passau <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> issu commu <lem n='5491' type='0'/>hereditariu.<lb/> <formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Ca <anchor type='note' n='9'/><lem n='2832' type='0'/>eciandiu<anchor type='endnote'/> so <lem n='71' type='0'/>patri parsi tantu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5492' type='0'/>Menogenes,<lb/> so <lem n='382' type='0'/>cocu, que issu, essendu homu et putirusu d'armi et <lem n='2500' type='0'/>valurusu<lb/> di cori, nunca <lem n='120' type='0'/>potti cachari da s� lu so laydu nomu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2308'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Unu <lem n='2256' type='0'/>iuvenzellu qui appi nomu <lem n='1825' type='0'/>Scipio, di grandi nobilitati,<lb/> co <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que issu habundassi di multi clarissimi<lb/> <lem n='1924' type='0'/>supranomi di lu so lignayu, non pertantu issu fu <lem n='2462' type='0'/>spintu per<lb/> <lem n='557' type='0'/>fama di lu populu <lem n='8' type='0'/>ad unu servili nomu et <lem n='1690' type='0'/>clamavasi <lem n='2976' type='0'/>Serrapiuni,<lb/> per� que issu era <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='5493' type='0'/>victimariu, qui avia<lb/> cuss� nomu. N� la bontati di li <lem n='565' type='0'/>custumi, n� la consideraciuni<lb/> di tanti ymagini non lu pottiru ayutari que issu non fussi chamatu<lb/> di quistu virgugnusu nomu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2309'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> <lem n='778' type='0'/>Gluriusissima <lem n='570' type='0'/>cumpagnia di consulatu fu quilla di <lem n='3437' type='0'/>Lentulu<lb/> et di <lem n='1370' type='0'/>Marcu, li quali <lem n='1482' type='0'/>ambiduy foru multu sguardati <lem n='40' type='0'/>a la<lb/> scena, per� que issi aviannu <lem n='1802' type='0'/>semelianza di <lem n='2663' type='0'/>juculari. E l'unu di<lb/> quisti se chamau <lem n='5083' type='0'/>Pintheru et l'altru <lem n='2481' type='0'/>Panphylu, per� que issi<lb/> s'<lem n='5494' type='0'/>asemelyavannu <lem n='8' type='0'/>a <lem n='31' type='0'/>duy <lem n='2663' type='0'/>juculari qui aviannu cuss� nomu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2310'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma <lem n='1370' type='0'/>Marcu <lem n='5495' type='0'/>Mesalla, homu <lem n='2177' type='0'/>consulari et censoriu, et <lem n='1805' type='0'/>Curio<lb/> <lem n='5492' type='0'/>Menogenes, habundanti di ogni hunuri, quillu per lu<lb/> <lem n='1626' type='0'/>aspectu di la bucca et quillu per lu muvimentu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti di<lb/> lu corpu, <lem n='1482' type='0'/>ambiduy <lem n='453' type='0'/>ricippiru quistu <lem n='1924' type='0'/>sopranomu: <lem n='5496' type='0'/>Balbula.<lb/> <formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Asay ne <lem n='568' type='0'/>bastanu quisti exempli <lem n='3035' type='0'/>dumestici, ca et issi su<lb/> multu <lem n='2067' type='0'/>excellenti et multu <lem n='2264' type='0'/>canussuti. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2311'/>Dicisi que <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3626' type='0'/>Antiochu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='235'/>lu <lem n='1601' type='0'/>rigi unu, lu quali era di lu lignayu regali et avia nomu<lb/> <lem n='5497' type='0'/>Arthenio, l'era multu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti. Lu quali <lem n='5497' type='0'/>Arthenio la <lem n='276' type='0'/>mulyeri<lb/> di <lem n='3626' type='0'/>Antiochu qui appi nomu <lem n='5498' type='0'/>Laodice, <lem n='1074' type='0'/>aucisu c'appi lu maritu,<lb/> per <lem n='1264' type='0'/>cupriri lu so maleficiu lu <lem n='1926' type='0'/>culcau intra lu lettu so commu<lb/> se fussi <lem n='3626' type='0'/>Anthiochu et mandau per lu populu et <lem n='1397' type='0'/>inganauli<lb/> tutti per parola et per <lem n='129' type='0'/>fachi. Ca tutti se <lem n='953' type='0'/>crittiru que <lem n='3626' type='0'/>Antiochu<lb/> lur avissi ricumandata <lem n='5498' type='0'/>Laodice sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri et li filgi.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2312'/><lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2313'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quillu di lu quali consta que issu fu multu <lem n='1185' type='0'/>semelyanti<lb/> <lem n='40' type='0'/>a lu preturi di Sicilia fu di <lem n='806' type='0'/>luxuriusu animu ca dicendu<lb/> lu <lem n='2950' type='0'/>procunsulu, ca issu se <lem n='256' type='0'/>maravyliava multu commu quillu<lb/> li <lem n='1020' type='0'/>semelyava tantu cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que so <lem n='71' type='0'/>patri nunca era statu<lb/> in Sicilia: �Ma lu meu - dis' issu - fu multi <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='8' type='0'/>a <lem n='1052' type='0'/>Ruma�.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2314'/>Ca essendu la hunestati di sua <lem n='72' type='0'/>matri un pocu strazata,<lb/> <lem n='420' type='0'/>riturnandu commu per iocu la suspiciuni incontra la <lem n='72' type='0'/>matri<lb/> di lu preturi, se <lem n='5499' type='0'/>divingiau pl� <lem n='2250' type='0'/>arditame<supplied>n</supplied>ti ca non <lem n='375' type='0'/>convinia <lem n='8' type='0'/>ad<lb/> homu <lem n='647' type='0'/>suiectu <lem n='40' type='0'/>a li soy virghi et <lem n='40' type='0'/>a li <lem n='3705' type='0'/>assuni.<anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2315'/><lb/> </div><div type='ref'><head>L. 9, cap. 16</head>Cap<sic>.</sic> <formula>XVJ</formula>, di quilli li quali essendu nati di <lem n='2147' type='0'/>infimu<lb/> locu se <lem n='350' type='0'/>sfurzaru di <lem n='3644' type='0'/>missitarsi <lem n='8' type='0'/>a nobilissimi lignagi.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2316'/><formula>1</formula><g ref='weak'>.</g> Ma quista pachia, la quali nuy avimu <lem n='674' type='0'/>cuntata, et esti<lb/> pl� <lem n='4152' type='0'/>tulerabili et esti skittu <lem n='5500' type='0'/>invyusa <lem n='8' type='0'/>ad unu homu. Quilla maynera<lb/> di <lem n='5501' type='0'/>sfrontiza, la quali <lem n='3104' type='0'/>secuta, n� si <lem n='2' type='0'/>divi suffriri in nulla<lb/> guisa et esti di manifestamenti gran <lem n='216' type='0'/>periculu et publicu et<lb/> privatu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2317'/><formula>2</formula><g ref='weak'>.</g> Ca per tal que eu <lem n='1084' type='0'/>tacha et non <lem n='2882' type='0'/>ricunti di <lem n='4116' type='0'/>Equiciu, lu<lb/> quali fu unu monstru natu di Firmu di la Marcha, di lu quali<lb/> eu fici <lem n='123' type='0'/>menciuni in la superiuri parti di quistu libru, la <lem n='1363' type='0'/>evidenti<lb/> <lem n='1694' type='0'/>menzugna di lu quali in adimandari <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3124' type='0'/>Graccu per<lb/> so <lem n='71' type='0'/>patri per lu <lem n='4708' type='0'/>turbulentu <lem n='608' type='0'/>erruri di lu <lem n='348' type='0'/>populazu fu <lem n='1494' type='0'/>ayutata da<lb/> la amplissima putestati di lu tribunatu, <lem n='5502' type='0'/>Herofilu medicu di<lb/> <lem n='62' type='0'/>cavalli, <lem n='872' type='0'/>pruvandu que <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3228' type='0'/>Mariu era so avu, lu quali era statu<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='236'/><lem n='1295' type='0'/>setti <lem n='440' type='0'/>fiati <lem n='686' type='0'/>cunsulu, lu purtau <lem n='8' type='0'/>ad <lem n='3279' type='0'/>assuttirari di guisa que multi<lb/> soy <lem n='535' type='0'/>massari et multi belli casali lu <lem n='577' type='0'/>pilyaru per so patrunu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2318'/>Ancora pl� que cun <lem n='2387' type='0'/>z� sia cosa que <lem n='3127' type='0'/>Gayu Cesar, essendu statu<lb/> mortu in Spagna <lem n='3127' type='0'/>Gayu <lem n='3627' type='0'/>Neyu <lem n='2049' type='0'/>Pompeyu lu iuvini, avissi <lem n='453' type='0'/>ricipputu<lb/> <supplied><g ref='ell'/></supplied>. La qual cosa se li divini forzi di cesar non avissiru<lb/> <lem n='614' type='0'/>contrastatu <lem n='8' type='0'/>a quista virgugnusa procella, una <lem n='1185' type='0'/>semelyanti plaga<lb/> avia <lem n='453' type='0'/>ricipputa la republica commu avia <lem n='453' type='0'/>ricipputa in <lem n='4116' type='0'/>Equiciu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2319'/>Ma, essendu issu <lem n='2054' type='0'/>sbandutu per lu decretu di Cesar, poy<lb/> que issu andau <lem n='8' type='0'/>a paradisu, quistu <lem n='420' type='0'/>returnau in <lem n='1052' type='0'/>Ruma et <lem n='145' type='0'/>sustinni<lb/> di pilyari <lem n='638' type='0'/>consiliu di <lem n='1074' type='0'/>aucidiri lu Senatu. Per la quali<lb/> causa pir <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di lu Senatu fu <lem n='1074' type='0'/>aucisu intra la prisunia<lb/> et cuss� <lem n='326' type='0'/>patiu pena, i� sia que <lem n='113' type='0'/>tardi, di lu soy animu <lem n='165' type='0'/>prunctu<lb/> et aparichatu <lem n='8' type='0'/>a far ogni malu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2320'/><formula>3</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu la divinitati di lu divu Augustu, qui <lem n='619' type='0'/>regi<lb/> modu lu <lem n='127' type='0'/>mondu, fu <lem n='720' type='0'/>attentata da quista maynera di iniuria.<lb/> Ca fu unu qui fu ausanti di diri qui issu era filyu di la <lem n='654' type='0'/>nobilissima<lb/> et di la santissima <lem n='3225' type='0'/>soru sua <lem n='5503' type='0'/>Octavia e per la <lem n='2772' type='0'/>debilitati<lb/> di lu corpu era statu <lem n='658' type='0'/>caniatu cu altru <lem n='3078' type='0'/>citellu, lu quali <lem n='5504' type='0'/>Ottavia<lb/> si avia prisu per filyu, <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2321'/>de guisa que in un tempu <lem n='124' type='0'/>intendia di<lb/> <lem n='887' type='0'/>spulyari li santissimi palazzi di memoria di lu verasu sangui<lb/> et di <lem n='4755' type='0'/>imbrussinarli di layda suzzura di <lem n='718' type='0'/>falzu sangui. Ma, <lem n='691' type='0'/>dimentre<lb/> que issu cu li <lem n='1433' type='0'/>vili pleni di <lem n='5501' type='0'/>sfrontiza se smossi <lem n='8' type='0'/>a summa<lb/> maynera di audacia, issu pir <lem n='122' type='0'/>cumandamentu di Augustu<lb/> fu <lem n='1379' type='0'/>impisu <lem n='8' type='0'/>ad unu <lem n='1452' type='0'/>remu di <lem n='1450' type='0'/>galea.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2322'/><formula>4</formula><g ref='weak'>.</g> Eciandeu se truvau homu qui dicia que issu era filyu<lb/> di Quintu <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu; et <lem n='8' type='0'/>a z� <lem n='405' type='0'/>confessari per nulla maynera se<lb/> nci <lem n='120' type='0'/>potti <lem n='1027' type='0'/>adduciri sua <lem n='276' type='0'/>mulyeri di <lem n='4980' type='0'/>Sertoriu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2323'/><formula>5</formula><g ref='weak'>.</g> E que fici <lem n='5505' type='0'/>Trebelliu <lem n='4732' type='0'/>Galba? Commu <lem n='2958' type='0'/>perseverantimenti<lb/> issu <lem n='39' type='0'/>dissi que issu era <lem n='4038' type='0'/>Clodiu et in veritati <lem n='691' type='0'/>dementre que<lb/> issu <lem n='3089' type='0'/>chaytava di li soy beni, issu <lem n='923' type='0'/>dessisi con tantu <lem n='2077' type='0'/>favuri <lem n='40' type='0'/>a lu<lb/> iudiciu di li <lem n='5054' type='0'/>centunviri que apena lu rumuri di lu populu non<lb/> lassau locu <lem n='40' type='0'/>a li iusti et <lem n='40' type='0'/>a li dritti <lem n='814' type='0'/>sententij. Non pertantu ca<lb/> in quilla questiuni la religiuni di li iudici non consentiu n�<lb/> <milestone type='book' id='2'/><pb n='237'/><lem n='40' type='0'/>a la <lem n='2217' type='0'/>calunpnia di lu <lem n='3071' type='0'/>adimandaturi, n� <lem n='40' type='0'/>a la <anchor type='note' n='10'/><lem n='2032' type='0'/>violencia<anchor type='endnote'/> di lu populu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2324'/><formula>6</formula><g ref='weak'>.</g> Ma multu pl� fortimenti <lem n='46' type='0'/>fichi quillu lu quali, <lem n='273' type='0'/>segnuriandu<lb/> <lem n='4757' type='0'/>Cornelyu <lem n='3232' type='0'/>Silla, per forza <lem n='32' type='0'/>intrau in la <lem n='1211' type='0'/>familya di <lem n='3127' type='0'/>Gayu<lb/> <lem n='3627' type='0'/>Neyu Asinu <lem n='4136' type='0'/>Dion et <lem n='388' type='0'/>cachaundi per forza lu filyu di <lem n='2682' type='0'/>quissu<lb/> <lem n='4136' type='0'/>Dion da li soy palazi, gridandu que quillu non era filyu di<lb/> <lem n='2061' type='0'/>Dyon, ananti issu era so filyu. <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2325'/>Ma da poy que la <lem n='4263' type='0'/>equitati di<lb/> Cesar <lem n='1026' type='0'/>redussu li <lem n='5033' type='0'/>guvernalgi di lu rumanu imperiu da la violencia<lb/> di <lem n='3232' type='0'/>Sylla, avendu la segnuria lu multu justu principi,<lb/> issu lu fici mittiri in prisunia <supplied>et moriu</supplied>.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2326'/><formula>7</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi essendu segnuri, fu repressa <lem n='8' type='0'/>a <lem n='5506' type='0'/>Milanu<lb/> la pachia di una fimina in <lem n='1185' type='0'/>semelyanti <lem n='1694' type='0'/>menzugna. Ca con <lem n='2387' type='0'/>z�<lb/> sia cosa qui una fimina qui appi nomu <lem n='5507' type='0'/>Prorubria adimandassi<lb/> certi beni qui non <lem n='267' type='0'/>pertinianu <lem n='8' type='0'/>ad issa, dicendu que <lem n='840' type='0'/>falsamenti<lb/> era statu <lem n='393' type='0'/>cridutu di issa que issa era stata <lem n='507' type='0'/>arsa in una casa, j�<lb/> sia <lem n='3088' type='0'/>z� que issa avissi multi testimonij per s� et gran <lem n='2077' type='0'/>favuri di<lb/> homini, non pertantu per la <lem n='4379' type='0'/>invincibili constancia di Cesar issa<lb/> se ndi andau <lem n='5508' type='0'/>evacuata di lu so <lem n='1215' type='0'/>felunissu propositu.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2327'/><formula>8</formula><g ref='weak'>.</g> Issu medemmi Cesar fici <lem n='1074' type='0'/>aucidiri unu <lem n='1965' type='0'/>barbaru qui adimandava<lb/> lu regnu di <lem n='2817' type='0'/>Capadocia, dicendu que issu era <lem n='5509' type='0'/>Arathes<lb/> lu <lem n='1601' type='0'/>rigi, per� que li <lem n='1020' type='0'/>semelyava multu. Di lu quali <lem n='5509' type='0'/>Arathes<lb/> constava claramenti que Marchu <lem n='3190' type='0'/>Antoniu lu avia <lem n='1074' type='0'/>aucisu, j�<lb/> sia <lem n='3088' type='0'/>z� qui quillu <lem n='1965' type='0'/>barbaru era <lem n='1494' type='0'/>aiutatu et <lem n='2647' type='0'/>favuritu da tutti li<lb/> citati e li genti di <lem n='1689' type='0'/>levanti.<lb/> <anchor type='endass'/><anchor type='ass' n='2328'/><lem n='3093' type='0'/>Aqui <lem n='3850' type='0'/>schumpi lu libru di <lem n='2622' type='0'/>Valeriu <lem n='3094' type='0'/>Maximu.<lb/> <lem n='1889' type='0'/>Deo <lem n='78' type='0'/>gratias.<lb/> Amen.<lb/> <anchor type='endass'/></div></body></text><text type='notes'><body><div type='notes'><lb/> <lb/> <note n='1'>gitata (Mattesini) ] Ed. e ms.: gutata.</note>vol. 1, pag.95.22 <lb/> <note n='2'>schavi (Mattesini) ] Ed. e ms.: sohanni.</note>vol. 2, pag. 43.26 <lb/> <note n='3'>Minerva (Mattesini) ] Ed. e ms.: Oinerva.</note>vol. 2, pag. 54.18 <lb/> <note n='4'>qui ] Ed.: qui qui.</note>vol. 2, pag. 67.13 <lb/> <note n='5'>quali ] Ed.: quasi.</note>vol. 2, pag. 82.24 <lb/> <note n='6'>scurrimentu ] Ed.: scrurrimentu.</note>vol. 2, pag. 122.5 <lb/> <note n='7'>crudili (Mattesini) ] Ed. e ms.: cridili.</note>vol. 2, pag. 134.4 <lb/> <note n='8'>decretu ] Ed.: decretru.</note>vol. 2, pag. 187.8 <lb/> <note n='9'>eciandiu (Mattesini) ] Ed. e ms.: eciandu.</note>vol. 2, pag. 234.9 <lb/> <note n='10'>violencia (Mattesini) ] Ed. e ms.: volencia.</note>vol. 2, pag. 237.1 <lb/> <note n='11'>putirusu (Mattesini) ] Ed. e ms.: puturusu.</note>vol. 2, pag. 19.24 <lb/> <note n='12'>strangulyata (Mattesini) ] Ed. e ms.: strangulyatu.</note>vol. 2, pag. 25.5 <lb/> <note n='13'>Smirna (Mattesini) ] Ed. e ms.: Sinirna.</note>vol. 1, pag. 105.21.5 <lb/> <note n='14'>patri conscricti (Mattesini) ] Ed. e ms.: patri constricti.</note> vol. 2, pag. 158.2 <lb/> <note n='15'>amistati, fou cinglau li ochi ] Ed.: amistati fociu - cinglau - li ochi</note>vol. 2, pag. 133.12 <lb/> <note n='16'>acannussiri ] Ed.: a cannussiri.</note> vol. 1, pag. 141.29 <lb/> <note n='17'>literatura (Mattesini) ] Ed. e ms.: li creatura.</note> vol. 1, pag. 98.3 <lb/> <note n='18'>dir� ] Ed.: dira.</note> vol. 1, pag. 119.29 <lb/> <note n='19'>Themistocle ] Ed.: Themistoole.</note> vol. 2, pag. 45.11 <lb/> <note n='20'>ogni ] Ed.: agni.</note> vol.2, pag. 53.6 <lb/> <note n='21'>tayola ] Ed.: taycla.</note> vol. 2, pag. 91.10 <lb/> <note n='22'>incursu ] Ed.: in cursu.</note> vol. 1, pag. 170.27 {Per cfr. con il lat. incursum [DD 160129]} <lb/> <note n='23'>scolyu (Mattesini) ] Ed. e ms.: scelyu.</note> vol. 1, pag. 133.26 <lb/> <note n='24'>schuppandulu (Mattesini) ] Ed. e ms.: schumpandulu.</note> vol. 1, pag. 115.11 <lb/> <note n='25'>stacissi (Mattesini) ] Ed.: statissi.</note> vol. 2, pag. 102.5 <lb/> <note n='26'>con peticiuni ] Ed.: competiciuni.</note> vol. 2, pag. 20.18 <lb/> <note n='27'>sfracazau (Mattesini) ] Ed. e ms.: sfricazau</note> vol. 1, pag. 62.11 <lb/> <note n='28'>luxuriusa pachia (Mattesini) ] Ed. e ms.: luxuria sa pichia</note>vol. 2, pag. 202.13 <lb/> <note n='29'>standu (Mattesini) ] Ed. e ms.: stantu</note>vol. 1, pag. 156.32 <lb/> <note n='30'>a la stallyata ] Ed.: alastallyata</note>vol. 1, pag. 81.4 <lb/> <note n='31'>facci di soceru ] Ed.: fatti di soceru</note> vol. 2, pag. 11.17 <lb/> </div></body></text><text type='assfull'><body><div type='ass'><div n='1'>De religione. <lb/> De neglecta religione. <lb/> De ominibus. <lb/> De prodigiis. <lb/> De somniis. <lb/> De miraculis. <lb/> </div><div n='2'>De institutis antiquis. <lb/> De disciplina militari. <lb/> De iure triumphi. <lb/> De censoria nota. <lb/> De maiestate. <lb/> </div><div n='3'>De indole. <lb/> De fortitudine. <lb/> De patientia. <lb/> Qui humili loco nati clari euaserunt. <lb/> Qui a parentibus claris degenerauerunt. <lb/> De fiducia sui. <lb/> De constantia. <lb/> </div><div n='4'>De moderatione. <lb/> Qui ex inimicitiis iuncti sunt amicitia aut necessitudine. <lb/> De abstinentia et continentia. <lb/> De paupertate. <lb/> De uerecundia. <lb/> De amore coniugali. <lb/> <De amicitia>. <lb/> De liberalitate. <lb/> </div><div n='5'>De humanitate aut clementia. <lb/> De gratis. <lb/> De ingratis. <lb/> De pietate erga parentes erga fratres erga patriam. <lb/> De parentum amore et indulgentia in liberos. <lb/> De parentum seueritate aduersus liberos. <lb/> De parentum aduersus suspectos liberos moderatione. <lb/> De parentibus qui obitum filiorum forti animo tulerunt. <lb/> </div><div n='6'>De pudicitia. <lb/> Libere dicta aut facta. <lb/> De seueritate. <lb/> Grauiter dicta aut facta. <lb/> De fide publica. <lb/> De fide uxorum erga uiros. <lb/> De mutatione morum aut fortunae. <lb/> </div><div n='7'>De felicitate. <lb/> Sapienter dicta aut facta. <lb/> Vafre dicta aut facta. <lb/> Strategetica. <lb/> De repulsis. <lb/> De necessitate. <lb/> De testamentis quae rescissa sunt. <lb/> Quae rata manserunt cum causas haberent cur rescindi possent. <lb/> Quae aduersus opinionem hominum heredes habuerunt. <lb/> </div><div n='8'>Infames rei quibus de causis absoluti aut damnati sint. <lb/> De priuatis iudiciis insignibus. <lb/> Quae mulieres apud magistratus pro se aut aliis causas egerunt. <lb/> De quaestionibus. <lb/> De testibus. <lb/> Qui quae in aliis uindicarant ipsi commiserunt. <lb/> De studio et industria. <lb/> De otio. <lb/> Quanta uis sit eloquentiae. <lb/> Quantum momentum sit in pronuntiatione et apto motu corporis. <lb/> Quam magni effectus artium sint. <lb/> Quaedam nulla arte effici posse. <lb/> Suae quemque artis optimum et auctorem esse et disputatorem. <lb/> De senectute. <lb/> De cupiditate gloriae. <lb/> Quae cuique magnifica contigerunt. <lb/> </div><div n='9'>De luxuria et libidine. <lb/> De crudelitate. <lb/> De ira aut odio. <lb/> De auaritia. <lb/> De superbia et potentia. <lb/> De perfidia. <lb/> De ui et seditione. <lb/> De temeritate. <lb/> De errore. <lb/> De ultione. <lb/> Dicta improba aut facta scelerata. <lb/> De mortibus non uulgaribus. <lb/> De cupiditate uitae. <lb/> Quam exquisita custodia usi sint quibus suspecti domestici fuerunt. <lb/> De similitudine formae. <lb/> De his qui infimo loco nati mendacio se clarissimis familiis inserere conati sunt.</div><div n='10'> <lb/> </div><div n='11'>[praef.] Vrbis Romae exterarumque gentium facta simul ac dicta memoratu <lb/> digna apud alios latius diffusa sunt quam ut breuiter cognosci <lb/> possint, ab inlustribus electa auctoribus digerere constitui, ut documenta sumere <lb/> uolentibus longae inquisitionis labor absit. <lb/> --- digerere ed.1579-1639] deligere AG, delegere L. --- <lb/> </div><div n='12'>nec mihi cuncta conplectendi cupido incessit: quis enim omnis aeui <lb/> gesta modico uoluminum numero conprehenderit, aut quis compos mentis <lb/> domesticae peregrinaeque historiae seriem felici superiorum stilo <lb/> conditam uel adtentiore cura uel praestantiore facundia traditurum se <lb/> sperauerit? te igitur huic coepto, penes quem hominum deorumque <lb/> consensus maris ac terrae regimen esse uoluit, </div><div n='13'>certissima salus <lb/> patriae, Caesar, inuoco, cuius caelesti prouidentia uirtutes, de <lb/> quibus dicturus sum, benignissime fouentur, uitia seuerissime <lb/> uindicantur: <lb/> </div><div n='14'>nam si prisci oratores ab Ioue optimo maximo bene orsi sunt, si <lb/> excellentissimi uates a numine aliquo principia traxerunt, mea <lb/> paruitas eo iustius ad fauorem tuum decucurrerit, quo cetera diuinitas <lb/> opinione colligitur, tua praesenti fide paterno auitoque sideri par <lb/> uidetur, quorum eximio fulgore multum caerimoniis nostris inclitae <lb/> claritatis accessit: <lb/> --- claritatis dett.] alacritatis 'A'. --- <lb/> </div><div n='15'>reliquos enim deos accepimus, Caesares dedimus. et quoniam initium a <lb/> cultu deorum petere in animo est, de condicione eius summatim <lb/> disseram. <lb/> </div><div n='16'>De religione. <lb/> De neglecta religione. <lb/> De ominibus. <lb/> De prodigiis. <lb/> De somniis. <lb/> De miraculis.De religione. <lb/> De neglecta religione. <lb/> De ominibus. <lb/> De prodigiis. <lb/> De somniis. <lb/> De miraculis. <lb/> </div><div n='17'>De religione. <lb/> </div><div n='18'>[I.1.1] Maiores statas sollemnesque caerimonias pontificum scientia, <lb/> bene gerendarum rerum auctoritates augurum obseruatione, Apollinis <lb/> praedictiones uatum libris, portentorum depulsi<one>s Etrusca <lb/> disciplina explicari uoluerunt. <lb/> </div><div n='19'>prisco etiam instituto rebus diuinis opera datur, cum aliquid conmendandum <lb/> est, precatione, cum exposcendum, uoto, cum soluendum, gratulatione, cum <lb/> inquirendum uel extis uel sortibus, inpetrito, cum sollemni ritu peragendum, <lb/> sacrificio, quo etiam ostentorum ac fulgurum denuntiationes procurantur. <lb/> </div><div n='20'>Tantum autem studium antiquis non solum seruandae sed etiam <lb/> amplificandae religionis fuit, ut florentissima tum et opulentissima <lb/> ciuitate decem principum filii senatus consulto singulis Etruriae <lb/> populis percipiendae sacrorum disciplinae gratia traderentur, <lb/> Cererique, quam more Graeco uenerari instituerant, sacerdotem a Velia, <lb/> cum id oppidum nondum ciuitatem accepisset, nomine Calliphanam <lb/> peterent [uel, ut alii dicunt, Calliphoenam], ne deae uetustis ritibus <lb/> perita deesset antistes. <lb/> </div><div n='21'>Cuius cum in urbe pulcherrimum templum haberent, Gracchano tumultu <lb/> moniti Sibyllinis libris ut uetustissimam Cererem placarent, Hennam, <lb/> quoniam sacra eius inde orta credebant, X uiros ad eam propitiandam <lb/> miserunt. item Matri deum saepe numero imperatores nostri conpotes <lb/> uictoriarum suscepta uota Pessinuntem profecti soluerunt. <lb/> </div><div n='22'>[I.1.2] Metellus vero pontifex maximus Postumium consulem eundemque <lb/> flaminem Martialem ad bellum gerendum Africam petentem, ne a sacris <lb/> discederet, multa dicta urbem egredi passus non est, religionique <lb/> summum imperium cessit, quo<d> tuto se Postumius Martio certamini <lb/> conmissurus non uidebatur caerimoniis Martis desertis. <lb/> </div><div n='23'>[I.1.3] Laudabile duodecim fascium religiosum obsequium, laudabilior <lb/> quattuor et XX in consimili re oboedientia: a Tiberio enim Graccho ad <lb/> collegium augurum litteris ex prouincia missis, quibus significabat <lb/> se, cum libros ad sacra populi pertinentes legeret, animaduertisse <lb/> uitio tabernaculum captum comitiis consularibus, quae ipse fecisset, <lb/> </div><div n='24'>eaque re ab auguribus ad senatum relata iussu eius C. Figulus e <lb/> Gallia, Scipio Nasica e Corsica Romam redierunt et se consulatu <lb/> abdicauerunt. <lb/> </div><div n='25'>[I.1.4] Consimili ratione P. Cloelius <Siculus>, M. Cornelius <lb/> Cethegus, C. Claudius propter exta parum curiose admota [deorum <lb/> inmortalium <aris> uariis temporibus bellisque diuersis] flaminio <lb/> abire iussi sunt coactique etiam. [I.1.5] At <Q.> Sulpicio inter <lb/> sacrificandum e capite apex prolapsus idem sacerdotium abstulit, <lb/> occentusque soricis auditus Fabio Maximo dictaturam, C. Flaminio <lb/> magisterium equitum deponendi causam praebuit. <lb/> --- Cloelius dett.] Coelius Ac(om. A)LG. <lb/> --- Siculus PAc] om. LG. <lb/> --- deorum... diuersis] sic sed om. aris LG, om. 'A', aris adomta P, aris ante deorum dett. <lb/> --- Q. P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='26'>[I.1.6] Adiciendum his quod P. Licinio pontifici maximo uirgo <lb/> Vestalis, quia quadam nocte parum diligens ignis aeterni custos <lb/> fuisset, digna uisa est quae flagro admoneretur. <lb/> </div><div n='27'>[I.1.7] Maximae uero uirginis Aemiliae discipulam extincto igne tutam <lb/> ab omni reprehensione Vestae numen praestitit. qua adorante, cum <lb/> carbasum, quem optimum habebat, foculo inposuisset, subito ignis <lb/> emicuit. <lb/> </div><div n='28'>[I.1.8] Non mirum igitur, si pro eo imperio augendo custodiendoque <lb/> pertinax deorum indulgentia semper excubuit, quo tam scrupulosa cura <lb/> paruula quoque momenta religionis examinari uidentur, quia numquam <lb/> remotos ab exactissimo cultu caerimoniarum oculos habuisse nostra <lb/> ciuitas existimanda est. <lb/> </div><div n='29'>in qua cum <M.> Marcellus quintum consulatum gerens templum Honori et <lb/> Virtuti Clastidio prius, deinde Syracusis potitus nuncupatis debitum <lb/> uotis consecrare uellet, a collegio pontificum inpeditus est, negante <lb/> unam cellam duobus diis recte dicari: <lb/> </div><div n='30'>futurum enim, si quid prodigii in ea accidisset, ne dinosceretur utri <lb/> rem diuinam fieri oporteret, nec duobus nisi certis diis una <lb/> sacrificari solere. <lb/> </div><div n='31'>ea pontificum admonitione effectum est ut Marcellus separatis aedibus <lb/> Honoris ac Virtutis simulacra statueret, neque aut collegio pontificum <lb/> auctoritas amplissimi uiri aut Marcello adiectio inpensae inpedimento <lb/> fuit quo minus religionibus suus tenor suaque obseruatio redderetur. <lb/> </div><div n='32'>[I.1.9] Obruitur tot et tam inlustribus consularibus L. Furius <lb/> Bibaculus exemplique locum uix post Marcellum inuenit, sed pii simul <lb/> ac religiosi animi laude fraudandus non est. qui praetor a patre suo <lb/> collegii Saliorum magistro iussus sex lictoribus praecedentibus arma <lb/> ancilia tulit, quamuis uacationem huius officii honoris beneficio <lb/> haberet: <lb/> </div><div n='33'>omnia namque post religionem ponenda semper nostra ciuitas duxit, <lb/> etiam in quibus summae maiestatis conspici decus uoluit. quapropter <lb/> non dubitauerunt sacris imperia seruire, ita se humanarum rerum futura <lb/> regimen existimantia, si diuinae potentiae bene atque constanter <lb/> fuissent famulata. <lb/> </div><div n='34'>[I.1.10] Quod animi iudicium in priuatorum quoque pectoribus uersatum <lb/> est: urbe enim a Gallis capta, cum flamen Quirinalis uirginesque <lb/> Vestales sacra onere partito ferrent, easque pontem sublicium <lb/> transgressas et cliuum, qui ducit ad Ianiculum, ascendere incipientes <lb/> L. Albanius plaustro coniugem et liberos uehens aspexisset, propior <lb/> publicae religioni quam priuatae caritati suis ut plaustro descenderent <lb/> inperauit atque in id uirgines et sacra inposita omisso coepto itinere <lb/> Caere oppidum peruexit, ubi cum summa ueneratione recepta. <lb/> </div><div n='35'>grata memoria ad hoc usque tempus hospitalem humanitatem testatur: <lb/> inde enim institutum est sacra caerimonias uocari, quia Caeretani ea <lb/> infracto rei publicae statu perinde ac florente sancte coluerunt. <lb/> quorum agreste illud et sordidius plaustrum tempestiue capax <lb/> cuiuslibet fulgentissimi triumphalis currus uel aequauerit gloriam uel <lb/> antecesserit. <lb/> </div><div n='36'>[I.1.11] Eadem rei publicae tempestate C. Fabius Dorsuo memorabile <lb/> exemplum seruatae religionis dedit: namque Gallis Capitolium <lb/> obsidentibus, ne statum Fabiae gentis sacrificium interrumperetur, <lb/> gabino ritu cinctus, manibus umerisque sacra gerens per medias hostium <lb/> stationes in Quirinalem collem peruenit. <lb/> </div><div n='37'>ubi omnibus sollemni more peractis in Capitolium propter diuinam <lb/> uenerationem uictricium armorum perinde ac uictor rediit. <lb/> </div><div n='38'>[I.1.12] Magna conseruandae religionis etiam P. Cornelio Baebio <lb/> Tamphilo consulibus apud maiores nostros acta cura est. si quidem in <lb/> agro L. Petili scribae sub Ianiculo cultoribus terram altius <lb/> uersantibus, duabus arcis lapideis repertis, quarum in altera <lb/> scriptura indicabat corpus Numae Pompili fuisse, in altera libri reconditi erant <lb/> Latini septem de iure pontificum totidemque Graeci de disciplina sapientiae, <lb/> </div><div n='39'>Latinos magna diligentia adseruandos curauerunt, Graecos, quia aliqua <lb/> ex parte ad soluendam religionem pertinere existimabantur, Q. Petilius <lb/> praetor urbanus ex auctoritate senatus per uictimarios facto igni in <lb/> conspectu populi cremauit: noluerunt enim prisci uiri quidquam in hac <lb/> adseruari ciuitate, quo animi hominum a deorum cultu auocarentur. <lb/> </div><div n='40'>[I.1.13] Tarquinius autem rex M. Atilium duumuirum, quod librum <lb/> secretari<tu>um ciuilium sacrorum continentem, custodiae suae <lb/> conmissum corruptus Petronio Sabino describendum dedisset, culleo <lb/> insutum in mare abici iussit, <lb/> --- secretarium 'A'] secreta dett. --- <lb/> </div><div n='41'>idque supplicii genus multo post parricidis lege inrogatum est, <lb/> iustissime quidem, quia pari uindicta parentum ac deorum uiolatio <lb/> expianda est. <lb/> </div><div n='42'>[I.1.14] Sed quae ad custodiam religionis adtinent, nescio an omnes <lb/> M. Atilius Regulus praecesserit, qui ex uictore speciosissimo insidiis <lb/> Hasdrubalis et Xantippi Lacedaemonii ducis ad miserabilem captiui <lb/> fortunam deductus <lb/> </div><div n='43'>ac missus ad senatum populumque Romanum legatus, ut [ex] se et uno et <lb/> sene conplures Poenorum iuuenes pensarentur, in contrarium dato <lb/> consilio Karthaginem petiit, non quidem ignarus ad quam crudeles <lb/> quamque merito sibi infestos [deos] reuerteretur, uerum quia his <lb/> iurauerat, si captiui eorum redditi non forent, ad eos sese rediturum. <lb/> </div><div n='44'>potuerunt profecto dii inmortales efferatam mitigare saeuitiam. <lb/> ceterum, quo clarior esset Atilii gloria, Karthaginienses moribus suis <lb/> uti passi sunt, tertio Punico bello religiosissimi spiritus tam <lb/> crudeliter uexati urbis eorum interitu iusta exacturi piacula. <lb/> </div><div n='45'>[I.1.15] Quanto nostrae ciuitatis senatus uenerabilior in deos! qui <lb/> post Cannensem cladem decreuit ne matronae ultra tricesimum diem <lb/> luctus suos extenderent, uti ab his sacra Cereris peragi possent, quia <lb/> maiore paene Romanarum uirium parte in execrabili ac diro solo iacente <lb/> nullius penates maeroris expertes erant. <lb/> </div><div n='46'>itaque matres ac filiae coniugesque et sorores nuper interfectorum <lb/> abstersis lacrimis depositisque doloris insignibus candidam induere <lb/> uestem et aris tura dare coactae sunt. <lb/> </div><div n='47'>qua quidem constantia optinendae religionis magnus caelestibus <lb/> iniectus est rubor ulterius aduersus eam saeuiendi gentem, quae ne <lb/> iniuriarum quidem acerbitate ab eorum cultu absterreri potuerit. <lb/> </div><div n='48'>[De neglecta religione]. <lb/> </div><div n='49'>[I.1.16] Creditum est Varronem consulem apud Cannas cum <lb/> Karthaginiensibus tam infeliciter dimicasse ob iram Iunonis, quod, cum <lb/> ludos circenses aedilis faceret, in Iouis optimi maximi tensa eximia <lb/> facie puerum histrionem ad exuuias tenendas posuisset. quod factum, <lb/> post aliquot annos memoria repetitum, sacrificiis expiatum est. <lb/> </div><div n='50'>[I.1.17] Hercules quoque detractae religionis suae et grauem et <lb/> manifestam poenam exegisse traditur: nam cum Potitii sacrorum eius <lb/> ritum, quem pro dono genti eorum ab ipso adsignatum uelut hereditarium <lb/> optinuerant, auctore Appio censore ad humile seruorum <publicorum> <lb/> ministerium transtulissent, omnes, qui erant numero super XXX, puberes <lb/> intra annum extincti sunt nomenque Potitium in XII familias diuisum }crux{ <lb/> prope interiit, Appius uero luminibus captus est. <lb/> --- publicorum (ip. Kempf)] publicos P, publicis N, om. 'A'. <lb/> --- prope 'A'] propere dett. --- <lb/> </div><div n='51'>[I.1.18] Acer etiam sui numinis uindex Apollo, qui Karthagine a <lb/> Romanis oppressa ueste aurea nudatus id egit ut sacrilegae manus inter <lb/> fragmenta eius abscisae inuenirentur. <lb/> </div><div n='52'>[I.1.19] Nec minus efficax ultor contemptae religionis filius quoque <lb/> eius Aesculapius, qui (consecratum templo suo lucum a Turullio <lb/> praefecto Antonii ad naues ei faciendas magna ex parte succisum <lb/> dolens) inter ipsum nefarium ministerium, deuictis partibus Antonii, <lb/> imperio Caesaris morti destinatum Turullium manifestis numinis sui <lb/> uiribus in eum locum, quem uiolauerat, traxit effecitque ut ibi <lb/> potissimum a militibus Caesarianis occisus <lb/> --- locum 'A'] luco N, lucum ed.1567-92. --- <lb/> </div><div n='53'>eodem exitio et euersis iam arboribus poenas lueret et adhuc <lb/> superantibus inmunitatem consimilis iniuriae pareret suamque <lb/> uenerationem, quam apud colentes maximam semper habuerat, deus <lb/> multiplicauit. <lb/> </div><div n='54'>[I.1.20] Q. autem Fuluius Flaccus inpune non tulit, quod in censura <lb/> tegulas marmoreas ex Iunonis Laciniae templo in aedem Fortunae <lb/> equestris, quam Romae faciebat, transtulit: <lb/> --- Laciniae] =Locriniae= (ip. DiVo). --- <lb/> </div><div n='55'>negatur enim post hoc factum mente constitisse. quin etiam per summam <lb/> aegritudinem animi expirauit, cum ex duobus filiis in Illyrico <lb/> militantibus alterum decessisse, alterum grauiter audisset adfectum. <lb/> cuius casu motus senatus tegulas Locros reportandas curauit decretique <lb/> circumspectissima sanctitate inpium opus censoris retexuit. <lb/> </div><div n='56'>[I.1.21] tam me hercule quam Plemini legati Scipionis in thesauro <lb/> Proserpinae spoliando sceleratam auaritiam iusta animaduersione uindicauit: <lb/> --- Plemini ed.1651-1715] P. (Ac in ras.) Lemini A, P. Leminii, P. Lomini Lc, L. Pleminii ed.1567-92. --- <lb/> </div><div n='57'>cum enim eum uinctum Romam pertrahi iussisset, - qui ante causae <lb/> dictionem in carcere taeterrimo genere morbi consumptus est, pecuniam <lb/> dea eiusdem senatus imperio et quidem summam duplicando recuperauit. <lb/> </div><div n='58'>[I.1.ext.1] Quae, quod ad Plemini facinus pertinuit, bene a patribus <lb/> conscriptis uindicata, quod ad uiolentas regis Pyrri sordes <lb/> attinuerat, se ipsa potenter atque efficaciter defendit: <lb/> --- Plemini ed.1567-92] Publii Lemini AL, P. Leminii G. --- <lb/> </div><div n='59'>coactis enim Locrensibus ex thesauro eius magnam illi pecuniam dare, <lb/> cum onustus nefaria praeda nauigaret, ui subitae tempestatis tota cum <lb/> classe uicinis deae litoribus inlisus est, in quibus pecunia incolumis <lb/> reperta sanctissimi thesauri custodiae restituta est. <lb/> </div><div n='60'>[I.1.ext.2] At non similiter Masinissa rex. cuius cum praefectus <lb/> classis Melitam appulisset et aeque ex fano Iunonis dentes eburneos <lb/> eximiae magnitudinis sublatos ad eum pro dono adtulisset, ut conperit <lb/> unde essent aduecti, quinqueremi reportandos Melitam inque templo <lb/> Iunonis conlocandos curauit, <lb/> </div><div n='61'>insculptos gentis suae litteris significantibus regem ignorantem eos <lb/> accepisse, libenter deae reddidisse. factum <magis> Masinissae animo <lb/> quam Punico sanguini conueniens! <lb/> </div><div n='62'>[I.1.ext.3] Quamquam quid attinet mores natione perpendi? in media <lb/> barbaria ortus sacrilegium alienum rescidit: Syracusis genitus <lb/> Dionysius tot sacrilegia sua, quot iam recognoscemus, iocosis dictis <lb/> prosequi uoluptatis loco duxit: <lb/> </div><div n='63'>fano enim Proserpinae spoliato Locris, cum per altum secundo uento <lb/> classe ueheretur, ridens amicis "uidetisne" ait "quam bona nauigatio <lb/> ab ipsis dis inmortalibus sacrilegis tribuatur?" <lb/> </div><div n='64'>detracto etiam Ioui Olympio magni ponderis aureo amiculo, quo eum <lb/> tyrannus Gelo e manubiis Karthaginiensium ornauerat, iniectoque ei <lb/> laneo pallio dixit aestate graue esse aureum amiculum, hieme frigidum, <lb/> laneum autem ad utrumque tempus anni aptius. <lb/> </div><div n='65'>idem Epidauri Aesculapio barbam auream demi iussit, quod adfirmaret <lb/> non conuenire patrem Apollinem inberbem, ipsum barbatum conspici. <lb/> </div><div n='66'>idem mensas argenteas atque aureas e fanis sustulit, quodque in his <lb/> more Graeciae scriptum erat bonorum deorum eas esse, uti se bonitate <lb/> eorum praedicauit. <lb/> </div><div n='67'>idem Victorias aureas et pateras et coronas, quae simulacrorum <lb/> porrectis manibus sustinebantur, tollebat et eas se accipere, non <lb/> auferre dicebat, perquam stultum esse argumentando, a quibus bona <lb/> precamur, ab his porrigentibus nolle sumere. <lb/> </div><div n='68'>qui, tametsi debita supplicia non exsoluit, dedecore tamen fili <lb/> mortuus poenas pependit, quas uiuus effugerat: lento enim gradu ad <lb/> uindictam sui diuina procedit ira tarditatemque supplicii grauitate <lb/> pensat. <lb/> </div><div n='69'>[I.1.ext.4] In quam ne incideret Timasitheus Liparitanorum princeps <lb/> }crux{ consilio sibi aliter atque uniuersae patriae utili prouidit <lb/> exemplo: <lb/> </div><div n='70'>excepta namque in freto a ciuibus suis piraticam exercentibus magni <lb/> ponderis aurea cratera, quam Romani Pythio Apollini decimarum nomine <lb/> dicauerant, incitato ad eam partiendam populo, ut comperit [, eam <lb/> Delphos perferendam curauit.] <lb/> </div><div n='71'>De ominibus. <lb/> </div><div n='72'>[I.5.1] Ominum etiam obseruatio aliquo contactu religioni innexa est, <lb/> quoniam non fortuito motu, sed diuina prouidentia constare creduntur. <lb/> </div><div n='73'>Quae effecit ut urbe a Gallis disiecta, deliberantibus patribus <lb/> conscriptis utrum Veios migrarent an sua moenia restituerent, forte eo <lb/> tempore praesidio cohortibus redeuntibus centurio in comitio <lb/> exclamaret "signifer, statue signum, hic optime manebimus": <lb/> </div><div n='74'>ea enim uoce audita senatus accipere se omen respondit e uestigioque <lb/> Veios transeundi consilium omisit. quam paucis uerbis de domicilio <lb/> futuri summi imperii confirmata est condicio! <lb/> </div><div n='75'>credo indignum diis existimantibus prosperrimis auspiciis Romanum <lb/> nomen ortum Veientanae urbis appellatione mutari inclitaeque uictoriae <lb/> decus modo abiectae urbis ruinis infundi. <lb/> </div><div n='76'>[I.5.2] Huius tam praeclari operis auctor Camillus, cum esset <lb/> precatus ut, si cui deorum nimia felicitas populi Romani uideretur, <lb/> eius inuidia suo aliquo incommodo satiaretur, subito lapsu decidit. <lb/> quod omen ad damnationem, qua postea oppressus est, pertinuisse uisum <lb/> est. <lb/> </div><div n='77'>merito autem de laude inter se uictoria et pia precatio amplissimi <lb/> uiri certauerint: aeque enim uirtutis est et bona patriae auxisse et <lb/> mala in se transferri uoluisse. <lb/> </div><div n='78'>[I.5.3] Quid illud, quod L. Paulo consuli euenit, quam memorabile! <lb/> cum ei sorte obuenisset ut bellum cum rege Perse gereret et domum e <lb/> curia regressus filiolam suam nomine Tertiam, quae tum erat admodum <lb/> paruula, osculatus tristem animaduerteret, interrogauit quid ita eo <lb/> uultu esset. quae respondit Persam perisse. <lb/> </div><div n='79'>decesserat autem catellus, quem puella in deliciis habuerat, nomine <lb/> Persa. arripuit igitur omen Paulus exque fortuito dicto quasi certam <lb/> spem clarissimi triumphi animo praesumpsit. <lb/> </div><div n='80'>[I.5.4] At Caecilia Metelli, dum sororis filiae, adultae aetatis <lb/> uirgini, more prisco nocte concubia nuptiale petit omen, ipsa fecit: <lb/> nam cum in sacello quodam eius rei gratia aliquamdiu persedisset nec <lb/> [aliqua] ulla uox proposito congruens esset audita, fessa longa standi <lb/> mora puella rogauit materteram ut sibi paulisper locum residendi <lb/> adcommodaret. <lb/> </div><div n='81'>cui illa "ego uero" inquit "libenter tibi mea sede cedo". quod dictum <lb/> ab indulgentia profectum ad certi ominis processit euentum, quoniam <lb/> Metellus non ita multo post mortua Caecilia uirginem, de qua loquor, <lb/> in matrimonium duxit. <lb/> </div><div n='82'>[I.5.5] C. autem Mario obseruatio ominis procul dubio saluti fuit, <lb/> quo tempore hostis a senatu iudicatus in domum Fanniae Minturnis <lb/> custodiae causa deductus est. animaduertit enim asellum, cum ei <lb/> pabulum obiceretur, neglecto eo ad aquam procurrentem. <lb/> </div><div n='83'>quo spectaculo deorum prouidentia quod sequeretur oblatum ratus, <lb/> alioquin etiam interpretandarum religionum peritissimus, a <lb/> multitudine, quae ad opem illi ferendam confluxerat, inpetrauit ut ad <lb/> mare perduceretur ac protinus nauiculam conscendit eaque in Africam <lb/> peruectus arma Sullae uictricia effugit. <lb/> </div><div n='84'>[I.5.6] Pompeius uero Magnus in acie Pharsalica uictus a Caesare, <lb/> fuga quaerens salutem cursum in insulam Cyprum, ut aliquid in ea <lb/> uirium contraheret, classe direxit adpellensque ad oppidum Paphum <lb/> conspexit in litore speciosum aedificium gubernatoremque interrogauit <lb/> quod ei nomen esset. <lb/> </div><div n='85'>qui respondit }greco{ uocari. quae uox spem eius [quae] <lb/> quantulamcumque [restabat] conminuit, neque id dissimulanter tulit: <lb/> auertit enim oculos ab illis tectis ac dolorem, quem ex diro omine <lb/> ceperat, gemitu patefecit. <lb/> </div><div n='86'>[I.5.7] M. etiam Bruti dignus admisso parricidio euentus omine <lb/> designatus est, si quidem post illud nefarium opus natalem suum <lb/> celebrans, cum Graecum uersum expromere uellet, ad illud potissimum <lb/> Homericum referendum animo tetendit: }greco{ qui deus Philippensi acie <lb/> a Caesare et Antonio signo datus in eum tela conuertit. <lb/> </div><div n='87'>[I.5.8] Consentaneo uocis iactu C. Cassii aurem fortuna peruellit, <lb/> quem orantibus Rhodiis ne ab eo cunctis deorum simulacris <lb/> spoliarentur, Solem a se relinqui respondere uoluit, <lb/> </div><div n='88'>ut rapacissimi uictoris insolentiam dicti tumore protraheret <lb/> abiectumque Macedonica pugna non effigiem Solis, quam tantummodo <lb/> supplicibus cesserat, sed ipsum solem re uera relinquere cogeret. <lb/> </div><div n='89'>[I.5.9] Adnotatu dignum illud quoque omen, sub quo Petilius consul in <lb/> Liguria bellum gerens occiderit: nam cum montem, cui Leto cognomen <lb/> erat, oppugnaret interque adhortationem militum dixisset "hodie ego <lb/> Letum utique capiam", inconsideratius proeliando fortuitum iactum <lb/> uocis leto suo confirmauit. <lb/> </div><div n='90'>[I.5.ext.1] Adici nostris duo eiusdem generis alienigena exempla non <lb/> absurde possunt. Sami Prienensibus auxilium aduersus Caras <lb/> inplorantibus adrogantia instincti pro classe et exercitu sibullam eis <lb/> derisus gratia miserunt. <lb/> --- sibullam] sibyllam P, symbulam AL, symbolam G, sibullam vel cymbulam dett. --- <lb/> </div><div n='91'>quam illi uelut diuinitus datum praesidium interpretati libenter <lb/> receptam uera fatorum praedictione uictoriae ducem habuerunt. <lb/> </div><div n='92'>[I.5.ext.2] Ne Apolloniatae quidem paenitentiam egerunt, quod, cum <lb/> bello Illyrico pressi Epidamnios ut sibi opem ferrent orassent atque <lb/> illi flumen uicinum moenibus suis nomine Aeantem in adiutorium eorum <lb/> sese mittere dixissent, "accipimus quod datur" responderunt eique <lb/> primum in acie locum perinde ac duci adsignarunt: <lb/> </div><div n='93'>ex insperato enim superatis hostibus successum suum omini acceptum <lb/> referentes et tunc Aeanti ut deo immolauerunt et deinceps omnibus <lb/> proeliis duce uti instituerunt. <lb/> </div><div n='94'>De prodigiis. <lb/> </div><div n='95'>[I.6.praef.-1] Prodigiorum quoque, quae aut secunda aut ad uersa acciderunt, <lb/> debita proposito nostro relatio est. Seruio Tullio etiam tum puerulo <lb/> dormienti circa caput flammam emicuisse domestico<rum> oculi adnotauerunt. <lb/> --- domesticorum AcLcG] domestico AL, domestici dett. --- <lb/> </div><div n='96'>quod prodigium Anci regis Marci uxor Tanaquil admirata, serua natum <lb/> in modum filii educauit et ad regium fastigium euexit. <lb/> </div><div n='97'>[I.6.2] Aeque felicis euentus illa flamma, quae ex L. Marci ducis <lb/> duorum exercituum, quos interitus Publi et Gnaei Scipionum in Hispania <lb/> debilitauerat, capite contionantis eluxit: <lb/> </div><div n='98'>namque eius aspectu pauidi adhuc milites pristinam recuperare <lb/> fortitudinem admoniti VIII et XXX milibus hostium caesis magnoque <lb/> numero in potestatem redacto bina castra Punicis opibus referta <lb/> ceperunt. <lb/> </div><div n='99'>[I.6.3] Item, cum bello acri et diutino Veientes a Romanis intra <lb/> moenia conpulsi capi non possent, eaque mora non minus obsidentibus <lb/> quam obsessis intolerabilis uideretur, exoptatae uictoriae iter miro <lb/> prodigio di inmortales patefecerunt: <lb/> </div><div n='100'>subito enim Albanus lacus neque caelestibus auctus imbribus neque <lb/> inundatione ullius amnis adiutus solitum stagni modum excessit. cuius <lb/> rei explorandae gratia legati ad Delphicum oraculum missi rettulerunt <lb/> praecipi sortibus ut aquam eius lacus emissam per agros diffunderent: <lb/> sic enim Veios <uenturos> in potestatem populi Romani. <lb/> </div><div n='101'>quod prius quam legati renuntiarent, aruspex Veientium a milite <lb/> nostro, quia domestici interpretes deerant, raptus et in castra <lb/> perlatus futurum dixerat. ergo senatus duplici praedictione monitus <lb/> eodem paene tempore et religioni paruit et hostium urbe potitus est. <lb/> </div><div n='102'>[I.6.4] Nec parum prosperi successus quod sequitur. L. Sulla consul <lb/> sociali bello, cum in agro Nolano ante praetorium immolaret, subito ab <lb/> ima parte arae prolapsam anguem prospexit. <lb/> --- ima] =una= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='103'>qua uisa Postumi aruspicis hortatu continuo exercitum in expeditionem <lb/> eduxit ac }crux{ fortissima Samnitium castra cepit. quae uictoria <lb/> futurae eius amplissimae potentiae gradus et fundamentum extitit. <lb/> </div><div n='104'>[I.6.5] Praecipuae admirationis etiam illa prodigia, quae C. Volumnio <lb/> Ser. Sulpicio consulibus in urbe nostra inter initia motusque bellorum <lb/> acciderunt: bos namque mugitu suo in sermonem humanum conuerso <lb/> nouitate monstri audientium animos exterruit. <lb/> </div><div n='105'>carnis quoque in modum nimbi dissipatae partes ceciderunt, quarum <lb/> maiorem numerum praepetes diripuerunt aues, reliquum humi per aliquot <lb/> dies neque odore taetro neque deformi aspectu mutatum iacuit. <lb/> </div><div n='106'>Eiusdem generis monstra alio tumultu credita sunt: puerum infantem <lb/> semenstrem in foro boario triumphum <clamasse>, alium cum elephantino <lb/> capite natum, in Piceno lapidibus pluisse, in Gallia lupum uigili e <lb/> uagina gladium abstulisse, in Sardinia scuta duo sanguinem sudasse, <lb/> Antii metentibus cruentas spicas in corbem decidisse, Caerites aquas <lb/> sanguine mixtas fluxisse. bello etiam Punico secundo constitit Cn. <lb/> Domiti bouem dixisse "caue tibi, Roma". <lb/> --- clamasse (ip. Kempf)] locutum vel exclamasse vel proclamasse vel protulisse dett., om. 'A'. <lb/> --- Sardinia N] Sicilia 'A'. <lb/> --- Antii (ip. Halm)] etiam 'A'. --- <lb/> </div><div n='107'>[I.6.6] C. autem Flaminius inauspicato consul creatus cum apud lacum <lb/> Trasimennum cum Hannibale conflicturus conuelli signa iussisset, lapso <lb/> equo super caput eius humi prostratus est nihilque eo prodigio <lb/> inhibitus, signiferis negantibus signa moueri sua sede posse, malum, <lb/> ni ea continuo effodissent, minatus est. <lb/> </div><div n='108'>uerum huius temeritatis utinam sua tantum, non etiam populi Romani <lb/> maxima clade poenas pependisset! in ea namque acie xv Romanorum caesa, <lb/> vi capta, x fugata sunt. consulis obtruncati corpus ad funerandum ab <lb/> Hannibale quaesitum, qui, quantum in ipso fuerat, Romanum sepelierat <lb/> imperium. <lb/> </div><div n='109'>[I.6.7] Flamini autem praecipitem audaciam C. Hostilius Mancinus <lb/> uaesana perseuerantia subsequitur. cui consuli in Hispaniam ituro haec <lb/> prodigia acciderunt: cum Lauinii sacrificium facere uellet, pulli <lb/> cauea emissi in proximam siluam fugerunt summaque diligentia quaesiti <lb/> reperiri nequiuerunt. cum ab Herculis portu, quo pedibus peruenerat, <lb/> nauem conscenderet, talis uox sine ullo auctore ad aures eius <lb/> peruenit, "Mancine, mane". <lb/> </div><div n='110'>qua territus, cum itinere conuerso Genuam petisset et ibi scapham <lb/> esset ingressus, anguis eximiae magnitudinis uisus e conspectu abiit. <lb/> ergo prodigiorum <numerum> numero calamitatium aequauit, infelici <lb/> pugna, turpi foedere, deditione funesta. <lb/> </div><div n='111'>[I.6.8] Minus miram in homine parum considerato temeritatem Ti. <lb/> Gracchi grauissimi ciuis tristis exitus et prodigio denuntiatus nec <lb/> euitatus consilio facit: consul enim cum in Lucanis sacrificaret, <lb/> angues duae ex occulto prolapsae repente hostiae, quam immolauerat, <lb/> adeso iocinore in easdem se latebras retulerunt. <lb/> </div><div n='112'>ob id deinde factum instaurato sacrificio idem prodigii euenit. <lb/> tertia quoque caesa uictima diligentiusque adseruatis extis neque <lb/> adlapsus serpentium arceri neque fuga inpediri potuit. <lb/> </div><div n='113'>quod quamuis aruspices ad salutem imperatoris pertinere dixissent, <lb/> Gracchus tamen non cauit ne perfidi hospitis sui Flaui insidiis in eum <lb/> locum deductus, in quo Poenorum dux Mago cum armata manu delituerat, <lb/> inermis occideretur. <lb/> </div><div n='114'>[I.6.9] Et consulatus collegium et erroris societas et par genus <lb/> mortis a Ti. Graccho ad <M.> Marcelli memoriam me trahit. <lb/> </div><div n='115'>is captarum Syracusarum et Hannibalis ante Nolana moenia a se primum <lb/> fugere coacti gloria inflammatus, cum summo studio niteretur ut <lb/> Poenorum exercitum aut in Italia prosterneret aut Italia pelleret, <lb/> sollemnique sacrificio uoluntates deorum exploraret, <lb/> </div><div n='116'>quae prima hostia ante foculum cecidit, eius iecur sine capite <lb/> inuentum est, proxima caput iocinoris duplex habuit. quibus inspectis <lb/> aruspex tristi uultu non placere sibi exta, quia secundum truncata <lb/> laeta apparuissent, respondit. <lb/> </div><div n='117'>ita monitus M. Marcellus ne quid temere conaretur, insequenti nocte <lb/> speculandi gratia cum paucis egredi ausus, a multitudine hostium in <lb/> Bruttis circumuentus aeque magnum dolorem ac detrimentum patriae <lb/> interitu suo attulit. <lb/> </div><div n='118'>[I.6.10] Nam Octauius consul dirum omen quemadmodum timuit, ita <lb/> uitare non potuit: e simulacro enim Apollinis per se abrupto capite et <lb/> ita infixo humi, ut auelli nequiret, armis cum collega suo dissidens <lb/> Cinna praesumpsit animo ea re significari exitium suum inque metus <lb/> augurium tristi fine uitae incidit, ac tum demum immobile dei caput <lb/> terra refigi potuit. <lb/> </div><div n='119'>[I.6.11] Non sinit nos M. Crassus, inter grauissimas Romani imperii <lb/> iacturas numerandus, hoc loco de se silentium agere, plurimis et <lb/> euidentissimis ante tantam ruinam monstrorum pulsatus ictibus. <lb/> ducturus erat a Carris aduersus Parthos exercitum. pullum ei traditum est <lb/> paludamentum, cum in proelium exeuntibus album aut purpureum dari soleat. <lb/> </div><div n='120'>maesti et taciti milites ad principia conuenerunt, qui uetere <lb/> instituto cum clamore alacri adcurrere debebant. aquilarum altera uix <lb/> conuelli a primo pilo potuit, altera aegerrime extracta in contrariam <lb/> ac ferebatur partem se ipsa conuertit. <lb/> </div><div n='121'>magna haec prodigia, sed [et] illae clades aliquanto maiores, tot <lb/> pulcherrimarum legionum interitus, tam multa signa hosti<li>bus <lb/> intercepta manibus, tantum Romanae militiae decus barbarorum obtritum <lb/> equitatu, optimae indolis filii cruore paterni respersi oculi, corpus <lb/> imperatoris inter promiscuas cadauerum strues auium ferarumque <lb/> laniatibus obiectum. <lb/> </div><div n='122'>uellem quidem placidius, }crux{ sed quod relatu uerum est. sic deorum <lb/> spreti monitus excandescunt, sic humana consilia castigantur, ubi se <lb/> caelestibus praeferunt. <lb/> </div><div n='123'>[I.6.12] Cn. etiam Pompeium Iuppiter omnipotens abunde monuerat ne <lb/> cum C. Caesare ultimam belli fortunam experiri contenderet, egresso a <lb/> Dyrrachio aduersa agmini eius fulmina iaciens, examinibus apium signa <lb/> obscurando, subita tristitia implicatis militum animis, nocturnis <lb/> totius exercitus terroribus, ab ipsis altaribus hostiarum fuga. <lb/> </div><div n='124'>sed inuictae leges necessitudinis pectus alioquin procul amentia <lb/> remotum prodigia ista iusta aestimatione perpendere passae non sunt. <lb/> itaque, dum illa eleuat, auctoritatem amplissimam et opes priuato <lb/> fastigio excelsiores omniaque ornamenta, quae ab ineunte adulescentia <lb/> ad inuidiam usque contraxerat, spatio unius diei confregit. <lb/> </div><div n='125'>quo constat in delubris deum sua sponte signa conuersa, militarem <lb/> clamorem strepitumque armorum adeo magnum Antiochiae et Ptolemaide <lb/> auditum, ut in muros concurreretur, sonum tympanorum Pergami abditis <lb/> delubri editum, palmam uiridem Trallibus in aede Victoriae sub <lb/> Caesaris statua inter coagmenta lapidum iustae magnitudinis enatam. <lb/> quibus apparet caelestium numen et Caesaris gloriae fauisse et Pompei <lb/> errorem inhibere uoluisse. <lb/> </div><div n='126'>[I.6.13] Tuas aras tuaque sanctissima templa, diue Iuli, ueneratus <lb/> oro ut propitio ac fauenti numine tantorum casus uirorum sub tui <lb/> exempli praesidio ac tutela delitescere patiaris: <lb/> </div><div n='127'>te enim accepimus eo die, quo purpurea ueste uelatus aurea in sella <lb/> consedisti, ne maximo studio senatus exquisitum et delatum honorem <lb/> spreuisse uidereris, priusquam exoptatum ciuium oculis conspectum tui <lb/> offerres, cultui religionis, in quam mox eras transiturus, uacasse <lb/> mactatoque opimo boue cor in extis non repperisse, <lb/> </div><div n='128'>ac responsum tibi ab Spurinna aruspice pertinere id signum ad uitam <lb/> et consilium tuum, quod utraque haec corde continerentur. erupit <lb/> deinde eorum parricidium, qui, dum te hominum numero subtrahere <lb/> uolunt, deorum concilio adiecerunt. <lb/> </div><div n='129'>[I.6.ext.1] Claudatur hoc exemplo talium ostentorum domestica <lb/> relatio, ne, si ulterius Romana adprehendero, e caelesti templo ad <lb/> priuatas domos non }crux{ consentaneos usus transtulisse uidear. <lb/> adtingam igitur externa, quae Latinis litteris inserta, ut <lb/> auctoritatis minus habent, ita aliquid gratae uarietatis adferre <lb/> possunt. <lb/> </div><div n='130'>In exercitu Xerxis, quem }crux{ aduersus prouinciam Graeciam <lb/> contraxerat, equae partu leporem editum constat. quo genere monstri <lb/> tanti apparatus significatus est euentus: nam qui mare classibus, <lb/> terram pedestri <...> et fugax animal pauido regressu regnum suum <lb/> repetere est coactus. <lb/> </div><div n='131'>Eidem montem Athon uix tandem transgresso, priusquam Athenas deleret, <lb/> Lacedaemonis inuadendae consilium agitanti admirabile inter cenam <lb/> prodigium incidit: infusum namque paterae eius uinum in sanguinem, nec <lb/> semel sed iterum et tertio conuersum est. qua de re consulti magi <lb/> monuerunt ut se ab incepto proposito abstineret: <lb/> </div><div n='132'>et si quod uestigium in uaecordi pectore sensus fuisset, <...> <lb/> ante de Leonida et }crux{ a caesare Spartanis abunde monitum. <lb/> </div><div n='133'>[I.6.ext.2] Midae uero, cuius imperio Phrygia fuit subiecta, puero <lb/> dormienti formicae in os grana tritici congesserunt. parentibus deinde <lb/> eius corsus prodigium tenderet explorantibus augures responderunt <lb/> omnium illum mortalium futurum ditissimum. <lb/> </div><div n='134'>nec uana praedictio extitit: nam Midas cunctorum paene regum opes <lb/> abundantia pecuniae antecessit infantiaeque incunabula uili deorum <lb/> munere donata onustis auro atque argento gazis pensauit. <lb/> </div><div n='135'>[I.6.ext.3] Formicis Midae iure meritoque apes Platonis praetulerim: <lb/> illae enim caducae ac fragilis, hae solidae et aeternae felicitatis <lb/> indices extiterunt, dormientis in cunis paruuli labellis mel <lb/> inserendo. qua re audita prodigiorum interpretes singularem eloquii <lb/> suauitatem ore eius emanaturam dixerunt. <lb/> </div><div n='136'>ac mihi quidem illae apes non montem Hymettium tymi flore redolentem, <lb/> sed Musarum Heliconios colles omni genere doctrinae uirentis dearum <lb/> instinctu depastae maximo ingenio dulcissima summae eloquentiae <lb/> instillasse uidentur alimenta. <lb/> </div><div n='137'>De somniis. <lb/> </div><div n='138'>[I.7.1] Sed quoniam diuitem Midae disertumque Platonis somnum adtigi, <lb/> referam quam certis imaginibus multorum quies adumbrata sit. quem <lb/> locum unde potius ordiar quam a diui Augusti sacratissima memoria? <lb/> eius medico Artorio somnum capienti nocte, quam dies insecutus est, <lb/> quo in campis Philippiis Romani inter se exercitus concurrerunt, <lb/> Mineruae species oborta praecepit ut illum graui morbo implicitum <lb/> moneret ne propter aduersam ualitudinem proximo proelio non <lb/> interesset. <lb/> </div><div n='139'>quod cum Caesar audisset, lectica se in aciem deferri iussit. ubi dum <lb/> supra uires corporis pro adipiscenda uictoria excubat, castra eius a <lb/> Bruto capta sunt. quid ergo aliud putamus quam diuino numine effectum <lb/> ne destinatum iam immortalitati caput indignam caelesti spiritu <lb/> fortunae uiolentiam sentiret? <lb/> </div><div n='140'>[I.7.2] Augustum uero praeter naturalem animi in omnibus rebus <lb/> subtiliter perspiciendis uigorem etiam recens et domesticum exemplum <lb/> ut Artori somnio obtemperaret admonuit: <lb/> </div><div n='141'>audiuerat enim diui Iuli patris sui uxorem Calpurniam nocte, quam is <lb/> ultimam in terris egit, in quiete uidisse multis eum confectum <lb/> uulneribus in suo sinu iacentem, somnique atrocitate uehementer <lb/> exterritam rogare non destitisse ut proximo die curia se abstineret. <lb/> </div><div n='142'>at illum, ne muliebri somnio motus id fecisse existimaretur, senatum, <lb/> in quo ei parricidarum manus adlatae sunt, habere contendisse. }crux{ <lb/> non est inter patrem et filium ullius rei conparationem fieri <lb/> praesertim diuinitatis fastigio iunctos, sed iam alter operibus suis <lb/> aditum sibi ad caelum struxerat, alteri longus adhuc terrestrium <lb/> uirtutum orbis restabat. <lb/> </div><div n='143'>quapropter ab hoc tantummodo <im>pendentem mutationem status <lb/> cognosci, ab illo etiam differri dii immortales uoluerunt, ut aliud <lb/> caelo decus daretur, aliud promitteretur. <lb/> </div><div n='144'>[I.7.3] Illud etiam somnium et magnae admirationis et clari exitus, <lb/> quod eadem nocte duo consules P. Decius Mus et T. Manlius Torquatus <lb/> Latino bello graui ac periculoso non procul a Vesuui montis radicibus <lb/> positis castris uiderunt: utrique enim quaedam per quietem species <lb/> praedixit ex altera acie imperatorem, ex altera exercitum diis Manibus <lb/> matrique Terrae deberi: utrius autem dux copias hostium superque eas <lb/> sese ipsum deuouisset, uictricem abituram. <lb/> </div><div n='145'>id luce proxima consulibus sacrificio uel expiaturis, si posset <lb/> auerti, uel, si certum deorum etiam monitu uisum foret, exsecuturis <lb/> hostiarum exta somnio congruerunt, conuenitque inter eos, cuius cornu <lb/> prius laborare coepisset, ut is capite suo fata patriae lueret. quae <lb/> neutro reformidante Decium depoposcerunt. <lb/> </div><div n='146'>[I.7.4] Sequitur aeque ad publicam religionem pertinens somnium. cum <lb/> plebeis quidam ludis pater familias per circum Flaminium, prius quam <lb/> pompa induceretur, seruum suum uerberibus mulcatum sub furca ad <lb/> supplicium egisset, <T.> Latinio homini ex plebe Iuppiter in quiete <lb/> praecepit ut consulibus diceret sibi praesultorem ludis circensibus <lb/> proximis non placuisse: <lb/> --- Latinio (ip. Kempf)] Latino 'A'. --- <lb/> </div><div n='147'>quae res nisi adtenta ludorum instauratione expiata esset, secuturum <lb/> non mediocre urbis periculum. ille ueritus ne cum aliquo incommodo suo <lb/> religione summum implicaret imperium, silentium egit, e uestigioque <lb/> filius eius subita ui morbi correptus interiit. <lb/> </div><div n='148'>ipse etiam per quietem ab eodem deo interrogatus an satis magnam <lb/> poenam neglecti imperii sui pependisset, in proposito perseuerans <lb/> debilitate corporis solutus est <lb/> </div><div n='149'>ac tum demum ex consilio amicorum lecticula ad tribunal consulum et <lb/> inde ad senatum perlatus ordine totius casus sui exposito magna cum <lb/> omnium admiratione recuperata membrorum firmitate pedibus domum <lb/> rediit. <lb/> </div><div n='150'>[I.7.5] Ac ne illud quidem inuoluendum silentio. inimicorum <lb/> conspiratione urbe pulsus M. Cicero, cum in uilla quadam campi <lb/> Atinatis deuersaretur, animo in somnum profuso per loca deserta et <lb/> inuias regiones uaganti sibi C. Marium consulatus ornatum insignibus <lb/> putauit obuium factum, interrogantem eum quid ita tam tristi uultu <lb/> incerto itinere ferretur. <lb/> </div><div n='151'>audito deinde casu, quo conflictabatur, conprehendisse dexteram suam <lb/> ac se proximo lictori in monumentum ipsius ducendum tradidisse, quod <lb/> diceret ibi esse ei laetioris status spem repositam. nec aliter <lb/> euenit: nam in aede Iouis Mariana senatus consultum de reditu est eius <lb/> factum. <lb/> </div><div n='152'>[I.7.6] C. autem Graccho inminentis casus atrocitas palam atque <lb/> aperte per quietem denuntiata est: somno enim pressus Tiberii <lb/> [gracchi] fratris effigiem uidit dicentis sibi nulla ratione eum <lb/> uitare posse ne eo fato [non] periret, quo ipse occidisset. <lb/> --- fato] =facto= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='153'>id ex Graccho prius quam tribunatum, in quo fraternum exitum habuit, <lb/> iniret multi audierunt. Caelius etiam certus Romanae historiae auctor <lb/> sermonem de ea re ad suas aures illo adhuc uiuo peruenisse scribit. <lb/> </div><div n='154'>[I.7.7] Vincit huiusce somni dirum aspectum quod insequitur. apud <lb/> Actium M. Antonii fractis opibus Cassius Parmensis, qui partes eius <lb/> secutus fuerat, Athenas confugit. ubi concubia nocte cum <lb/> sollicitudinibus et curis mente sopita in lectulo iaceret, existimauit <lb/> ad se uenire hominem ingentis magnitudinis, coloris nigri, squalidum <lb/> barba et capillo inmisso, interrogatumque quisnam esset respondisse <lb/> }greco{. <lb/> </div><div n='155'>perterritus deinde taetro uisu et nomine horrendo seruos inclamauit <lb/> sciscitatusque est ecquem talis habitus aut intrantem cubiculum aut <lb/> exeuntem uidissent. quibus adfirmantibus neminem illuc accessisse, <lb/> iterum se quieti et somno dedit, atque eadem animo eius obuersata <lb/> species est. <lb/> </div><div n='156'>itaque fugato somno lumen intro ferri iussit puerosque a se discedere <lb/> uetuit. inter hanc noctem et supplicium capitis, quo eum Caesar <lb/> adfecit, paruulum admodum temporis intercessit. <lb/> </div><div n='157'>[I.7.8] Propioribus tamen, ut ita dicam, lineis Haterii Rufi equitis <lb/> Romani somnium certo euentu admotum est. qui, cum gladiatorium munus <lb/> Syracusis ederetur, inter quietem retiari se manu confodi uidit idque <lb/> postero die in spectaculo consessoribus narrauit. <lb/> </div><div n='158'>incidit deinde ut proximo ab equite loco retiarius cum murmillone <lb/> introduceretur. cuius cum faciem uidisset, isdem dixit ab illo <lb/> retiario trucidari putasse protinusque inde discedere uoluit. <lb/> </div><div n='159'>illi sermone suo metu eius discusso causam exitii misero attulerunt: <lb/> retiarius enim in eum locum conpulso murmillone et abiecto, dum <lb/> iacentem ferire conatur, traiectum gladio Haterium interemit. <lb/> </div><div n='160'>[I.7.ext.1] Hannibalis quoque ut detestandum Romano sanguini, ita <lb/> certae praedictionis somnium, cuius non uigiliae tantum sed etiam ipsa <lb/> quies hostilis imperio nostro fuit: hausit enim proposito et uotis <lb/> suis conuenientem imaginem existimauitque missum sibi ab Ioue mortali <lb/> specie excelsiorem iuuenem inuadendae Italiae ducem. <lb/> </div><div n='161'>cuius monitu primo uestigia nullam in partem <deflexis> secutus <lb/> oculis, mox humani ingenii prona uoluntate uetita scrutandi pone <lb/> respiciens animaduertit inmensae magnitudinis serpentem concitato <lb/> impetu omne, quidquid obuium fuerat, proterentem postque eam magno cum <lb/> caeli fragore erumpentes nimbos lucemque caliginosis inuolutam tenebris. <lb/> </div><div n='162'>adtonitus deinde quidnam <id> esset monstri et quid portenderet <lb/> interrogauit. hic dux "Italiae uides" inquit "uastitatem: proinde sile <lb/> et cetera tacitis permitte fatis". <lb/> </div><div n='163'>[I.7.ext.2] Quam bene Macedoniae rex Alexander per quietem uisa <lb/> imagine praemonitus erat ut uitae suae custos esset diligentior, si <lb/> eum cauendi etiam periculi consilio fortuna instruere uoluisset: <lb/> namque Cassandri pestiferam sibi dexteram somnio prius cognouit quam <lb/> exitu sensit: existimauit enim ab illo se interfici, cum eum numquam uidisset. <lb/> </div><div n='164'>interposito deinde tempore postquam in conspectum uenit, nocturni <lb/> metus patefacta imagine, ut Antipatri filium esse cognouit, adiecto <lb/> uersu Graeco, qui fidem somniorum eleuat, praeparati iam aduersus <lb/> caput suum ueneficii, quo occidisse Cassandri manu creditur, <lb/> suspicionem animo repulit. <lb/> </div><div n='165'>[I.7.ext.3] Longe indulgentius dii in poeta Simonide, cuius salutarem <lb/> inter quietem admonitionem consilii firmitate roborarunt: is enim, cum <lb/> ad litus nauem appulisset inhumatumque corpus iacens sepulturae <lb/> mandasset, admonitus ab eo ne proximo die nauigaret, in terra remansit. <lb/> </div><div n='166'>qui inde soluerant, fluctibus et procellis in conspectu eius obruti <lb/> sunt: ipse laetatus est, quod uitam suam somnio quam naui credere maluisset. <lb/> </div><div n='167'>memor autem beneficii elegantissimo carmine aeternitati consecrauit, <lb/> melius illi et diuturnius in animis hominum sepulcrum constituens quam <lb/> in desertis et ignotis harenis struxerat. <lb/> </div><div n='168'>[I.7.ext.4] Efficax et illa quietis imago, quae Croesi regis animum <lb/> maximo prius metu, deinde etiam dolore confecit: nam e duobus filiis <lb/> et ingeni agilitate et corporis dotibus praestantiorem imperiique <lb/> successioni destinatum Atym existimauit ferro sibi ereptum. <lb/> --- ingenii ed.1611-71] ingenti 'A'. --- <lb/> </div><div n='169'>itaque quidquid ad euitandam denuntiatae cladis acerbitatem <lb/> pertinebat, nulla ex parte patria cura cessauit aduertere. solitus <lb/> erat iuuenis ad bella gerenda mitti, domi retentus est: habebat <lb/> armamentarium omnis generis telorum copia refertum, id quoque amoueri <lb/> iussum: gladio cinctis comitibus utebatur, uetiti sunt propius accedere. <lb/> --- aduertere (ip. Gertz)] auertere 'A'. --- <lb/> </div><div n='170'>necessitas tamen aditum luctui dedit: cum enim ingentis magnitudinis <lb/> aper Olympi montis culta crebra cum agrestium strage uastaret <lb/> inusitatoque malo regium inploratum esset auxilium, filius a patre <lb/> extorsit ut ad eum opprimendum mitteretur, eo quidem facilius, quod <lb/> non dentis sed ferri saeuitia in metu reponebatur. <lb/> </div><div n='171'>uerum dum acri studio interficiendi suem omnes sunt intenti, pertinax <lb/> casus inminentis uiolentia lanceam petendae ferae gratia missam in eum <lb/> detorsit et quidem eam potissimum dextram nefariae caedis crimine <lb/> uoluit aspergi, cui tutela filii a patre mandata erat, <lb/> </div><div n='172'>quamque Croesus inprudentis homicidii sanguine uiolatam hospitalis <lb/> ueritus deos supplicem sacrificio expiauerat. <lb/> </div><div n='173'>[I.7.ext.5] Ne Cyrus quidem superior inuictae fatorum necessitatis <lb/> paruulum argumentum est. cuius ortus ad imperium totius Asiae <lb/> spectantis maternus auus Astyages duo praenuntios somnii frustra <lb/> discutere temptauit, Mandanen filiam suam, quod in quiete uiderat <lb/> urinam eius omnes Asiaticas gentes inundasse, non Medorum <lb/> excellentissimo, ne in eius familiam regni decus transferretur, sed <lb/> Persarum modicae fortunae uiro conlocando <lb/> </div><div n='174'>natumque Cyrum exponi iubendo, quia similiter quietis temporibus <lb/> existimauerat genitali parte Mandanes <e>natam uitem eo usque <lb/> creuisse, donec cunctas dominationis suae partes inumbraret: <lb/> frustratus est enim se ipse nepotis felicitatem caelestium iudicio <lb/> destinatam humanis consiliis inpedire conando. <lb/> </div><div n='175'>[I.7.ext.6] Intra priuatum autem habitum Dionysio Syracusano adhuc se <lb/> continente Himerae quaedam non obscuri generis femina inter quietem <lb/> opinione sua caelum conscendit atque ibi[dem] deorum omnium lustratis <lb/> sedibus animaduertit praeualentem uirum flaui coloris, lentiginosi <lb/> oris, ferreis catenis uinctum, Iouis solio pedibusque subiectum, <lb/> interrogatoque iuuene, quo considerandi caeli duce fuerat usa, quisnam esset, <lb/> </div><div n='176'>audiit illum Siciliae atque Italiae dirum esse fatum solutumque <lb/> uinculis multis urbibus exitio futurum. quod somnium postero die <lb/> sermone uulgauit. postquam deinde Dionysium inimica Syracusarum <lb/> libertati capitibusque insontium infesta fortuna caelesti custodia <lb/> libertatum uelut fulmen aliquod otio ac tranquillitati iniecit, <lb/> </div><div n='177'>Himeraeorum moenia inter effusam ad officium et spectaculum eius <lb/> turbam intrantem ut aspexit, hunc esse, quem in quiete uiderat, <lb/> uociferata est. id cognitum tyranno causam tollendae mulieris dedit. <lb/> --- causam (ip. Foertsch)] curam 'A'. --- <lb/> </div><div n='178'>[I.7.ext.7] Tutioris somni mater eiusdem Dionysi. quae, cum eum <lb/> conceptum utero haberet, parere uisa est Satyriscum consultoque <lb/> prodigiorum interprete clarissimum ac potentissimum Grai sanguinis <lb/> futurum certo cum euentu cognouit. <lb/> </div><div n='179'>[I.7.ext.8] At Karthaginiensium dux Hamilcar, cum obsideret <lb/> Syracusas, inter somnum exaudisse uocem credidit nuntiantem futurum ut <lb/> proximo die in ea urbe cenaret. laetus igitur perinde ac diuinitus <lb/> promissa uictoria exercitum pugnae conparabat. <lb/> </div><div n='180'>in quo inter Siculos et Poenos orta dissensione, castris eius Syracusani subita <lb/> inruptione oppressis ipsum intra moenia sua uinctum pertraxerunt. <lb/> </div><div n='181'>ita magis spe quam somnio deceptus cenauit Syracusis captiuus, non, <lb/> ut animo praesumpserat, uictor. <lb/> </div><div n='182'>[I.7.ext.9] Alcibiades quoque miserabilem exitum suum haud fallaci <lb/> nocturna imagine speculatus est: quo enim pallio amicae suae dormiens <lb/> opertum se uiderat, interfectus et insepultus iacens contectus est. <lb/> </div><div n='183'>[I.7.ext.10] Proximum somnium etsi paulo est longius, propter nimiam <lb/> tamen euidentiam ne omittatur impetrat. duo familiares Arcades iter <lb/> una facientes Megaram uenerunt, quorum alter se ad hospitem contulit, <lb/> alter in tabernam meritoriam deuertit. is, qui in hospitio erat, uidit <lb/> in somnis comitem suum orantem ut sibi coponis insidiis circumuento <lb/> subueniret: posse enim celeri eius adcursu se inminenti periculo subtrahi. <lb/> </div><div n='184'>quo uiso excitatus prosiluit tabernamque, in qua is deuersabatur, <lb/> petere conatus est. pestifero deinde fato eius humanissimum propositum <lb/> tamquam superuacuum damnauit et lectum ac somnum repetiit. tunc idem <lb/> ei saucius oblatus obsecrauit ut, quoniam uitae suae auxilium ferre <lb/> neglexisset, neci saltem ultionem non negaret: <lb/> </div><div n='185'>corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ferri ad <lb/> portam stercore coopertum. tam constantibus familiaris precibus <lb/> conpulsus protinus ad portam cucurrit et plaustrum, quod in quiete <lb/> demonstratum erat, conprehendit cauponemque ad capitale supplicium <lb/> perduxit. <lb/> </div><div n='186'>De miraculis. <lb/> </div><div n='187'>[I.8.praef.] Multa etiam interdiu et uigilantibus acciderunt perinde <lb/> ac tenebrarum somnique nube inuoluta. quae, quia unde manauerint aut <lb/> qua ratione constiterint dinoscere arduum est, merito miracula <lb/> uocentur. quorum e magno aceruo in primis illud occurrit. <lb/> </div><div n='188'>[I.8.1] Cum apud lacum Regillum A. Postumius dictator et Tusculanorum <lb/> dux Mamilius Octauius magnis uiribus inter se concurrerent ac neutra <lb/> acies aliquamdiu pedem referret, Castor ac Pollux Romanarum partium <lb/> propugnatores uisi hostiles copias penitus fuderunt. <lb/> </div><div n='189'>Item bello Macedonico P. Vatinius Reatinae praefecturae uir noctu <lb/> urbem petens existimauit duos iuuenes excellentis formae albis equis <lb/> residentes obuios sibi factos nuntiare die, qui praeterierat, Persen <lb/> regem a Paulo captum. <lb/> </div><div n='190'>quod cum senatui indicasset, tamquam maiestatis eius et amplitudinis <lb/> uano sermone contemptor in carcerem coniectus, postquam Pauli litteris <lb/> illo die Persen captum apparuit, et custodia liberatus et insuper agro <lb/> ac uacatione donatus est. <lb/> </div><div n='191'>Castorem uero et Pollucem etiam illo tempore pro imperio populi <lb/> Romani excubuisse cognitum est, quo ad lacum Iuturnae suum equorumque <lb/> sudorem abluentis uisi sunt, iunctaque fonti aedis eorum nullius <lb/> hominum manu reserata patuit. <lb/> </div><div n='192'>[I.8.2] Sed ut ceterorum quoque deorum propensum huic urbi numen <lb/> exequamur, triennio continuo uexata pestilentia ciuitas nostra, cum <lb/> finem tanti et tam diutini mali neque diuina misericordia neque humano <lb/> auxilio inponi uideret, cura sacerdotum inspectis Sibyllinis libris <lb/> animaduertit non aliter pristinam recuperari salubritatem posse quam <lb/> si ab Epidauro Aesculapius esset accersitus. <lb/> </div><div n='193'>itaque eo legatis missis unicam fatalis remedii opem auctoritate sua, <lb/> quae iam in terris erat amplissima, impetraturam se credidit. neque <lb/> eam opinio decepit: pari namque studio petitum ac promissum est <lb/> praesidium, e uestigioque Epidauri Romanorum legatos in templum <lb/> Aesculapii, quod ab eorum urbe v passuum distat, perductos ut quidquid <lb/> inde salubre patriae laturos se existimassent pro suo iure sumerent <lb/> benignissime inuitauerunt. <lb/> </div><div n='194'>quorum tam promtam indulgentiam numen ipsius dei subsecutum uerba <lb/> mortalium caelesti obsequio conprobauit: si quidem is anguis, quem <lb/> Epidauri raro, sed numquam sine magno ipsorum bono uisum in modum <lb/> Aesculapii uenerati fuerant, per urbis celeberrimas partes mitibus <lb/> oculis et leni tractu labi coepit <lb/> </div><div n='195'>triduoque inter religiosam omnium admirationem conspectus haud dubiam <lb/> prae se adpetitae clarioris sedis alacritatem ferens ad triremem <lb/> Romanam perrexit pauentibusque inusitato spectaculo nautis eo <lb/> conscendit, ubi Q. Ogulni legati tabernaculum erat, inque multiplicem <lb/> orbem per summam quietem est conuolutus. <lb/> </div><div n='196'>tum legati perinde atque exoptatae rei conpotes expleta gratiarum <lb/> actione cultuque anguis a peritis excepto laeti inde soluerunt, </div><div n='197'>ac <lb/> prosperam emensi nauigationem postquam Antium appulerunt, anguis, qui <lb/> ubique in nauigio remanserat, prolapsus in uestibulo aedis Aesculapii <lb/> murto frequentibus ramis diffusae superimminentem excelsae altitudinis <lb/> palmam circumdedit <lb/> </div><div n='198'>perque tres dies, positis quibus uesci solebat, non sine magno metu <lb/> legatorum ne inde in triremem reuerti nollet, Antiensis templi <lb/> hospitio usus, urbi se nostrae aduehendum restituit atque in ripam <lb/> Tiberis egressis legatis in insulam, ubi templum dicatum est, tranauit <lb/> aduentuque suo tempestatem, cui remedio quaesitus erat, dispulit. <lb/> </div><div n='199'>[I.8.3] Nec minus uoluntarius in urbem nostram Iunonis transitus. <lb/> captis a Furio Camillo Veis milites iussu imperatoris simulacrum <lb/> Iunonis Monetae, quod ibi praecipua religione cultum erat, in urbem <lb/> translaturi sede sua mouere conabantur. <lb/> </div><div n='200'>quorum ab uno per iocum interrogata dea an Romam migrare uellet, <lb/> uelle se respondit. hac uoce audita lusus in admirationem uersus est, <lb/> iamque non simulacrum, sed ipsam caelo Iunonem petitam portare se <lb/> credentes laeti in ea parte montis Auentini, in qua nunc templum eius <lb/> cernimus, collocauerunt. <lb/> </div><div n='201'>[I.8.4] Fortunae etiam Muliebris simulacrum, quod est Latina uia ad <lb/> quartum miliarium, eo tempore cum aede sua consecratum, quo Coriolanum <lb/> ab excidio urbis maternae preces reppulerunt, non semel sed bis <lb/> locutum constitit }crux{ prius his uerbis: "rite me, matronae, dedistis <lb/> riteque dedicastis". <lb/> </div><div n='202'>[I.8.5] Valerio autem Publicola consule, qui post exactos reges <lb/> bellum cum Veientibus <et> Etruscis gessit, illis Tarquinio pristinum <lb/> imperium restituere, Romanis nuper partam libertatem retinere <lb/> cupientibus, Etruscis et Tarquinio in cornu dextro proelio <lb/> superioribus tantus terror subito incessit, ut non solum uictores ipsi <lb/> profugerent, sed etiam pauoris sui consortes secum Veientes traherent. <lb/> </div><div n='203'>cuius rei pro argumento miraculum adicitur, ingens repente uox e <lb/> proxima silua Arsia, quae ore Siluani in hunc paene modum missa <lb/> traditur: "uno plus e Tuscis cadent, Romanus exercitus uictor abibit". <lb/> miram dicti fidem digesta numero cadauera exhibuere. <lb/> </div><div n='204'>[I.8.6] Quid? Martis auxilium, quo uictoriam Romanorum adiuuit, nonne <lb/> memoria celebrandum est? cum Bruttii atque Lucani odio incitatissimo <lb/> maximisque uiribus Thurinae urbis peterent excidium ac praecipuo <lb/> studio incolumitatem C. Fabricius Luscinus consul protegeret, resque <lb/> ancipiti euentu conlatis unum in locum utriusque partis copiis <lb/> gereretur, non audentibus Romanis proelium ingredi eximiae <lb/> magnitudinis iuuenis primum eos hortari ad capessendam fortitudinem coepit. <lb/> </div><div n='205'>deinde, ubi tardiores animaduertit, arreptis scalis per mediam <lb/> hostium aciem ad contraria castra euasit et admotis uallum conscendit. <lb/> inde uoce ingenti clamitans factum uictoriae gradum et nostros ad <lb/> aliena castra capienda et Lucanos Bruttiosque ad sua defendenda illuc <lb/> traxit, ubi conferti dubio certamine terebantur. <lb/> </div><div n='206'>sed idem inpulsu armorum suorum prostratos hostes iugulandos <lb/> capiendosque Romanis tradidit: XX enim milia caesa, quinque cum Statio <lb/> Statilio duce utriusque gentis et tribus atque XX militaribus signis capta sunt. <lb/> </div><div n='207'>postero die cum consul inter honorandos, quorum strenua opera fuerat <lb/> usus, uallarem coronam ei se seruare dixisset, a quo castra erant <lb/> oppressa, nec inueniretur qui id praemium peteret, cognitum pariter <lb/> atque creditum est Martem patrem tunc populo suo adfuisse. <lb/> </div><div n='208'>inter cetera huiusce rei manifesta indicia galea quoque duabus <lb/> distincta pinnis, qua caeleste caput tectum fuerat, argumentum <lb/> praebuit. itaque Fabricii edicto supplicatio Marti est habita et a <lb/> laureatis militibus magna cum animorum laetitia oblati auxilii <lb/> testimonium ei est redditum. <lb/> </div><div n='209'>[I.8.7] Referam nunc quod suo saeculo cognitum manauit ad posteros, <lb/> penetrales deos Aeneam Troia aduectos Lauini conlocasse: inde ab <lb/> Ascanio filio eius Albam, quam ipse condiderat, translatos pristinum <lb/> sacrarium repetisse, <lb/> </div><div n='210'>et quia id humana manu factum existimari poterat, relatos Albam <lb/> uoluntatem suam altero transitu significasse. nec me praeterit de motu <lb/> et uoce deorum inmortalium humanis oculis auribusque percepto quam in <lb/> ancipiti opinione aestimatio uersetur, <lb/> </div><div n='211'>sed quia non noua dicuntur, sed tradita repetuntur, fidem auctores <lb/> uindicent: nostrum est inclitis litterarum monumentis consecrata <lb/> perinde ac uera non refugisse. <lb/> </div><div n='212'>[I.8.8] Facta mentione urbis, e qua primordia ciuitas nostra traxit, <lb/> diuus Iulius fausta proles eius se nobis offert. quem C. Cassius <lb/> numquam sine praefatione publici parricidii nominandus, cum <in> acie <lb/> Philippensi ardentissimo animo perstaret, uidit humano habitu <lb/> augustiorem, purpureo paludamento amictum, minaci uultu et concitato <lb/> equo in se impetum facientem. <lb/> </div><div n='213'>quo aspectu perterritus tergum hosti dedit uoce illa prius emissa: <lb/> "quid enim amplius agam, si occidisse parum est?" non occideras tu <lb/> quidem, Cassi, Caesarem, neque enim ulla extingui diuinitas potest, <lb/> sed mortali adhuc corpore utentem uiolando meruisti ut tam infestum <lb/> haberes deum. <lb/> </div><div n='214'>[I.8.9] Iam quod L. Lentulus litus praenauigans, in quo Cn. Pompei <lb/> Magni perfidia Ptolomaei regis interempti corpus concisae scaphae <lb/> lignis conburebatur, ignarus casus eius, cum ipsi Fortunae <lb/> erubescendum rogum uidisset, conmilitonibus dixit "qui scimus an hac <lb/> flamma Cn. Pompeius cremetur?" diuinitus missae uocis miraculum est. <lb/> </div><div n='215'>[I.8.10] Atque hoc quidem hominis et casu, illud tantum non ore <lb/> ipsius Apollinis editum, quo Appii interitum ueridica Pythicae <lb/> uaticinationis fides praecucurrit. is bello ciuili, quo se Cn. <lb/> Pompeius a Caesaris concordia pestifero sibi nec rei publicae utili <lb/> consilio abruperat, euentum grauissimi motus explorare cupiens, <lb/> uiribus imperii namque Achaiae praeerat antistitem Delphicae cortinae <lb/> in intimam sacri specus partem descendere coegit, <lb/> </div><div n='216'>unde ut certae consulentibus sortes petuntur, ita nimius diuini <lb/> spiritus haustus reddentibus pestifer existit. igitur inpulsu capti <lb/> numinis instincta uirgo horrendo sono uocis Appio inter obscuras <lb/> uerborum ambages fata cecinit: "nihil" enim inquit "ad te hoc, Romane, <lb/> bellum: Euboeae coela obtinebis". <lb/> </div><div n='217'>at is ratus consiliis se Apollinis moneri ne illi discrimini <lb/> interesset, in eam regionem secessit, quae inter Rhamnunta, nobilem <lb/> Attici soli partem, Carystumque Chalcidico freto uicinam interiacens <lb/> Coelae Euboeae nomen obtinet, ubi ante Pharsalicum certamen morbo <lb/> consumptus praedictum a deo locum sepultura possedit. <lb/> </div><div n='218'>[I.8.11] Sunt et illa miraculorum loco, quod deusto sacrario Saliorum <lb/> nihil in eo praeter lituum Romuli integrum repertum est: quod Serui <lb/> Tulli statua, <cum aedis Fortunae conflagrasset, inuiolata mansit: <lb/> quod Quintae Claudiae statua> in uestibulo templi Matris deum posita <lb/> bis ea aede incendio consumpta, prius P. Nasica Scipione [et] L. <lb/> Bestia, ite<ru>m M. Seruilio L. Lamia consulibus, in sua basi flammis <lb/> intacta stetit. <lb/> --- iterum (ip. Halm)] item 'A'. --- <lb/> </div><div n='219'>[I.8.12] Aliquid admirationis ciuitati nostrae Acilii etiam Auiolae <lb/> rogus adtulit, qui et a medicis et a domesticis mortuus creditus, cum <lb/> aliquamdiu domi iacuisset, elatus, postquam corpus eius ignis <lb/> corripuit, uiuere se proclamauit auxiliumque paedagogi sui nam is <lb/> solus ibi remanserat inuocauit, sed iam flammis circumdatus fato <lb/> subtrahi non potuit. L. quoque Lamiae praetorio uiro aeque uocem <lb/> fuisse super rogum constitit. <lb/> </div><div n='220'>[I.8.ext.1] Quae minus admirabilia fere Eris Pamphyli casus facit, <lb/> quem Plato scribit inter eos, qui in acie ceciderant, X diebus <lb/> iacuisse, biduoque post quam inde sublatus esset, inpositum rogo <lb/> reuixisse ac mira quaedam tempore mortis uisa narrasse. <lb/> --- fere Eris (ip. Gertz)] Pheretris 'A', Pheretis dett., Phereta P, Pheretem N. --- <lb/> </div><div n='221'>[I.8.ext.2] Et quoniam ad externa transgressi sumus, quidam Athenis <lb/> uir eruditissimus, cum ictum lapidis capite excepisset, cetera omnia <lb/> tenacissima memoria retinens litterarum tantum modo, quibus praecipue <lb/> inseruierat, oblitus est. </div><div n='222'>dirum malignumque uulnus in animo percussi <lb/> quasi de industria scrutatis sensibus in eum potissimum, quo maxime <lb/> laetabatur, [et] acerbitate nocendi erupit, singularem doctrinam <lb/> hominis pleno inuidiae funere efferendo. <lb/> </div><div n='223'>cui si talibus studiis perfrui fas non erat, utilius aliquando fuit <lb/> ad illa aditum non impetrasse quam iam percepta eorum dulcedine <lb/> caruisse. <lb/> </div><div n='224'>[I.8.ext.3] Miserabilior tamen sequentis casus narratio: Nausimenis <lb/> enim Atheniensis uxor, cum fili ac filiae suae stupro interuenisset, <lb/> inopinati monstri perculsa conspectu et in praesens tempus ad <lb/> indignandum et in posterum ad loquendum obmutuit. illi nefarium <lb/> concubitum uoluntaria morte pensarunt. <lb/> </div><div n='225'>[I.8.ext.4] Hoc modo fortuna saeuiens uocem ademit, illo propitia <lb/> dona<ui>t. Echecles Samius athleta mutus, cum ei uictoriae, quam <lb/> adeptus erat, titulus et praemium eriperetur, indignatione accensus <lb/> uocalis euasit. <lb/> </div><div n='226'>[I.8.ext.5] Gorgiae quoque Epirotae fortis et clari uiri origo <lb/> <admirabilis fuit>, quod in funere matris suae utero elapsus inopinato <lb/> uagitu suo lectum ferentes consistere coegit nouumque spectaculum <lb/> patriae praebuit, tantum non ex ipso genetricis rogo lucem et cunas <lb/> adsecutus: eodem enim momento temporis altera iam fato functa <lb/> <pe>perit, alter ante elatus quam natus est. <lb/> --- admirabilis fuit P] om. 'A'. <lb/> --- quod 'A'] qui P. --- <lb/> </div><div n='227'>[I.8.ext.6] Diuinae fortunae uulnus Pheraeo Iasoni exitii eius <lb/> cupidus intulit: nam cum inter insidias gladio eum percussisset, <lb/> uomicam, quae a nullo medicorum sanari potuerat, ita rupit, ut hominem <lb/> pestifero malo liberaret. <lb/> </div><div n='228'>[I.8.ext.7] Aeque dis inmortalibus acceptus Simonides, cuius salus ab <lb/> inminenti }crux{ officio defensa ruinae quoque subtracta est: cenanti enim <lb/> apud Scopam Crannone, quod est in Thessalia oppidum, nuntiatum est <lb/> duos iuuenes ad ianuam uenisse magnopere rogantes ut ad eos continuo <lb/> prodiret. ad quos egressus neminem repperit ibi. <lb/> </div><div n='229'>ceterum eo momento temporis triclinium, in quo Scopas epulabatur, <lb/> conlapsum et ipsum et omnes conuiuas oppressit. quid hac felicitate <lb/> locupletius, quam nec mare nec terra saeuiens extinguere ualuit! <lb/> </div><div n='230'>[I.8.ext.8] Non inuitus huic subnecto Daphniten, ne quis ignoret <lb/> quantum interfuerit cecinisse deorum laudes et numen obtrectasse. hic, <lb/> cum eius studii esset, cuius professores sophistae uocantur, ineptae <lb/> et mordacis opinationis, Apollinem Delphis inridendi causa consuluit <lb/> an equum inuenire posset, cum omnino nullum habuisset. cuius ex <lb/> oraculo reddita uox est, inuenturum equum, sed ut eo proturbatus periret. <lb/> </div><div n='231'>inde cum iocabundus quasi delusa sacrarum sortium fide <lb/> reuerte<re>tur, incidit in regem Attalum saepe numero a se <lb/> contumeliosis dictis absentem lacessitum, eiusque iussu saxo, cui <lb/> nomen erat Equi, praecipitatus ad deos usque cauillandos dementis <lb/> animi iusta supplicia pependit. <lb/> --- iusta Ac] iussa 'A'. --- <lb/> </div><div n='232'>[I.8.ext.9] Eodem oraculo Macedonum rex Philippus admonitus ut a <lb/> quadrigae uiolentia salutem suam custodiret, toto regno disiungi <lb/> currus iussit eumque locum, qui in Boeotia Quadriga uocatur, semper <lb/> uitauit. <lb/> </div><div n='233'>nec tamen denuntiatum periculi genus effugit: nam Pausanias in capulo <lb/> gladii, quo eum occidit, quadrigam habuit caelatam. <lb/> </div><div n='234'>[I.8.ext.10] Quae tam pertinax necessitas in patre filio Alexandro <lb/> consimilis apparuit: si quidem Callanus Indus sua sponte se ardenti <lb/> rogo superiecturus, interpellatus ab eo ecquid aut mandaret aut dicere <lb/> uellet, "breui te" inquit "uidebo": nec id sine causa, quia <lb/> uoluntarium eius e uita excessum rapida mors Alexandri subsecuta est. <lb/> </div><div n='235'>[I.8.ext.11] Regios interitus magnitudine miraculi remigis casus <lb/> aequat, quem in hexere Tyriorum sentinam haurientem cum e naui fluctus <lb/> abiecisset, altero latere repercussum contrarius fluctus in nauem <lb/> retulit. itaque miseri simul ac felicis conplorationi permixta fuit <lb/> gratulatio. <lb/> --- in hexere ed.1567-92] dhexere 'A'. --- <lb/> </div><div n='236'>[I.8.ext.12] Quid? illa nonne ludibria naturae in corporibus humanis <lb/> fuisse credenda sunt, tolerabilia quidem, quia saeuitia caruerunt, <lb/> ceterum et ipsa miraculis adnumeranda? <lb/> </div><div n='237'>nam et Prusiae regis Bith<yn>iae filius eodem nomine quo pater pro <lb/> superiore ordine dentium unum os aequaliter extentum habuit nec ad <lb/> speciem deforme neque ad usum ulla ex parte incommodum. <lb/> </div><div n='238'>[I.8.ext.13] Mitridatis uero regis filia Drypetine, Laodice regina <lb/> nata, duplici ordine dentium deformis admodum comes fugae patris a <lb/> Pompeio deuicti fuit. <lb/> </div><div n='239'>[I.8.ext.14] Ne illius quidem paruae admirationis <Strabonis> oculi, <lb/> quem constat tam certa acie luminum usum esse, ut a Lilybaeo portum <lb/> Karthaginiensium egredientes classes intueretur. <lb/> --- Strabonis] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='240'>[I.8.ext.15] Oculis eius admirabilius Aristomenis Messeni cor, quod <lb/> Athenienses ob eximiam calliditatem exectum pilis refertum inuenerunt, <lb/> cum eum aliquotiens captum et astutia elapsum cepissent. <lb/> </div><div n='241'>[I.8.ext.16] Et poeta Antipater Sidonius omnibus annis uno tantum <lb/> modo die, quo genitus erat, febri inplicabatur, cumque ad ultimam <lb/> aetatem peruenisset, natali suo certo illo circuitu morbi consumptus <lb/> est. <lb/> </div><div n='242'>[I.8.ext.17] Hoc loco apte referuntur Polystratus et Hippoclides <lb/> philosophi, eodem die nati, eiusdem praeceptoris Epicuri sectam <lb/> secuti, patrimonii etiam possidendi habendaeque scholae communione <lb/> coniuncti eodemque momento temporis ultima senectute extincti. tantam <lb/> <et tam> aequalem fortunae pariter atque amicitiae societatem quis non <lb/> ipsius caelestis Concordiae sinu genitam, nutritam et finitam putet? <lb/> --- habendaeque P] alendaeque 'A'. --- <lb/> </div><div n='243'>[I.8.ext.18] Quapropter haec potissimum aut in liberis <lb/> potentissimorum regum aut in rege clarissimo aut in uate ingenii <lb/> florentis aut in uiris eruditissimis aut in homine sortis ignotae, ne <lb/> ipsa quidem, omnis bonae malaeque materiae fecunda artifex, rationem <lb/> rerum natura reddiderit: <lb/> </div><div n='244'>non magis quam quid ita siluestres capreas Cretae genitas tantopere <lb/> dilexerit, quas sagittis confixas ad salutare auxilium herbae dictamni <lb/> tantum non suis manibus deducit efficitque ut comesta ea continuo et <lb/> tela et uim ueneni uulneribus respuant: <lb/> </div><div n='245'>aut in Cephalania insula, cum omnia ubique pecora haustu aquae <lb/> cotidie recreentur, capras maiore ex parte anni ore aperto ex alto <lb/> uentos recipientes sitim suam sedare instituerit: aut quapropter <lb/> Crotonae in templo Iunonis Laciniae aram ad omnes uentos inmobili <lb/> cinere donauerit: <lb/> </div><div n='246'>potissimumue quare alteram in Macedonia, alteram in Caleno agro aquam <lb/> proprietatem uini, qua homines inebrientur, possidere uoluerit. <lb/> </div><div n='247'>non admiratione ista, sed memoria prosequi debemus, cum sciamus recte ab <lb/> ea plurimum licentiae uindicari, penes quam infinitus cuncta gignendi <lb/> labor consistit. <lb/> </div><div n='248'>[I.8.ext.19] Quae quia supra usitatam rationem excedentia attigimus, <lb/> serpentis quoque a T. Liuio curiose pariter ac facunde relatae fiat <lb/> mentio: is enim ait in Africa apud Bagradam flumen tantae magnitudinis <lb/> fuisse, ut Atilii Reguli exercitum usu amnis prohiberet, multisque <lb/> militibus ingenti ore correptis, conpluribus caudae uoluminibus elisis, <lb/> </div><div n='249'>cum telorum iactu perforari nequiret, ad ultimum ballistarum <lb/> tormentis undique petitam silicum crebris et ponderosis uerberibus <lb/> procubuisse omnibusque et cohortibus et legionibus ipsa Karthagine <lb/> uisam terribiliorem, atque etiam cruore suo gurgitibus inbutis <lb/> corporisque iacentis pestifero adflatu uicina regione polluta Romana <lb/> inde summouisse castra. adicit beluae corium centum et uiginti pedum <lb/> in urbem missum. <lb/> --- adicit (ip. Foertsch)] dicit 'A'. --- <lb/> </div><div n='250'>De humanitate aut clementia. <lb/> De gratis. <lb/> De ingratis. <lb/> De pietate erga parentes erga fratres erga patriam. <lb/> De parentum amore et indulgentia in liberos. <lb/> De parentum seueritate aduersus liberos. <lb/> De parentum aduersus suspectos liberos moderatione. <lb/> De parentibus qui obitum filiorum forti animo tulerunt. <lb/> </div><div n='251'>De institutis antiquis. <lb/> </div><div n='252'>[II.praef.] Diues et praepotens naturae regnum scrutatus iniciam <lb/> stilum qua nostrae urbis qua exterarum gentium priscis ac <lb/> memorabilibus institutis: opus est enim cognosci huiusce uitae, quam <lb/> sub optimo principe felicem agimus, quaenam fuerint elementa, ut eorum <lb/> quoque respectus aliquid praesentibus moribus prosit. <lb/> </div><div n='253'>[II.1.1] Apud antiquos non solum publice, sed etiam priuatim nihil <lb/> gerebatur nisi auspicio prius sumpto. quo ex more nuptiis etiam nunc <lb/> auspices interponuntur, qui, quamuis auspicia petere desierint, ipso <lb/> tamen nomine ueteris consuetudinis uestigia usurpantur. <lb/> </div><div n='254'>[II.1.2] Feminae cum uiris cubantibus sedentes cenitabant. quae <lb/> consuetudo ex hominum conuictu ad diuina penetrauit: nam Iouis epulo <lb/> ipse in lectulum, Iuno et Minerua in sellas ad cenam inuitabantur. <lb/> </div><div n='255'>quod genus seueritatis aetas nostra diligentius in Capitolio quam in <lb/> suis domibus conseruat, uidelicet quia magis ad rem pertinet dearum <lb/> quam mulierum disciplinam contineri. <lb/> </div><div n='256'>[II.1.3] Quae uno contentae matrimonio fuerant corona pudicitiae <lb/> honorabantur: existimabant enim eum praecipue matronae sincera fide <lb/> incorruptum esse animum, qui depositae uirginitatis cubile [in <lb/> publicum] egredi nesciret, multorum matrimoniorum experientiam quasi <lb/> legitimae cuiusdam intemperantiae signum esse credentes. <lb/> --- in publicum egredi 'A'] post depositae... in publicum egredi dett., egredi (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='257'>[II.1.4] Repudium inter uxorem et uirum a condita urbe usque ad <lb/> centesimum et quinquagesimum annum nullum intercessit. primus autem <lb/> Sp. Caruilius uxorem sterilitatis causa dimisit. qui, quamquam <lb/> tolerabili ratione motus uidebatur, reprehensione tamen non caruit, <lb/> quia ne cupiditatem quidem liberorum coniugali fidei praeponi debuisse <lb/> arbitrabantur. <lb/> --- ne (ip. Kempf)] nec 'A'. --- <lb/> </div><div n='258'>[II.1.5] Sed quo matronale decus uerecundiae munimento tutius esset, <lb/> in ius uocanti matronam corpus eius adtingere non permiserunt, ut <lb/> inuiolata manus alienae tactu stola relinqueretur. <lb/> </div><div n='259'>Vini usus olim Romanis feminis ignotus fuit, ne scilicet in aliquod <lb/> dedecus prolaberentur, quia proximus a Libero patre intemperantiae <lb/> gradus ad inconcessam uenerem esse consueuit. <lb/> </div><div n='260'>ceterum ut non tristis earum et horrida pudicitia, sed [et] honesto <lb/> comitatis genere temperata esset, indulgentibus namque maritis et auro <lb/> abundanti et multa purpura usae sunt quo formam suam concinniorem <lb/> efficerent, summa cum diligentia capillos cinere rutilarunt: nulli <lb/> enim tunc subsessorum alienorum matrimoniorum oculi metuebantur, sed <lb/> pariter et uidere sancte et aspici mutuo pudore custodiebatur. <lb/> </div><div n='261'>[II.1.6] Quotiens uero inter uirum et uxorem aliquid iurgi <lb/> intercesserat, in sacellum deae Viriplacae, quod est in Palatio, <lb/> ueniebant et ibi inuicem locuti quae uoluerant contentione animorum <lb/> deposita concordes reuertebantur. <lb/> </div><div n='262'>dea nomen hoc a placandis uiris fertur adsecuta, ueneranda quidem et <lb/> nescio an praecipuis et exquisitis sacrificiis colenda utpote <lb/> cotidianae ac domesticae pacis custos, in pari iugo caritatis ipsa sui <lb/> appellatione uirorum maiestati debitum a feminis reddens honorem. <lb/> </div><div n='263'>[II.1.7] Huius modi inter coniuges uerecundia: quid, inter ceteras <lb/> necessitudines nonne apparet consentanea? nam ut minimo indicio <lb/> maximam uim eius significem, aliquandiu nec pater cum filio pubere nec <lb/> socer cum genero lauabatur. <lb/> </div><div n='264'>manifestum igitur est tantum religionis sanguini et adfinitati <lb/> quantum ipsis dis inmortalibus tributum, quia inter ista tam sancta <lb/> uincula non magis quam in aliquo sacrato loco nudare se [ne]fas esse <lb/> credebatur. <lb/> </div><div n='265'>[II.1.8] Conuiuium etiam sollemne maiores institue runt idque <lb/> caristia appellauerunt, cui praeter cognatos et adfines nemo <lb/> interponebatur, ut, si qua inter necessarias personas querella esset <lb/> orta, apud sacra mensae et inter hilaritatem animorum et fautoribus <lb/> concordiae adhibitis tolleretur. <lb/> </div><div n='266'>[II.1.9] Senectuti iuuenta ita cumulatum et circumspectum honorem <lb/> reddebat, tamquam maiores natu adulescentium communes patres essent. <lb/> quocirca iuuenes senatus die utique aliquem ex patribus conscriptis <lb/> aut propinquum aut paternum amicum ad curiam deducebant adfixique <lb/> ualuis expectabant, donec reducendi etiam officio fungerentur. <lb/> </div><div n='267'>qua quidem uoluntaria statione et corpora et animos ad publica <lb/> officia inpigre sustinenda roborabant breuique processurarum in lucem <lb/> uirtutum suarum uerecunda laboris meditatione ipsi doctores erant. <lb/> </div><div n='268'>Inuitati ad cenam diligenter quaerebant quinam ei conuiuio essent <lb/> interfuturi, ne seniorum aduentum discubitu praecurrerent, sublataque <lb/> mensa priores consurgere et abire patiebantur. ex quibus apparet cenae <lb/> quoque tempore quam parco et quam modesto sermone his praesentibus <lb/> soliti sint uti. <lb/> </div><div n='269'>[II.1.10] Maiores natu in conuiuiis ad tibias egregia superiorum <lb/> opera carmine conprehensa }crux{ pangebant, quo ad ea imitanda <lb/> iuuentutem alacriorem redderent. quid hoc splendidius, quid etiam <lb/> utilius certamine? <lb/> </div><div n='270'>pubertas canis suum decus reddebat, defuncta [uiri] cursu aetas <lb/> ingredientes actuosam uitam feruoris nutrimentis prosequebatur. <lb/> </div><div n='271'>quas Athenas, quam scholam, quae alienigena studia huic domesticae <lb/> disciplinae praetulerim? inde oriebantur Camilli, Scipiones, Fabricii, <lb/> Marcelli, Fabii, ac ne singula imperii nostri lumina simul percurrendo <lb/> sim longior, inde, inquam, caeli clarissima pars, diui fulserunt <lb/> Caesares. <lb/> </div><div n='272'>[II.2.1] Adeo autem magna caritate patriae tenebantur, ut arcana <lb/> consilia patrum conscriptorum multis saeculis nemo senator <lb/> enuntiauerit. Q. Fabius Maximus tantum modo, et is ipse per <lb/> inprudentiam, de tertio Punico bello indicendo quod secr<et>o in curia <lb/> erat actum P. Crasso rus petens domum reuertenti in itinere narrauit, <lb/> memor eum triennio ante quaestorem factum, ignarus nondum a censoribus <lb/> in ordinem senatorium allectum, quo uno modo etiam iis, qui iam <lb/> honores gesserant, aditus in curiam dabatur. <lb/> </div><div n='273'>sed quamuis honestus error Fabii esset, uehementer tamen a consulibus <lb/> obiurgatus est: numquam enim taciturnitatem, optimum ac tutissimum <lb/> administrandarum rerum uinculum, labefactari uolebant. <lb/> </div><div n='274'>Ergo, cum Asiae rex Eumenes amantissimus nostrae urbis bellum a Perse <lb/> aduersus populum Romanum conparari senatui nuntiasset, non ante sciri <lb/> potuit quid aut ille locutus esset aut patres respondissent quam <lb/> captum Persen cognitum est. <lb/> </div><div n='275'>fidum erat et altum rei publicae pectus curia silentique salubritate <lb/> munitum et uallatum undique, cuius limen intrantes abiecta priuata <lb/> caritate publicam induebant. itaque non dicam unum, sed neminem <lb/> audisse crederes quod tam multorum auribus fuerat commissum. <lb/> </div><div n='276'>[II.2.2] Magistratus uero prisci quantopere suam populique Romani <lb/> maiestatem retinentes se gesserint hinc cognosci potest, quod inter <lb/> cetera obtinendae grauitatis indicia illud quoque magna cum <lb/> perseuerantia custodiebant, ne Graecis umquam nisi latine responsa <lb/> darent. <lb/> </div><div n='277'>quin etiam ipsos linguae uolubilitate, qua plurimum ualent, excussa <lb/> per interpretem loqui cogebant non in urbe tantum nostra, sed etiam in <lb/> Graecia et Asia, quo scilicet Latinae uocis honos per omnes gentes <lb/> uenerabilior diffunderetur. <lb/> </div><div n='278'>nec illis deerant studia doctrinae, sed nulla non in re pallium togae <lb/> subici debere arbitrabantur, indignum esse existimantes inlecebris et <lb/> suauitati litterarum imperii pondus et auctoritatem donari. <lb/> </div><div n='279'>[II.2.3] Quapropter non es damnandus rustici rigoris crimine, C. Mari, <lb/> quia gemina lauru coronatam senectutem tuam, Numidicis et Germanicis <lb/> inlustrem tropaeis, uictor deuictae gentis facundia politiorem fieri noluisti, <lb/> </div><div n='280'>credo, ne alienigena ingenii exercitatione patrii ritus serus <lb/> transfuga existeres. quis ergo huic consuetudini, qua nunc Graecis <lb/> actionibus aures curiae exurdantur, ianuam patefecit? <lb/> --- serus ed.1547-1606] seruus 'A'. --- <lb/> </div><div n='281'>ut opinor, Molo rhetor, qui studia M. Ciceronis acuit: eum namque <lb/> ante omnes exterarum gentium in senatu sine interprete auditum <lb/> constat. quem honorem non inmerito cepit, quoniam summam uim Romanae <lb/> eloquentiae adiuuerat. conspicuae felicitatis Arpinas <m>unic<ipi>um, <lb/> siue litterarum gloriosissimum contemptorem siue abundantissimum <lb/> fontem intueri uelis. <lb/> --- municipium ed.1651-1715] unicum 'A'. --- <lb/> </div><div n='282'>[II.2.4] Maxima autem diligentia maiores hunc morem retinuerunt, ne <lb/> quis se inter consulem et proximum lictorem, quamuis officii causa una <lb/> progrederetur, interponeret. filio dumtaxat et ei puero ante patrem <lb/> consulem ambulandi ius erat. <lb/> </div><div n='283'>qui mos adeo pertinaciter retentus est, ut Q. Fabius Maximus <lb/> quinquies consul, uir et iam pridem summae auctoritatis et tunc <lb/> ultimae senectutis, a filio consule inuitatus ut inter se et lictorem <lb/> procederet, ne hostium Samnitium turba, ad quorum conloquium <lb/> descendebant, elideretur, facere id noluerit. <lb/> </div><div n='284'>Idem a senatu legatus ad filium consulem Suessam <Pometiam> missus, <lb/> postquam animaduertit eum ad officium suum extra moenia oppidi <lb/> processisse, indignatus quod ex XI lictoribus nemo se equo descendere <lb/> iussisset, plenus irae sedere perseuerauit. <quod cum filius <lb/> sensisset, proximo lictori ut sibi appareret imperauit.> <lb/> --- Pometiam P] om. 'A'N. <lb/> --- quod... imperauit P] om. 'A'; l'integrazione deriva dall'epitome di Giulio Paride. --- <lb/> </div><div n='285'>cuius uoci continuo Fabius obsecutus "non ego" inquit, "fili, summum <lb/> imperium tuum contempsi, sed experiri uolui an scires consulem agere: <lb/> nec ignoro quid patriae uenerationi debeatur, uerum publica instituta <lb/> priuata pietate potiora iudico". <lb/> </div><div n='286'>[II.2.5] Relatis Q. Fabi laudibus offerunt se mirificae constantiae <lb/> uiri, qui legati a senatu Tarentum ad res <re>petendas missi, cum <lb/> grauissimas ibi iniurias accepissent, unus etiam urina respersus <lb/> esset, in theatrum, ut est consuetudo Graeciae, introducti legationem <lb/> quibus acceperant uerbis peregerunt. <lb/> --- repetendas Lc] petendas 'A'. --- <lb/> </div><div n='287'>de his, quae passi erant, questi non sunt, ne quid ultra ac mandatum <lb/> esset loquerentur, in<si>tusque pectoribus eorum antiqui moris <lb/> respectus dolore, qui ex contumelia grauissimus sentitur, conuelli non <lb/> potuit. finem profecto fruendarum opum, quibus ad inuidiam diu <lb/> abundaueras, Tarentina ciuitas, quaesisti: <lb/> --- insitusque Gc] intusque 'A', intimusque vel in intimisque Ac, intimisque dett. --- <lb/> </div><div n='288'>nam dum horridae uirtutis in se ipsum conixum stabilimentum nitore <lb/> fortunae praesentis inflata fastidiose aestimas, in praeualidum <lb/> imperii nostri mucronem caeca et amens inruisti. <lb/> --- connixum ed.1575-1655] conuexum 'A', connexum dett. --- <lb/> </div><div n='289'>[II.2.6] Sed ut a luxu perditis moribus ad seuerissima maiorum <lb/> instituta transgrediar, antea senatus adsiduam stationem eo loci <lb/> peragebat, qui hodieque senaculum appellatur: nec expectabat ut edicto <lb/> contraheretur, sed inde citatus protinus in curiam ueniebat, <lb/> </div><div n='290'>ambiguae laudis ciuem existimans, qui debitis rei publicae officiis <lb/> non sua sponte, sed iussus fungeretur, quia quidquid imperio cogitur <lb/> exigenti magis quam praestanti acceptum refertur. <lb/> </div><div n='291'>[II.2.7] Illud quoque memoria repetendum est, quod tribunis pl. <lb/> intrare curiam non licebat, ante ualuas autem positis subselliis <lb/> decreta patrum attentissima cura examinabant, ut, si qua ex eis <lb/> improbassent, rata esse non sinerent. itaque ueteribus senatus <lb/> consultis C littera subscribi solebat, eaque nota significabatur illa <lb/> tribunos quoque censuisse. <lb/> --- C PAc] om. 'A', T dett. --- <lb/> </div><div n='292'>qui, quamuis pro commodis plebis excubabant inque imperiis <lb/> conpescendis occupati erant, instrui tamen ea argenteis uasis et <lb/> anulis aureis publice praebitis patiebantur, quo talium rerum usu <lb/> auctoritas magistratuum esset ornatior. <lb/> </div><div n='293'>[II.2.8] Quorum quemadmodum maiestas amplificabatur, ita abstinentia <lb/> artissime constringebatur: immolatarum enim ab his hostiarum exta ad <lb/> quaestores aerarii delata uenibant, sacrificiisque populi Romani cum <lb/> deorum immortalium cultus tum etiam hominum continentia inerat, imperatoribus <lb/> nostris quam sanctas manus habere deberent apud ista altaria discentibus: <lb/> --- uenibant (ip. Halm)] ueniebant 'A'P. --- <lb/> </div><div n='294'>continentiaeque tantum tribuebatur, ut multorum aes alienum, quia <lb/> prouincias sincere administrauerant, a senatu persolutum sit: nam <lb/> quorum opera publicam auctoritatem splendorem suum procul obtinuisse <lb/> uiderant, eorum dignitatem domi conlabi indignum sibique deforme esse <lb/> arbitrabantur. <lb/> </div><div n='295'>[II.2.9] Equestris uero ordinis iuuentus omnibus annis bis urbem <lb/> spectaculo sui sub magnis auctoribus celebrabat: Lupercalium enim mos <lb/> a Romulo et Remo inchoatus est tunc, cum laetitia exultantes, quod his <lb/> auus Numitor rex Albanorum eo loco, ubi educati erant, urbem condere <lb/> permiserat sub monte Palatino, hortatu Faustuli educatoris sui, quem <lb/> Euander Arcas consecrauerat, <lb/> --- Arcas ed.1611-71] Argos 'A', =Argis= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='296'>facto sacrificio caesisque capris epularum hilaritate ac uino <lb/> largiore prouecti, diuisa pastorali turba, cincti obuios pellibus <lb/> immolatarum hostiarum iocantes petiuerunt. cuius hilaritatis memoria <lb/> annuo circuitu feriarum repetitur. trabeatos uero equites idibus <lb/> Iuliis Q. Fabius transuehi instituit. <lb/> </div><div n='297'>idem censor cum P. Decio seditionis finiendae gratia, quam comitia in <lb/> humillimi cuiusque potestatem redacta accenderant, omnem forensem <lb/> turbam in quattuor tantummodo tribus discripsit easque urbanas <lb/> appellauit. quo tam salubri facto uir alioquin bellicis operibus <lb/> excellens Maximus cognominatus est. <lb/> --- quam P] quia 'A'. --- <lb/> </div><div n='298'>[II.3.1] Laudanda etiam populi uerecundia est, qui inpigre se <lb/> laboribus et periculis militiae offerendo dabat operam ne <lb/> imperatoribus capite censos sacramento rogare esset necesse, quorum <lb/> nimia inopia suspecta erat, ideoque his publica arma non committebant. <lb/> </div><div n='299'>sed hanc diutina usurpatione formatam consuetudinem C. Marius capite <lb/> censum legendo militem abrupit, ciuis alioqui magnificus, sed <lb/> nouitatis suae conscientia uetustati non sane propitius memorque, <lb/> </div><div n='300'>si militaria signa humilitatem spernere perseuerarent, se a maligno <lb/> uirtutum interprete uelut capite censum imperatorem conpellari posse. <lb/> itaque fastidiosum dilectus genus in exercitibus Romanis oblitterandum <lb/> duxit, ne talis notae contagio ad ipsius quoque gloriae subgillationem <lb/> penetraret. <lb/> --- militaria signa Ac] militaris ignauia AL, militaris ignauiae G. --- <lb/> </div><div n='301'>[II.3.2] Armorum tractandorum meditatio a P. Rutilio consule Cn. <lb/> Malli collega militibus est tradita: is enim nullius ante se <lb/> imperatoris exemplum secutus ex ludo C. Aureli Scauri doctoribus <lb/> gladiatorum arcessitis uitandi atque inferendi ictus subtiliorem <lb/> rationem legi<oni>bus ingenerauit uirtutemque arti et rursus artem <lb/> uirtuti miscuit, ut illa impetu huius fortior, haec illius scientia <lb/> cautior fieret. <lb/> --- legionibus dett.] legibus 'A'. --- <lb/> </div><div n='302'>[II.3.3] Velitum usus eo bello primum repertus est, quo Capuam <lb/> Fuluius Flaccus imperator obsedit: nam cum equitatui Campanorum <lb/> crebris excursionibus equites nostri, quia numero pauciores erant, <lb/> resistere non possent, Q. Nauius centurio e peditibus lectos expediti <lb/> corporis breuibus et incuruis septenis armatos hastis, paruo tegumine munitos, <lb/> ueloci saltu iungere se equitantibus et rursus celeri motu delabi instituit, <lb/> quo facilius equestri proelio subiecti pedites uiros pariter atque equos hostium <lb/> telis incesse rent, eaque nouitas pugnae unicum Campanae perfidiae debilitauit <lb/> auxilium, ideoque auctori eius Nauio honos a duce est habitus. <lb/> </div><div n='303'>[II.4.1] Proximus <a> militaribus institutis ad urbana castra, id est <lb/> theatra, gradus faciendus est, quoniam haec quoque saepe numero <lb/> animosas acies instruxerunt excogitataque cultus deorum et hominum <lb/> delectationis causa non sine aliquo pacis rubore uoluptatem et <lb/> religionem ciuili sanguine scaenicorum portentorum gratia macularunt. <lb/> --- a (ip. Halm)] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='304'>[II.4.2] Quae inchoata quidem sunt a Messala et Cassio censoribus. <lb/> ceterum auctore P. Scipione Nasica omnem apparatum operis eorum <lb/> subiectum hastae uenire placuit, atque etiam senatus consulto cautum <lb/> est ne quis in urbe propiusue passus mille subsellia posuisse sedensue <lb/> ludos spectare uellet, ut scilicet remissioni animorum standi <lb/> uirilitas propria Romanae gentis nota esset. <lb/> </div><div n='305'>[II.4.3] Per quingentos autem et quinquaginta et octo annos senatus <lb/> populo mixtus spectaculo ludorum interfuit. sed hunc morem Atilius <lb/> Serranus et L. Scribonius aediles ludos Matri deum facientes, <lb/> posterioris Africani sententiam secuti discretis senatus et populi <lb/> locis soluerunt, eaque res auertit uulgi animum et fauorem Scipionis <lb/> magnopere quassauit. <lb/> </div><div n='306'>[II.4.4] Nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam. <lb/> C. Sulpico Petico C. Licinio Stolone consulibus intoleranda uis ortae <lb/> pestilentiae ciuitatem nostram a bellicis operibus reuocatam domestici <lb/> atque intestini mali cura adflixerat, iamque plus in exquisito et nouo <lb/> cultu religionis quam in ullo humano consilio positum opis uidebatur. <lb/> </div><div n='307'>itaque placandi caelestis numinis gratia conpositis carminibus uacuas <lb/> aures praebuit ad id tempus circensi spectaculo contenta, quod primus <lb/> Romulus raptis uirginibus Sabinis Consualium nomine celebrauit. uerum, <lb/> ut est mos hominum paruula initia pertinaci studio prosequendi, <lb/> uenerabilibus erga deos uerbis iuuentus rudi atque inconposito motu <lb/> corporum iocabunda gestus adiecit, <lb/> </div><div n='308'>eaque res ludium ex Etruria arcessendi causam dedit. cuius decora <lb/> pernicitas uetusto ex more Curetum Lydorumque, a quibus Tusci originem <lb/> traxerunt, nouitate grata Romanorum oculos permulsit, et quia ludius <lb/> apud eos hister appellabatur, scaenico nomen histrionis inditum est. <lb/> </div><div n='309'>paulatim deinde ludicra ars ad saturarum modos perrepsit, a quibus <lb/> primus omnium poeta Liuius ad fabularum argumenta spectantium animos <lb/> transtulit, isque sui operis actor, cum saepius a populo reuocatus <lb/> uocem obtudisset, adhibito pueri ac tibicinis concentu gesticulationem <lb/> tacitus peregit. <lb/> </div><div n='310'>atellani autem ab Oscis acciti sunt. quod genus delectationis Italica <lb/> seueritate temperatum ideoque uacuum nota est: nam neque tribu mouetur <lb/> <actor> nec a militaribus stipendiis repellitur. <lb/> --- actor (ip. Gertz)] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='311'>[II.4.5] Et quia ceteri ludi ipsis appellationibus unde trahantur <lb/> apparet, non absurdum uidetur saecularibus initium suum, cuius <lb/> [generis] minus trita notitia est, reddere. <lb/> </div><div n='312'>Cum ingenti pestilentia urbs agrique uastarentur, Valesius uir <lb/> locuples rusticae uitae duobus filiis et filia ad desperationem usque <lb/> medicorum laborantibus aquam calidam iis a foco petens, genibus nixus <lb/> lares familiares ut puerorum periculum in ipsius caput transferrent orauit. <lb/> </div><div n='313'>orta deinde uox est, habiturum eos saluos, si continuo flumine Tiberi <lb/> deuectos Tarentum portasset ibique ex Ditis patris et Proserpinae ara <lb/> petita aqua recreasset. <lb/> </div><div n='314'>eo praedicto magnopere confusus, quod et longa et periculosa <lb/> nauigatio imperabatur, spe tamen dubia praesentem metum uincente <lb/> pueros ad ripam Tiberis protinus detulit habitabat enim in uilla sua <lb/> propter uicum Sabinae regionis Eretum ac luntre Ostiam petens nocte concubia <lb/> ad Martium campum appulit, sitientibusque aegris succurrere cupiens, igne in <lb/> nauigio non suppetente ex gubernatore cognouit haud procul apparere fumum, <lb/> </div><div n='315'>et ab eo iussus egredi Tarentum id nomen ei loco est cupide adrepto <lb/> calice aquam flumine haustam eo, unde fumus erat obortus, iam laetior <lb/> pertulit, diuinitus dati remedii quasi uestigia quaedam in propinquo <lb/> nanctum se existimans, inque solo magis fumante quam ullas ignis <lb/> habente reliquias, dum tenacius omen adprehendit, contractis leuibus <lb/> et quae fors obtulerat nutrimentis pertinaci spiritu flammam euocauit <lb/> calefactamque aquam pueris bibendam dedit. <lb/> --- euocauit ed.1726] euomuit 'A'. --- <lb/> </div><div n='316'>qua potata salutari quiete sopiti diutina ui morbi repente sunt <lb/> liberati patrique indicauerunt uidisse se in somnis a nescio quo <lb/> deorum spongea corpora sua pertergeri et praecipi ut ad Ditis patris <lb/> <et> Proserpinae aram, a qua potio ipsis fuerat adlata, furuae hostiae <lb/> immolarentur lectisterniaque <ac> ludi nocturni fierent. <lb/> </div><div n='317'>is, quod eo loci nullam aram uiderat, desiderari credens ut a se <lb/> constitueretur, aram empturus in urbem perrexit relictis qui <lb/> fundamentorum constituendorum gratia terram ad solidum foderent. hi <lb/> domini imperium exequentes, cum ad xx pedum altitudinem humo egesta <lb/> peruenissent, animaduerterunt aram Diti patri Proserpinaeque inscriptam. <lb/> </div><div n='318'>hoc postquam Valesius nuntiante seruo accepit, omisso emendae arae <lb/> proposito hostias nigras, quae antiquitus furuae dicebantur, Tarenti <lb/> immolauit ludosque et lectisternia continuis tribus noctibus, quia <lb/> totidem filii periculo liberati erant, fecit. <lb/> </div><div n='319'>cuius exemplum Valerius Publicola, qui primus consul fuit, studio <lb/> succurrendi ciuibus secutus apud eandem aram publice nuncupatis uotis <lb/> caesisque atris bubus, Diti maribus, feminis Proserpinae, lectisternioque <lb/> ac ludis trinoctio factis aram terra, ut ante fuerat, obruit. <lb/> </div><div n='320'>[II.4.6] Religionem ludorum crescentibus opibus secuta lautitia est. <lb/> eius instinctu Q. Catulus Campanam imitatus luxuriam primus <lb/> spectantium consessum uelorum umbraculis texit. Cn. Pompeius ante <lb/> omnes aquae per semitas decursu aestiuum minuit feruorem. Claudius <lb/> Pulcher scaenam uarietate colorum adumbrauit uacuis ante pictura <lb/> tabulis extentam. <lb/> --- lautitia L] laetitia AcG. --- <lb/> </div><div n='321'>quam totam argento C. Antonius, auro Petreius, ebore Q. Catulus <lb/> praetexuit. uersatilem fecerunt Luculli, argentatis choragiis P. Lentulus <lb/> Spinther adornauit. translatum antea poenicis indutum tunicis M. Scaurus <lb/> exquisito genere uestis cultum induxit. <lb/> --- Luculli Lc] Luculi L, Lucuni A, Lucani G. --- <lb/> </div><div n='322'>[II.4.7] nam gladiatorium munus primum Romae datum est in foro boario <lb/> App. Claudio Q. Fuluio consulibus. dederunt Marcus et Decimus filii <lb/> Bruti <Perae> funebri memoria patris cineres honorando. athletarum <lb/> certamen a M. Scauri tractum est munificentia. <lb/> --- Perae PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='323'>[II.5.1] Statuam auratam nec in urbe nec in ulla parte Italiae <lb/> quisquam prius aspexit quam a. M'. Acilio Glabrione equestris patri <lb/> poneretur in aede Pietatis. eam autem aedem P. Cornelio Lentulo M. <lb/> Baebio Tamphilo consulibus ipse dedicauerat compos uoti factus rege <lb/> Antiocho apud Thermopylas superato. <lb/> </div><div n='324'>[II.5.2] Ius ciuile per multa saecula inter sacra caerimoniasque <lb/> deorum inmortalium abditum solisque pontificibus notum Cn. Flauius <lb/> libertino patre genitus et scriba, cum ingenti nobilitatis indignatione factus <lb/> aedilis curulis, uulgauit ac fastos paene toto foro exposuit. <lb/> </div><div n='325'>qui, cum ad uisendum aegrum collegam suum ueniret neque a nobilibus, <lb/> quorum frequentia cubiculum erat completum, sedendi loco reciperetur, <lb/> sellam curulem adferri iussit et in ea honoris pariter atque <lb/> contemptus sui uindex consedit. <lb/> </div><div n='326'>[II.5.3] Veneficii quaestio et moribus et legibus Romanis ignota <lb/> conplurium matronarum patefacto scelere orta est. quae, cum uiros suos <lb/> clandestinis insidiis ueneno perimerent, unius ancillae indicio <lb/> protractae, pars capitali iudicio damnatae C et septuaginta numerumexpleuerunt. <lb/> </div><div n='327'>[II.5.4] Tibicinum quoque collegium solet in foro uulgi oculos in se <lb/> conuertere, cum inter publicas priuatasque serias actiones personis <lb/> tecto capite uariaque ueste uelatum concentus edit. <lb/> --- serias PAc] ferias 'A'. --- <lb/> </div><div n='328'>inde tracta licentia. quondam uetiti in aede Iouis, quod prisco more <lb/> factitauerant, uesci Tibur irati se contulerunt. quorum ministerio <lb/> senatus deserta sacra non aequo animo ferens per legatos a Tiburtibus <lb/> petiit ut eos gratia sua Romanis templis restituerent. <lb/> </div><div n='329'>quos illi in proposito perseuerantes interposita festae epulationis <lb/> simulatione mero somnoque sopitos plaustris in urbem deuehendos <lb/> curauerunt. quibus et honos pristinus restitutus et huiusce lusus ius <lb/> est datum. personarum usus pudorem circumuentae temulentiae causam <lb/> habet. <lb/> </div><div n='330'>[II.5.5] Fuit etiam illa simplicitas antiquorum in cibo capiendo <lb/> humanitatis simul et continentiae certissima index: nam maximis uiris <lb/> prandere et cenare in propatulo uerecundiae non erat. nec sane ullas <lb/> epulas habebant, quas populi oculis subicere erubescerent. <lb/> </div><div n='331'>erant adeo continentiae adtenti, ut frequentior apud eos pultis usus <lb/> quam panis esset, ideoque in sacrificiis mola quae uocatur ex farre et <lb/> sale constat. exta farre sparguntur et pullis, quibus auspicia petuntur, <lb/> puls obicitur. primitiis enim et libamentis uictus sui deos eo efficacius <lb/> quo simplicius placabant. <lb/> --- primitiis Ac] primitus 'A'. --- <lb/> </div><div n='332'>[II.5.6] Et ceteros quidem ad benefaciendum uenerabantur, Febrem <lb/> autem ad minus nocendum templis colebant, quorum adhuc unum in <lb/> Palatio, alterum in area Marianorum monumentorum, tertium in summa <lb/> parte uici longi extat, in eaque remedia, quae corporibus aegrorum <lb/> adnexa fuerant, deferebantur. <lb/> </div><div n='333'>haec ad humanae mentis aestus leniendos cum aliqua usus ratione <lb/> excogitata. ceterum salubritatem suam industriae certissimo ac <lb/> fidelissimo munimento tuebantur, bonaeque ualitudinis eorum quasi <lb/> quaedam mater erat frugalitas, inimica luxuriosis epulis et aliena <lb/> nimiae uini abundantiae et ab inmoderato ueneris usu auersa. <lb/> </div><div n='334'>[II.6.1] Idem sensit proxi<ma> maiorum nostorum grauitati Spartana <lb/> ciuitas, quae seuerissimis Lycurgi legibus obtemperans aliquamdiu <lb/> ciuium suorum oculos a contemplanda Asia retraxit, ne inlecebris eius <lb/> capti ad delicatius uitae genus prolaberentur: <lb/> </div><div n='335'>audierant enim inde lautitiam et inmodicos sumptus et omnia non <lb/> necessariae uoluptatis genera fluxisse, primosque Ionas unguenti <lb/> coronarumque in conuiuio dandarum et secundae mensae ponendae <lb/> consuetudinem haud parua luxuriae inritamenta repperisse. <lb/> </div><div n='336'>ac minime mirum est quod homines labore ac patientia gaudentes <lb/> tenacissimos patriae neruos externarum deliciarum contagione solui et <lb/> hebetari noluerunt, cum aliquanto faciliorem uirtutis ad luxuriam quam <lb/> luxuriae ad uirtutem transitum uiderent. <lb/> </div><div n='337'>quod eos non frustra timuisse dux ipsorum Pausanias patefecit, qui <lb/> maximis operibus editis, ut primum se Asiae moribus permisit, <lb/> fortitudinem suam effeminato eius cultu mollire non erubuit. <lb/> </div><div n='338'>[II.6.2] Eiusdem ciuitatis exercitus non ante ad dimicandum <lb/> descendere solebant quam tibiae concentu et anapaesti pedis modulo <lb/> cohortationis calorem animo traxissent, uegeto et crebro ictus sono <lb/> strenue hostem inuadere admoniti. <lb/> </div><div n='339'>idem ad dissimulandum et occultandum uulnerum suorum cruorem punicis <lb/> in proelio tunicis utebantur, non ne ipsis aspectus eorum terrorem, <lb/> sed ne hostibus fiduciae aliquid adferret. <lb/> </div><div n='340'>[II.6.3] Egregios uirtutis bellicae spiritus Lacedaemoniorum <lb/> prudentissimi pacis moribus Athenienses subsecuntur, apud quos inertia <lb/> e latebris suis languore marcens in forum perinde ac delictum aliquod <lb/> protrahitur fitque ut <non> facinorosae, ita erubescendae rea culpae. <lb/> --- non ed.1651-1715] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='341'>[II.6.4] Eiusdem urbis et sanctissimum consilium Areios pagus quid <lb/> quisque Atheniensium ageret aut quonam quaestu sustentaretur <lb/> diligentissime inquirere solebat, ut homines honestatem, uitae <lb/> rationem memores reddendam esse, sequerentur. <lb/> </div><div n='342'>[II.6.5] Eadem bonos ciues corona decorandi prima consuetudinem <lb/> introduxit, duobus oleae conexis ramulis clarum Periclis cingendo <lb/> caput, probabile institutum, si rem siue personam intueri uelis: nam <lb/> et uirtutis uberrimum alimentum est honos et Pericles dignus a quo <lb/> talis muneris dandi potestas potissimum initium caperet. <lb/> </div><div n='343'>[II.6.6] Age, quid illud institutum Athenarum, quam memorabile, quod <lb/> conuictus a patrono libertus ingratus iure libertatis exuitur! <lb/> </div><div n='344'>"supersedeo te" inquit "habere ciuem tanti muneris impium <lb/> aestimatorem nec adduci possum ut credam urbi utilem quem domui <lb/> scelestum cerno. abi igitur et esto seruus, quoniam liber esse nescisti". <lb/> </div><div n='345'>[II.6.7] Idem Massilienses quoque ad hoc tempus usurpant, disciplinae <lb/> grauitate, prisci moris obseruantia, caritate populi Romani praecipue <lb/> conspicui. qui tres in eodem manumissiones rescindere permittunt, <lb/> </div><div n='346'>si ter ab eo[dem] deceptum dominum cognouerunt. quarto errori <lb/> subueniendum non putant, quia sua iam culpa iniuriam accepit, qui ei <lb/> se totiens obiecit. Eadem ciuitas seueritatis custos acerrima est, <lb/> nullum aditum in scaenam mimis dando, quorum argumenta maiore ex parte <lb/> stuprorum continent actus, ne talia spectandi consuetudo etiam <lb/> imitandi licentiam sumat. omnibus autem, qui per aliquam religionis <lb/> simulationem alimenta inertiae quaerunt, clausas portas habet, [et] <lb/> mendacem et fucosam superstitionem submouendam esse existimans. <lb/> </div><div n='347'>ceterum a condita urbe gladius est ibi, quo noxii iugulantur, <lb/> rubigine quidem exesus et uix sufficiens ministerio, sed index in <lb/> minimis quoque rebus omnia antiquae consuetudinis monumenta <lb/> seruantium. <lb/> </div><div n='348'>Duae etiam ante portas eorum arcae iacent, altera qua liberorum, <lb/> altera qua seruorum corpora ad sepulturae locum plaustro deuehuntur <lb/> sine lamentatione, sine planctu. luctus funeris die domestico <lb/> sacrificio adhibitoque necessariorum conuiuio finitur: etenim quid <lb/> adtinet aut humano dolori indulgeri aut diuino numini inuidiam fieri, <lb/> quod inmortalitatem suam nobiscum partiri noluerit? <lb/> </div><div n='349'>Venenum cicuta temperatum in ea ciuitate publice custoditur, quod <lb/> datur ei, qui causas sescentis id enim senatus eius nomen est <lb/> exhibuit, propter quas mors sit illi expetenda, cognitione uirili <lb/> beniuolentia temperata, quae neque egredi uita temere patitur <lb/> --- sescentis PAc] scentis 'A'. --- <lb/> </div><div n='350'>et sapienter excedere cupienti celerem fati uiam praebet, ut uel <lb/> aduersa uel prospera nimis usis fortuna utraque enim finiendi <lb/> spiritus, illa, ne perseueret, haec, ne destituat, rationem praebuerit <lb/> - conprobato exitu terminetur. <lb/> </div><div n='351'>[II.6.8] Quam consuetudinem Massiliensium non in Gallia ortam, sed ex <lb/> Graecia translatam inde existimo, quod illam etiam in insula Cea <lb/> seruari animaduerti, quo tempore Asiam cum Sex. Pompeio petens Iulidem <lb/> oppidum intraui: forte enim euenit ut tunc summae dignitatis ibi <lb/> femina, sed ultimae iam senectutis, reddita ratione ciuibus cur <lb/> excedere uita deberet, ueneno consumere se destinarit mortemque suam <lb/> Pompei praesentia clariorem fieri magni aestimaret. <lb/> </div><div n='352'>nec preces eius uir ille, ut omnibus uirtutibus, ita humanitatis <lb/> quoque laude instructissimus, aspernari sustinuit. uenit itaque ad eam <lb/> facundissimoque sermone, qui ore eius quasi e beato quodam eloquentiae <lb/> fonte manabat, ab incepto consilio diu nequicquam reuocare conatus ad <lb/> ultimum propositum exequi passus est. <lb/> </div><div n='353'>quae nonagesimum annum transgressa cum summa et animi et corporis <lb/> sinceritate lectulo, quantum dinoscere erat, cotidiana consuetudine <lb/> cultius strato recubans et innixa cubito "tibi quidem" inquit, "Sex. <lb/> Pompei, dii magis quos relinquo quam quos peto gratias referant, quod <lb/> nec hortator uitae meae nec mortis spectator esse fastidisti. <lb/> </div><div n='354'>ceterum ipsa hilarem fortunae uultum semper experta, ne auiditate lucis <lb/> tristem intueri cogar, reliquias spiritus mei prospero fine, duas <lb/> filias et }crux{ uno nepotum gregem superstitem relictura permuto". <lb/> --- uno AL] unum G, una dett. --- <lb/> </div><div n='355'>cohortata deinde ad concordiam suos distributo eis patrimonio et <lb/> cultu suo sacrisque domesticis maiori filiae traditis poculum, in quo <lb/> uenenum temperatum erat, constanti dextera arripuit. <lb/> </div><div n='356'>tum defusis Mercurio delibamentis et inuocato numine eius, ut se <lb/> placido itinere in meliorem sedis infernae deduceret partem, cupido <lb/> haustu mortiferam traxit potionem ac sermone significans quasnam <lb/> subinde partes corporis sui rigor occuparet, cum iam uisceribus eum et <lb/> cordi imminere esset elocuta, filiarum manus ad supremum opprimendorum <lb/> oculorum officium aduocauit. nostros autem, tametsi nouo spectaculo <lb/> obstupefacti erant, suffusos tamen lacrimis dimisit. <lb/> </div><div n='357'>[II.6.9] Sed ut <ad> Massiliensium ciuitatem, unde in hoc <lb/> deuerticulum excessi, reuertar, intrare oppidum eorum nulli cum telo <lb/> licet, praestoque est qui id custodiae gratia acceptum exituro reddat, <lb/> ut hospitia sua, quemadmodum aduenientibus humana sunt, ita ipsis <lb/> quoque tuta sint. <lb/> </div><div n='358'>[II.6.10] Horum moenia egressis uetus ille mos Gallorum occurrit, <lb/> quos memoria proditum est pecunias mutuas, quae his apud inferos <lb/> redderentur, dare, quia persuasum habuerint animas hominum inmortales <lb/> esse. dicerem stultos, nisi idem bracati sensissent, quod palliatus <lb/> Pythagoras credidit. <lb/> </div><div n='359'>[II.6.11] Auara et feneratoria Gallorum philosophia, alacris et <lb/> fortis Cimbrorum et Celtiberorum, qui in acie gaudio exultabant <lb/> tamquam gloriose et feliciter uita excessuri, lamentabantur in morbo <lb/> quasi turpiter et miserabiliter perituri. <lb/> </div><div n='360'>Celtiberi etiam nefas esse ducebant proelio superesse, cum is <lb/> occidisset, pro cuius salute spiritum deuouerant. laudanda utrorumque <lb/> [populorum] animi praesentia, quod et patriae incolumitatem fortiter <lb/> [tueri] et fidem amicitiae constanter praestandam arbitrabantur. <lb/> </div><div n='361'>[II.6.12] Thraciae uero illa natio merito sibi sapientiae laudem <lb/> uindicauerit, quae natales hominum flebiliter, exequias cum hilaritate <lb/> celebrans sine ullis doctorum praeceptis uerum condicionis nostrae <lb/> habitum peruidit. <lb/> </div><div n='362'>remoueatur itaque naturalis omnium animalium dulcedo uitae, quae <lb/> multa et facere et pati turpiter cogit, si ortu eius aliquanto <lb/> felicior ac beatior finis reperietur. <lb/> --- ortu ed.1651-1715] ea mortua 'A'. --- <lb/> </div><div n='363'>[II.6.13] Quocirca recte Lycii, cum his luctus incidit, muliebrem <lb/> uestem induunt, ut deformitate cultus commoti maturius stultum <lb/> proicere maerorem uelint. <lb/> </div><div n='364'>[II.6.14] Verum quid ego fortissimos hoc in genere prudentiae uiros <lb/> laudem? respiciantur Indorum feminae, quae, cum more patrio conplures <lb/> eidem nuptae esse soleant, mortuo marito in certamen iudiciumque <lb/> ueniunt, quam ex his maxime dilexerit. <lb/> </div><div n='365'>uictrix gaudio exultans deductaque a necessariis laetum prae <se> <lb/> ferentibus uultum coniugis se flammis superiacit et cum eo tamquam <lb/> felicissima crematur: superatae cum tristitia et maerore in uita remanent. <lb/> </div><div n='366'>protrahe in medium Cimbricam audaciam, adice Celtibericam fidem, <lb/> iunge animosam Thraciae }crux{ potentiam sapientiam, adnecte Lyciorum <lb/> in luctibus abiciendis callide quaesitam rationem, Indico tamen rogo <lb/> nihil eorum praeferes, quem uxor<ia> pietas in modum genialis tori <lb/> propinquae mortis secura conscendit. <lb/> </div><div n='367'>[II.6.15] Cui gloriae Punicarum feminarum, ut ex conparatione turpius <lb/> appareat, dedecus subnectam: Siccae enim fanum est Veneris, in quod se <lb/> matronae conferebant atque inde procedentes ad quaestum, dotis <lb/> corporis iniuria contrahebant, honesta nimirum tam inhonesto uinculo <lb/> coniugia iuncturae. <lb/> </div><div n='368'>[II.6.16] Nam Persarum admodum probabile institutum fuit, quod <lb/> liberos suos non prius aspiciebant <quam> septimum annum inplessent, <lb/> quo paruulorum amissionem aequiore animo sustinerent. <lb/> </div><div n='369'>[II.6.17] Ne Numidiae quidem reges uituperandi, qui more gentis suae <lb/> nulli mortalium osculum ferebant: quidquid enim in excelso fastigio <lb/> positum est, humili et trita consuetudine, quo sit uenerabilius, <lb/> uacuum esse conuenit. <lb/> </div><div n='370'>De disciplina militari. <lb/> </div><div n='371'>[II.7.praef.] Venio nunc ad praecipuum decus et ad stabilimentum <lb/> Romani imperii, salutari perseuerantia ad hoc tempus sincerum et <lb/> incolume seruatum, militaris disciplinae tenacissimum uinculum, in <lb/> cuius sinu ac tutela serenus tranquillusque beatae pacis status adquiescit. <lb/> </div><div n='372'>[II.7.1] P. Cornelius Scipio, cui deleta Karthago auitum cognomen <lb/> dedit, consul in Hispaniam missus, ut insolentissimos Numantinae urbis <lb/> spiritus superiorum ducum culpa nutritos contunderet, eodem momento <lb/> temporis, quo castra intrauit, edixit ut omnia ex his, quae uoluptatis <lb/> causa conparata erant, auferrentur ac summouerentur: <lb/> </div><div n='373'>nam constat tum maximum inde institorum et lixarum numerum cum duobus <lb/> milibus scortorum abisse. hac turpi atque erubescenda sentina <lb/> uacuefactus exercitus noster, qui paulo ante metu mortis deformi se <lb/> foederis ictu maculauerat, erecta et recreata uirtute acrem illam et animosam <lb/> Numantiam incendiis exustam ruinisque prostratam solo aequauit. <lb/> </div><div n='374'>itaque neglectae disciplinae militaris indicium Mancini miserabilis <lb/> deditio, seruatae merces speciosissimus Scipionis triumphus extitit. <lb/> </div><div n='375'>[II.7.2] Eius sectam Metellus secutus, cum exercitum in Africa <lb/> Iugurthino bello nimia Spuri Albini indulgentia corruptum consul <lb/> accepisset, omnibus imperii neruis ad reuocandam pristinae disciplinam <lb/> militiae conisus est: <lb/> </div><div n='376'>nec singulas partes adprehendit, sed totam continuo in suum statum <lb/> redegit: protinus namque lixas e castris submouit cibumque coctum <lb/> uenalem proponi uetuit: in agmine neminem militum ministerio seruorum <lb/> iumentorumque, ut arma sua et alimenta ipsi ferrent, uti passus est: <lb/> </div><div n='377'>castrorum subinde locum mutauit: eadem, tamquam Iugurtha semper <lb/> adesset, uallo fossaque aptissime cinxit. quid ergo restituta <lb/> continentia, quid repetita industria profecit? crebras scilicet <lb/> uictorias et multa tropaea peperit ex eo hoste, cuius tergum sub <lb/> ambitioso imperatore Romano militi uidere non contigerat. <lb/> </div><div n='378'>[II.7.3] Bene etiam illi disciplinae militari adfuerunt, qui <lb/> necessitudinum perruptis uinculis ultionem uindictamque laesae cum <lb/> ignominia domuum suarum exigere non dubitauerunt: <lb/> </div><div n='379'>nam P. Rupilius consul <eo bello, quod in Sicilia cum fugitiuis <lb/> gessit, Q. Fabium generum suum, quia neglegentia Tauromenitanam arcem <lb/> amiserat, prouincia iussit decedere.> [II.7.4] <C. Cotta consul> P. <lb/> Aurelium [filium] Pecuniolam sanguine sibi iunctum, quem obsidioni <lb/> Liparitanae ad auspicia repetenda Messanam transiturus praefecerat, <lb/> uirgis caesum militiae munere inter pedites fungi coegit, quod eius <lb/> culpa agger incensus, paene castra erant capta. <lb/> --- consul... consul] om. dett. --- <lb/> </div><div n='380'>[II.7.5] Q. etiam Fuluius Flaccus censor Fuluium fratrem consortem <lb/> legionem, in qua tribunus militum erat, iniussu consulis domum <lb/> dimittere ausum senatu mouit. }crux{ non digna exempla tam breuiter, <lb/> nisi maioribus urguerer, referrentur: <lb/> --- consortem legionem PAc] cohortem legionis 'A'. --- <lb/> </div><div n='381'>quid enim tam difficile factu quam copulatae societati generis et <lb/> imaginum deformem in patriam reditum indicere aut communioni nominis <lb/> ac familiae ueteris propinquitatis serie cohaerenti uirgarum <lb/> contumeliosa uerbera adhibere aut censorium supercilium aduersus <lb/> fraternam caritatem destringere? Dentur haec singula quamuis claris <lb/> ciuitatibus, abunde tamen gloria disciplinae militaris instructae uidebuntur: <lb/> </div><div n='382'>[II.7.6] at nostra urbs, quae omni genere mirificorum exemplorum <lb/> totum terrarum orbem repleuit, imperatorum proprio sanguine manantes <lb/> secures [habet], ne turbato militiae ordine uindicta deesset, ex <lb/> castris publice speciosas, priuatim lugubres duplici uultu recepit, <lb/> incerta gratulandi prius an adloquendi officio fungeretur. <lb/> --- adloquendi] =querendi= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='383'>igitur ego quoque haesitante animo uos, bellicarum rerum seuerissimi <lb/> custodes, Postumi Tuberte et Manli Torquate, memoria ac relatione <lb/> conplector, qui<a> animaduerto fore ut pondere laudis, quam meruistis, <lb/> obrutus magis inbecillitatem ingenii mei detegam quam uestram <lb/> uirtutem, sicut par est, repraesentem. <lb/> </div><div n='384'>tu namque, Postumi, dictator A. Postumium, quem ad generis <lb/> penetraliumque sacrorum successionem propagandam genueras, cuius <lb/> infantiae blandimenta sinu atque osculis foueras, quem puerum <lb/> litteris, quem iuuenem armis instruxeras, sanctum, fortem, amantem tui <lb/> pariter ac patriae, quia non tuo iussu, sed sua sponte <e> praesidio <lb/> progressus hostis fuderat, uictorem securi feriri iussisti et ad hoc <lb/> peragendum imperium paternae uocis ministerio sufficere ualuisti: nam <lb/> oculos tuos certum scio clarissima in luce tenebris offusos ingens <lb/> animi opus intueri nequiuisse. <lb/> </div><div n='385'>tu item, [postumi] Torquate, Latino bello consul filium, quod <lb/> prouocatus a Gemino Maecio duce Tusculanorum ad dimicandum te ignaro <lb/> descenderat, gloriosam uictoriam et speciosa spolia referentem abripi <lb/> ab lictore et in modum hostiae mactari iussisti, satius esse iudicans <lb/> patrem forti filio quam patriam militari disciplina carere. <lb/> </div><div n='386'>[II.7.7] Age, quanto spiritu putamus usum L. Quintium Cincinnatum <lb/> dictatorem eo tempore, quo deuictis Aequiculis et sub iugum missis L. <lb/> Minucium consulatum deponere coegit, quod castra eius idem hostes <lb/> obsederant? indignum enim maximo imperio credidit quem non sua uirtus, <lb/> sed fossa uallumque tutum praestiterat, cuique uerecundiae non fuerat <lb/> arma Romana metu trepida clausis portis contineri. <lb/> </div><div n='387'>ergo imperiosissimi xii fasces, penes quos senatus et equestris ordinis et <lb/> uniuersae plebis summum decus erat, quorumque nutu Latium ac totius Italiae <lb/> uires regebantur, contusi atque fracti dictatoriae se animaduersioni substrauerunt: <lb/> </div><div n='388'>ac, ne inulta foret laesa gloria militaris, consul delicti omnis <lb/> uindex punitus est. his, ut ita dicam, piaculis, Mars, imperii nostri <lb/> pater, ubi aliqua ex parte a tuis auspiciis degeneratum erat, numen <lb/> tuum propitiabatur, adfinium et cognatorum et fratrum nota, filiorum <lb/> strage, ignominiosa consulum eiuratione. <lb/> </div><div n='389'>[II.7.8] Eiusdem ordinis quod sequitur. Papirius dictator, cum <lb/> aduersus imperium eius Q. Fabius Rullianus magister equitum exercitum <lb/> in aciem eduxisset, quamquam fusis Samnitibus in castra redierat, <lb/> tamen neque uirtute eius neque successu neque nobilitate motus uirgas <lb/> expediri eumque nudari iussit. o spectaculum admirabile! <lb/> </div><div n='390'>et Rullianus et magister equitum et uictor scissa ueste spoliatoque <lb/> corpore lictorum se uerberibus lacerandum praebuit, ut in acie <lb/> exceptorum uulnerum nodosis ictibus cruore renouato uictoriarum, quas <lb/> modo speciosissimas erat adeptus, titulos respergeret. precibus deinde <lb/> suis exercitus occasionem Fabio confugiendi in urbem dedit, ubi <lb/> frustra senatus auxilium inplorauit: <lb/> </div><div n='391'>nihilo minus enim Papirius in exigenda poena perseuerauit. itaque <lb/> coactus est pater eius post dictaturam tertiumque consulatum rem ad <lb/> populum deuocare auxiliumque tribunorum plebi supplex pro filio petere. <lb/> </div><div n='392'>neque hac re seueritas Papiri refrenari potuit. ceterum, cum ab <lb/> uniuersis ciuibus et ipsis tribunis plebi rogaretur, testatus est se <lb/> poenam illam non Fabio, sed populo et tribuniciae concedere potestati. <lb/> </div><div n='393'>[II.7.9] L. quoque Calpurnius Piso consul, cum in Sicilia bellum <lb/> aduersus fugitiuos gereret et <C.> Titius equitum praefectus <lb/> [fugitiuorum] multitudine hostium circumuentus arma iis tradidisset, <lb/> his praefectum ignominiae generibus adfecit: iussit eum toga laciniis <lb/> abscisis amictum discinctaque tunica indutum nudis pedibus a mane in <lb/> noctem usque ad principia per omne tempus militiae adesse. <lb/> </div><div n='394'>interdixit etiam ei conuictum hominum usumque balnearum, turmasque <lb/> equitum, quibus praefuerat, ademptis equis in funditorum alas transcripsit. <lb/> </div><div n='395'>magnum profecto dedecus patriae pari sontium dedecore uindicatum est, <lb/> quoniam quidem id egit Piso, ut qui cupiditate uitae adducti cruce <lb/> dignissimis fugitiuis tropaea de se statuere concesserant libertatique <lb/> suae seruili manu flagitiosum inponi iugum non erubuerant, amarum <lb/> lucis usum experirentur mortemque, quam effeminate timuerant, <lb/> uiriliter optarent. <lb/> --- dedecore] =decore= (ip. Lippi Bigazzi) - ma gi� ed.1567-92. --- <lb/> </div><div n='396'>[II.7.10] Nec minus Pisone acriter Q. Metellus. qui, cum apud <lb/> <Con>trebiam res gereretur, conlocatas a se in quadam statione quinque <lb/> cohortes atque ex ea uiribus hostium depulsas repetere eandem <lb/> stationem e uestigio iussit, non quod speraret ab his amissum locum <lb/> recuperari posse, sed ut praeteritae culpam pugnae insequentis <lb/> certaminis manifesto periculo puniret. <lb/> --- Metellus PAc] Messius 'A'. --- <lb/> </div><div n='397'>edixit etiam ut, si quis ex his fugiens castra petisset, pro hoste <lb/> interficeretur. qua seueritate conpressi milites et corporibus <lb/> fatigatis et animis desperatione uitae inplicatis loci tamen <lb/> iniquitatem multitudinemque hostium superarunt. humanae igitur <lb/> inbecillitatis efficacissimum duramentum est necessitas. <lb/> </div><div n='398'>[II.7.11] In eadem prouincia Q. Fabius Maximus ferocissimae gentis <lb/> animos contundere et debilitare cupiens mansuetissimum ingenium suum <lb/> ad tempus deposita clementia [seueriore] uti seueritate coegit: <lb/> </div><div n='399'>omnium enim, qui ex praesidiis Romanorum ad hostes <trans>fugerant <lb/> captique erant, manus abscidit, ut trunca prae se brachia gestantes <lb/> metum defectionis reliquis inicerent. rebelles itaque manus a <lb/> corporibus suis distractae inque cruentato solo sparsae ceteris ne <lb/> idem committere auderent documento fuerunt. <lb/> </div><div n='400'>[II.7.12] Nihil mitius superiore Africano. is tamen ad firmandam <lb/> disciplinam militarem aliquid ab alienissima sibi crudelitate <lb/> amaritudinis mutuandum existimauit: si quidem deuicta Karthagine, cum <lb/> omnes, qui ex nostris exercitibus ad Poenos transierant, in suam potestatem <lb/> redegisset, grauius in Romanos quam in Latinos transfugas animaduertit: <lb/> </div><div n='401'>hos enim tamquam patriae fugitiuos crucibus adfixit, illos tamquam <lb/> perfidos socios securi percussit. non prosequar hoc factum ulterius, <lb/> et quia Scipionis est et quia Romano sanguini quamuis merito perpesso <lb/> seruile supplicium insultare non adtinet, cum praesertim transire ad <lb/> ea liceat, quae sine domestico uulnere gesta narrari possunt. <lb/> </div><div n='402'>[II.7.13] Nam posterior Africanus euerso Punico imperio exterarum <lb/> gentium transfugas in edendis populo spectaculis feris bestiis obiecit, <lb/> </div><div n='403'>[II.7.14] et L. Paulus Perse rege superato eiusdem generis et culpae <lb/> homines elephantis proterendos substrauit, utilissimo quidem exemplo, <lb/> si tamen acta excellentissimorum uirorum humiliter aestimare sine <lb/> insolentiae reprehensione permittitur: aspero enim et absciso <lb/> castigationis genere militaris disciplina indiget, quia uires armis <lb/> constant, quae ubi a recto tenore desciuerint, oppressura sunt, nisi <lb/> opprimantur. <lb/> </div><div n='404'>[II.7.15] Sed tempus est eorum quoque mentionem fieri, quae iam non a <lb/> singulis, uerum ab uniuerso senatu pro militari more obtinendo <lb/> defendendoque administrata sunt. <lb/> </div><div n='405'>L. Marcius tribunus militum, cum reliquias duorum exercituum Publi et <lb/> Gnaei Scipionum, quos arma Punica in Hispania absumpserant, dispersas <lb/> mira uirtute collegisset earumque suffragiis dux esset creatus, <lb/> senatui de rebus actis a se scribens in hunc modum orsus est: "L. <lb/> Marcius pro praetore". <lb/> </div><div n='406'>cuius honoris usurpatione uti eum patribus conscriptis non placuit, <lb/> quia duces a populo, non a militibus creari solerent. quo tempore tam <lb/> }crux{ iniusto, tam graui propter inmane rei publicae damnum etiam <lb/> tribunus militum adulandus erat, quoniam quidem ad statum totius <lb/> ciuitatis corrigendum unus suffecerat. <lb/> --- iniusto 'A'] angusto dett., maesto dett., onusto dett. --- <lb/> </div><div n='407'>Sed nulla clades, nullum meritum ualentius militari disciplina fuit. Succurrebat <lb/> enim illis quam animosa seueritate Tarentino bello maiores eorum usi fuissent, <lb/> </div><div n='408'>in quo quassatis et adtritis rei publicae uiribus, cum magnum captiuorum ciuium <lb/> suorum numerum a Pyrro rege ultro missum recepissent, decreuerunt ut ex iis, <lb/> qui equo meruerant, peditum numero militarent, qui pedites fuerant, in funditorum <lb/> auxilia transcriberentur, neue quis eorum intra castra tenderet, neue locum <lb/> extra adsignatum uallo aut fossa cingeret, neue tentorium ex pellibus haberet. <lb/> </div><div n='409'>recursum autem his ad pristinum militiae ordinem proposuerunt, si <lb/> quis bina spolia ex hostibus tulisset. quibus suppliciis conpressi ex <lb/> deformibus Pyrri munusculis acerrimi hostes extiterunt. Parem iram <lb/> senatus aduersus illos destrinxit, qui apud Cannas rem publicam deseruerant: <lb/> </div><div n='410'>nam cum eos grauitate decreti ultra mortuorum condicionem relegasset, <lb/> acceptis a M. Marcello litteris, ut eorum sibi opera ad expugnationem <lb/> Syracusarum uti liceret, rescripsit indignos esse qui in castra <lb/> reciperentur: ceterum se ei permittere ut faceret quod expedire rei <lb/> publicae iudicasset, dum ne quis ex his munere uacaret aut dono <lb/> militiae donaretur aut in Italiam, donec hostes in ea essent, <lb/> accederet. sic eneruis animos odisse uirtus solet. <lb/> </div><div n='411'>Age, quam grauiter senatus tulit quod Q. Petilium consulem fortissime <lb/> aduersus Ligures pugnantem occidere milites passi essent! legioni <lb/> neque stipendium anni procedere neque aera dari uoluit, quia pro <lb/> salute imperatoris hostium se telis non obtulerant. idque decretum <lb/> amplissimi ordinis speciosum et aeternum Petili monumentum extitit, <lb/> sub quo in acie morte, in curia ultione clari cineres eius adquiescunt. <lb/> </div><div n='412'>Consimili animo, cum ei Hannibal vi milium Romanorum, quae capta in <lb/> castris habebat, redimendorum potestatem fecisset, condicionem spreuit <lb/> memor tantam multitudinem armatorum iuuenum, si honeste mori <lb/> uoluisset, turpiter capi non potuisse. <lb/> </div><div n='413'>quorum nescio utrum maius dedecus fuerit quod patria spei an quod <lb/> hostis metus nihil in his reposuerit, }crux{ haec pro se, ille ne <lb/> aduersus se dimicarent parui ducendo. Sed cum aliquotiens senatus pro <lb/> militari disciplina seuere excubuerit, nescio an tum praecipue, cum <lb/> milites, qui Regium iniusto bello occupauerant mortuoque duce Iubellio <lb/> M. Caesium scribam eius sua sponte imperatorem delegerant, carcere inclusit, <lb/> --- Regium PAc] Regulum 'A'. <lb/> --- Iubellio P] Vibellio Ac, Bubillio AG, Bubilio L. --- <lb/> </div><div n='414'>ac M. Fuluio Flacco tribuno plebi denuntiante ne in ciues Romanos <lb/> aduersus morem maiorum animaduerteret, nihilo minus propositum <lb/> executus est. ceterum quo minore cum inuidia id perageretur, <lb/> quinquagenos per singulos dies uirgis caesos securi percuti iussit <lb/> eorumque corpora sepulturae mandari mortemque lugeri uetuit. <lb/> </div><div n='415'>[II.7.ext.1] Leniter hoc patres conscripti, si Karthaginiensium <lb/> senatus in militiae negotiis procurandis uiolentiam intueri uelimus, a <lb/> quo duces bella prauo consilio gerentes, etiam si prospera fortuna <lb/> subsecuta esset, cruci tamen suffigebantur, quod bene gesserant deorum <lb/> inmortalium adiutorio, quod male commiserant ipsorum culpae inputante. <lb/> </div><div n='416'>[II.7.ext.2] Clearchus uero Lacedaemoni<or>um dux egregio dicto <lb/> disciplinam militiae continebat, identidem exercitus sui auribus <lb/> inculcando a militibus imperatorem potius quam hostem metui debere. <lb/> </div><div n='417'>quo aperte denuntiabat futurum ut spiritum poenae inpenderent, quem <lb/> pugnae [acceptum ferre] dubitassent. idque a duce praecipi non <lb/> mirabantur maternarum blanditiarum memores, quibus exituri ad <lb/> proeliandum monebantur ut aut uiui cum armis in conspectum earum <lb/> uenirent aut mortui in armis referrentur. <lb/> </div><div n='418'>hoc intra domesticos parietes accepto signo Spartanae acies <lb/> dimicabant. sed aliena prospexisse tantum modo satis est, cum propriis <lb/> multoque uberioribus et felicioribus exemplis gloriari liceat. <lb/> </div><div n='419'>[II.8.praef.] Disciplina militaris acriter retenta principatum Italiae <lb/> Romano imperio peperit, multarum urbium, magnorum regum, <lb/> ualidissimarum gentium regimen largita est, fauces Pontici sinus <lb/> patefecit, Alpium Taurique montis conuulsa claustra tradidit, ortumque <lb/> e paruula Romuli casa totius terrarum orbis fecit columen. ex cuius <lb/> sinu quoniam omnes triumphi manarunt, sequitur ut de triumphandi iure <lb/> dicere incipiam. <lb/> </div><div n='420'>De iure triumphandi. <lb/> </div><div n='421'>[II.8.1] Ob leuia proelia quidam imperatores triumphos sibi decerni <lb/> desiderabant. quibus ut occurreretur, lege cautum est ne quis <lb/> triumpharet, nisi qui V milia hostium una acie cecidisset: non enim <lb/> numero, sed gloria triumphorum excelsius urbis nostrae futurum decus <lb/> maiores existimabant. <lb/> </div><div n='422'>ceterum ne tam praeclara lex cupiditate laureae oblitteraretur, legis <lb/> alterius adiutorio fulta est, quam L. Marcius et M. Cato tribuni plebei tulerunt: <lb/> poenam enim imperatoribus minatur, qui aut hostium occisorum in proelio aut <lb/> amissorum ciuium falsum numerum litteris senatui ausi essent referre, <lb/> </div><div n='423'>iubetque eos, cum primum urbem intrassent, apud quaestores urbanos <lb/> iurare de utroque numero uere ab iis senatui esse scriptum. <lb/> </div><div n='424'>[II.8.2] Post has leges iudicii illius tempestiua mentio <lb/> introducetur, in quo de iure triumphandi inter clarissimas personas et <lb/> actum et excussum est. C. Lutatius consul [catulus] et Q. Valerius <lb/> praetor circa Siciliam insignem Poenorum classem deleuerant. quo <lb/> nomine Lutatio consuli triumphum senatus decreuit. <lb/> --- consul catulus 'A'] consul PAc. --- <lb/> </div><div n='425'>cum autem Valerius sibi quoque eum decerni desideraret, negauit id <lb/> fieri oportere Lutatius, ne in honore triumphi minor potestas maiori <lb/> aequaretur, pertinaciusque progressa contentione Valerius sponsione <lb/> Lutatium prouocauit, ni suo ductu Punica classis esset oppressa, nec <lb/> dubitauit restipulari Lutatius. <lb/> </div><div n='426'>itaque iudex inter eos conuenit Atilius Calatinus, apud quem Valerius <lb/> in hunc modum egit, consulem ea pugna in lectica claudum iacuisse, se <lb/> autem omnibus imperatoriis partibus functum. <lb/> </div><div n='427'>tunc Calatinus, prius quam Lutatius causam suam ordiretur, "quaero" <lb/> inquit, "Valeri, a te, si dimicandum necne esset contrariis inter uos <lb/> sententiis dissedissetis, utrum quod consul an quod praetor imperasset <lb/> maius habiturum fuerit momentum." <lb/> </div><div n='428'>respondit Valerius non facere se controuersiam quin priores partes <lb/> consulis essent futurae. "age deinde" inquit Calatinus, "si diuersa <lb/> auspicia accepissetis, cuius magis auspicio staretur?" "item" <lb/> respondit Valerius "consulis". "iam hercules" inquit, "cum de imperio <lb/> et auspicio inter uos disceptationem susceperim, et tu utroque <lb/> aduersarium tuum superiorem fuisse fatearis, nihil est quod ulterius <lb/> dubitem. itaque, Lutati, quamuis adhuc tacueris, secundum te litem do". <lb/> </div><div n='429'>mirifice iudex, quod in manifesto negotio tempus teri passus non est: <lb/> probabilius Lutatius, quod ius amplissimi honoris constanter defendit: <lb/> sed ne Valerius quidem inprobe, quia fortis et prosperae pugnae ut non <lb/> legitimum ita }crux{ praemium petiit. <lb/> --- ita] ita debitum vel dignum se Ac. <lb/> --- petiit dett.] petit 'A'. --- <lb/> </div><div n='430'>[II.8.3] Quid facias Cn. Fuluio Flacco, qui tam expetendum aliis <lb/> triumphi honorem decretum sibi a senatu ob res bene gestas spreuit ac <lb/> repudiauit, nimirum }crux{ non plura praecerpens quam acciderunt? - <lb/> --- praecerpens 'A'] praecipiens dett. --- <lb/> </div><div n='431'>nam ut urbem intrauit, continuo quaestione publica adflictus exilio <lb/> multatus est, - ut, si quid religionis insolentia commisisset, poena <lb/> expiaret. <lb/> </div><div n='432'>[II.8.4] Sapientiores igitur Q. Fuluius, qui Capua capta, et L. <lb/> Opimius, qui Fregellanis ad deditionem conpulsis triumphandi <lb/> potestatem a senatu petierunt, uterque editis operibus magnificus, <lb/> </div><div n='433'>sed neuter petitae rei compos non quidem inuidia patrum <lb/> conscriptorum, cui numquam aditum in curiam esse uoluerunt, sed summa <lb/> diligentia obseruandi iuris, quo cautum erat ut pro aucto imperio, non <lb/> pro reciperatis quae populi Romani fuissent triumphus decerneretur: <lb/> </div><div n='434'>tantum enim interest adicias aliquid an detractum restituas, quantum <lb/> distat beneficii initium ab iniuriae fine. <lb/> </div><div n='435'>[II.8.5] Quin etiam ius, de quo loquor, sic custoditum est, ut P. <lb/> Scipioni ob reciperatas Hispanias, M. Marcello ob captas Syracusas <lb/> triumphus non decerneretur, quod ad eas res gerendas sine ullo erant <lb/> missi magistratu. <lb/> </div><div n='436'>probentur nunc cuiuslibet gloriae cupidi, qui ex desertis montibus <lb/> myoparonumque piraticis rostris laudis inopes laureae ramulos <lb/> festinabunda manu decerpserunt: Karthaginis imperio abrupta Hispania <lb/> et Siciliae caput abscisum, Syracusae, triumphalis iungere currus <lb/> nequiuerunt: et quibus uiris? <lb/> </div><div n='437'>Scipioni et Marcello, quorum ipsa nomina instar aeterni sunt <lb/> triumphi. sed clarissimos solidae ueraeque uirtutis auctores humeris <lb/> suis salutem patriae gestantes, etsi coronatos intueri senatus <lb/> cupiebat, iustiori tamen reseruandos laureae putauit. <lb/> </div><div n='438'>[II.8.6] His illud subnectam: moris est ab imperatore ducturo <lb/> triumphum consules inuitari ad cenam, deinde rogari ut uenire <lb/> supersedeant, ne quis eo die, quo ille triumpharit, maioris in eodem <lb/> conuiuio sit imperii. <lb/> </div><div n='439'>[II.8.7] Verum quamuis quis praeclaras res maximeque utiles rei <lb/> publicae ciuili bello gessisset, imperator tamen eo nomine appellatus <lb/> non est, neque ullae supplicationes decretae sunt, neque aut ouans aut <lb/> curru triumphauit, quia, ut necessariae istae, ita lugubres semper <lb/> existimatae sunt uictoriae utpote non externo, sed domestico partae cruore. <lb/> </div><div n='440'>itaque et Nasica Ti. Gracchum et }crux{ G. Metellus Opimi factiones <lb/> maesti trucidarunt. Q. Catulus M. Lepido collega suo cum omnibus <lb/> seditionis copiis }crux{ extinctoque tum moderatum prae se ferens <lb/> gaudium in urbem reuertit. Gaius etiam Antonius Catilinae uictor <lb/> abstersos gladios in castra retulit. <lb/> </div><div n='441'>L. Cinna et C. Marius hauserant quidem auidi ciuilem sanguinem, sed <lb/> non protinus ad templa deorum et aras tetenderunt. iam L. Sulla, qui <lb/> plurima bella ciuilia confecit, cuius crudelissimi et insolentissimi <lb/> successus fuerunt, cum consummata atque constructa potentia sua <lb/> triumphum duceret, ut Graeciae et Asiae multas urbes, ita ciuium <lb/> Romanorum nullum oppidum uexit. <lb/> --- constructa ed.Ald.1502-34] constricta 'A'. --- <lb/> </div><div n='442'>Piget taedetque per uulnera rei publicae ulterius procedere. lauream nec senatus <lb/> cuiquam dedit nec quisquam sibi dari desiderauit ciuitatis parte lacrimante. <lb/> </div><div n='443'>ceterum ad quercum pronae manus porriguntur, ubi ob ciues seruatos corona <lb/> danda est, qua postes Augustae domus sempiterna gloria triumphant. <lb/> --- postes AcG] potest A, potes L, nepotes Lc. --- <lb/> </div><div n='444'>De censoria nota. <lb/> </div><div n='445'>[II.9.praef.] Castrensis disciplinae tenacissimum uinculum et <lb/> militaris rationis diligens obseruatio admonet me ut ad censuram pacis <lb/> magistram custodemque transgrediar: nam ut opes populi Romani in <lb/> tantum amplitudinis imperatorum uirtutibus excesserunt, ita probitas <lb/> et continentia, censorio supercilio examinata, est opus effectu par bellicis laudibus: <lb/> </div><div n='446'>quid enim prodest foris esse strenuum, si domi male uiuitur? <lb/> expugnentur licet urbes, corripiantur gentes, regnis manus iniciantur, <lb/> nisi foro et curiae officium ac uerecundia sua constiterit, partarum <lb/> rerum caelo cumulus aequatus sedem stabilem non habebit. ad rem igitur <lb/> pertinet nosse atque adeo recordari acta censoriae potestatis. <lb/> </div><div n='447'>[II.9.1] Camillus et Postumius censores aera poenae nomine eos, qui <lb/> ad senectutem caelibes peruenerant, in aerarium deferre iusserunt, <lb/> iterum puniri dignos, si quo modo de tam iusta constitutione queri <lb/> sunt ausi, cum in hunc modum increparentur: <lb/> </div><div n='448'>"natura uobis quemadmodum nascendi, ita gignendi legem scribit, <lb/> parentesque uos alendo nepotum nutriendorum debito, si quis est pudor, <lb/> alligauerunt. accedit his quod etiam fortuna longam praestandi huiusce <lb/> muneris aduocationem estis adsecuti, cum interim consumpti sunt anni <lb/> uestri et mariti et patris nomine uacui. ite igitur et non odiosam <lb/> exsoluite stipem, utilem posteritati numerosae." <lb/> --- non odiosam (ip. Madvig)] nodosam 'A'. --- <lb/> </div><div n='449'>[II.9.2] Horum seueritatem M. Valerius Maximus et C. Iunius Brutus <lb/> Bubulcus censores consimili genere animaduersionis imitati sunt: L. <lb/> enim Annium senatu mouerunt, quod quam uirginem in matrimonium duxerat <lb/> repudiasset nullo amicorum [in] consilio adhibito. <lb/> </div><div n='450'>at hoc crimen nescio an superiore maius: illo nam<que> coniugalia <lb/> sacra spreta tantum, hoc etiam iniuriose tractata sunt. optimo ergo <lb/> iudicio censores indignum eum aditu curiae existimauerunt, <lb/> </div><div n='451'>[II.9.3] sicut Porcius Cato L. Flamininum, quem e numero senatorum <lb/> sustulit, quia in prouincia quendam damnatum securi percusserat <lb/> tempore supplicii ad arbitrium et spectaculum mulierculae, cuius amore <lb/> tenebatur, electo. et poterat inhiberi respectu consulatus, quem is <lb/> gesserat, atque auctoritate fratris eius Titi Flaminini. <lb/> --- Titi dett.] c. u. AL, cu. G. --- <lb/> </div><div n='452'>sed et censor <et> Cato, duplex seueritatis exemplum, eo magis illum <lb/> notandum statuit, quod amplissimi honoris maiestatem tam taetro <lb/> facinore inquinauerat nec pensi duxerat isdem imaginibus ascribi <lb/> meretricis oculos humano sanguine delectatos et regis Philippi <lb/> supplices manus. <lb/> --- et censor et dett.] et censor 'A'. --- <lb/> </div><div n='453'>[II.9.4] Quid de Fabrici Luscini censura loquar? narrauit omnis aetas <lb/> et deinceps narrabit ab eo Cornelium Rufinum duobus consulatibus et <lb/> dictatura speciosissime functum, quod X pondo uasa argentea <lb/> conparasset, perinde ac malo exemplo luxuriosum in ordine senatorio <lb/> retentum non esse. <lb/> </div><div n='454'>ipsae medius fidius mihi litterae saeculi nostri obstupescere <lb/> uidentur, cum ad tantam seueritatem referendam ministerium adcommodare <lb/> coguntur, ac uereri ne non nostrae urbis acta commemorare <lb/> existimentur: uix enim credibile est intra idem pomerium X pondo <lb/> argenti et inuidiosum fuisse censum et inopiam haberi contemptissimam. <lb/> </div><div n='455'>[II.9.5] M. autem Antonius et L. Flaccus censores Duronium senatu <lb/> mouerunt, quod legem de coercendis conuiuiorum sumptibus latam <lb/> tribunus plebi abrogauerat. mirifica notae causa: quam enim inpudenter <lb/> Duronius rostra conscendit illa dicturus: <lb/> </div><div n='456'>"freni sunt iniecti uobis, Quirites, nullo modo perpetiendi. alligati <lb/> et constricti estis amaro uinculo seruitutis: lex enim lata est, quae <lb/> uos esse frugi iubet. abrogemus igitur istud horridae uetustatis <lb/> rubigine obsitum imperium: etenim quid opus libertate, si uolentibus <lb/> luxu perire non licet?" <lb/> </div><div n='457'>[II.9.6] Age, par proferamus aequali iugo uirtutis honorumque <lb/> societate iunctum, instinctu autem aemulationis animo dissidens. <lb/> Claudius Nero Liuiusque Salinator, secundi Punici belli temporibus <lb/> firmissima rei publicae latera, quam destrictam simul egerunt <lb/> censuram! <lb/> --- instinctu ed.Ald.1502-34] instrictum AL, instructum G. <lb/> --- Claudius Nero G] c.l Naero AL. <lb/> --- Liuiusque dett.] L. Iulius Q. 'A'. --- <lb/> </div><div n='458'>nam cum equitum centurias recognoscerent et ipsi propter robur <lb/> aetatis etiam nunc eorum essent e numero, ut est ad Polliam uentum <lb/> tribum, praeco lecto nomine Salinatoris citandum necne sibi esset <lb/> haesitauit. quod ubi intellexit Nero, et citari collegam et equum <lb/> uendere iussit, quia populi iudicio damnatus esset. <lb/> </div><div n='459'>Salinator quoque eadem animaduersione Neronem persecutus est adiecta <lb/> causa, quod non sincera fide secum in gratiam redisset. quibus uiris <lb/> si quis caelestium significasset futurum ut eorum sanguis inlustrium <lb/> imaginum serie deductus in ortum salutaris principis nostri conflueret, <lb/> depositis inimicitiis artissimo se amicitiae foedere iunxissent, seruatam <lb/> ab ipsis patriam communi stirpi seruandam relicturi. <lb/> </div><div n='460'>Salinator uero quattuor atque XXX tribus inter aerarios referre non <lb/> dubitauit, <quod,> cum se damnassent, postea consulem et censorem <lb/> fecissent, praetexuitque causam, quia necesse esset eas alterutro <lb/> facto crimine temeritatis aut periurii teneri. unam tantum modo <lb/> tribuum Maeciam uacuam nota reliquit, quae eum suffragiis suis ut non <lb/> damnatione, ita ne honore quidem dignum iudicauerat. <lb/> --- quod Ac] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='461'>quam putemus constantis et praeualidi illum ingenii fuisse, qui neque <lb/> tristi iudiciorum exitu conpelli neque honorum magnitudine adduci <lb/> potuit quo se blandiorem in administratione rei publicae gereret? <lb/> </div><div n='462'>[II.9.7] Equestris quoque ordinis bona magnaque pars cccc iuuenes <lb/> censoriam notam patiente animo sustinuerunt, quos M'. Valerius et P. <lb/> Sempronius, quia in Sicilia ad munitionum opus explicandum ire iussi <lb/> facere id neglexerant, equis publicis spoliatos in numerum aerariorum <lb/> retulerunt. <lb/> --- M'. ed.1567-92] M. 'A'P. <lb/> --- P. LG] L. PAc. --- <lb/> </div><div n='463'>[II.9.8] Turpis etiam metus censores summa cum seueritate poenam <lb/> exegerunt: M. enim Atilius Regulus et L. Furius Philus M. Metellum <lb/> quaestorem conpluresque equites Romanos, qui post infeliciter <lb/> commissam Cannensem pugnam cum eo abituros se Italia iurauerant, <lb/> dereptis equis publicis inter aerarios referendos curauerunt. <lb/> </div><div n='464'>eos <quo>que graui nota adfecerunt, qui cum in potestatem Hannibalis <lb/> uenissent, legati ab eo missi ad senatum de permutandis captiuis, <lb/> neque inpetrassent quod petebant, in urbe manserunt, quia et Romano <lb/> sanguini fidem praestare conueniens erat et M. Atilius Regulus censor <lb/> perfidiam notabat, cuius pater per summos cruciatus expirare quam <lb/> fallere Karthaginienses satius esse duxerat. iam haec censura ex foro <lb/> in castra transcendit, quae neque timeri neque decipi uoluit hostem. <lb/> </div><div n='465'>[II.9.9] Secuntur duo eiusdem generis exempla, eaque adiecisse satis <lb/> erit. <C.> Geta, cum a L. Metello et Cn. Domitio censoribus senatu <lb/> motus esset, postea censor factus est. item M. Valerius Messala <lb/> censoria nota perstrictus censoriam postmodum potestatem impetrauit. <lb/> </div><div n='466'>quorum ignominia uirtutem acuit: rubore enim eius excitati omnibus <lb/> uiribus incubuerunt, ut digni ciuibus uiderentur, quibus dari potius <lb/> quam obici censura deberet. <lb/> </div><div n='467'>De maiestate. <lb/> </div><div n='468'>[II.10.praef.] Est et illa quasi priuata censura, maiestas clarorum <lb/> uirorum, sine tribunalium fastigio, sine apparitorum ministerio potens <lb/> in sua amplitudine obtinenda: grato enim et iucundo introitu animis <lb/> hominum adlabitur admirationis praetexto uelata. quam recte quis <lb/> dixerit longum et beatum honorem esse sine honore. <lb/> </div><div n='469'>[II.10.1] Nam quid plus tribui potuit consuli quam est datum reo <lb/> Metello? qui cum causam repetundarum diceret tabulaeque eius ab <lb/> accusatore expostulatae ad nomen inspiciendum circa iudices ferrentur, <lb/> totum consilium ab earum contemplatione oculos auertit, ne de aliqua <lb/> re, quae in his relatae erant, uideretur dubitasse. <lb/> </div><div n='470'>non in tabulis, sed in uita Q. Metelli argumenta sincere <lb/> administratae prouinciae legenda sibi iudices crediderunt, indignum <lb/> rati integritatem tanti uiri exigua cera et paucis litteris <lb/> per<pen>di. <lb/> </div><div n='471'>[II.10.2] Sed quid mirum, si debitus honos a ciuibus Metello tributus <lb/> est, quem superiori Africano etiam hostis praestare non dubitauit? si <lb/> quidem rex Antiochus bello, quod cum Romanis gerebat, filium eius a <lb/> militibus suis interceptum honoratissime excepit regiisque muneribus <lb/> donatum ultro et celeriter patri remisit, quamquam ab eo tum maxime <lb/> finibus imperii pellebatur. sed et rex <et> lacessitus maiestatem <lb/> excellentissimi uiri uenerari quam dolorem suum ulcisci maluit. <lb/> </div><div n='472'>Ad eundem Africanum in Liternina uilla se continentem conplures <lb/> praedonum duces uidendum eodem tempore forte confluxerunt. quos cum ad <lb/> uim faciendam uenire existimasset, praesidium domesticorum in tecto <lb/> conlocauit eratque in his repellendis et animo et apparatu occupatus. <lb/> --- Liternina AcLG] Literni PAc. --- <lb/> </div><div n='473'>quod ut praedones animaduerterunt, dimissis militibus abiectisque <lb/> armis ianuae adpropinquant et clara uoce nuntiant Scipioni non uitae <lb/> eius hostes, sed uirtutis admiratores uenisse conspectum et congressum <lb/> tanti uiri quasi caeleste aliquod beneficium expetentes: proinde <lb/> securum se }crux{ nobis spectandum praebere ne grauetur. <lb/> </div><div n='474'>haec postquam domestici Scipioni retulerunt, fores reserari eosque <lb/> intromitti iussit. qui postes ianuae tamquam aliquam religiosissimam <lb/> aram sanctumque templum uenerati cupide Scipionis dexteram <lb/> adprehenderunt ac diu osculati positis ante uestibulum donis, quae <lb/> deorum inmortalium numini consecrari solent, laeti, quod Scipionem <lb/> uidisse contigisset, ad }crux{ lares reuerterunt. <lb/> </div><div n='475'>quid hoc fructu maiestatis excelsius, quid etiam iucundius? hostis <lb/> iram admiratione sui placauit, spectaculo praesentiae suae latronum <lb/> gestientis oculos uidit. delapsa caelo sidera hominibus si se <lb/> offerant, uenerationis amplius non recipient. <lb/> </div><div n='476'>[II.10.3] Et haec quidem uiuo Scipioni, illud autem Aemilio Paulo <lb/> exanimi contigit: nam cum exequiae eius celebrarentur ac forte tunc <lb/> principes Macedoniae legationis nomine Romae morarentur, funebri lecto <lb/> sponte sua sese subiecerunt. <lb/> </div><div n='477'>quod aliquanto maius uidebitur, si qui cognoscat lecti illius frontem <lb/> Macedonicis triumphis fuisse adornatam: quantum enim Paulo tribuerunt, <lb/> propter quem gentis suae cladium indicia per ora uulgi ferre non <lb/> exhorruerunt! <lb/> </div><div n='478'>quod spectaculum funeri speciem alterius triumphi adiecit: bis enim <lb/> te, Paule, Macedonia urbi nostrae inlustrem ostendit, incolumem <lb/> spoliis suis, fato functum umeris. <lb/> --- functum AcLc] fultum 'A'. --- <lb/> </div><div n='479'>[II.10.4] Ne fili quidem tui Scipionis Aemiliani, quem in adoptionem <lb/> dando duarum familiarum ornamentum esse uoluisti, maiestati parum <lb/> honoris tributum est, cum eum adulescentem admodum a Lucullo consule <lb/> petendi auxilii gratia ex Hispania in Africam missum Karthaginienses <lb/> et Masinissa rex de pace disceptatorem uelut consulem et imperatorem <lb/> habuerunt. <lb/> --- disceptatorem AL] disputatorem G. --- <lb/> </div><div n='480'>ignara quidem fatorum suorum Karthago: orientis enim illud iuuentae <lb/> decus deorum atque hominum indulgentia ad excidium eius alebatur, ut <lb/> superius cognomen Africanum capta, posterius euersa Corneliae genti <lb/> daret. <lb/> </div><div n='481'>[II.10.5] Quid damnatione, quid exilio miserius? atqui P. Rutilio <lb/> conspiratione publicanorum perculso auctoritatem adimere non <lb/> ualuerunt. cui Asiam petenti omnes prouinciae illius ciuitates legatos <lb/> secessum eius opperientes obuiam miserunt. exulare aliquis }crux{ loco <lb/> hoc aut triumphare iustius dixerit. <lb/> </div><div n='482'>[II.10.6] C. etiam Marius in profundum ultimarum miseriarum abiectus <lb/> ex ipso uitae discrimine beneficio maiestatis emersit: missus enim ad <lb/> eum occidendum in priuata domo Minturnis clausum seruus publicus <lb/> natione Cimber et senem et inermem et squalore obsitum strictum <lb/> gladium tenens adgredi non sustinuit et claritate uiri obcaecatus <lb/> abiecto ferro attonitus inde ac tremens fugit. <lb/> </div><div n='483'>Cimbrica nimirum calamitas oculos hominis praestrinxit, deuictaeque <lb/> gentis suae interitus animum comminuit, etiam dis inmortalibus <lb/> indignum ratis ab uno eius nationis interfici Marium, quam totam <lb/> deleuerat. <lb/> </div><div n='484'>Minturnenses autem maiestate illius capti conprehensum iam et <lb/> constrictum dira fati necessitate incolumem praestiterunt. nec fuit <lb/> eis timori asperrima Sullae uictoria, cum praesertim ipse Marius eos a <lb/> conseruando Mario absterrere posset. <lb/> </div><div n='485'>[II.10.7] M. quoque Porcium Catonem admiratio fortis ac sincerae <lb/> uitae adeo uenerabilem senatui fecit, ut, cum inuito C. Caesare <lb/> consule aduersus publicanos dicendo in curia diem traheret <et> ob id <lb/> iussu eius a lictore in carcerem duceretur, uniuersus senatus illum <lb/> sequi non dubitaret. quae res diuini animi perseuerantiam flexit. <lb/> --- et dett.] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='486'>[II.10.8] Eodem ludos Florales, quos Messius aedilis faciebat, <lb/> spectante populus ut mimae nudarentur postulare erubuit. quod cum ex <lb/> Fauonio amicissimo sibi una sedente cognosset, discessit e theatro, ne <lb/> praesentia sua spectaculi consuetudinem impediret. <lb/> --- cognosset] + Martiales nosses iocosae sacrum cum dulce flore cur in te atrum Cato seuere uenisti <lb/> an ideo tantum ueneras ut exires L, Martialis nosse iocose sacrum cum dulce flore festosque lusus et licentiam <lb/> uulgi cur in theatrum Cato seuere uenisti an ideo tantum ueneras ut exires G. --- <lb/> </div><div n='487'>quem abeuntem ingenti plausu populus prosecutus priscum morem iocorum <lb/> in scaenam reuocauit, confessus plus se maiestatis uni illi tribuere <lb/> quam sibi uniuerso uindicare. <lb/> </div><div n='488'>quibus opibus, quibus imperiis, quibus triumphis hoc datum est? <lb/> exiguum uiri patrimonium, astricti continentia mores, modicae <lb/> clientelae, domus ambitioni clausa, paterni generis una imago, minime <lb/> blanda frons, sed omnibus numeris perfecta uirtus. quae quidem effecit <lb/> ut quisquis sanctum et egregium ciuem significare uelit, sub nomine <lb/> Catonis definiat. <lb/> </div><div n='489'>[II.10.ext.1] Dandum est aliquid loci etiam alienigenis exemplis, ut <lb/> dometicis aspersa ipsa uarietate delectent. Harmodi et Aristogitonis, <lb/> qui Athenas tyrannide liberare conati sunt, effigies aeneas Xerxes ea <lb/> urbe deuicta in regnum suum transtulit. longo deinde interiecto <lb/> tempore Seleucus in pristinam sedem reportandas curauit. <lb/> </div><div n='490'>Rhodii quoque eas urbi suae adpulsas, cum in hospitium publice <lb/> inuitassent, sacris etiam <in> puluinaribus conlocauerunt. nihil hac <lb/> memoria felicius, quae tantum uenerationis in tam paruulo aere <lb/> possidet. <lb/> </div><div n='491'>[II.10.ext.2] Quantum porro honoris Athenis Xenocrati, sapientia <lb/> pariter ac sanctitate claro, tributum est! cum testimonium dicere coactus ad <lb/> aram accessisset, ut more eius ciuitatis iuraret omnia se uere retulisse, <lb/> </div><div n='492'>uniuersi iudices consurrexerunt proclamaruntque ne ius iurandum <lb/> diceret, quodque sibimet ipsis postmodum dicendae sententiae loco <lb/> remissuri non erant, sinceritati eius concedendum existimarunt. <lb/> </div><div n='493'>De indole. <lb/> De fortitudine. <lb/> De patientia. <lb/> Qui humili loco nati clari euaserunt. <lb/> Qui a parentibus claris degenerauerunt. <lb/> De fiducia sui. <lb/> De constantia. <lb/> </div><div n='494'>De indole. <lb/> </div><div n='495'>[III.praef.] Adtingam quasi cunabula quaedam et elementa uirtutis, <lb/> animique procedente tempore ad summum gloriae cumulum peruenturi certo <lb/> cum indolis experimento datos gustus referam. <lb/> </div><div n='496'>[III.1.1] Aemilius Lepidus puer etiam tum progressus in aciem hostem <lb/> interemit, ciuem seruauit. cuius tam memorabilis operis index est in <lb/> Capitolio statua bullata et incincta praetexta senatus consulto posita: <lb/> </div><div n='497'>iniquum enim putauit eum honori nondum tempestiuum uideri, qui iam <lb/> uirtuti maturus fuisset. prae<cu>currit igitur Lepidus aetatis <lb/> stabilimentum fortiter faciendi celeritate duplicemque laudem e <lb/> proelio retulit, cuius eum uix spectatorem anni esse patiebantur: <lb/> </div><div n='498'>arma enim infesta et destricti gladii et discursus telorum et <lb/> aduentantis equitatus fragor et concurrentium exercituum impetus <lb/> iuuenibus quoque aliquantum terroris incutit, inter quae gentis <lb/> Aemiliae pueritia coronam mereri, spolia rapere ualuit. <lb/> </div><div n='499'>[III.1.2] Hic spiritus ne M. quidem Catonis pueritiae defuit: nam cum <lb/> in domo M. Drusi auunculi sui educaretur, et ad eum tribunum pl. <lb/> Latini de ciuitate inpetranda conuenissent, a Q. Poppedio Latii <lb/> principe, Drusi autem hospite, rogatus ut socios apud auunculum <lb/> adiuuaret, constanti uultu non facturum se respondit. <lb/> </div><div n='500'>iterum deinde ac saepius interpellatus in proposito perstitit. tunc <lb/> Poppedius in excelsam aedium partem leuatum abiecturum inde se, nisi <lb/> precibus obtemperaret, minatus est: nec hac re ab incepto moueri potuit. <lb/> </div><div n='501'>expressa est itaque illa uox homini: "gratulemur nobis, Latini et <lb/> socii, hunc esse tam paruum, quo senatore ne sperare quidem nobis <lb/> ciuitatem licuisset". tenero ergo animo Cato totius curiae grauitatem <lb/> percepit perseuerantiaque sua Latinos iura nostrae ciuitatis <lb/> adprehendere cupientes reppulit. <lb/> </div><div n='502'>Idem, cum salutandi gratia praetextatus ad Sullam uenisset et capita <lb/> proscriptorum in atrium adlata uidisset, atrocitate rei commotus <lb/> paedagogum suum nomine <Sarpedonem> interrogauit quapropter nemo <lb/> inueniretur, qui tam crudelem tyrannum occideret: cumque is non <lb/> uoluntatem hominibus, sed facultatem deesse, quod salus eius magno <lb/> praesidio militum custodiretur, respondisset, ut ferrum sibi daret <lb/> obsecrauit, adfirmando perfacile se eum interfecturum, quod in lecto <lb/> illius considere soleret. <lb/> </div><div n='503'>paedagogus et animum Catonis agnouit et propositum exhorruit eumque <lb/> postea ad Sullam excussum semper adduxit. nihil hoc admirabilius: puer <lb/> in officina crudelitatis deprehensum uictorem non extimuit tum maxime <lb/> consules, municipia, legiones, equestris ordinis maiorem partem <lb/> trucidantem. ipsum Marium illo loci statuisses, celerius aliquid de <lb/> sua fuga quam de Sullae nece cogitasset. <lb/> </div><div n='504'>[III.1.3] Cuius filium Faustum C. Cassius condiscipulum suum in <lb/> schola proscriptionem paternam laudantem ipsumque, cum per aetatem <lb/> potuisset, idem facturum minitantem colapho percussit. dignam manum, <lb/> quae publico parricidio se non contaminaret. <lb/> --- minitantem] =imitantem= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='505'>[III.1.ext.1] Et ut a Graecis aliquid, Alcibiades ille, cuius nescio <lb/> utrum bona an uitia patriae perniciosiora fuerint - illis enim ciues <lb/> suos decepit, his adflixit -, cum adhuc puer ad Periclen auunculum <lb/> suum uenisset eumque secreto tristem sedentem uidisset, interrogauit <lb/> quid ita tantam in uultu confusionem gereret. <lb/> </div><div n='506'>at illo dicente mandatu se ciuitatis propylaea Mineruae, quae sunt <lb/> ianuae arcis, aedificasse consumptaque in id opus ingenti pecunia non <lb/> inuenire quo pacto ministerii rationem redderet atque ideo conflictari, <lb/> "ergo" inquit "quaere potius quemadmodum rationem non reddas". <lb/> </div><div n='507'>itaque uir amplissimus et prudentissimus suo consilio defectus <lb/> puerili usus est atque id egit, ut Athenienses finitimo inplicati <lb/> bello rationibus exigendis non uacarent. sed uiderint Athenae utrum <lb/> Alcibiadem lamententur an glorientur, quoniam adhuc inter execrationem <lb/> hominis et admirationem dubio mentis iudicio fluctuatur. <lb/> </div><div n='508'>[III.2.praef.] Nos quia iam initia procursusque uirtutis patefecimus, <lb/> actum ipsum persequemur, cuius ponderosissima uis et efficacissimi <lb/> lacerti in fortitudine consistunt. <lb/> </div><div n='509'>De fortitudine. <lb/> </div><div n='510'>Nec me praeterit, conditor urbis nostrae, Romule, principatum hoc <lb/> tibi in genere laudis adsignari oportere. sed patere, obsecro, uno te <lb/> praecurri exemplo, cui et ipse aliquantum honoris debes, quia <lb/> beneficio illius effectum est ne tam praeclarum opus tuum Roma <lb/> dilaberetur. <lb/> </div><div n='511'>[III.2.1] Etruscis in urbem ponte sublicio inrumpentibus Horatius <lb/> Cocles extremam eius partem occupauit totumque hostium agmen, donec <lb/> post tergum suum pons abrumperetur, infatigabili pugna sustinuit atque, <lb/> ut patriam periculo inminenti liberatam uidit, armatus se in Tiberim misit. <lb/> </div><div n='512'>cuius fortitudinem dii immortales admirati incolumitatem sinceram ei <lb/> praestiterunt: nam neque altitudine deiectus quassatus[ue] nec pondere <lb/> armorum pressus nec ullo uerticis circuitu actus, ne telis quidem, <lb/> quae undique congerebantur, laesus tutum natandi euentum habuit. <lb/> </div><div n='513'>unus itaque tot ciuium, tot hostium in se oculos conuertit, stupentis <lb/> illos admiratione, hos inter laetitiam et metum haesitantis, unusque <lb/> duos acerrima pugna consertos exercitus, alterum repellendo, alterum <lb/> propugnando distraxit. <lb/> </div><div n='514'>denique unus urbi nostrae tantum scuto suo quantum Tiberis alueo <lb/> munimenti attulit. quapropter discedentes Etrusci dicere potuerunt: <lb/> Romanos uicimus, ab Horatio uicti sumus. <lb/> </div><div n='515'>[III.2.2] Immemorem me propositi mei Cloelia facit, paene eadem [enim] tempestate, <lb/> certe aduersus eundem hostem et in eodem Tiberi inclytum ausa facinus: <lb/> </div><div n='516'>inter ceteras enim uirgines obses Porsennae data hostium nocturno tempore custodiam <lb/> egressa equum conscendit celerique traiectu fluminis non solum obsidio se, sed etiam metu <lb/> patriam soluit, uiris puella lumen uirtutis praeferendo. <lb/> --- hostium (ip. Halm)] hosti 'A'. --- <lb/> </div><div n='517'>[III.2.3] Redeo nunc ad Romulum, qui ab Acrone Caeninensium rege ad <lb/> dimicandum prouocatus, quamquam et numero et fortitudine militum <lb/> superiorem se crederet, tutiusque erat toto cum exercitu quam solum in <lb/> aciem descendere, sua potissimum dextera omen uictoriae corripuit. nec <lb/> incepto eius fortuna defuit: <lb/> </div><div n='518'>occiso enim Acrone fusisque hostibus opima de eo spolia Ioui Feretrio <lb/> retulit. hactenus istud, quia publica religione consecrata uirtus <lb/> nulla priuata laudatione indiget. <lb/> </div><div n='519'>[III.2.4] Ab Romulo proximus Cornelius Cossus eidem deo spolia <lb/> consecrauit, cum magister equitum ducem Fidenatium in acie congressus <lb/> interemisset. magnus initio huiusce generis inchoatae gloriae Romulus: <lb/> Cosso quoque multum adquisitum est, quod imitari Romulum ualuit. <lb/> </div><div n='520'>[III.2.5] Ne M. quidem Marcelli memoriam ab his exemplis separare <lb/> debemus, in quo tantus uigor animi fuit, ut apud Padum Gallorum regem <lb/> ingenti exercitu stipatum cum paucis equitibus inuaderet, quem <lb/> protinus obtruncatum armis exuit eaque Ioui Feretrio dicauit. <lb/> </div><div n='521'>[III.2.6] Eodem et uirtutis et pugnae genere usi sunt T. Manlius <lb/> Torquatus et Valerius Coruinus et Aemilianus Scipio. hi etiam ultro <lb/> prouocatos hostium duces interemerunt, sed quia sub alienis auspiciis <lb/> rem gesserant, spolia Ioui Feretrio non posuerunt consecranda. <lb/> --- posuerunt AcLc] potuerunt 'A'. --- <lb/> </div><div n='522'>Idem Scipio Aemilianus, cum in Hispania sub Lucullo duce militaret <lb/> atque Intercatia, praeualidum oppidum, circumsederetur, primus moenia <lb/> eius conscendit. neque erat in eo exercitu quisquam aut nobilitate aut <lb/> animi indole aut futuris actis, cuius magis saluti parci et consuli deberet. <lb/> </div><div n='523'>sed tunc clarissimus quisque iuuenum pro amplificanda et tuenda <lb/> patria plurimum laboris ac periculi sustinebat, deforme sibi <lb/> existimans, quos dignitate praestaret, ab his uirtute superari. <lb/> ideoque Aemilianus hanc militiam aliis propter difficultatem <lb/> uitantibus sibi depoposcit. <lb/> </div><div n='524'>[III.2.7] Magnum inter haec fortitudinis exemplum antiquitas offert. <lb/> Romani Gallorum exercitu pulsi, cum se in Capitolium et in arcem <lb/> conferrent, inque his collibus morari omnes non possent, necessarium <lb/> consilium in plana parte urbis relinquendorum seniorum ceperunt, quo <lb/> facilius iuuentus reliquias imperii tueretur. <lb/> </div><div n='525'>ceterum ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore ciuitas <lb/> nostra uirtutis suae oblita est: defuncti enim honoribus apertis <lb/> ianuis in curulibus sellis cum insignibus magistratuum, quos <lb/> gesserant, sacerdotiorumque, quae erant adepti, consederunt, ut et <lb/> ipsi in occasu suo splendorem et ornamenta praeteritae uitae <lb/> retinerent et plebi ad fortius sustinendos casus suos <...>. <lb/> --- <...>] spat. G, splendorem... retinerent hic iterant A L, exemplum praeberent (vel darent) <lb/> vel (plebem...) animarent vel constantis animi documentum existerent dett., provocarent Gz. --- <lb/> </div><div n='526'>uenerabilis eorum aspectus primo hostibus fuit et nouitate rei et <lb/> magnificentia cultus et ipso audaciae genere commotis. sed quis <lb/> dubitaret quin et Galli et uictores illam admirationem mox in risum et <lb/> in omne contumeliae genus conuersuri essent? <lb/> </div><div n='527'>non expectauit igitur hanc iniuriae maturitatem M. Atilius, uerum <lb/> barbam suam permulcenti Gallo scipionem uehementi ictu capiti inflixit <lb/> eique propter dolorem ad se occidendum ruenti cupidius corpus obtulit. <lb/> </div><div n='528'>capi ergo uirtus nescit, patientiae dedecus ignorat, fortunae succumbere <lb/> omni fato tristius ducit, noua et speciosa genera interitus excogitat, si quisquam <lb/> interit, qui sic extinguitur. <lb/> --- patientiae dett.] patientia 'A'. --- <lb/> </div><div n='529'>[III.2.8] Reddendus est nunc Romanae iuuentuti debitus gloriae <lb/> titulus, quae C. Sempronio Atratino consule cum Volscis apud <lb/> Verruginem parum prospere dimicante, ne acies nostra iam inclinata <lb/> propelleretur, equis delapsa se ipsa <centuriauit atque in> hostium <lb/> exercitum inrupit. <lb/> --- centuriauit atque in] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='530'>quo demoto proximum tumulum occupauit effecitque ut omnis Volscorum <lb/> conuersus impetus legionibus nostris ad confirmandos animos salutare <lb/> laxamentum daret. itaque, cum iam de tropaeis statuendis cogitarent, <lb/> proelium nocte dirimente uictoresne an uicti discederent incerti <lb/> abierunt. <lb/> </div><div n='531'>[III.2.9] Strenuus ille quoque flos ordinis equestris, cuius mira <lb/> uirtute Fabius Maximus Rullianus magister equitum bello, quod aduersus <lb/> Samnites gerebatur, male commissi proelii crimine leuatus est: namque <lb/> Papirio Cursore propter auspicia repetenda in urbem proficiscente <lb/> castris praepositus ac uetitus in aciem exercitum ducere, nihilo minus <lb/> manus cum hoste, sed tam infeliciter quam temere conseruit: procul <lb/> enim dubio superabatur. <lb/> </div><div n='532'>ceterum optimae indolis iuuentus detractis equorum frenis uehementer <lb/> eos calcaribus stimulatos in aduersos Samnites egit obstinataque animi <lb/> praesentia extortam manibus hostium uictoriam et cum ea spem maximi <lb/> ciuis [rulliani] patriae restituit. <lb/> </div><div n='533'>[III.2.10] Qualis deinde roboris illi milites, qui uehementi ictu <lb/> remorum concitatam fuga Punicam <classem nantes lubricis pelagi quasi <lb/> cam>porum firmitate pedites in litus retraxerunt? <lb/> --- classem... camporum] porum 'A', classem nantes lubricis pelagi quasi camporum Ac. --- <lb/> </div><div n='534'>[III.2.11] Eiusdem temporis et notae miles, qui Cannensi proelio, quo <lb/> Hannibal magis uires Romanorum contudit quam animos fregit, cum ad <lb/> retinenda arma inutiles uulneribus manus haberet, spoliare se conantis <lb/> Numidae ceruicem conplexus os naribus et auribus corrosis deforme <lb/> reddidit inque plenis ultionis morsibus expirauit. <lb/> </div><div n='535'>sepone iniquum pugnae euentum, quantum interfectore fortior <lb/> interfectus! Poenus enim in uictoria obnoxius morienti solacio fuit, <lb/> Romanus in ipso fine uitae uindex sui extitit. <lb/> </div><div n='536'>[III.2.12] Militis hic in aduerso casu tam egregius uirilis animus, <lb/> quem relaturus sum imperatoris: P. enim Crassus cum Aristonico bellum <lb/> in Asia gerens a Thracibus, quorum is magnum numerum in praesidio <lb/> habebat, inter Elaeam et Zmyrnam exceptus, ne in dicionem eius <lb/> perueniret, dedecus arcessita ratione mortis effugit: uirgam enim, qua <lb/> ad regendum equum usus fuerat, in unius barbari oculum direxit. <lb/> </div><div n='537'>qui ui doloris accensus latus Crassi sica confodit, dumque se <lb/> ulciscitur, Romanum imperatorem maiestatis amissae turpitudine <lb/> liberauit. ostendit fortunae Crassus quam indignum uirum tam graui <lb/> contumelia adficere uoluisset, quoniam quidem iniectos ab ea libertati <lb/> suae miserabiles laqueos prudenter pariter ac fortiter rupit <lb/> donatumque se iam Aristonico dignitati suae reddidit. <lb/> </div><div n='538'>[III.2.13] Eodem mentis proposito usus est Scipio <Metellus>: namque <lb/> infeliciter Cn. Pompei generi sui defensis in Africa partibus classe <lb/> Hispaniam petens, cum animaduertisset nauem, qua uehebatur, ab <lb/> hostibus captam, gladio praecordia sua transuerberauit, ac deinde <lb/> prostratus in puppi quaerentibus Caesarianis militibus ubinam esset <lb/> imperator respondit "imperator se bene habet", tantumque eloqui <lb/> ualuit, quantum ad testandam animi fortitudinem aeternae laudi satis erat. <lb/> --- Scipio Metellus PAc] Scipio 'A'. --- <lb/> </div><div n='539'>[III.2.14] Tui quoque clarissimi excessus, Cato, Vtica monumentum <lb/> est, in qua ex fortissimis uulneribus tuis plus gloriae quam sanguinis <lb/> manauit: si quidem constantissime in gladium incumbendo magnum <lb/> hominibus documentum dedisti, quanto potior esse debeat probis <lb/> dignitas sine uita quam uita sine dignitate. <lb/> </div><div n='540'>[III.2.15] Cuius filia minime muliebris animi. quae, cum Bruti uiri <lb/> sui consilium, quod de interficiendo ceperat Caesare, ea nocte, quam <lb/> dies taeterrimi facti secutus est, cognosset, egresso cubiculum Bruto <lb/> cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque <lb/> uelut forte elapso se uulnerauit. <lb/> </div><div n='541'>clamore deinde ancillarum in cubiculum reuocatus Brutus obiurgare eam <lb/> coepit, quod tonsoris praeripuisset officium. cui secreto Porcia "non <lb/> est hoc" inquit "temerarium factum meum, sed in tali statu nostro <lb/> amoris mei erga te certissimum indicium: experiri enim uolui, si tibi <lb/> propositum parum ex sententia cessisset, quam aequo animo me ferro <lb/> essem interemptura". <lb/> </div><div n='542'>[III.2.16] Felicior progenie sua superior Cato, a quo Porciae <lb/> familiae principia manarunt. qui cum ab hoste in acie uehementer <lb/> }crux{ paruulo peteretur, uagina gladius eius elapsus decidit. <lb/> --- paruulo 'A'] uehementi tragula vel uehementis proelii Ac. --- <lb/> </div><div n='543'>quem subiectum proeliantium globo atque undique hostilibus pedibus <lb/> circumdatum postquam abesse sibi animaduertit, adeo constanti animo in <lb/> suam potestatem redegit, ut illum non periculo oppressus rapere, sed <lb/> metu uacuus sumere uideretur. quo spectaculo adtoniti hostes postero <lb/> die ad eum supplices pacem petentes uenerunt. <lb/> </div><div n='544'>[III.2.17] Togae quoque fortitudo militaribus operibus inserenda est, <lb/> quia eandem laudem foro atque castris edita meretur. cum Ti. Gracchus <lb/> in tribunatu profusissimis largitionibus fauore populi occupato rem <lb/> publicam oppressam teneret palamque dictitaret interempto senatu omnia <lb/> per plebem agi debere, in aedem Fidei Publicae conuocati patres <lb/> conscripti a consule Mucio Scaeuola quidnam in tali tempestate <lb/> faciendum esset deliberabant, cunctisque censentibus ut consul armis <lb/> rem publicam tueretur, Scaeuola negauit se quicquam ui esse acturum. <lb/> </div><div n='545'>tum Scipio Nasica, "quoniam" inquit "consul, dum iuris ordinem <lb/> sequitur, id agit, ut cum omnibus legibus Romanum imperium corruat, <lb/> egomet me priuatus uoluntati uestrae ducem offero", <lb/> </div><div n='546'>ac deinde laeuam manum <im>a parte togae circumdedit sublataque <lb/> dextra proclamauit: "qui rem publicam saluam esse uolunt me <lb/> sequantur", eaque uoce cunctatione bonorum ciuium discussa Gracchum <lb/> cum scelerata factione quas merebatur poenas persoluere coegit. <lb/> --- manum ima parte (ip. Kempf)] manum aparte AL, manum aperte G, manum parte PAc. --- <lb/> </div><div n='547'>[III.2.18] Item, cum tr. pl. Saturninus et praetor Glaucia et Equitius <lb/> designatus tr. pl. maximos in ciuitate nostra seditionum motus excitauissent, nec <lb/> quisquam se populo concitato opponeret, primum M. Aemilius Scaurus C. Marium <lb/> consulatum sextum gerentem hortatus est ut libertatem legesque manu defenderet <lb/> --- Saturninus... tr. pl.] om. G. --- <lb/> </div><div n='548'>protinusque arma sibi adferri iussit. quibus allatis ultima senectute <lb/> confectum et paene dilapsum corpus induit spiculoque innixus ante <lb/> fores curiae constitit ac paruulis et extremis spiritus reliquiis ne <lb/> res publica expiraret effecit: praesentia enim animi sui senatum et <lb/> equestrem ordinem ad uindictam exigendam inpulit. <lb/> </div><div n='549'>[III.2.19] Sed ut armorum togaeque prius, nunc etiam siderum clarum <lb/> decus, diuum Iulium, certissimam uerae uirtutis effigiem, <lb/> repraesentemus, cum innumerabili multitudine et feroci impetu <lb/> Neruiorum inclinari aciem suam uideret, timidius pugnanti militi <lb/> scutum detraxit eoque tectus acerrime proeliari coepit. <lb/> </div><div n='550'>quo facto fortitudinem per totum exercitum diffudit labentemque belli <lb/> fortunam diuino animi ardore restituit. idem alio proelio legionis <lb/> Martiae aquiliferum ineundae fugae gratia iam conuersum faucibus <lb/> conprehensum in contrariam partem }crux{ detraxit dexteramque ad <lb/> hostem tendens "corsum tu" inquit "abis? illic sunt cum quibus <lb/> dimicamus". <lb/> --- ardore Ac] ordo AL, ordine G. --- <lb/> --- detraxit ALcG] retorsit P, =retraxit= ed.1651-1715, =detorsit= (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='551'>et manibus quidem unum militem, adhortatione uero tam acri omnium <lb/> legionum trepidationem correxit uincique paratas uincere docuit. <lb/> </div><div n='552'>[III.2.20] Ceterum ut humanae uirtutis actum exequamur, cum Hannibal <lb/> Capuam, in qua Romanus exercitus erat, obsideret, Vibius Accaus <lb/> Paelignae cohortis praefectus uexillum trans Punicum uallum proiecit, <lb/> se ipsum suosque conmilitones, si signo hostes potiti essent, <lb/> execratus, et ad id petendum subsequente cohorte primus impetum fecit. <lb/> --- Accaus P] Acceus 'A'. <lb/> --- uallum AcLcGc] bellum 'A'. --- <lb/> </div><div n='553'>quod ut Valerius Flaccus tribunus tertiae legionis aspexit, conuersus <lb/> ad suos "spectatores" inquit, "ut uideo, alienae uirtutis huc uenimus, <lb/> sed absit istud dedecus a sanguine nostro, ut Romani gloria cedere <lb/> Latinis uelimus. ego certe aut speciosam optans mortem aut felicem <lb/> audaciae exitum uel solus procurrere paratus sum". <lb/> --- cedere LcG] caedere AL. <lb/> --- uelimus AL] uelint G. <lb/> --- optans (ip. Kempf)] optaui 'A'. --- <lb/> </div><div n='554'>his auditis Pedanius centurio conuulsum signum dextra retinens "iam <lb/> hoc" inquit "intra hostile uallum mecum erit: proinde sequantur qui id <lb/> capi nolunt", et cum eo in castra Poenorum inrupit totamque secum <lb/> traxit legionem. <lb/> --- Pedanius P] Padanius 'A'. --- <lb/> </div><div n='555'>ita trium hominum fortis temeritas Hannibalem, paulo ante spe sua <lb/> Capuae potitorem, ne castrorum quidem suorum potentem esse passa est. <lb/> --- potitorem AcLc] potiorem AG, petitorem L. --- <lb/> </div><div n='556'>[III.2.21] Quorum uirtuti nihil cedit Q. Occius, qui propter <lb/> fortitudinem Achilles cognominatus est: nam ut reliqua eius opera non <lb/> exequar, abunde tamen duobus factis, quae relaturus sum, quantus <lb/> bellator fuerit cognoscetur. <lb/> </div><div n='557'>Q. Metello consuli legatus in Hispaniam profectus, Celtibericum sub <lb/> eo bellum gerens, postquam cognouit a quodam gentis huius iuuene se ad <lb/> dimicandum prouocari - erat autem illi forte prandendi gratia posita <lb/> mensa -, relicta ea arma sua extra uallum deferri equumque educi clam <lb/> iussit, ne a Metello inpediretur, et illum Celtiberum insolentissime <lb/> obequitantem consectatus interemit detractasque corpori eius exuuias <lb/> ouans laetitia in castra retulit. <lb/> </div><div n='558'>idem Pyrresum nobilitate ac uirtute omnes Celtiberos praestantem, cum <lb/> ab eo in certamen pugnae deuocatus esset, succumbere sibi coegit. nec <lb/> erubuit flagrantissimi pectoris iuuenis gladium ei suum et sagulum <lb/> utroque exercitu spectante tradere. ille uero etiam petiit ut hospitii <lb/> iure inter se iuncti essent, quando inter Romanos et Celtiberos pax <lb/> foret restituta. <lb/> </div><div n='559'>[III.2.22] Ne Acilium quidem praeterire possumus, qui, cum decumae <lb/> legionis miles pro C. Caesaris partibus maritima pugna proeliaretur, <lb/> abscisa dextra, quam Massiliensium naui iniecerat, laeua puppim <lb/> adprehendit nec ante dimicare destitit quam captam profundo mergeret. <lb/> quod factum parum iusta notitia patet. <lb/> </div><div n='560'>at Cynaegirum Atheniensem simili pertinacia in consectandis hostibus <lb/> usum uerbosa cantu laudum suarum Graecia omnium saeculorum memoriae <lb/> litterarum praeconio inculca<ui>t. <lb/> </div><div n='561'>[III.2.23] Classicam Acilii gloriam terrestri laude M. Caesius Scaeua <lb/> eiusdem imperatoris centurio subsecutus est: cum pro castello enim, <lb/> cui praepositus erat, dimicaret, Gnaeique Pompei praefectus Iustuleius <lb/> summo studio et magno militum numero ad }crux{ eum capiendum <lb/> niteretur, omnes, qui propius accesserant, interemit ac sine ullo <lb/> regressu pedis pugnans super ingentem stragem, quam ipse fecerat, <lb/> conruit. cuius capite, umero, femine saucio, oculo eruto, scutum c et <lb/> xx ictibus perfossum apparuit. <lb/> --- Iustuleius (ip. Halm)] iussu eius LG. <lb/> --- niteretus PAc] mitteretus LG. <lb/> --- c PAc] unum L, uno LcG. --- <lb/> </div><div n='562'>talis in castris diui Iuli disciplina milites aluit, quorum alter dextera, alter <lb/> oculo amisso hostibus inhaesit, ille post hanc iacturam uictor, hic ne hac <lb/> quidem iactura uictus. <lb/> </div><div n='563'>Tuum uero, Scaeui, inexuperabilem spiritum in utra parte rerum naturae <lb/> admiratione prosequar nescio, quoniam excellenti uirtute dubium reliquisti <lb/> inter undasne pugnam fortiorem edideris an in terra uocem miseris: <lb/> </div><div n='564'>bello namque, quo C. Caesar non contentus opera sua litoribus Oceani <lb/> claudere Britannicae insulae caelestis iniecit manus, cum quattuor <lb/> conmilitonibus rate transuectus in scopulum uicinum insulae, quam <lb/> hostium ingentes copiae obtinebant, postquam aestus regressu suo <lb/> spatium, quo scopulus et insula diuidebantur, in uadum transitu facile <lb/> redegit, ingenti multitudine barbarorum adfluente, ceteris rate ad <lb/> litus regressis solus immobilem stationis gradum retinens, undique <lb/> ruentibus telis et ab omni parte acri studio ad te inuadendum <lb/> nitentibus, quinque militum diurno proelio suffectura pila una dextera <lb/> hostium corporibus adegisti. <lb/> --- te inuadendum Ac] euadendum 'A', inuadendum Lc. --- <lb/> </div><div n='565'>ad ultimum destricto gladio audacissimum quemque modo umbonis <lb/> inpulsu, modo mucronis ictu depellens hinc Romanis, illinc Britannicis <lb/> oculis incredibili, nisi cernereris, spectaculo fuisti. <lb/> --- umbonis] =nimbi= (ip. DiVo). --- <lb/> </div><div n='566'>postquam deinde ira ac pudor cuncta conari fessos coegit, tragula <lb/> femur traiectus saxique pondere ora contusus, galea iam ictibus <lb/> discussa et scuto crebris foraminibus absumpto, profundo te credidisti <lb/> ac duabus loricis onustus inter undas, quas hostili cruore infe ceras, enasti, <lb/> </div><div n='567'>uisoque imperatore armis non amissis, sed bene inpensis, cum laudem <lb/> mere<re>ris, ueniam petisti, <quod sine scuto redisses,> magnus <lb/> proelio, sed maior disciplinae militaris memoria. itaque ab optimo <lb/> uirtutis aestimatore cum facta tum etiam uerba tua centurionatus <lb/> honore d<on>ata sunt. <lb/> </div><div n='568'>[III.2.24] Sed quod ad proeliatorum excellentem fortitudinem adtinet, <lb/> merito L. Sicci Dentati commemoratio omnia Romana exempla finierit, <lb/> cuius opera honoresque operum ultra fidem ueri excedere iudicari <lb/> possent, nisi ea certi auctores, inter quos M. Varro, monumentis suis <lb/> testata esse uoluissent. <lb/> </div><div n='569'>quem centies et uicies in aciem descendisse tradunt, eo robore animi <lb/> atque corporis utentem, ut maiorem semper uictoriae partem traxisse uideretur: <lb/> </div><div n='570'>sex et xxx spolia ex hoste retulisse, quorum in numero octo fuisse <lb/> <eorum>, cum quibus inspectante utroque exercitu ex prouocatione <lb/> dimicasset, xiiii ciues ex media morte raptos seruasse, v et xl <lb/> uulnera pectore excepisse, tergo cicatricibus uacuo: nouem triumphales <lb/> imperatorum currus secutum, totius ciuitatis oculos in se numerosa <lb/> donorum pompa conuertentem: <lb/> </div><div n='571'>praeferebantur enim aureae coronae octo, ciuicae xiiii, murales iii, <lb/> obsidionalis i, torques lxxxiii, armillae clx, hastae xviii, phalerae <lb/> xxv, ornamenta etiam legioni, nedum militi satis multa. <lb/> --- phalerae dett.] pharetrae 'A'. --- <lb/> </div><div n='572'>[III.2.ext.1] Ille quoque ex pluribus corporibus in unum magna cum <lb/> admiratione Calibus cruor confusus est. in quo oppido cum Fuluius <lb/> Flaccus Campanam perfidiam principes ciuitatis ante tribunal suum <lb/> capitali supplicio adficiendo uindicaret litterisque a senatu acceptis <lb/> finem poenae eorum statuere cogeretur, ultro se ei T. Iubellius Taurea <lb/> Campanus obtulit et quam potuit clara uoce <lb/> </div><div n='573'>"quoniam" inquit, "Fului, tanta cupiditate hauriendi sanguinis nostri <lb/> teneris, quid cessas in me cruentam securem destringere, ut gloriari <lb/> possis fortiorem aliquanto uirum quam ipse es tuo iussu esse <lb/> interemptum?" eo deinde [dicente] libenter id se fuisse facturum, nisi <lb/> senatus uoluntate inpediretur, adfirmante, <lb/> </div><div n='574'>"at me" inquit, "cui nihil patres conscripti praeceperunt, aspice, <lb/> oculis quidem tuis gratum, animo uero tuo maius opus edentem", <lb/> protinusque interfecta coniuge ac liberis gladio incubuit. quem illum <lb/> uirum putemus fuisse, qui suorum ac sua caede testari uoluit se Fuluii <lb/> crudelitatem suggillare quam senatus misericordia uti maluisse? <lb/> </div><div n='575'>[III.2.ext.2] Age, Darei quantus ardor animi! qui, cum sordida et <lb/> crudeli magorum tyrannide Persas liberaret unumque ex his obscuro loco <lb/> abiectum corporis pondere urgueret, praeclari operis socio plagam ei <lb/> inferre dubitanti, ne, dum magum petit, ipsum uulneraret, <lb/> </div><div n='576'>"tu uero" inquit "nihil est quod respectu mei timidius gladio utaris: <lb/> uel per utrumque illum agas licet, dum hic quam celerrime pereat". <lb/> </div><div n='577'>[III.2.ext.3] Hoc loci Leonidas nobilis Spartanus occurrit, cuius <lb/> proposito, opere, exitu nihil fortius: nam cum ccc ciuibus apud <lb/> Thermopylas toti Asiae obiectus grauem illum et mari et terrae Xerxen, <lb/> nec hominibus tantum terribilem, sed Neptuno quoque conpedes et caelo <lb/> tenebras minitantem, pertinacia uirtutis ad ultimam desperationem redegit. <lb/> </div><div n='578'>ceterum perfidia et scelere incolarum eius regionis [et] loci <lb/> opportunitate, qua plurimum adiuuabatur, spoliatus occidere dimicans <lb/> quam adsignatam sibi a patria stationem deserere maluit adeoque alacri <lb/> animo suos ad id proelium, quo perituri erant, cohortatus est, ut <lb/> diceret "sic prandete, conmilitones, tamquam apud inferos cenaturi". <lb/> </div><div n='579'>mors erat denuntiata: Lacedaemonii, perinde ac uictoria esset <lb/> promissa, dicto intrepidi paruerunt. <lb/> </div><div n='580'>[III.2.ext.4] Othryadae quoque pugna pariter ac morte }crux{ speciosa <lb/> Thyreatium laude quam spatio latius solum cernitur. qui sanguine suo <lb/> scriptis litteris dereptam hostibus uictoriam tantum non post fata sua <lb/> in sinum patriae cruento tropaei titulo retulit. <lb/> </div><div n='581'>[III.2.ext.5] Excellentissimos Spartanae uirtutis prouentus <lb/> mi<se>rabilis lapsus sequitur. Epaminondas, maxima Thebarum felicitas <lb/> idemque Lacedaemonis prima clades, cum uetustam eius urbis gloriam <lb/> inuictamque ad id tempus publicam uirtutem apud Leuctram et Mantineam <lb/> secundis proeliis contudisset, traiectus hasta, sanguine et spiritu <lb/> deficiens recreare se cocantes primum an clypeus suus saluus esset, <lb/> deinde an penitus fusi hostes forent interrogauit. <lb/> --- miserabilis Ac] mirabilis 'A'. --- <lb/> </div><div n='582'>quae postquam ex animi sententia conperit, "non finis" inquit, <lb/> "conmilitones, uitae meae, sed melius et }crux{ athius initium <lb/> aduenit: nunc enim uester Epaminondas nascitur, quia sic moritur. <lb/> --- athius AL] auctius G, aptius vel altius Ac. --- <lb/> </div><div n='583'>Thebas ductu et auspiciis meis caput Graeciae factas uideo, et fortis <lb/> et animosa ciuitas Spartana iacet armis nostris abiecta: amara <lb/> dominatione Graecia liberata est. orbus quoque, non tamen sine liberis <lb/> morior, quoniam mirificas filias Leuctram et Mantineam relinquo". <lb/> </div><div n='584'>e corpore deinde suo hastam educi iussit eoque uultu expirauit, quo, <lb/> si eum di inmortales uictoriis suis perfrui passi essent, sospes <lb/> patriae moenia intrasset. <lb/> --- uultu] uulnere 'A'. --- <lb/> </div><div n='585'>[III.2.ext.6] Ac ne Theramenis quidem Atheniensis in publica custodia <lb/> mori coacti parua mentis constantia, in qua xxx tyrannorum iussu <lb/> porrectam ueneni potionem non dubitanter hausit quodque ex ea <lb/> superfuerat iocabundus inlisum humo clarum edere sonum coegit <lb/> renidensque seruo publico, qui eam tradiderat, "Critiae" inquit <lb/> "propino: uide igitur ut hoc poculum ad eum continuo perferas". <lb/> </div><div n='586'>erat autem is ex xxx tyrannis crudelissimus. profecto supplicio est <lb/> se liberare tam facile supplicium perpeti. itaque Theramenes perinde <lb/> atque in domestico lectulo moriens uita excessit, inimicorum <lb/> existimatione punitus, suo iudicio finitus. <lb/> </div><div n='587'>[III.2.ext.7] Sed Theramenes a litteris et doctrina uirilitatem <lb/> traxit, Numantino uero Rhoetogeni ad consimilem uirtutem capessendam <lb/> quasi magistra gentis suae ferocitas extitit: perditis namque et <lb/> adflictis rebus Numantinorum, cum omnes ciues nobilitate, pecunia, <lb/> honoribus praestaret, uicum suum, qui in ea urbe speciosissimus erat, <lb/> contractis undique nutrimentis ignis incendit <lb/> </div><div n='588'>protinusque strictum gladium in medio posuit ac binos inter se <lb/> dimicare iussit, ut uictus incisa ceruice ardentibus tectis <lb/> superiaceretur. qui, cum tam forti lege mortis omnis absumpsisset, ad <lb/> ultimum se ipse flammis inmersit. <lb/> </div><div n='589'>[III.2.ext.8] Verum ut aeque populo Romano inimicae urbis excidium <lb/> referam, Karthagine capta uxor Hasdrubalis exprobrata ei impietate, <lb/> quod a Scipione soli sibi impetrare uitam contentus fuisset, dextra <lb/> laeuaque communes filios mortem non recusantis trahens incendio se <lb/> flagrantis patriae obiecit. <lb/> </div><div n='590'>[III.2.ext.9] Mulieris fortitudinis exemplo aeque fortem duarum <lb/> puellarum casum adiciam. cum pestifera seditione Syracusarum tota <lb/> regis Gelonis stirps euidentissimis exhausta cladibus ad unicam filiam <lb/> Harmoniam uirginem esset redacta et in eam certatim ab inimicis <lb/> impetus fieret, nutrix eius aequalem illi puellam regio cultu ornatam <lb/> hostilibus gladiis subiecit, quae, ne cum ferro quidem trucidaretur, <lb/> cuius esset condicionis [ediceret] proclamauit. <lb/> </div><div n='591'>admirata illius animum Harmonia [et] tantae fidei superesse non <lb/> sustinuit reuocatosque interfectores professa quaenam esset in caedem <lb/> suam conuertit. ita alteri tectum mendacium, alteri ueritas aperta <lb/> finis uitae fuit. <lb/> </div><div n='592'>De patientia. <lb/> </div><div n='593'>[III.3.praef.] Egregiis uirorum pariter ac feminarum operibus <lb/> fortitudo se oculis hominum subiecit patientiamque in medium procedere <lb/> hortata est, non sane infirmioribus radicibus stabilitam aut minus <lb/> generoso spiritu abundantem, sed ita similitudine iunctam, ut cum ea <lb/> uel ex ea nata uideri possit. <lb/> </div><div n='594'>[III.3.1] quid enim his, quae supra retuli, facto Mucii <lb/> conuenientius? cum a Porsenna rege Etruscorum urbem nostram graui ac <lb/> diutino bello urgueri aegre ferret, castra eius clam ferro cinctus <lb/> intrauit immolantemque ante altaria conatus occidere est. <lb/> </div><div n='595'>ceterum inter molitionem pii pariter ac fortis propositi oppressus <lb/> nec causam aduentus texit et tormenta quantopere contemneret mira <lb/> patientia ostendit: perosus enim, credo, dexteram suam, quod eius <lb/> ministerio in caede regis uti nequisset, iniectam foculo exuri passus <lb/> est. <lb/> </div><div n='596'>nullum profecto di inmortales admotum aris cultum adtentioribus <lb/> oculis uiderunt. ipsum quoque Porsennam oblitum periculi sui ultionem <lb/> suam uertere in admirationem coegit: <lb/> </div><div n='597'>nam "reuertere" inquit "ad tuos, Muci, et eis refer te, cum uitam <lb/> meam petieris, a me uita donatum". cuius clementiam non adulatus <lb/> Mucius tristior Porsennae salute quam sua laetior urbi se cum aeternae <lb/> gloriae cognomine Scaeuolae reddidit. <lb/> </div><div n='598'>[III.3.2] Pompei etiam probabilis uirtus, qui, dum legationis officio <lb/> fungitur, a <rege> Gentio interceptus, cum senatus consilia prodere <lb/> iuberetur, ardenti lucernae admotum digitum cremandum praebuit eaque <lb/> patientia regi simul et desperationem tormentis quicquam ex se <lb/> cognoscendi incussit et expetendae populi Romani amicitiae magnam <lb/> cupiditatem ingenerauit. <lb/> </div><div n='599'>ac ne plura huiusce generis exempla domi scrutando saepius ad <lb/> ciuilium bellorum detestandam memoriam progredi cogar, duobus Romanis <lb/> exemplis contentus, quae ut clarissimarum familiarum commendationem, <lb/> ita nullum publicum maerorem continent, externa subnectam. <lb/> --- maerorem Ac] memoriam LG. --- <lb/> </div><div n='600'>[III.3.ext.1] Vetusto Macedoniae more regi Alexandro nobilissimi <lb/> pueri praesto erant sacrificanti. e quibus unus turibulo arrepto ante <lb/> ipsum adstitit. in cuius brachium carbo ardens delapsus est. quo etsi <lb/> ita urebatur, ut adusti corporis eius odor ad circumstantium nares <lb/> perueniret, tamen et dolorem silentio pressit et brachium inmobile <lb/> tenuit, ne sacrificium Alexandri aut concusso turibulo impediret aut <lb/> edito gemitu re<li>gio<ne> aspergeret. <lb/> --- religione (ip. Foertsch)] regio 'A', regias aures Ac. --- <lb/> </div><div n='601'>rex, quo patientia pueri magis delectatus est, hoc certius <lb/> perseuerantiae experimentum sumere uoluit: consulto enim sacrificauit <lb/> diutius nec hac re eum proposito repulit. si huic miraculo Dareus <lb/> inseruisset oculos, scisset eius stirpis milites uinci non posse, <lb/> cuius infirmam aetatem tanto robore praeditam animaduertisset. <lb/> --- Dareus AL], Darius G. --- <lb/> </div><div n='602'>Est et illa uehemens et constans animi militia, litteris pollens, <lb/> uenerabilium doctrinae sacrorum antistes, philosophia. quae ubi <lb/> pectore recepta est, omni inhonesto atque inutili adfectu dispulso, <lb/> totum [in] solidae uirtutis munimento confirmat potentiusque metu <lb/> facit ac dolore. <lb/> --- omni dett.] homini 'A', hominem Ac. --- <lb/> </div><div n='603'>[III.3.ext.2] Incipiam autem <a> Zenone Eleate. qui cum esset in <lb/> dispicienda rerum natura maximae prudentiae inque excitandis ad <lb/> uigorem iuuenum animis promptissimus, praeceptorum fidem exemplo <lb/> uirtutis suae publicauit: <lb/> </div><div n='604'>patriam enim egressus, in qua frui secura libertate poterat, <lb/> Agrigentum miserabili seruitute obrutum petiit, tanta fiducia ingenii <lb/> ac morum suorum fretus, ut sperauerit et tyranno et Phalari uaesanae <lb/> mentis feritatem a se deripi posse. <lb/> </div><div n='605'>postquam deinde apud illum plus consuetudinem dominationis quam <lb/> consilii salubritatem ualere animaduertit, nobilissimos eius ciuitatis <lb/> adulescentes cupiditate liberandae patriae inflammauit. cuius rei cum <lb/> indicium ad tyrannum manasset, conuocato in forum populo torquere eum <lb/> uario cruciatus genere coepit subinde quaerens quosnam consilii <lb/> participes haberet. <lb/> </div><div n='606'>at ille neque eorum <quemquam> nominauit et proximum quemque ac <lb/> fidissimum tyranno suspectum reddidit increpitansque Agrigentinis <lb/> ignauiam ac timiditatem effecit ut subito mentis inpulsu concitati <lb/> Phalarim lapidibus prosternerent. <lb/> </div><div n='607'>senis ergo unius eculeo inpositi non supplex uox nec miserabilis <lb/> eiulatus, sed fortis cohortatio totius urbis animum fortunamque <lb/> mutauit. <lb/> </div><div n='608'>[III.3.ext.3] Eiusdem nominis philosophus, cum <a> Nearcho tyranno, <lb/> de cuius nece consilium inierat, torqueretur supplicii pariter atque <lb/> indicandorum gratia consciorum, doloris uictor, sed ultionis cupidus, <lb/> esse dixit quod secreto audire eum admodum expediret, <lb/> </div><div n='609'>laxatoque eculeo, postquam insidiis opportunum animaduertit, aurem <lb/> eius morsu corripuit nec ante dimisit quam et ipse uita et ille parte <lb/> corporis priuaretur. <lb/> </div><div n='610'>[III.3.ext.4] Talis patientiae aemulus Anaxarchus, cum a tyranno <lb/> Cypriorum Nicocreonte torqueretur nec ulla ui inhiberi posset quo <lb/> minus eum amarissimorum maledictorum uerberibus inuicem ipse <lb/> torqueret, ad ultimum amputationem linguae minitanti "non erit" <lb/> inquit, "effeminate adulescens, haec quoque pars corporis mei tuae dicionis", <lb/> </div><div n='611'>protinusque dentibus abscisam et conmanducatam linguam in os eius ira <lb/> patens expuit. multorum aures illa lingua et in primis Alexandri regis <lb/> admiratione sui adtonitas habuerat, dum terrae condicionem, habitum <lb/> maris, siderum motus, totius denique mundi naturam prudentissime et <lb/> facundissime expromit. <lb/> </div><div n='612'>paene tamen occidit gloriosius quam uiguit, quia tam forti fine <lb/> inlustrem professionis actum conprobauit, Anaxarchique }crux{ non <lb/> uitam modo deseruit, sed mortem reddidit clariorem. <lb/> --- non uitam modo deseruit 'A'] non uitam modo non deseruit vel vitam modo non deseruit dett., =declarauit= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='613'>[III.3.ext.5] In Theodoto quoque uiro grauissimo Hieronymus tyrannus <lb/> tortorum manus frustra fatigauit: rupit enim uerbera, fidiculas <lb/> laxauit, soluit eculeum, lamminas extinxit prius quam efficere potuit <lb/> ut tyrannicidii conscios indicaret. <lb/> </div><div n='614'>quin etiam satellitem, in quo totius dominationis summa quasi quodam <lb/> cardine uersabatur, falsa criminatione inquinando fidum lateri eius <lb/> custodem eripuit beneficioque patientiae non solum quae occulta <lb/> fuerunt texit, sed etiam tormenta sua ultus est. quibus Hieronymus, <lb/> dum inimicum cupide lacerat, amicum temere perdidit. <lb/> </div><div n='615'>[III.3.ext.6] Apud Indos uero patientiae meditatio tam obstinate <lb/> usurpari creditur, ut sint qui omne uitae tempus nudi exigant, modo <lb/> Caucasi montis gelido rigore corpora sua durantes, modo flammis sine <lb/> ullo gemitu obicientes. atque his haud parua gloria contemptu doloris <lb/> adquiritur titulusque sapientiae datur. <lb/> </div><div n='616'>[III.3.ext.7] Haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt, illud <lb/> tamen non minus admirabile seruilis animus cepit. seruus barbarus <lb/> Hasdrubalem, quod dominum suum occidisset grauiter ferens, subito <lb/> adgressus interemit, cumque conprehensus omni modo cruciaretur, <lb/> laetitiam tamen, quam ex uindicta ceperat, in ore constantissime retinuit. <lb/> </div><div n='617'>non ergo fastidioso aditu uirtus: excitata uiuida ingenia ad se <lb/> penetrare patitur neque haustum sui cum aliquo personarum discrimine <lb/> largum malignumue praebet, sed omnibus aequaliter exposita quid <lb/> cupiditatis potius quam quid dignitatis attuleris aestimat inque captu <lb/> bonorum suorum tibi ipsi pondus examinandum relinquit, ut quantum <lb/> subire animo sustinueris, tantum tecum auferas. <lb/> </div><div n='618'>Quo <e>uenit ut et humili loco nati ad summam dignitatem consurgant <lb/> et generosissimarum imaginum fetus in aliquod reuoluti dedecus <lb/> acceptam a maioribus lucem in tenebras conuertant. <lb/> </div><div n='619'>quae quidem planiora suis exemplis reddentur, ac prius de his ordiar, <lb/> quorum in meliorem statum facta mutatio splendidam relatu praebet <lb/> materiam. <lb/> </div><div n='620'>De his qui humili loco nati clari euaserunt. <lb/> </div><div n='621'>[III.4.1] Incunabula Tulli Hostili agreste tugurium cepit: eiusdem <lb/> adulescentia in pecore pascendo fuit occupata: ualidior aetas imperium <lb/> Romanum rexit et duplicauit: senectus excellentissimis <...> <lb/> decorata in altissimo maiestatis fastigio fulsit. <lb/> --- <...>] ornamentis Ac. --- <lb/> </div><div n='622'>[III.4.2] Verum Tullus etsi magnum admirabilis incrementi, domesticum <lb/> tamen exemplum est: Tarquinium autem ad Romanum imperium occupandum <lb/> fortuna in urbem nostram aduexit, alienum, quod }crux{ exactu, alieniorem, <lb/> quod ortum Corintho, fastidiendum, quod merca<to>re genitum, <lb/> erubescendum, quod etiam exule [demarato] natum patre. <lb/> --- exactu 'A'] exactum dett., =ex actu= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- mercatore AcLc] mercare AL. <lb/> --- exule AcLc] extule 'A'. <lb/> --- demarato natum 'A'] natum dett. --- <lb/> </div><div n='623'>ceterum tam prosperum condicionis suae euentum industria sua pro <lb/> inuidioso gloriosum reddidit: dilatauit enim fines, cultum deorum <lb/> nouis sacerdotiis auxit, numerum senatus amplificauit, equestrem <lb/> ordinem uberiorem reliquit, quaeque laudum eius consummatio est, <lb/> praeclaris uirtutibus effecit ne haec ciuitas paenitentiam ageret, <lb/> quod regem a finitimis potius mutuata esset quam de suis legisset. <lb/> --- industria sua dett.] industriosum 'A'. --- <lb/> </div><div n='624'>[III.4.3] In Tullio uero fortuna praecipue uires suas ostendit, <lb/> uernam huic urbi natum regem dando. cui quidem diutissime imperium <lb/> obtinere, quater lustrum condere, ter triumphare contigit. ad summam <lb/> autem unde processerit et quo peruenerit statuae ipsius titulus abunde <lb/> testatur seruili cognomine et regia appellationeperplexis. <lb/> --- lustrum] =lustro= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- condere, ter Lc] conderetur AG, condere Ac. --- <lb/> </div><div n='625'>[III.4.4] Miro gradu Varro quoque ad consulatum macellaria patris <lb/> taberna conscendit. et quidem fortuna parum duxit sordidissimae mercis <lb/> capturis alito duodecim fasces largiri, nisi etiam L. Aemilium Paulum <lb/> dedisset collegam. <lb/> --- sordidissimae] =sordidissime= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- alito G] salito AL, sallito Ac, solito Lc. --- <lb/> </div><div n='626'>atque ita se in eius sinum infudit ut, cum apud Cannas culpa sua <lb/> uires populi Romani exhausisset, Paulum, qui proelium committere <lb/> noluerat, occidere pateretur, illum in urbem incolumem reduceret. <lb/> </div><div n='627'>quin etiam senatum gratias ei agentem, quod redire uoluisset, ante <lb/> portas eduxit extuditque ut grauissimae cladis auctori dictatura <lb/> deferretur. <lb/> </div><div n='628'>[III.4.5] Non paruus consulatus rubor M. Perpenna est, utpote [quam] <lb/> consul ante quam ciuis, sed in bello gerendo utilior aliquanto rei <lb/> publicae Varrone imperator: regem enim Aristonicum cepit Crassianaeque <lb/> stragis punitor extitit, cum interim, cuius uita triumphauit, mors Papia lege damnata est: <lb/> --- quam AL] qui AcLcG, [quam] (ip. Eberhard). --- <lb/> </div><div n='629'>namque patrem illius, nihil ad se pertinentia ciuis Romani iura <lb/> conplexum Sabelli iudicio petitum redire in pristinas sedes coegerunt. <lb/> </div><div n='630'>ita M. Perpennae nomen adumbratum, falsus consulatus, caliginis <lb/> simile imperium, caducus triumphus, }crux{ aliena in urbe inprobe <lb/> peregrinatus est. <lb/> </div><div n='631'>[III.4.6] M. uero Porci Catonis incrementa publicis uotis expetenda <lb/> fuerunt, qui nomen suum Tusculi ignobile Romae nobilissimum reddidit: <lb/> ornata sunt enim ab eo litterarum Latinarum monumenta, adiuta <lb/> disciplina militaris, aucta maiestas senatus, prorogata familia, in <lb/> qua maximum decus posterior ortus est Cato. <lb/> </div><div n='632'>[III.4.ext.1] Sed ut Romanis externa iungamus, Socrates, non solum <lb/> hominum consensu, uerum etiam Apollinis oraculo sapientissimus <lb/> iudicatus, Phaenarete matre obstetrice et Sophronisco patre marmorario <lb/> genitus ad clarissimum gloriae lumen excessit. neque immerito: <lb/> --- Phaenarete (ip. Kempf)] Phanarete AcLg, Phanaretem A. <lb/> --- Sophronisco Gc] Sophonisci 'A'. --- <lb/> </div><div n='633'>nam cum eruditissimorum uirorum ingenia in disputatione caeca <lb/> uagarentur mensurasque solis ac lunae et ceterorum siderum loquacibus <lb/> magis quam certis argumentis explicare conarentur, totius etiam mundi <lb/> habitum conplecti auderent, primus ab his indoctis erroribus abductum <lb/> animum suum intima condicionis humanae et in secessu pectoris <lb/> repositos adfectus scrutari coegit, si uirtus per se ipsa aestimetur, <lb/> uitae magister optimus. <lb/> </div><div n='634'>[III.4.ext.2] Quem patrem Euripides aut quam matrem Demosthenes <lb/> habuerit ipsorum quoque saeculo ignotum fuit. alterius autem matrem <lb/> <holera, alterius patrem> cultellos uenditasse omnium paene doctorum <lb/> litterae locuntur. sed quid aut illius tragica aut huius oratoria ui clarius? <lb/> --- holera... patrem] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='635'>Qui a parentibus claris degenerauerunt. <lb/> </div><div n='636'>[III.5.praef.] Sequitur duplicis promissi pars adopertis inlustrium <lb/> uirorum imaginibus reddenda, quoniam quidem sunt referendi qui ab <lb/> earum splendore degenerauerunt, taeterrimis ignauiae ac nequitiae <lb/> sordibus inbuta nobilia portenta. <lb/> </div><div n='637'>[III.5.1] Quid enim monstro similius quam superioris Africani filius <lb/> Scipio, qui in tanta domestica gloria ortus a paruulo admodum regis <lb/> Antiochi praesidio capi sustinuit, cum ei uoluntaria morte absumi <lb/> satius fuerit quam inter duo fulgentissima cognomina patris et patrui, <lb/> altero [maiori] oppressa Africa iam parto, altero maiore ex parte <lb/> recuperata Asia surgere incipiente, manus uinciendas hosti tradere <lb/> eiusque beneficio precarium spiritum obtinere, de quo mox L. Scipio <lb/> speciosissimum deorum hominumque oculis subiecturus erat triumphum. <lb/> </div><div n='638'>Idem praeturae petitor candidam togam adeo turpitudinis maculis <lb/> obsolefactam in campum detulit, ut, nisi gratia Cicerei, qui patris <lb/> eius scriba fuerat, adiutus esset, honorem a populo impetraturus non <lb/> uideretur. quamquam quid interfuit utrum repulsam an sic adeptam <lb/> praeturam domum referret? <lb/> </div><div n='639'>quam cum propinqui ab eo pollui animaduerterent, id egerunt, ne aut <lb/> sellam ponere aut ius dicere auderet, insuperque e manu eius anulum, <lb/> in quo caput Africani sculptum erat, detraxerunt. dii boni, quas <lb/> tenebras e quo fulmine nasci passi estis! <lb/> </div><div n='640'>[III.5.2] Age Q. Fabi Maximi Allobrogi<ci> et ciuis et imperatoris <lb/> clarissimi filius Q. Fabius Maximus quam perditam luxuria uitam egit! <lb/> cuius ut cetera flagitia obliterentur, tamen abunde illo dedecore <lb/> mores nudari possunt, quod ei Q. Pompeius praetor urbanus paternis <lb/> bonis interdixit, neque in tanta ciuitate qui illud decretum <lb/> reprehenderet inuentus est: <lb/> --- Allobrogici dett.] Allobrogi 'A', Allobrogis PAc. --- <lb/> </div><div n='641'>dolenter enim homines ferebant pecuniam, quae Fabiae gentis splendori <lb/> seruire debebat, flagitiis dissici. ergo quem nimia patris indulgentia <lb/> heredem reliquerat publica seueritas exheredauit. <lb/> </div><div n='642'>[III.5.3] Possedit fauorem plebis Clodius Pulcher adhaerensque <lb/> Fuluianae stolae pugio militare decus muliebri imperio subiectum <lb/> habuit. quorum filius Pulcher, praeterquam quod eneruem et frigidam <lb/> iuuentam egit, perdito etiam amore uulgatissimae meretricis infamis <lb/> fuit mortisque erubescendo genere consumptus est: auide enim abdomine <lb/> deuorato foedae ac sordidae intemperantiae spiritum redditit. <lb/> --- Fuluianae dett.] Fulbianae 'A'. --- <lb/> </div><div n='643'>[III.5.4] Nam Q. quidem Hortensi, qui in maximo et ingeniosorum <lb/> ciuium et amplissimorum prouentu summum auctoritatis atque eloquentiae <lb/> gradum obtinuit, nepos Hortensius Corbio omnibus scortis abiectiorem <lb/> et obsceniorem uitam exegit, ad ultimumque lingua eius tam libidini <lb/> cunctorum inter lupanaria prostitit quam aui pro salute ciuium in foro <lb/> excubuerat. <lb/> --- ingeniosorum ed.1726] ingenuorum 'A'. --- <lb/> </div><div n='644'>[III.6.praef.] Animaduerto in quam periculosum iter processerim. itaque <lb/> me ipse reuocabo, ne, si reliqua eiusdem generis naufragia consectari <lb/> perseuerauero, aliqua inutili relatione inplicer. <lb/> </div><div n='645'>referam igitur pedem deformesque umbras in imo gurgite turpitudinis <lb/> suae iacere patiar: satius est enim narrare qui inlustres uiri in <lb/> cultu ceteroque uitae ritu aliqua ex parte nouando sibi indulserint. <lb/> </div><div n='646'>Qui ex illustribus viris in ueste aut cetero cultu licentius sibi <lb/> quam mos patrius permittebat indulserunt. <lb/> </div><div n='647'>[III.6.1] P. Scipio, cum in Sicilia augendo traiciendoque <exercitu> <lb/> in Africam opportunum quaerendo gradum Karthaginis ruinam animo <lb/> uolueret, inter consilia ac molitiones tantae rei operam gymnasio <lb/> dedit pallioque et crepidis usus <est>. nec hac re segniores Punicis <lb/> exercitibus manus intulit, <lb/> --- traiciendoque exercitu] traiciendoque in exercitu dett., exercitum traiciendoque PAc. <lb/> --- usus est dett.] usus 'A'. --- <lb/> </div><div n='648'>sed nescio an ideo alacriores, quia uegeta et strenua ingenia, quo <lb/> plus recessus sumunt, hoc uehementiores impetus edunt. crediderim <lb/> etiam fauorem eum sociorum uberiorem se adepturum existimasse, si <lb/> uictum eorum et sollemnes exercitationes conprobasset. <lb/> </div><div n='649'>ad quas tamen ueniebat, cum multum ac diu }crux{ fatigasset umeros et <lb/> cetera membra <ac> militari agitatione firmitatem suam probare <lb/> coegisset, consistebatque in his labor eius, in illis remissio laboris. <lb/> </div><div n='650'>[III.6.2] L. uero Scipionis statuam chlamydatam et crepidatam in <lb/> Capitolio cernimus. quo habitu uidelicet, quia aliquando usus erat, <lb/> effigiem suam formatam poni uoluit. <lb/> </div><div n='651'>[III.6.3] L. quoque Sulla, cum imperator esset, chlamydato sibi et <lb/> crepidato Neapoli ambulare deforme non duxit. <lb/> </div><div n='652'>[III.6.4] C. autem Duellius, qui primus naualem triumphum ex Poenis <lb/> retulit, quotienscumque <publice> epulatus erat, ad funalem cereum <lb/> praeeunte tibicine et fidicine a cena domum reuerti solitus est, <lb/> insignem bellicae rei successum nocturna celebratione testando. <lb/> --- publice P] om. 'A'. <lb/> --- epulatus ed.1651-1715] epulaturus. 'A'. --- <lb/> </div><div n='653'>[III.6.5] Nam Papirius quidem Masso, cum bene gesta re publica <lb/> triumphum a senatu non inpetrauisset, in Albano monte triumphandi et <lb/> ipse initium fecit et ceteris postea exemplum praebuit proque laurea <lb/> corona, cum alicui spectaculo interesset, myrtea usus est. <lb/> </div><div n='654'>[III.6.6] Iam C. Marii paene insolens factum: nam post Iugurthinum <lb/> Cimbricumque et Teutonicum triumphum cantharo semper potauit, quod <lb/> Liber pater Indicum ex Asia deducens triumphum hoc usus poculi genere <lb/> ferebatur, <ut> inter ipsum haustum uini uictoriae eius suas uictorias <lb/> conpararet. <lb/> </div><div n='655'>[III.6.7] M. autem Cato praetor M. Scauri ceterorumque reorum iudicia <lb/> nulla indutus tunica, sed tantum modo praetexta amictus egit. <lb/> </div><div n='656'>[III.7.praef.] Sed haec atque his similia uirtutis aliquid sibi in <lb/> consuetudine nouanda licentiae sumentis indicia sunt: illis autem, <lb/> quae deinceps subnectam, quantam sui fiduciam habere soleat <lb/> cognoscetur. <lb/> </div><div n='657'>De fiducia sui. <lb/> </div><div n='658'>[III.7.1] Publio et Gnaeo Scipionibus in Hispania cum maiore parte <lb/> exercitus acie Punica oppressis omnibusque prouinciae eius nationibus <lb/> Karthaginiensium amicitiam secutis, nullo ducum nostrorum illuc ad <lb/> corrigendam rem proficisci audente, <P.> Scipio quartum et uicesimum <lb/> agens annum iturum se pollicitus est. qua quidem fiducia populo Romano <lb/> salutis ac uictoriae spem dedit. <lb/> </div><div n='659'>[III.7.1a] Eademque in ipsa Hispania usus est: nam cum oppidum Badiam <lb/> circumsederet, tribunal suum adeuntis in aedem, quae intra moenia <lb/> hostium erat, uadimonia in posterum diem facere iussit <lb/> </div><div n='660'>continuoque urbe potitus et tempore et loco, quo praedixerat, sella <lb/> posita ius eis dixit. nihil hac fiducia generosius, nihil praedictione <lb/> uerius, nihil celeritate efficacius, nihil etiam dignitate dignius. <lb/> </div><div n='661'>[III.7.1b] Nec minus animosus minusue prosperus illius in Africam <lb/> transitus, in quam ex Sicilia exercitum senatu uetante transduxit, <lb/> quia, nisi plus in ea re suo quam patrum conscriptorum consilio <lb/> credidisset, secundi Punici belli finis inuentus non esset. <lb/> </div><div n='662'>[III.7.1c] Cui facto par illa fiducia, quod, postquam Africam <lb/> attigit, speculatores Hannibalis in castris deprehensos et ad se <lb/> perductos nec supplicio adfecit nec de consiliis ac uiribus Poenorum <lb/> percontatus est, <lb/> </div><div n='663'>sed circa omnis manipulos diligentissime ducendos curauit <lb/> interrogatosque an satis ea considerassent, quae speculari iussi <lb/> erant, prandio dato ipsis iumentisque eorum incolumes dimisit. quo tam <lb/> pleno fiduciae spiritu prius animos hostium quam arma contudit. <lb/> </div><div n='664'>[III.7.1d] Verum ut ad domestica eius eximiae fiduciae acta ueniamus, <lb/> cum a L. Scipione ex Antiochensi pecunia sestertii quadragies ratio in <lb/> curia reposceretur, prolatum ab eo librum, quo acceptae et expensae <lb/> summae continebantur refellique inimicorum accusatio poterat, discerpsit, <lb/> indignatus de ea re dubitari, quae sub ipso legato administrata fuerat. <lb/> --- prolatum... librum 'A'] prolato... libro AcGc. <lb/> --- discerpsit dett.] discessit 'A'. --- <lb/> </div><div n='665'>quin etiam in hunc modum egit: "non reddo, patres conscripti, aerario <lb/> uestro sestertii quadragies rationem, alieni imperii minister, quod <lb/> meo ductu meisque auspiciis bis milies sestertio uberius feci: neque <lb/> enim huc puto [eo] malignitatis uentum, ut de mea innocentia <lb/> quaerendum sit: <lb/> </div><div n='666'>nam cum Africam totam potestati uestrae subiecerim, nihil ex ea, quod <lb/> meum diceretur, praeter cognomen retuli. non me igitur Punicae, non <lb/> fratrem meum Asiaticae gazae auarum reddiderunt, sed uterque nostrum <lb/> inuidia magis quam pecunia locupletior est". <lb/> </div><div n='667'>tam constantem defensionem Scipionis uniuersus senatus conprobauit, <lb/> sicut illud factum, quod, cum ad necessarium rei publicae usum <lb/> pecuniam ex aerario promi opus esset, idque quaestores, quia lex <lb/> obstare uideretur, aperire non auderent, priuatus claues poposcit <lb/> patefactoque aerario legem utilitati cedere coegit. <lb/> </div><div n='668'>quam quidem ei fiduciam conscientia illa dedit, qua meminerat omnes <lb/> leges a se esse seruatas. <lb/> </div><div n='669'>[III.7.1e] Non fatigabor eiusdem facta identidem referendo, quoniam <lb/> ne ille quidem in consimili genere uirtutes edendo fatigatus est. diem <lb/> illi ad populum M. Naeuius tr. pl. aut, <ut> quidam memorant, duo <lb/> Petilii dixerant. quo ingenti frequentia in forum deductus rostra <lb/> conscendit capitique suo corona triumphali inposita <lb/> </div><div n='670'>"hoc ego" inquit, "Quirites, die Karthaginem magna spirantem leges <lb/> nostras accipere iussi: proinde aecum est uos mecum ire in Capitolium <lb/> supplicatum". <lb/> </div><div n='671'>speciosissimam deinde eius uocem aeque clarus euentus <secutus> est, <lb/> si quidem et senatum totum et uniuersum equestrem ordinem et cunctam <lb/> plebem Iouis optimi maximi puluinaria petens comitem habuit. restabat <lb/> ut tribunus apud populum sine populo ageret desertusque in foro cum <lb/> magno calumniae suae ludibrio solus moraretur. cuius deuitandi ruboris <lb/> causa in Capitolium processit deque accusatore Scipionis uenerator <lb/> factus est. <lb/> </div><div n='672'>[III.7.2] Auiti spiritus egregius successor Scipio Aemilianus, cum <lb/> urbem praeualidam obsideret, suadentibus quibusdam ut circa moenia <lb/> eius ferreos murices spargeret omniaque uada plumbatis tabulis <lb/> consterneret habentibus clauorum cacumina, ne subita eruptione hostes <lb/> in praesidia nostra impetum facere possent, respondit non esse eiusdem <lb/> et capere aliquos uelle et timere. <lb/> </div><div n='673'>[III.7.3] In quamcumque memorabilium partem exemplorum conuertor, <lb/> uelim nolimue, in cognomine Scipionum haeream necesse est: qui enim <lb/> licet hoc loci Nasicam praeterire, fidentis animi dicti[que] <lb/> clarissimum auctorem? annonae caritate increscente C. Curiatius tr. <lb/> pl. productos in contionem consules conpellebat ut de frumento emendo <lb/> adque id negotium explicandum mittendis legatis in curia referrent. <lb/> </div><div n='674'>cuius instituti minime utilis interpellandi gratia Nasica contrariam <lb/> actionem ordiri coepit. obstrepente deinde plebe "tacete, quaeso, <lb/> Quirites", inquit: "plus ego enim quam uos quid rei publicae expediat <lb/> intellego". qua uoce audita omnes pleno uenerationis silentio maiorem <lb/> auctoritatis eius quam suorum alimentorum respectum egerunt. <lb/> </div><div n='675'>[III.7.4] Liui quoque Salinatoris aeternae memoriae tradendus animus. <lb/> qui cum Hasdrubalem exercitumque Poenorum in Vmbria delesset et ei <lb/> diceretur Gallos ac Ligures ex acie sine ducibus et signis sparsos ac <lb/> palantes parua manu opprimi posse, respondit in hoc eis oportere <lb/> parci, ne hostibus tantae cladis domestici nuntii deessent. <lb/> </div><div n='676'>[III.7.5] Bellica haec praestantia animi, togata illa, sed <non> <lb/> minus laudabilis, quam P. Furius Philus consul in senatu exhibuit: Q. <lb/> enim Metellum Quintumque Pompeium consulares uiros, uehementes <lb/> inimicos suos, cupidam sibi profectionem in prouinciam Hispaniam, quam <lb/> sortitus erat, identidem exprobrantis, legatos secum illuc ire coegit: <lb/> --- praestantia (ip. Gertz)] praesentia 'A'. --- <lb/> </div><div n='677'>fiduciam non solum fortem, sed paene etiam temerariam, quae duobus <lb/> acerrimis odiis latera sua cingere ausa est usumque ministerii uix <lb/> tutum in amicis e sinu inimicorum petere sustinuit! <lb/> </div><div n='678'>[III.7.6] Cuius factum si cui placet, necesse est L. etiam Crassi, <lb/> qui apud maiores eloquentia clarissimus fuit, propositum non <lb/> displiceat: <lb/> </div><div n='679'>nam cum ex consulatu prouinciam Galliam obtineret atque in eam C. <lb/> Carbo, cuius patrem damnauerat, ad speculanda acta sua uenisset, non <lb/> solum eum inde non summouit, sed insuper locum ei in tribunali <lb/> adsignauit nec ulla de re nisi eo in consilium adhibito cognouit. <lb/> </div><div n='680'>itaque acer et uehemens Carbo nihil aliud Gallica peregrinatione <lb/> consecutus est quam ut animaduerteret sontem patrem suum ab <lb/> integerrimo uiro in exilium missum. <lb/> </div><div n='681'>[III.7.7] Cato uero superior saepe numero ab inimicis ad causae <lb/> dictionem uocatus nec ullo umquam crimine conuictus ad ultimum tantum <lb/> fiduciae in sua innocentia reposuit, ut ab his in quaestionem publicam <lb/> deductus Ti. Gracchum, a quo in administratione rei publicae ad multum <lb/> odium dissidebat, iudicem deposceret. qua quidem animi praestantia <lb/> pertinaciam eorum insectandi se inhibuit. <lb/> </div><div n='682'>[III.7.8] Eadem M. Scauri fortuna, aeque senectus longa ac robusta, <lb/> idem animus. qui cum pro rostris accusaretur, quod ab rege Mitridate <lb/> ob rem publicam prodendam pecuniam accepisset, causam suam ita egit: <lb/> "est enim inicum, Quirites, cum inter alios uixerim, apud alios me <lb/> rationem uitae reddere, sed tamen audebo uos, quorum maior pars <lb/> honoribus et actis meis interesse non potuit, interrogare: <lb/> </div><div n='683'>Varius Seuerus Sucronensis Aemilium Scaurum regia mercede corruptum <lb/> imperium populi Romani prodidisse ait, Aemilius Scaurus huic se <lb/> adfinem esse culpae negat: utri creditis?" cuius admiratione populus <lb/> conmotus Varium ab illa dementissima actione pertinaci clamore <lb/> depulit. <lb/> --- Sucronensis dett.] Vcronemsis A, Vcronenssis L, Veronensis G codd. uir. ill. <lb/> --- utri Ac] uti 'A'. --- <lb/> </div><div n='684'>[III.7.9] Contra M. Antonius ille disertus - non enim respuendo, sed <lb/> amplectendo causae dictionem quam innocens esset testatus est - <lb/> quaestor proficiscens in Asiam, Brundisium iam peruenerat, ubi <lb/> litteris certior incesti se postulatum apud L. Cassium praetorem, <lb/> cuius tribunal propter nimiam seueritatem scopulus reorum dicebatur, <lb/> cum id uitare beneficio legis Memmiae liceret, quae eorum, qui rei <lb/> publicae causa abessent, recipi nomina uetabat, in urbem tamen <lb/> recurrit. <lb/> </div><div n='685'>quo tam pleno fiduciae bonae consilio cum absolutionem celerem tum <lb/> profectionem honestiorem consecutus est. <lb/> --- quo tam dett.] quae uota 'A', quo Ac, =qua nota= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='686'>[III.7.10] Sunt et illa speciosa fiduciae publicae exempla: nam cum <lb/> eo bello, quod aduersus Pyrrum gerebatur, Karthaginienses c ac xxx <lb/> nauium classem in praesidium Romanis Ostiam ultro misissent, senatui <lb/> placuit legatos ad ducem eorum ire, qui dicerent populum Romanum bella <lb/> suscipere solere, quae suo milite gerere posset: proinde classem <lb/> Karthaginem reducerent. <lb/> --- speciosa... publicae ed.1651-1715] speciosae... publica 'A'. --- <lb/> </div><div n='687'>Idem post aliquot annos Cannensi clade exhaustis Romani imperii <lb/> uiribus supplementum in Hispaniam exercitu mittere ausus fecit ne <lb/> locus hostilium castrorum tum maxime Capenam portam armis Hannibale <lb/> pulsante minoris ueniret quam si illum Poeni non obtinerent. <lb/> </div><div n='688'>ita se gerere in aduersis rebus quid aliud est quam saeuientem <lb/> fortunam in adiutorium sui pudore uictam conuertere? <lb/> </div><div n='689'>[III.7.11] Magno spatio diuisus est a senatu ad poetam Accium <lb/> transitus. ceterum ut ab eo decentius ad externa transeamus, <lb/> producatur in medium. is Iulio Caesari amplissimo ac florentissimo <lb/> uiro in conlegium poetarum uenienti numquam adsurrexit, non maiestatis <lb/> eius inmemor, sed quod in conparatione communium studiorum aliquanto <lb/> se superiorem esse confideret. <lb/> </div><div n='690'>quapropter insolentiae crimine caruit, quia ibi uoluminum, non <lb/> imaginum certamina exercebantur. <lb/> </div><div n='691'>[III.7.ext.1] Ne Euripides quidem Athenis arrogans uisus est, cum <lb/> postulante [ui] populo ut ex tragoedia quandam sententiam tolleret <lb/> progressus in scaenam dixit se, ut eum doceret, non ut ab eo disceret, <lb/> fabulas conponere solere. <lb/> </div><div n='692'>laudanda profecto fiducia est, quae aestimationem sui certo pondere examinat, tantum <lb/> sibi adrogans, quantum a contemptu et insolentia distare satis est. <lb/> </div><div n='693'>itaque etiam quod Alcestidi tragico poetae respondit probabile. apud <lb/> quem cum quereretur quod eo triduo non ultra tres uersus maximo <lb/> inpenso labore deducere potuisset, atque is se centum perfacile <lb/> scripsisse gloriaretur, "sed hoc" inquit "interest, quod tui in <lb/> triduum tantum modo, mei uero in omne tempus sufficient": <lb/> </div><div n='694'>alterius enim fecundi cursus scripta intra primas memoriae metas <lb/> conruerunt, alterius cunctante stilo elucubratum opus per omne aeui <lb/> tempus plenis gloriae uelis feretur. <lb/> </div><div n='695'>[III.7.ext.2] Adiciam scaenae eiusdem exemplum. Antigenidas tibicen <lb/> discipulo suo magni profectus, sed parum feliciter populo se <lb/> adprobanti cunctis audientibus dixit "mihi cane et Musis", quia <lb/> uidelicet perfecta ars fortunae lenocinio defecta iusta fiducia non <lb/> exuitur, quamque se scit laudem mereri, eam si [eam] ab aliis non <lb/> impetrat, domestico tamen acceptam iudicio refert. <lb/> </div><div n='696'>[III.7.ext.3] Zeuxis autem, cum Helenam pinxisset, quid de eo opere <lb/> homines sensuri essent expectandum non putauit, sed protinus [se ad] <lb/> hos uersus adiecit: }greco{. adeone dextrae suae multum pictor <lb/> adrogauit, ut ea tantum formae conprehensum crederet, quantum aut Leda <lb/> caelesti partu edere aut Homerus diuino ingenio exprimere potuit? <lb/> --- protinus se ad LG] protinus Ac. <lb/> --- formae ed.Ald.1502-34] forma 'A'. --- <lb/> </div><div n='697'>[III.7.ext.4] Phidias quoque Homeri uersibus egregio dicto adlusit: <lb/> simulacro enim Iouis Olympii perfecto, quo nullum praestantius aut <lb/> admirabilius humanae }crux{ fabricae manus, interrogatus ab amico <lb/> quonam mentem suam dirigens uultum Iouis propemodum ex ipso caelo <lb/> petitum eboris liniamentis esset amplexus, illis se uersibus quasi <lb/> magistro usum respondit, }greco{. <lb/> --- fabricae] fabricate sunt Ac, manus sunt vel fecere vel fabricavere dett. --- <lb/> </div><div n='698'>[III.7.ext.5] Non patiuntur me tenuioribus exemplis diutius insistere <lb/> fortissimi duces. si quidem Epaminondas, cum ei ciues irati <lb/> sternendarum in oppido uiarum contumeliae causa curam mandarent, - <lb/> erat enim illud ministerium apud eos sordidissimum - sine ulla <lb/> cunctatione id recepit daturumque se operam ut breui speciosissimum <lb/> fieret adseuerauit. <lb/> </div><div n='699'>mirifica deinde procuratione abiectissimum negotium pro amplissimo <lb/> ornamento expetendum Thebis reddidit. <lb/> </div><div n='700'>[III.7.ext.6] Hannibal uero, cum apud regem Prusiam exularet <lb/> auctorque ei conmittendi proelii esset, atque is non idem sibi extis <lb/> portendi diceret, "ain tu?" inquit, "uitulinae carunculae quam <lb/> imperatori ueteri mauis credere?" si uerba numeres, breuiter et <lb/> abscise, si sensum aestimes, copiose et ualenter: <lb/> </div><div n='701'>Hispanias enim dereptas populo Romano et Galliarum ac Liguriae uires <lb/> in suam redactas potestatem et nouo transitu Alpium iuga patefacta et <lb/> Trasimennum lacum dira inustum memoria et Cannas, Punicae uictoriae <lb/> clarissimum monumentum, et Capuam possessam et Italiam laceratam ante <lb/> pedes hominis effudit uniusque hostiae iocineri longo experimento <lb/> testatam gloriam suam postponi aequo animo non tulit. <lb/> </div><div n='702'>et sane, quod ad exploranda bellica artificia aestimandosque <lb/> militaris ductus adtinebat, omnis foculos, omnis aras Bithyniae Marte <lb/> ipso iudice pectus Hannibalis praegrauasset. <lb/> --- aritificia (ip. Gelbcke)] sacrificia 'A'. --- <lb/> </div><div n='703'>[III.7.ext.7] Capax generosi spiritus illud quoque dictum regis <lb/> Cotyis: ut enim ab Atheniensibus ciuitatem sibi datam cognouit, "et <lb/> ego" inquit "illis meae gentis ius dabo". aequauit Athenis Thraciam, <lb/> ne uicissitudini talis beneficii imparem iudicando humilius de origine <lb/> sua sentire existimaretur. <lb/> </div><div n='704'>[III.7.ext.8] Nobiliter etiam uterque Spartanus, et qui increpitus a <lb/> quodam, quod in aciem claudus descenderet, pugnare, non sibi fugere <lb/> propositum esse respondit, et qui referente quodam sagittis Persarum <lb/> solem obscurari solere, "bene narras" inquit: "in umbra enim <lb/> proeliabimur". <lb/> </div><div n='705'>eiusdem uir urbis atque animi hospiti suo patriae muros excelsos <lb/> latosque ostendenti dixit, "si mulieribus istos conparastis, recte, si <lb/> uiris, turpiter". <lb/> </div><div n='706'>De constantia. <lb/> </div><div n='707'>[III.8.praef.] Ap<er>tum et animosum bonae fiduciae pectus emenso <lb/> quasi debitum opus superest constantiae repraesentatio: natura enim <lb/> sic conparatum est ut, quisquis se aliquid ordine ac recte mente <lb/> complexum confidit, uel iam gestum, si obtrectetur, acriter tueatur, <lb/> uel nondum editum, si interpelletur, sine ulla cunctatione ad effectum <lb/> perducat. <lb/> --- Apertum dett.] aptum 'A'. <lb/> --- repraesentatio: natura ed.1547-1606] reprehensione cura 'A', repraesentatione cura dett. --- <lb/> </div><div n='708'>[III.8.1] Sed dum exempla propositae rei persequor, latius mihi <lb/> circumspicienti ante omnia se Fului Flacci constantia offert. Capuam <lb/> fallacibus Hannibalis promissis Italiae regnum nefaria defectione <lb/> pacisci persuasam armis occupauerat. <lb/> </div><div n='709'>tam deinde culpae hostium iustus aestimator quam speciosus uictor <lb/> Campanum senatum impii decreti auctorem funditus delere constituit. <lb/> </div><div n='710'>itaque catenis onustum in duas custodias, Teanam Calenamque diuisit <lb/> consilium executurus, cum ea peregisset, quorum administrandorum <lb/> citerior esse necessitas uidebatur. <lb/> --- citerior (ip. Gertz)] celerior 'A'. --- <lb/> </div><div n='711'>rumore autem de senatus mitiore sententia orto, ne debitam poenam scelerati <lb/> effugerent, nocte admisso equo Teanum contendit interfectisque qui ibi adseruabantur <lb/> e uestigio Cales <est> transgressus perseuerantiae suae opus execut<ur>us et iam <lb/> deligatis ad palum hostibus litteras a patribus conscriptis nequiquam <lb/> salutaris Campanis accepit: <lb/> --- est transgressus (ed.1726)] transgressus 'A'. <lb/> --- executurus Lc] executus 'A', executus est Ac. --- <lb/> </div><div n='712'>in sinistra enim eas manu, sicut erant traditae, reposuit ac iusso <lb/> lictore lege agere tum demum aperuit, postquam illis obtemperari non <lb/> poterat. qua constantia uictoriae quoque gloriam antecessit, quia, si <lb/> eum intra se ipsam partita laude aestimes, maiorem punita Capua quam <lb/> capta reperias. <lb/> --- ipsam (ip. Kempf)] ipsum 'A'. --- <lb/> </div><div n='713'>[III.8.2] Atque ista quidem seueritatis, illa uero pietatis <lb/> constantia admirabilis, quam Q. Fabius Maximus infatigabilem patriae <lb/> praestitit. pecuniam pro captiuis Hannibali numerauerat, fraudatus ea <lb/> publice tacuit: dictatori ei magistrum equitum Minucium iure imperii <lb/> senatus aequauerat, silentium egit: <lb/> </div><div n='714'>conpluribus praeterea iniuriis lacessitus in eodem animi habitu <lb/> mansit nec umquam sibi rei publicae permisit irasci. tam perseuerans <lb/> in amore ciuium: quid? in bello gerendo nonne par eius constantia? <lb/> imperium Romanum Cannensi proelio paene destructum uix sufficere ad <lb/> exercitus conparandos uidebatur. <lb/> </div><div n='715'>itaque frustrari et eludere Poenorum impetus quam manum cum his tota <lb/> acie conserere melius ratus, plurimis conminationibus Hannibalis <lb/> inritatus, saepe etiam specie bene gerendae rei oblata numquam a <lb/> consilii salubritate ne parui quidem certaminis discrimine recessit, <lb/> quodque est difficillimum, ubique ira ac spe superior apparuit. <lb/> </div><div n='716'>ergo ut Scipio pugnando, ita hic non dimicando maxime ciuitati <lb/> nostrae succurrisse uisus est: alter enim celeritate sua Karthaginem <lb/> oppressit, alter cunctatione id egit, ne Roma opprimi posset. <lb/> </div><div n='717'>[III.8.3] C. etiam Pisonem mirifice et constanter turbulento rei <lb/> publicae statu egisse consulem narratione insequenti patebit. M. <lb/> Palicani seditiosissimi hominis pestiferis blanditiis praereptus <lb/> populi fauor consularibus comitiis summum dedecus admittere conabatur <lb/> amplissimum ei deferre imperium cupiens, cuius taeterrimis actis <lb/> exquisitum potius supplicium quam ullus honos debebatur. <lb/> </div><div n='718'>nec deerat consternatae multitudini furialis fax tribunicia, quae <lb/> temeritatem eius et ruentem comitaretur et languentem actionibus suis <lb/> inflammaret. in hoc miserando pariter atque erubescendo statu <lb/> ciuitatis tantum non manibus tribunorum pro rostris Piso conlocatus, <lb/> cum hinc atque illinc ambissent ac Palicanum num suffragiis populi <lb/> consulem creatum renuntiaturus esset interrogaretur, primo respondit <lb/> non existimare se tantis tenebris offusam esse rem publicam, ut huc <lb/> indignitatis ueniretur. <lb/> </div><div n='719'>deinde, cum perseueranter instarent ac dicerent "age, si uentum <lb/> fuerit?" "non renuntiabo" inquit. quo quidem tam absciso responso <lb/> consulatum Palicano prius quam illum adipisceretur eripuit. multa et <lb/> terribilia Piso contempsit, dum speciosum mentis suae flecti non uolt <lb/> rigorem. <lb/> </div><div n='720'>[III.8.4] Metellus autem Numidicus propter consimile perseuerantiae <lb/> genus excepit quoque indignam maiestate ac moribus suis procellam: cum <lb/> enim animaduerteret quo tenderent Saturnini tribuni pl. funesti <lb/> conatus quantoque malo rei publicae, nisi his occurreretur, erupturi <lb/> essent, in exilium quam in legem eius ire maluit. <lb/> </div><div n='721'>potest aliquis hoc uiro dici constantior, qui, ne sententia sua pelleretur, <lb/> patria, in qua summum dignitatis gradum obtinebat, carere sustinuit? <lb/> </div><div n='722'>[III.8.5] Ceterum ut neminem ei praetulerim, ita Q. Scaeuolam augurem <lb/> merito conparauerim. dispulsis prostratisque inimicorum partibus Sulla <lb/> occupata urbe senatum armatus coegerat ac summa cupiditate ferebatur <lb/> ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. <lb/> </div><div n='723'>cuius uoluntati nullo obuiam ire audente solus Scaeuola de hac re <lb/> interrogatus sententiam dicere noluit. <lb/> </div><div n='724'>quin etiam truculentius sibi instanti Sullae "licet" inquit "mihi <lb/> agmina militum, quibus curiam circumsedisti, ostentes, licet mortem <lb/> identidem miniteris, numquam tamen efficies ut propter exiguum <lb/> senilemque sanguinem meum Marium, a quo urbs et Italia conseruata est, <lb/> hostem iudicem". <lb/> </div><div n='725'>[III.8.6] Quid feminae cum contione? si patrius mos seruetur, nihil: <lb/> sed ubi domestica quies seditionum agitata fluctibus est, priscae <lb/> consuetudinis auctoritas conuellitur, plusque ualet quod uiolentia <lb/> cogit quam quod suadet et praecipit uerecundia. <lb/> </div><div n='726'>itaque te, Sempronia, Ti. et C. Gracchorum soror, uxor Scipionis <lb/> Aemiliani, non ut absurde <te> grauissimis uirorum operibus <lb/> inserentem, maligna relatione conprehendam, sed quia ab tribuno plebei <lb/> producta ad populum in maxima confusione nihil a tuorum amplitudine <lb/> degenerasti, honorata memoria prosequar. <lb/> </div><div n='727'>coacta es eo loci consistere, ubi principum ciuitatis perturbari <lb/> frons solebat, instabat tibi toruo uultu minas profundens amplissima <lb/> potestas, clamore imperitae multitudinis obstrepens totum forum acerrimo <lb/> studio nitebatur ut Equitio, cui Semproniae gentis falsum ius <lb/> quaerebatur, tamquam filio Tiberii fratris tui osculum dares. <lb/> --- minas AcLcG] minans AL. <lb/> --- clamore... obstrepens] clamor... obstrepebat G, clamore... obstreperet, clamor... obstrepens, cum clamore... obstreperet Lc. --- <lb/> </div><div n='728'>tu tamen illum, nescio quibus tenebris protractum portentum, <lb/> execrabili audacia ad usurpandam alienam propinquitatem tendentem <lb/> reppulisti. <lb/> </div><div n='729'>[III.8.7] Non indignabuntur lumina nostrae urbis, si inter eorum <lb/> eximium fulgorem centurionum quoque uirtus spectandam se obtulerit: <lb/> nam ut humilitas amplitudinem uenerari debet, ita nobilitati fouenda <lb/> magis quam spernenda bonae indolis nouitas est. an abigi debet Titius <lb/> ab horum exemplorum contextu? <lb/> --- nobilitati ed.1567-92] nobilitate 'A', a nobilitate Ac. <lb/> --- Titius LG] Totius A, T. Pontius dett., Cottius vel T. Occisus (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='730'>qui pro Caesaris partibus excubans, Scipionis praesidio interceptus, <lb/> cum uno modo salus ab eo daretur, si se futurum Cn. Pompei generi <lb/> ipsius militem adfirmasset, ita respondere non dubitauit: "tibi <lb/> quidem, Scipio, gratias ago, sed mihi uti ista condicione uitae non <lb/> est opus". sine ullis imaginibus nobilem animum! <lb/> </div><div n='731'>[III.8.8] Idem constantiae propositum secutus Maeuius centurio diui <lb/> Augusti, cum Antoniano bello saepe numero excellentes pugnas <lb/> edidisset, inprouisis hostium insidiis circumuentus et ad Antonium <lb/> Alexandriam perductus interrogatusque quidnam de eo statui deberet, <lb/> --- Maeuius] Meius 'A', Meuius vel Menius dett. --- <lb/> </div><div n='732'>"iugulari me" inquit "iube, quia non salutis beneficio neque mortis <lb/> supplicio adduci possum ut aut Caesaris miles <esse> desinam aut tuus <lb/> incipiam. ceterum quo constantius uitam contempsit, eo facilius <lb/> impetrauit: Antonius enim uirtuti eius incolumitatem tribuit. <lb/> </div><div n='733'>[III.8.ext.1] Conplura huiusce notae Romana exempla supersunt, sed <lb/> satietas modo uitanda est. itaque stilo meo ad externa iam delabi permittam. <lb/> quorum principatum teneat Blassius, cuius constantia nihil pertinacius: <lb/> --- supersunt (ip. Kempf)] superant 'A', =sperant= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='734'>Salapiam enim patriam suam praesidio Punico occupatam <lb/> Romanis cupiens restituere Dasium acerrimo studio secum in <lb/> administratione rei publicae dissidentem et alioquin toto animo <lb/> Hannibalis amicitiae uacantem, sine quo propositum consilium peragi <lb/> non poterat, ad idem opus adgrediendum maiore cupiditate quam spe <lb/> certiore temptare ausus est. <lb/> </div><div n='735'>qui protinus sermonem eius, adiectis quae et ipsum commendatiorem et <lb/> inimicum inuisiorem factura uidebantur, Hannibali retulit. a quo <lb/> adesse iussi sunt, ut alter crimen probaret, alter defenderet. <lb/> </div><div n='736'>ceterum, <cum> pro tribunali res gereretur et quaestioni illi omnium <lb/> oculi essent intenti, dum aliud forte citerioris curae negotium <lb/> tractatur, Blassius uultu dissimulante ac uoce summissa monere Dasium <lb/> coepit ut Romanorum potius quam Karthaginiensium partes foueret. <lb/> </div><div n='737'>enimuero tunc ille proclamat se in conspectu ducis aduersus eum <lb/> sollicitari. quod quia et incredibile existimabatur et ad unius tantum <lb/> auris penetrauerat et iactabatur ab inimico, uerita<ti>s fide caruit. <lb/> sed non ita multo post Blasii mira constantia Dasium ad se traxit <lb/> Marcelloque et Salapiam et quingentos Numidas, qui in ea custodiae <lb/> causa erant, tradidit. <lb/> --- ueritatis (ip. Wensy)] ueritas 'A'. --- <lb/> </div><div n='738'>[III.8.ext.2] Phocion uero, cum Athenienses rem aliter atque ipse <lb/> suaserat prospere administrassent, adeo perseuerans sententiae suae <lb/> propugnator extitit, ut in contione laetari quidem se successu eorum, <lb/> sed consilium tamen suum aliquanto melius fuisse diceret: <lb/> </div><div n='739'>non enim damnauit quod recte uiderat, quia quod alius male <lb/> consuluerat bene cesserat, felicius illud existimans, hoc sapientius. <lb/> et sane blandum animum temeritati casus facit, ubi prauo consilio <lb/> propitius aspirat, quoque uehementius noceat, <in>speratius prodest. <lb/> --- cesserat LcG] gesserat AL, =fecerant= (ip. Lippi Bigazzi), =gesserant= (ip. DiVo). <lb/> --- hoc... et sane (ip. Kempf)] hoc... etiam sane AL, hoc etiam sapientius sane G. <lb/> --- facit dett.] iacit 'A'. <lb/> --- propitius AcL] propius G. <lb/> --- insperatius dett.] speratius 'A'. --- <lb/> </div><div n='740'>placidi et misericordes et liberales omnique suauitate temperati <lb/> mores Phocionis, quos optime profecto consensus omnium bonitatis <lb/> cognomine decorandos censuit. itaque constantia, quae natura rigidior <lb/> uidetur, lenis e mansueto pectore fluxit: Socratis autem uirilitatis <lb/> robore uallatus animus aliquanto praefractius perseuerantiae exemplum <lb/> edidit. <lb/> </div><div n='741'>[III.8.ext.3] Vniuersa ciuitas Atheniensium iniquissimo ac truculentissimo <lb/> furore instincta de capite decem praetorum, qui apud Arginussas Lacedaemoniam <lb/> classem deleuerant, tristem sententiam tulerat. <lb/> --- furore (ip. Cornelissen)] errore 'A'. --- <lb/> </div><div n='742'>forte tunc eius potestatis Socrates, cuius arbitrio plebei scita <lb/> ordinarentur, indignum iudicans tot et tam bene meritos [et] indigna <lb/> causa impetu inuidiae abripi, temeritati multitudinis constantiam suam <lb/> obiecit maximoque contionis fragore et incitatissimis minis conpulsus <lb/> non est ut se publicae dementiae auctorem ascriberet. <lb/> </div><div n='743'>quae oppositu eius legitima grassari uia prohibita iniusto praetorum <lb/> cruore manus suas contaminare perseuerauit. nec timuit Socrates ne <lb/> consternatae patriae undecimus furor mors ipsius existeret. <lb/> </div><div n='744'>[III.8.ext.4] Proximum, etsi non eiusdem splendoris est, at aeque <lb/> certum constantiae haberi potest experimentum. efficacis operae <lb/> forensis, fidei non latentis Athenis Ephialtes accusare publice iussus <lb/> et inter ceteros Demostrati nomen deferre coactus est, cuius filius <lb/> erat Demochares excellentis formae puer, animo eius flagrantissimo <lb/> inhaerens amore. <lb/> --- at aeque (ip. Kempf)] adaeque L, adeaque A, adeoque AcG, tamen post experimentum Ac. --- <lb/> </div><div n='745'>itaque communis officii sorte truculentus accusator, priuati adfectus <lb/> condicione miserabilis reus, puerum ad se exorandum quo parcius patris <lb/> criminibus insisteret uenientem neque repellere neque supplicem <lb/> genibus suis aduolutum intueri sustinuit, sed operto capite flens et <lb/> gemens preces expromere passus est <lb/> </div><div n='746'>nihilominusque sincera fide accusatum Demostratum damnauit. uictoriam <lb/> nescio laude an tormento maiore partam, quoniam prius quam sontem <lb/> opprimeret se ipsum uicit Ephialtes. <lb/> </div><div n='747'>[III.8.ext.5] Quem Syracusanus Dio seueritate exempli praegrauat. <lb/> quibusdam monentibus ut aduersus Heraclidem et Callippum, quorum fidei <lb/> plurimum credebat, tamquam insidias ei nectentis cautior esset <lb/> respondit uita se malle excedere quam [in] metu uiolentae mortis <lb/> amicos inimicis iuxta ponere. <lb/> --- Dio (ip. Kempf)] diu 'A', Dion dett. <lb/> --- excedere Ac] excidere 'A'. --- <lb/> </div><div n='748'>[III.8.ext.6] Quod sequitur et rei ipsius admiratione et claritate <lb/> auctoris inlustre. Alexander Macedonum rex incluta iam pugna <lb/> excellentissimis opibus Darei contusis aestu et itineris feruore in <lb/> Cilicia percalefactus Cydno, qui aquae liquore conspicuus Tarson <lb/> interfluit, corpus suum inmersit. <lb/> </div><div n='749'>subito deinde ex nimio haustu frigoris obstupefactis neruis ac <lb/> torpore hebetatis artubus maxima cum exanimatione totius exercitus in <lb/> oppidum castris propinquum defertur. iacebat aeger Tarsi, inque <lb/> ualitudine eius aduersa instantis uictoriae spes fluctuabat. itaque <lb/> conuocati medici adtentissimo consilio salutis remedia <lb/> circumspiciebant. <lb/> </div><div n='750'>quorum cum ad unam potionem <se> sententiae direxissent, atque eam <lb/> Philippus medicus suis manibus temperatam Alexandro - erat autem <lb/> ipsius amicus et comes - porrexisset, a Parmenione missae litterae <lb/> superueniunt admonentes ut rex insidias Philippi perinde ac pecunia <lb/> corrupti a Dareo caueret. quas cum legisset, sine ulla cunctatione <lb/> medicamentum hausit ac tum legendas Philippo tradidit. <lb/> </div><div n='751'>pro quo tam constanti erga amicum iudicio dignissimam a dis <lb/> inmortalibus mercedem recepit, qui incolumitatis eius praesidium falso <lb/> interpellari indicio noluerunt. <lb/> </div><div n='752'>De moderatione. <lb/> Qui ex inimicitiis iuncti sunt amicitia aut necessitudine. <lb/> De abstinentia et continentia. <lb/> De paupertate. <lb/> De uerecundia. <lb/> De amore coniugali. <lb/> <De amicitia>. <lb/> De liberalitate. <lb/> </div><div n='753'>De moderatione. <lb/> </div><div n='754'>[IV.1.praef.] Transgrediar ad saluberrimam partem animi, moderationem, <lb/> quae mentes nostras inpotentiae <et> temeritatis incursu transuersas <lb/> ferri non patitur. quo euenit ut reprehensionis morsu sit uacua et <lb/> laudis quaestu sit opulentissima. itaque effectus suos in claris uiris recognoscat. <lb/> </div><div n='755'>[IV.1.1] Atque ut <ab> incunabulis summi honoris incipiam, P. <lb/> Valerius, qui populi maiestatem uenerando Publicolae nomen adsecutus <lb/> est, cum exactis regibus imperii eorum uim uniuersam omniaque insignia <lb/> sub titulo consulatus in se translata cerneret, inuidiosum magistratus <lb/> fastigium moderatione ad tolerabilem habitum deduxit fasces securibus <lb/> uacuefaciendo et in contione populo summittendo. <lb/> </div><div n='756'>numerum quoque eorum dimidia ex parte minuit ultro Sp. Lucretio <lb/> collega adsumpto, ad quem, quia maior natu erat, priorem fasces <lb/> transferri iussit. legem etiam comitiis centuriatis tulit, ne quis magistratus <lb/> ciuem Romanum aduersus prouocationem uerberare aut necare uellet. <lb/> </div><div n='757'>ita, quo ciuitatis condicio liberior esset, imperium suum paulatim <lb/> destruxit. quid quod aedes suas diruit, quia excelsiore loco positae <lb/> instar arcis habere uidebantur, nonne quantum domo inferior, tantum <lb/> gloria superior euasit? <lb/> </div><div n='758'>[IV.1.2] Vix iuuat abire a Publicola, sed uenire ad Furium Camillum <lb/> libet, cuius tam moderatus ex magna ignominia ad summum imperium <lb/> transitus fuit, ut, cum praesidium eius ciues capta urbe a Gallis <lb/> Ardeae exulantis petissent, non prius Veios ad accipiendum exercitum <lb/> iret quam de dictatura sua omnia sollemni iure acta conperisset. <lb/> </div><div n='759'>magnificus Camilli Veientanus triumphus, egregia Gallica uictoria, <lb/> sed ista cunctatio longe admirabilior: multo enim multoque se ipsum <lb/> quam hostem superare operosius est, nec aduersa praepropera <lb/> festinatione fugientem nec secunda effuso gaudio adprehendentem. <lb/> --- praepropera] =prospera= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='760'>[IV.1.3] Par Furio moderatione Marcius Rutilus Censorinus: iterum <lb/> enim censor creatus ad contionem populum uocatum quam potuit <lb/> grauissima oratione corripuit, quod eam potestatem bis sibi <lb/> detulisset, cuius maiores, quia nimis magna uideretur, tempus <lb/> coartandum iudicassent. <lb/> </div><div n='761'>uterque recte, et Censorinus et populus: alter enim ut moderate <lb/> honores crederent praecepit, alter [se] moderato credidit. <lb/> </div><div n='762'>[IV.1.4] Age, L. Quintius Cincinnatus qualem consulem gessit! cum <lb/> honorem eius patres conscripti continuare uellent non solum propter <lb/> illius egregia opera, sed etiam quod populus eosdem tribunos in <lb/> proximum annum creare conabatur, quorum neutrum iure fieri poterat, <lb/> utrumque discussit senatus simul studium inhibendo et tribunos <lb/> uerecundiae suae exemplum sequi cogendo atque unus causa fuit, ut <lb/> amplissimus ordo populusque tutus esset ab iniusti facti <lb/> reprehensione. <lb/> </div><div n='763'>[IV.1.5] Fabius uero Maximus, cum a se quinquies et a patre, auo, <lb/> proauo maioribusque suis saepe numero consulatum gestum <lb/> animaduerteret, comitiis, quibus filius eius summo consensu consul <lb/> creabatur, quam potuit constanter cum populo egit ut aliquando <lb/> uacationem huius honoris Fabiae genti daret, <lb/> </div><div n='764'>non quod uirtutibus filii diffideret, erat enim inluster, sed ne <lb/> maximum imperium in una familia continuaretur. quid hac moderatione <lb/> efficacius aut ualentius, quae etiam patrios adfectus, qui <lb/> potentissimi habentur, superauit? <lb/> </div><div n='765'>[IV.1.6] Non defuit maioribus grata mens ad praemia superiori <lb/> Africano exsoluenda, si quidem maxima eius merita paribus ornamentis <lb/> decorare conati sunt. uoluerunt illi statuas in comitio, in rostris, <lb/> in curia, in ipsa denique Iouis optimi maximi cella ponere, <lb/> </div><div n='766'>uoluerunt imaginem eius triumphali ornatu indutam Capitolinis <lb/> puluinaribus adplicare, uoluerunt ei continuum per omnes uitae annos <lb/> consulatum perpetuamque dictaturam tribuere: quorum <nihil> sibi neque <lb/> plebiscito dari neque senatus consulto decerni patiendo paene tantum <lb/> se in recusandis honoribus gessit, quantum egerat in emerendis. <lb/> </div><div n='767'>Eodem robore mentis causam Hannibalis in senatu protexit, cum eum <lb/> ciues sui missis legatis tamquam seditiones apud eos mouentem <lb/> accusarent. adiecit quoque non oportere patres conscriptos se rei <lb/> publicae Karthaginiensium interponere altissimaque moderatione <lb/> alterius saluti consuluit, alterius dignitati, uictoria tenus <lb/> utriusque hostem egisse contentus. <lb/> </div><div n='768'>[IV.1.7] At M. Marcellus, qui primus et Hannibalem uinci et Syracusas <lb/> capi posse docuit, cum in consulatu eius Siculi de eo questum in urbem <lb/> uenissent, nec senatum illa de re habuit, quia collega Valerius <lb/> Laeuinus forte aberat, ne ob id Siculi in querendo timidiores essent, <lb/> et, ut is rediit, ultro de his admittendis retulit querentisque de se <lb/> patienter sustinuit. <lb/> --- illa (ip. Gelbcke)] ulla 'A'. --- <lb/> </div><div n='769'>iussos etiam a Laeuino discedere remanere, ut suae defensioni <lb/> interessent, coegit, ac deinde, }crux{ utraque parte perorata excedentes <lb/> curia subsecutus est, quo liberius senatus sententias ferret. <lb/> </div><div n='770'>inprobatis quoque eorum querellis supplices et orantes ut ab eo in <lb/> clientelam reciperentur clementer excepit. super haec Siciliam <lb/> sortitus ea prouincia collegae cessit. totiens laudatio Marcelli <lb/> uariari non potest, quotiens ipse nouis gradibus moderationis aduersus <lb/> socios usus est. <lb/> </div><div n='771'>[IV.1.8] Quam Ti. etiam Gracchus admirabilem se exhibuit! tribunus <lb/> enim pl., cum ex professo inimicitias cum Africano et Asiatico <lb/> Scipionibus gereret, et Asiaticus iudicatae pecuniae satisdare non <lb/> posset atque ideo a consule in uincula publica duci iussus esset <lb/> appellassetque collegium tribunorum, nullo uolente intercedere <lb/> secessit a collegis decretumque conposuit. nec quisquam dubitauit quin <lb/> in eo scribendo ira tinctis aduersus Asiaticum uerbis usurus esset. <lb/> </div><div n='772'>at is primum iurauit se cum Scipionibus in gratiam non redisse, <lb/> deinde tale decretum recitauit: cum L. Cornelius Scipio die triumphi <lb/> sui ante currum actos hostium duces in carcerem coniecerit, indignum <lb/> et alienum maiestate rei publicae uideri, eodem ipsum duci: itaque id <lb/> non passurum fieri. <lb/> </div><div n='773'>libenter tunc opinionem suam populus Romanus a Graccho deceptam <lb/> cognouit moderationemque eius debita laude prosecutus est. <lb/> </div><div n='774'>[IV.1.9] C. quoque Claudius Nero inter cetera praecipuae moderationis <lb/> exempla numerandus est. Liui Salinatoris in Hasdrubale opprimendo <lb/> gloriae particeps fuerat. tamen eum triumphantem equo sequi quam <lb/> triumpho, quem senatus ei aeque decreuerat, uti maluit, quia res in <lb/> prouincia Salinatoris gesta erat. <lb/> </div><div n='775'>atque ita sine curru triumphauit, eo quidem clarius, quod illius <lb/> uictoria tantummodo laudabatur, huius etiam moderatio. <lb/> </div><div n='776'>[IV.1.10] Ne Africanus quidem posterior nos de se tacere patitur. qui <lb/> censor, cum lustrum conderet inque solitaurilium sacrificio scriba ex <lb/> publicis tabulis sollemne ei precationis carmen praeiret, quo di immortales <lb/> ut populi Romani res meliores amplioresque facerent rogabantur, <lb/> --- solitaurilium (ip. Kempf)] solita uiri 'A', solito uiri Ac, =solito illo= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='777'>"satis" inquit "bonae et magnae sunt: itaque precor ut eas perpetuo incolumes <lb/> seruent", ac protinus in publicis tabulis ad hunc modum carmen emendari iussit. <lb/> </div><div n='778'>qua uotorum uerecundia deinceps censores in condendis lustris usi <lb/> sunt: prudenter enim sensit tunc incrementum Romano imperio petendum <lb/> fuisse, cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur, maiorem <lb/> autem totius terrarum orbis partem possidenti ut auidum esse quicquam <lb/> ultra adpetere, ita abunde felix, si nihil ex eo, quod optinebat, amitteret. <lb/> </div><div n='779'>Neque alia eius in censura moderatio pro tribunali apparuit. <lb/> centurias recognoscens equitum, postquam C. Licinium Sacerdotem <lb/> citatum processisse animaduertit, dixit se scire illum uerbis <lb/> conceptis peierasse: proinde, si quis eum accusare uellet, usurum <lb/> testimonio suo. <lb/> </div><div n='780'>sed nullo ad id negotium accedente "transduc equum" inquit, <lb/> "Sacerdos, ac lucrifac censoriam notam, ne ego in tua persona et <lb/> accusatoris et testis et iudicis partes egisse uidear". <lb/> </div><div n='781'>[IV.1.11] Quod animi temperamentum etiam in Q. Scaeuola <lb/> excellentissimo uiro adnotatum est: testis namque in reum productus, <lb/> cum id respondisset, quod salutem periclitantis magnopere laesurum <lb/> uidebatur, discedens adiecit ita sibi credi oportere, si et alii idem <lb/> adseuerassent, quoniam unius testimonio aliquem cadere pessimi esset <lb/> exempli. et religioni igitur suae debitam fidem et communi utilitati <lb/> salubre consilium reddidit. <lb/> --- cadere ed.1651-1715] cedere 'A', credere Ac. --- <lb/> </div><div n='782'>[IV.1.12] Sentio quos ciues quaeue facta eorum ac dicta quam angusto <lb/> ambitu orationis amplectar. sed cum magna mihi atque permulta <lb/> breuiter dicenda sint, claritate excellentibus infinitis personis <lb/> rebusque circumfusus utrumque praestare non potuit. itaque propositi <lb/> quoque nostri ratio non laudanda sibi omnia, sed recordanda sumpsit. <lb/> </div><div n='783'>quapropter bona cum uenia duo Metelli, Macedonicus et Numidicus, <lb/> maxima patriae ornamenta strictim se narrari patientur. Acerrime cum <lb/> Scipione Africano <Metellus> Macedonicus dissenserat, eorumque ab <lb/> aemulatione uirtutis profecta concitatio ad graues testatasque <lb/> inimicitias progressa fuerat: <lb/> --- Metellus P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='784'>sed tamen, cum interemptum Scipionem conclamari audisset, in publicum <lb/> se proripuit maestoque uultu et uoce confusa "concurrite, concurrite" <lb/> inquit, "ciues! moenia nostrae urbis euersa sunt: Scipioni enim <lb/> Africano intra suos penates quiescenti nefaria uis allata est". o rem <lb/> publicam pariter Africani morte miseram et Macedonici tam humana <lb/> tamque ciuili lamentatione felicem! eodem enim tempore et quantum <lb/> amisisset principem et qualem haberet recognouit. <lb/> </div><div n='785'>idem filios suos monuit ut funebri eius lecto humeros subicerent, <lb/> atque huic exequiarum illum honorem uocis adiecit, non fore ut postea <lb/> id officium ab illis maiori uiro praestari posset. <lb/> --- illis Ac] aliis 'A', his P. --- <lb/> </div><div n='786'>ubi illa tot in curia iurgia? ubi tot [multae] pro rostris altercationes? ubi <lb/> maximorum ciuium et ducum tantum non togata proelia? omnia nimirum <lb/> ista praecipua ueneratione prosequenda deleuit moderatio. <lb/> </div><div n='787'>[IV.1.13] Numidicus autem Metellus populari factione patria pulsus in <lb/> Asiam secessit. in qua cum ei forte ludos Trallibus spectanti litterae <lb/> redditae essent, quibus scriptum erat maximo senatus et populi <lb/> consensu reditum illi in urbem datum, <lb/> </div><div n='788'>non e theatro prius abiit quam spectaculum ederetur, non laetitiam <lb/> suam proxime sedentibus ulla ex parte patefecit, sed summum gaudium <lb/> intra se continuit. <lb/> </div><div n='789'>eundem constat pari uultu et exulem fuisse et restitutum. adeo <lb/> moderationis beneficio medius semper inter secundas et aduersas res <lb/> animi firmitate uersatus est. <lb/> </div><div n='790'>[IV.1.14] Tot familiis in uno genere laudis enumeratis Porcium nomen <lb/> uelut expers huiusce gloriae silentio }crux{ praetereundum se negat <lb/> fieri debere posterior Cato non paruo summae moderationis fisus <lb/> indicio. Cypriacam pecuniam maxima cum diligentia et sanctitate in <lb/> urbem deportauerat. cuius ministerii gratia senatus relationem <lb/> interponi iubebat, ut praetoriis comitiis extra ordinem ratio eius <lb/> haberetur. <lb/> </div><div n='791'>sed ipse id fieri passus non est, iniquum esse adfirmans quod nulli <lb/> alii tribueretur sibi decerni, ac ne quid in persona sua nouaretur, <lb/> campestrem experiri temeritatem quam curiae beneficio uti satius esse <lb/> duxit. <lb/> </div><div n='792'>[IV.1.15] Ad externa iam mihi exempla transire conanti M. Bibulus uir <lb/> amplissimae dignitatis et summis honoribus functus manus inicit. qui, <lb/> cum in Syria prouincia moraretur, duos egregiae indolis filios suos a <lb/> Gabinianis militibus Aegypti occisos cognouit. <lb/> </div><div n='793'>quorum interfectores ad eum uinctos regina Cleopatra misit, ut <lb/> grauissimae cladis ultionem arbitrio suo exigeret. at ille oblato beneficio, <lb/> quo nullum maius lugenti tribui poterat, dolorem moderationi cedere coegit <lb/> --- cedere AcG] caede L, caedere Lc. --- <lb/> </div><div n='794'>carnificesque sanguinis sui intactos e uestigio ad Cleopatram reduci <lb/> iussit, dicendo potestatem huius uindictae non suam, sed senatus esse <lb/> debere. <lb/> </div><div n='795'>[IV.1.ext.1] Tarentinus Archytas, dum se Pythagorae praeceptis Metaponti <lb/> penitus inmergit, magno labore longoque tempore solidum opus doctrinae conplexus, <lb/> </div><div n='796'>postquam in patriam reuertit ac rura sua reuisere coepit, <lb/> animaduertit neglegentia uilici corrupta et perdita intuensque male <lb/> meritum "sumpsissem" inquit "a te supplicium, nisi tibi iratus essem": <lb/> maluit enim inpunitum dimittere quam propter iram iusto grauius punire. <lb/> </div><div n='797'>[IV.1.ext.2] Nimis liberalis Archytae moderatio, temperatior <lb/> Platonis: nam cum <ad>uersus delictum serui uehementius exarsisset, <lb/> ueritus ne ipse uindictae modum dispicere non posset, Speusippo amico <lb/> castigationis arbitrium mandauit deforme sibi futurum existimans, si <lb/> conmisisset ut parem reprehensionem culpa serui et animaduersio <lb/> Platonis mereretur. <lb/> </div><div n='798'>Quo minus miror quod in Xenocrate discipulo suo tam constanter <lb/> moderatus fuit. audierat eum de se multa inpie locutum: sine ulla <lb/> cunctatione criminationem respuit. instabat certo uultu index causam <lb/> quaerens, cur sibi fides non haberetur: adiecit non esse credibile ut, <lb/> quem tantopere amaret, ab eo inuicem non diligeretur. <lb/> </div><div n='799'>postremo, cum ad ius iurandum inimicitias serentis malignitas <lb/> confugisset, ne de periurio eius disputaret, adfirmauit numquam <lb/> Xenocratem illa dicturum fuisse, nisi ea dici expedire sibi <lb/> iudicasset. non in corpore mortali, sed in arce caelesti et quidem <lb/> armatum animum eius uitae stationem putes peregisse, humanorum <lb/> uitiorum incursus a se inuicta pugna repellentem cunctosque uirtutis <lb/> numeros altitudinis suae sinu clausos custodientem. <lb/> </div><div n='800'>[IV.1.ext.3] Nequaquam Platoni litterarum commendatione par <lb/> Syracusanus Dio, sed quod ad praestandam moderationem adtinuit, <lb/> uehementioris experimenti. patria pulsus a Dionysio tyranno Megaram <lb/> petierat ubi cum Theodorum principem eius urbis domi conuenire uellet <lb/> neque admitteretur, multum diuque ante fores retentus comiti suo <lb/> --- Dio PAc] diu 'A'. --- <lb/> </div><div n='801'>"patienter hoc ferendum est" ait: "forsitan enim et nos, cum in gradu <lb/> dignitatis nostrae essemus, aliquid tale fecimus". qua tranquillitate <lb/> consilii ipse sibi condicionem exilii placidiorem reddidit. <lb/> </div><div n='802'>[IV.1.ext.4] Thrasybulus etiam hoc loci adprehendendus est, qui <lb/> populum Atheniensem xxx tyrannorum saeuitia sedes suas relinquere <lb/> coactum dispersamque et uagam uitam miserabiliter exigentem, animis <lb/> pariter atque armis confirmatum in patriam reduxit. <lb/> </div><div n='803'>insignem deinde restitutione libertatis uictoriam clariorem aliquanto <lb/> moderationis laude fecit: plebei enim scitum interposuit, ne qua <lb/> praeteritarum rerum mentio fieret. haec obliuio, quam Athenienses <lb/> amnestian uocant, concussum et labentem ciuitatis statum in pristinum <lb/> habitum reuocauit. <lb/> </div><div n='804'>[IV.1.ext.5] Non minoris admirationis illud. Stasippus Tegeates <lb/> hortantibus amicis ut grauem in administratione rei publicae aemulum, <lb/> sed alioqui probum et ornatum uirum qualibet ratione uel tolleret uel <lb/> summoueret negauit se facturum, ne quem in tutela patriae bonus ciuis <lb/> locum obtineret, malus et inprobus occuparet, seque potius uehementer <lb/> <ab> aduersario urgueri quam patriam egregio aduocato carere <lb/> praeoptauit. <lb/> </div><div n='805'>[IV.1.ext.6] Pittaci quoque moderatione pectus instructum. qui <lb/> Alcaeum poetam et amaritudine odii et uiribus ingenii aduersus se <lb/> pertinacissime usum tyrannidem a ciuibus delatam adeptus tantum modo <lb/> quid in <eo> opprimendo posset admonuit. <lb/> </div><div n='806'>[IV.1.ext.7] Huius uiri mentio subicit ut de septem sapien tium <lb/> moderatione referam. a piscatoribus in Milesia regione euerriculum <lb/> trahentibus quidam iactum emerat. extracta deinde magni ponderis aurea <lb/> Delphica mensa orta controuersia est, illis piscium se capturam <lb/> uendidisse adfirmantibus, hoc fortunam ductus emisse dicente. <lb/> </div><div n='807'>qua cognitione propter nouitatem rei et magnitudinem pecuniae ad <lb/> uniuersum ciuitatis eius populum delata placuit Apollinem Delphicum <lb/> consuli cuinam adiudicari mensa deberet. deus respondit illi esse <lb/> dandam, qui sapientia ceteros praestaret, his uerbis: }greco{. <lb/> --- cognitione ed.1547-1606] conditione 'A', contentione vel contradictione dett. --- <lb/> </div><div n='808'>tum Milesii consensu Thaleti mensam dederunt. ille cessit ea Bianti, <lb/> Bias Pittaco, is protinus alii, deincepsque per omnium vii sapientium <lb/> orbem ad ultimum ad Solonem peruenit, qui et titulum amplissimae <lb/> prudentiae et praemium ad ipsum Apollinem transtulit. <lb/> --- tum Milesii dett.] tum ille AL, tum illi AcLc, tunc illi G. --- <lb/> </div><div n='809'>[IV.1.ext.8] Atque ut Theopompo quoque Spartanorum regi moderationis <lb/> testimonium reddamus, [qui] cum primus instituisset ut ephori <lb/> Lacedaemone crearentur, ita fu<tu>ri regiae potestati oppositi, <lb/> quemadmodum Romae consulari imperio tribuni pl. sunt obiecti, atque <lb/> illi cum uxor dixisset id egisse illum, ut filiis minorem potestatem <lb/> relinqueret, "relinquam" inquit, "sed diuturniorem". optime quidem: ea <lb/> enim demum tuta est potentia, quae uiribus suis modum inponit. <lb/> </div><div n='810'>igitur Theopompus regnum legitimis uinculis constringendo, quo <lb/> longius a licentia retraxit, hoc ad beniuolentiam ciuium propius <lb/> admouit. <lb/> </div><div n='811'>[IV.1.ext.9] Antiochus autem a L. Scipione ultra Taurum montem <lb/> imperii finibus summotis, cum Asiam prouinciam uicinasque ei gentes <lb/> amisisset, gratias agere populo Romano non dissimulanter tulit, quod <lb/> nimis magna procuratione liberatus modicis regni terminis uteretur. et <lb/> sane nihil est tam praeclarum aut tam magnificum, quod non moderatione <lb/> temperari desideret. <lb/> --- summotis ed.1651-1715] summotus 'A'P. --- <lb/> </div><div n='812'>Qui ex inimicitiis iuncti sunt amicitia aut necessitudine. <lb/> </div><div n='813'>[IV.2.praef.] Quae quoniam multis et claris auctoribus inlustrata est, <lb/> transgrediamur ad egregium humani animi ab odio ad gratiam deflexum et <lb/> quidem eum laeto stilo persequamur: <lb/> </div><div n='814'>nam si placidum mare ex aspero caelumque ex nubilo serenum hilari aspectu <lb/> sentitur, si bellum pace mutatum plurimum gaudii adfert, offensarum etiam <lb/> acerbitas deposita candida relatione celebranda est. <lb/> </div><div n='815'>[IV.2.1] M. Aemilius Lepidus, bis consul et pontifex maximus <lb/> splendorique honorum par<i> uitae grauitate, diutinas ac uehementes <lb/> inimicitias cum Fuluio Flacco eiusdem amplitudinis uiro gessit. <lb/> --- pari uitae (ip. Gertz)] par uitae AcLG, paruitate A. --- <lb/> </div><div n='816'>quas, ut simul censores renuntiati sunt, in campo deposuit existimans <lb/> non oportere eos priuatis inimicitiis dissidere, qui publice summa <lb/> iuncti essent potestate. id iudicium animi eius et praesens aetas <lb/> conprobauit et nobis ueteres annalium scriptores laudandum <lb/> tradiderunt. <lb/> --- publice AG] publica Ac, publicae L, publica et Lc. --- <lb/> </div><div n='817'>[IV.2.2] Sicuti Liui quoque Salinatoris finiendarum simultatium <lb/> inlustre consilium ignotum posteritati esse noluerunt: <lb/> --- Sicuti dett.] Sexti AL, Sex. G. --- <lb/> </div><div n='818'>is namque, etsi Neronis odio ardens in exilium profectus fuerat <lb/> testimonio eius praecipue adflictus, tamen, postquam eum inde <lb/> reuocatum ciues collegam illi in consulatu dederunt, et ingenii sui, <lb/> quod erat acerrimum, et iniuriae, quam grauissimam acceperat, <lb/> obliuisci sibi imperauit, ne, si dissidente animo consortionem imperii <lb/> usurpare uoluisset, pertinacem exhibendo inimicum malum consulem ageret. <lb/> </div><div n='819'>quae quidem mentis ad tranquilliorem habitum inclinatio in aspero ac <lb/> difficili temporum articulo plurimum salutis urbi atque Italiae <lb/> attulit, quia pari uirtutis inpetu conisi terribilis Punicas uires <lb/> contuderunt. <lb/> </div><div n='820'>[IV.2.3] Clarum etiam in Africano superiore ac Ti. Graccho <lb/> depositarum inimicitiarum exemplum, si quidem ad cuius mensae sacra <lb/> odio dissidentes uenerant, ab ea et amicitia et adfinitate iuncti <lb/> discesserunt: non contentus enim Scipio auctore senatu in Capitolio <lb/> Iouis epulo cum Graccho concordiam communicasse filiam quoque ei <lb/> Corneliam protinus ibi despondit. <lb/> </div><div n='821'>[IV.2.4] Sed huiusce generis humanitas etiam in M. Cicerone praecipua <lb/> apparuit: Aulum namque Gabinium repetundarum reum summo studio <lb/> defendit, qui eum in consulatu suo urbe expulerat, <lb/> </div><div n='822'>idemque P. Vatinium dignitati suae semper infestum duobus publicis <lb/> iudiciis tutatus est, ut sine ullo crimine leuitatis, ita cum aliqua <lb/> laude, quia speciosius aliquanto iniuriae beneficiis uincuntur quam <lb/> mutui odii pertinacia pensantur. <lb/> </div><div n='823'>[IV.2.5] Ciceronis autem factum adeo uisum est probabile, ut imitari <lb/> id ne inimicissimus quidem illi P. Pulcher dubitauerit. qui incesti <lb/> crimine a tribus Lentulis accusatus unum ex his ambitus reum <lb/> patrocinio suo protexit <lb/> </div><div n='824'>atque in animum induxit et iudices et praetorem et Vestae aedem <lb/> intuens amicum Lentulo agere, inter quae ille salutem eius foedo <lb/> crimine obruere cupiens hostili uoce perorauerat. <lb/> </div><div n='825'>[IV.2.6] Caninius autem Gallus reum pariter atque accusatorem <lb/> admirabilem egit, et C. Antonii, quem damnauerat, filiam in <lb/> matrimonium ducendo et M. Colonium, a quo damnatus fuerat, rerum <lb/> suarum procuratorem habendo. <lb/> </div><div n='826'>[IV.2.7] Caeli uero Rufi ut uita inquinata, ita misericordia, quam Q. <lb/> Pompeio praestitit, probanda. cui a se publica quaestione prostrato, <lb/> cum mater Cornelia fidei commissa praedia non redderet, atque iste <lb/> auxilium suum litteris inplorasset, pertinacissime absenti adfuit: <lb/> </div><div n='827'>recitauit etiam eius epistolam <in> iudicio ultimae necessitatis <lb/> indicem, qua impiam Corneliae auaritiam subuertit. factum propter <lb/> eximiam humanitatem ne sub Caelio quidem auctore repudiandum. <lb/> </div><div n='828'>De abstinentia et continentia. <lb/> </div><div n='829'>[IV.3.praef.] Magna cura praecipuoque studio referendum est quantopere <lb/> libidinis et auaritiae furori similis impetus ab inlustrium uirorum <lb/> pectoribus consilio ac ratione summoti sint, quia ii demum penates, ea <lb/> ciuitas, id regnum aeterno in gradu facile steterit, ubi minimum <lb/> uirium ueneris pecuniaeque cupido sibi uindicauerit: <lb/> </div><div n='830'>nam quo istae generis humani certissimae pestes penetrarunt, iniuria <lb/> dominatur, infamia flagrat, uis habitat, bella gignuntur. fauentibus <lb/> igitur linguis contrarios his tam diris uitiis mores commemoremus. <lb/> --- uis... linguis L] linguis AG. --- <lb/> </div><div n='831'>[IV.3.1] Quartum et uicesimum annum agens Scipio, cum in Hispania <lb/> Karthagine oppressa maioris Karthaginis capiendae sumpsisset auspicia <lb/> multosque obsides, quos in ea urbe Poeni clausos habuerant, in suam <lb/> potestatem redegisset, eximiae inter eos formae uirginem aetatis <lb/> adultae et iuuenis et caelebs et uictor, postquam comperit inlustri <lb/> loco inter Celtiberos natam nobilissimoque gentis eius Indibili <lb/> desponsam, arcessitis parentibus et sponso inuiolatam tradidit. aurum <lb/> quoque, quod pro redemptione puellae allatum erat, summae dotis <lb/> adiecit. <lb/> </div><div n='832'>qua continentia ac munificentia Indibilis obligatus Celtiberorum <lb/> animos Romanis adplicando meritis eius debitam gratiam retulit. <lb/> </div><div n='833'>[IV.3.2] Verum ut huius uiri abstinentiae testis Hispania, ita M. <lb/> Catonis Epiros, Achaia, Cyclades insulae, maritima pars Asiae, <lb/> prouincia Cypros. unde cum pecuniae deportandae ministerium <lb/> sustineret, tam auersum animum ab omni uenere quam a lucro habuit in <lb/> maxima utriusque intemperantiae materia uersatus: <lb/> </div><div n='834'>nam et regiae diuitiae potestate ipsius continebatur et fertilissimae <lb/> deliciarum tot Graeciae urbes necessaria totius nauigationis <lb/> deuerticula erant. atque id Munatius Rufus Cypriacae expeditionis <lb/> fidus comes scriptis suis significat. cuius testimonium non amplector: <lb/> propio enim argumento laus ista nititur, quoniam ex eodem naturae <lb/> utero et continentia nata est et Cato. <lb/> </div><div n='835'>[IV.3.3] Drusum etiam Germanicum, eximiam Claudiae familiae gloriam <lb/> patriaeque rarum ornamentum, et quod super omnia est, operum suorum <lb/> pro habitu aetatis magnitudine uitrico pariter ac fratri Augustis <lb/> duobus rei publicae diuinis oculis mirifice respondentem, constitit <lb/> usum ueneris intra coniugis caritatem clausum tenuisse. <lb/> --- fratris Augustis ed.1567-92] fratri Augusto 'A'. --- <lb/> </div><div n='836'>Antonia quoque, femina laudibus uirilem familiae suae claritatem <lb/> supergressa, amorem mariti egregia fide pensauit, quae post eius <lb/> excessum forma <et> aetate florens conuictum socrus pro coniugio <lb/> habuit, in eodemque toro alterius adulescentiae uigor extinctus est, <lb/> alterius uiduitatis experientia consenuit. hoc cubiculum talibus <lb/> experimentis summam inponat. <lb/> --- et dett.] om. 'A'. <lb/> --- conuictum (ip. Kempf)] cuitum AL, coitum AcG, cubiculum dett. --- <lb/> </div><div n='837'>[IV.3.4] Deinceps et his uacemus, quorum animus aliquo in momento <lb/> }crux{ ponendi pecuniam numquam uacuit. Cn. Marcius patriciae gentis <lb/> adulescens, Anci regis clara progenies, cui Corioli Volscorum oppidum <lb/> capti cognomen adiecerunt, <lb/> </div><div n='838'>cum editis conspicuae fortitudinis operibus a Postumo Cominio consule <lb/> accurata oratione apud milites laudatus omnibus donis militaribus et <lb/> agri centum iugeribus et x captiuorum electione et totidem ornatis <lb/> equis, centenario boum grege argentoque, quantum sustinere ualuisset, <lb/> donaretur, nihil ex his praeter unius hospitis captiui salutem <lb/> equumque, quo in acie uteretur, accipere uoluit. qua tam circumspecta <lb/> animi moderatione nescias utrum maiore cum laude praemia elegerit an <lb/> reiecerit. <lb/> </div><div n='839'>[IV.3.5] M'. autem Curius, exactissima norma Romanae frugalitatis <lb/> idemque fortitudinis perfectissimum specimen, Samnitium legatis <lb/> agresti se in scamno adsidentem foco eque ligneo catillo cenantem <lb/> quales epulas apparatus indicio est spectandum praebuit: ille enim <lb/> Samnitium diuitias contempsit, Samnites eius paupertatem mirati sunt: <lb/> </div><div n='840'>nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, <lb/> benignis uerbis inuitatus ut eo uti uellet, uultum risu soluit <et> protinus <lb/> </div><div n='841'>"superuacuae" inquit, "ne dicam ineptae legationis ministri, <lb/> narrate Samnitibus M'. Curium malle locupletibus imperare quam ipsum <lb/> fieri locupletem, atque istud ut pretiosum, ita malo hominum <lb/> excogitatum munus refertote et memento<te> me nec acie uinci nec <lb/> pecunia corrumpi posse". <lb/> </div><div n='842'>Idem, cum Italia Pyrrum regem exegisset, nihil omnino ex praeda <lb/> regia, qua exercitum urbemque ditauerat, adtigit. <lb/> </div><div n='843'>decretis etiam <a> senatu septenis iugeribus agri populo, sibi autem quinquaginta, <lb/> popularis adsignationis modum non excessit parum idoneum rei publicae <lb/> ciuem existimans qui eo, quod reliquis tribueretur, contentus non es<se>t. <lb/> </div><div n='844'>[IV.3.6] Idem sensit Fabricius Luscinus honoribus et auctoritate omni <lb/> ciuitate temporibus suis maior, censu par unicuique pauperrimo, qui a <lb/> Samnitibus, quos uniuersos in clientela habebat, x aeris et v pondo <lb/> argenti et decem seruos sibi missos in Samnium remisit, <lb/> </div><div n='845'>continentiae suae beneficio sine pecunia praediues, sine usu familiae <lb/> abunde comitatus, quia locupletem illum faciebat non multa possidere, <lb/> sed modica desiderare. ergo domus eius quemadmodum aere et argento et <lb/> mancipiis Samnitium uacua, ita gloria ex iis parta referta fuit. <lb/> </div><div n='846'>Consentanea repudiatis donis Fabricii uota extiterunt: legatus enim <lb/> ad Pyrrum profectus, cum apud eum Cineam Thessalum narrantem audisset <lb/> quendam Athenis esse clarum sapientia suadentem ne quid aliud homines <lb/> quam uoluptatis causa facere uellent, pro monstro eam uocem accepit <lb/> continuoque Pyrro et Samnitibus istam sapientiam deprecatus est. <lb/> --- quendam Athenis esse (ip. Kempf)] esse quendam Athenis P, quendam Atheniensem sed 'A'. --- <lb/> </div><div n='847'>licet Athenae doctrina sua glorientur, uir tamen prudens Fabricii <lb/> detestationem quam Epicuri malu<er>it praecepta. quod euentus quoque <lb/> indicauit: nam quae urbs uoluptati plurimum tribuit, imperium maximum <lb/> amisit, quae labore delectata est, occupauit, et illa libertatem tueri <lb/> non ualuit, haec etiam donare potuit. <lb/> --- maluerit ed.1651-1715] maluit 'A'. <lb/> --- indicauit Ac] iudicauit 'A'. --- <lb/> </div><div n='848'>[IV.3.7] Curi et Fabrici Q. Tuberonem cognomine Catum discipulum <lb/> fuisse merito quis existimauerit. cui consulatum gerenti cum Aetolorum <lb/> gens omnis usus uasa argentea magno pondere et exquisita arte <lb/> fabricata per legatos misisset, qui superiore tempore gratulandi causa <lb/> ad eum profecti retulerant fictilia se in eius mensa uidisse, monitos <lb/> ne continentiae quasi paupertati succurrendum putarent cum suis <lb/> sarcinis abire iussit. <lb/> --- Catum dett.] Gentilium A, Gatilium AcLG, Gactilium Ac. --- <lb/> </div><div n='849'>quam bene Aetolicis domestica praetulerat, si frugalitatis eius <lb/> exemplum posterior aetas sequi uoluisset! nunc quo uentum est? a <lb/> seruis impetrari uix potest ne eam supellectilem fastidiant, qua tunc <lb/> consul uti non erubuit. <lb/> --- consul uti AcG] consulti AL, consul Lc. --- <lb/> </div><div n='850'>[IV.3.8] At Perse rege deuicto Paulus, cum Macedonicis opibus ueterem <lb/> atque hereditariam urbis nostrae paupertatem eo usque satiasset, ut <lb/> illo tempore primum populus Romanus tributi praestandi onere se <lb/> liberaret, penates suos nulla ex parte locupletiores fecit, praeclare <lb/> secum actum existimans, quod ex illa uictoria alii pecuniam, ipse <lb/> gloriam occupasset. <lb/> </div><div n='851'>[IV.3.9] Atque huic animi eius iudicio Q. Fabius Gurges, N. F<abius> <lb/> Pictor, Q. Ogulnius subscripserunt. qui legati <ad> Ptolomaeum regem <lb/> missi munera, quae ab eo priuatim acceperant, in aerarium, et quidem <lb/> prius quam ad senatum legationem referrent, detulerunt, scilicet de <lb/> publico ministerio nihil cuiquam praeter laudem bene administrati <lb/> officii accedere debere iudicantes. <lb/> --- consul uti AcG] consulti AL, consul Lc. <lb/> --- Fabius PAc] om. LG. --- <lb/> </div><div n='852'>iam illud humanitatis senatus et attentae maiorum disciplinae <lb/> indicium est: data sunt enim legatis quae in aerarium reposuerant non <lb/> solum patrum conscriptorum decreto, sed etiam populi permissu }crux{ <lb/> rum at quem legata quaestores prompta uni cuique distribuerunt. ita in <lb/> isdem Ptolomaei liberalitas, legatorum abstinentia, senatus ac populi <lb/> aequitas debitam probabilis facti portionem obtinuit. <lb/> --- permissu 'A'] iussu G. <lb/> --- at quem L] atque G, eaque A. --- <lb/> </div><div n='853'>[IV.3.10] Fabiorum et Ogulni continentiae Calpurnium Pisonem in <lb/> consimili genere laudis aemulum fuisse res ipsa documento est. consul <lb/> graui fugitiuorum bello a se liberata Sicilia eos, quorum praecipua <lb/> opera usus fuerat, imperatorio more donis prosequebatur. <lb/> </div><div n='854'>inter quos filium suum aliquot locis proeliatum fortissime titulo <lb/> trium librarum aureae coronae decorauit praefatus non oportere a <lb/> magistratu e publica pecunia erogari quod in ipsius domum rediturum <lb/> esset tantumque ponderis se testamento adulescenti legaturum promisit, <lb/> ut honorem publice a duce, pretium priuatim a patre reciperet. <lb/> </div><div n='855'>[IV.3.11] Age, si quis hoc saeculo uir inluster pellibus haedinis pro <lb/> stragulis utatur tribusque seruis comitatus Hispaniam regat et <lb/> quingentorum assium sumptu transmarinam prouinciam petat, eodem cibo <lb/> eodemque uino quo nautae contentus sit, nonne miserabilis existimetur? <lb/> </div><div n='856'>atqui ista patientissime superior Cato tolerauit, quia illum grata <lb/> frugalitatis consuetudo in hoc genere uitae cum summa dulcedine <lb/> continebat. <lb/> </div><div n='857'>[IV.3.12] Multum a prisca continentia spatio annorum posterior Cato <lb/> discedit, utpote in ciuitate iam diuite et lautitia gaudente natus. is <lb/> tamen, cum bellis ciuilibus interesset, filium secum trahens xii <lb/> seruos habuit, numero plures quam superior, temporum diuersis moribus <lb/> pauciores. <lb/> </div><div n='858'>[IV.3.13] Exultat animus maximorum uirorum memoriam percurrens. <lb/> Scipio Aemilianus post duos inclytos consulatus totidemque suae <lb/> praecipuae gloriae triumphos septem seruis sequentibus officio <lb/> legationis functus est. et, puto, Karthaginis ac Numantiae spoliis <lb/> conparare plures potuerat, nisi operum suorum ad se laudem, manubias <lb/> ad patriam redundare maluisset. <lb/> </div><div n='859'>itaque, cum per socios et exteras gentes iter faceret, non mancipia <lb/> eius, sed uictoriae numerabantur, nec quantum auri et argenti, sed <lb/> quantum amplitudinis pondus secum ferret aestimabatur. <lb/> </div><div n='860'>[IV.3.14] Continentia uero etiam in uniuersae plebis animis saepe <lb/> numero cognita est, sed abunde erit ex his duo exempla longe inter se <lb/> distantium saeculorum retulisse. Pyrrus impetus sui terrore soluto ac <lb/> iam Epiroticis armis languentibus beniuolentiam populi Romani mercari, <lb/> quia uirtutem debilitare nequiuerat, cupiens paene totum regiarum opum <lb/> apparatum in urbem nostram transtulerat. <lb/> </div><div n='861'>ceterum cum et magni pretii et uarii generis a legatis eius tam <lb/> uirorum quam feminarum apta usui munera circa domos ferrentur, nulla <lb/> cui<us>quam dono ianua patuit, Tarentinaeque petulantiae animosus <lb/> magis quam efficax defensor haud scio maiore cum gloria huius urbis <lb/> moribus <an armis> repulsus sit. <lb/> --- cuiusquam (ip. Wensky)] cuiquam 'A'. <lb/> --- an armis] moribus LG, armis an moribus vel armis fractus an moribus A, moribus an armis vel moribus quam armis vel armis quam moribus vel moribus quam bello dett. --- <lb/> </div><div n='862'>In illa quoque procella, quam C. Marius et L. Cinna rei publicae <lb/> inflixerant, abstinentia populi Romani mirifica conspecta est: nam cum <lb/> a se proscriptorum penates uulgi manibus diripiendos obiecissent, <lb/> inueniri nemo potuit, qui ciuili luctu praedam peteret: <lb/> </div><div n='863'>unus enim quisque se ab his perinde ac si a sacris aedibus abstinuit. <lb/> quae quidem tam misericors continentia plebis tacitum crudelium <lb/> uictorum conuicium fuit. <lb/> </div><div n='864'>[IV.3.ext.1] Ac ne eiusdem laudis commemorationem externis <lb/> inuideamus, Pericles Atheniensium princeps, cum tragoediarum <lb/> scriptorem Sophoclea in praetura collegam haberet, atque is publico <lb/> officio una districtus pueri ingenui praetereuntis formam <lb/> inpensioribus uerbis laudasset, intemperantiam eius increpans dixit <lb/> praetoris non solum manus a pecuniae lucro, sed etiam oculos a <lb/> libidinoso aspectu continentes esse debere. <lb/> </div><div n='865'>[IV.3.ext.2] Sophocles autem aetate iam senior, cum ab eo quidam <lb/> quaereret an etiam nunc rebus ueneriis uteretur, "di meliora!" inquit: <lb/> "libenter enim istinc tamquam ex aliqua furiosa profugi dominatione". <lb/> </div><div n='866'>[IV.3.ext.3] Aeque abstinentis senectae Xenocratem fuisse accepimus. <lb/> cuius opinionis non parua fides erit narratio, quae sequitur. in <lb/> peruigilio Phryne nobile Athenis scortum iuxta eum uino grauem <lb/> accubuit pignore cum quibusdam iuuenibus posito, an temperantiam eius <lb/> corrumpere posset. <lb/> --- Phryne dett.] Phyrne AcLG, Ophyrne A. --- <lb/> </div><div n='867'>quam nec tactu nec sermone aspernatus, quoad uoluerat in sinu suo <lb/> moratam, propositi inritam dimisit. factum sapientia inbuti animi <lb/> abstinens, sed meretriculae quoque dictum perquam facetum: <lb/> deridentibus enim se adulescentibus, quod tam formosa tamque elegans <lb/> poti senis animum inlecebris pellicere non potuisset, pactumque <lb/> uictoriae pretium flagitantibus de homine se cum iis, non de statua <lb/> pignus posuisse respondit. <lb/> </div><div n='868'>potestne haec Xenocratis continentia a quoquam magis uere magisque <lb/> proprie demonstrari quam ab ipsa meretricula expressa est? Phryne <lb/> pulchritudine sua nulla parte constantissimam eius abstinentiam <lb/> labefecit: quid? rex Alexander diuitiis quatere potuit? ab illo quoque <lb/> statuam et quidem aeque frustra temptatam putes. <lb/> </div><div n='869'>legatos ad eum cum aliquot talentis miserat. quos in academiam perductos <lb/> solito sibi, id est modico apparatu et admodum paruulis copiis excepit. <lb/> </div><div n='870'>postero die interrogantibus cuinam adnumerari pecuniam uellet, "quid? <lb/> uos" inquit "hesterna cena non intellexistis ea me non indigere?" ita <lb/> rex philosophi amicitiam emere uoluit, philosophus regi suam uendere <lb/> noluit. <lb/> </div><div n='871'>[IV.3.ext.4] Alexander uero cognomen inuicti adsecutus continentiam <lb/> Diogenis cynici uincere non potuit. ad quem cum in sole sedentem <lb/> accessisset hortareturque ut, si qua praestari sibi uellet, indicaret, <lb/> quemadmodum erat in crepidine conlocatus, sordidae appellationis, sed <lb/> robustae uir praestantiae, "mox" inquit "de ceteris, interim uelim a <lb/> sole mihi non obstes". <lb/> </div><div n='872'>quibus uerbis illa nimirum inhaesit sententia: Alexander Diogenen <lb/> gradu suo diuitiis pellere temptat, celerius Dareum armis. Idem <lb/> Syracusis, cum holera ei lauanti Aristippus dixisset, si "Dionysium <lb/> adulari uelles, ista non esses", "immo", inquit "si tu ista esse <lb/> uelles, non adulare<re> Dionysium". <lb/> </div><div n='873'>De paupertate. <lb/> </div><div n='874'>[IV.4.praef.] Maxima ornamenta esse matronis liberos, apud Pomponium <lb/> Rufum collectorum libro sic inuenimus: Cornelia Gracchorum mater, cum <lb/> Campana matrona apud illam hospita ornamenta sua pulcherrima illius <lb/> saeculi ostenderet, traxit eam sermone, <donec> e schola redirent <lb/> liberi, et "haec" inquit "ornamenta sunt mea". <lb/> --- libro dett.] librorum AcLG. <lb/> --- donec Lc] dum G, om. AL. --- <lb/> </div><div n='875'>omnia nimirum habet qui nihil concupiscit, eo quidem certius }crux{ <lb/> quam cuncta possidet, quia dominium rerum conlabi solet, bonae mentis <lb/> usurpatio nullum tristioris fortunae recipit incursum. <lb/> </div><div n='876'>itaque quorsum attinet aut diuitias in prima felicitatis parte aut paupertatem in <lb/> ultimo miseriarum statu ponere, cum et illarum frons hilaris multis <lb/> intus amaritudinibus sit referta et huius horridior aspectus solidis <lb/> et certis bonis abundet? quod melius personis quam uerbis <lb/> repraesentabitur. <lb/> </div><div n='877'>[IV.4.1] Regio imperio propter nimiam Tarquinii superbiam finito <lb/> consulatus initium Valerius Publicola cum Iunio Bruto auspicatus est idemque <lb/> postea tres consulatus acceptissimos populo Romano gessit et plurimorum <lb/> ac maximorum operum praetexto titulum imaginum suarum amplificauit, <lb/> </div><div n='878'>cum interim fastorum illud columen patrimonio ne ad exequiarum quidem <lb/> inpensam sufficiente decessit, ideoque publica pecunia ductae sunt. <lb/> non adtinet ulteriore disputatione tanti uiri paupertatem scrutari: <lb/> abunde enim patet quid uiuus possederit, cui mortuo lectus funebris et <lb/> rogus defuit. <lb/> </div><div n='879'>[IV.4.2] Quantae amplitudinis Menenium Agrippam fuisse arbitremur, <lb/> quem senatus et plebs pacis in<ter> se faciendae auctorem legit? <lb/> quantae scilicet esse debuit arbiter publicae salutis. hic, nisi a <lb/> populo conlatis in capita sextantibus funeratus esset, ita pecuniae <lb/> inops decessit sepulturae honore caruisset. <lb/> --- inter dett.] in 'A'. --- <lb/> </div><div n='880'>uerum idcirco perniciosa seditione diuidua ciuitas manibus Agrippae <lb/> in unum contrahi uoluit, quia eas pauperes quidem, sed sanctas <lb/> animaduerterat. cuius ut superstitis nullum fuit, quod in censum <lb/> deferretur, ita extincti hodieque amplissimum est patrimonium Romana <lb/> concordia. <lb/> </div><div n='881'>[IV.4.3] In C. uero Fabricii et Q. Aemilii Papi principum saeculi <lb/> sui domibus argentum fuisse confitear oportet: uterque enim patellam <lb/> deorum et salinum habuit, sed eo lautius Fabricius, quod patellam suam <lb/> corneo pediculo sustineri uoluit. Papus quoque satis animose, qui cum <lb/> hereditatis nomine ea accepisset, religionis causa abalienanda non <lb/> putauit. <lb/> --- fuisse ALc] non fuisse G, om. L. <lb/> --- sustineri P] sustinere 'A'. --- <lb/> </div><div n='882'>[IV.4.4] Illi etiam praediuites, qui ab aratro arcessebantur, ut <lb/> consules fierent, uoluptatis causa sterile atque aestuosissimum <lb/> Pupiniae solum uersabant deliciarumque gratia uastissimas glebas <lb/> plurimo cum sudore dissipabant? <lb/> --- dissipabant? (ip. Gelbcke)] dissipabant. ed.1470. --- <lb/> </div><div n='883'>immo uero, quos pericula rei publicae imperatores adserebant, <lb/> angustiae rei familiaris quid cesso proprium nomen ueritati reddere? <lb/> bubulcos fieri cogebant. <lb/> </div><div n='884'>[IV.4.5] Atilium autem, qui ad eum arcessendum a senatu missi erant <lb/> ad imperium populi Romani suscipiendum, semen spargentem uiderunt. sed <lb/> illae rustico opere adtritae manus salutem publicam stabilierunt, <lb/> ingentes hostium copias pessum dederunt, <lb/> </div><div n='885'>quaeque modo arantium boum iugum rexerant, triumphalis currus habenas <lb/> retinuerunt, nec fuit his rubor<i> eburneo scipione deposito agrestem <lb/> stiuam aratri repetere. potest pauperes consolari Atilius, sed multo <lb/> magis docere locupletes quam non sit necessaria solidae laudis <lb/> cupidini anxia diuitiarum conparatio. <lb/> </div><div n='886'>[IV.4.6] Eiusdem nominis et sanguinis Atilius Regulus, primi Punici <lb/> belli qua gloria, qua clades maxima, cum in Africa insolentissimae <lb/> Karthaginis opes crebris uictoriis contunderet ac prorogatum sibi ob <lb/> bene gestas res in proximum annum imperium cognosset, consulibus <lb/> scripsit uilicum in agello, quem vii iugerum in Pupinia habebat, <lb/> mortuum esse, occasionemque nanctum mercennarium amoto inde rustico <lb/> instrumento discessisse, ideoque petere ut sibi successor mitteretur, <lb/> ne deserto agro non esset unde uxor ac liberi sui alerentur. <lb/> </div><div n='887'>quae postquam senatus a consulibus accepit, et agrum Atili ilico <lb/> colendum locari et alimenta coniugi eius ac liberis praeberi resque, <lb/> quas amiserat, redimi publice iussit. tanti aerario nostro uirtutis <lb/> Atilianae exemplum, quo omnis aetas Romana gloriabitur, stetit. <lb/> --- resque Ac] isque 'A'. <lb/> --- tanti] =tantae= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='888'>[IV.4.7] Aeque magna latifundia L. Quinti Cincinnati fuerunt: vii <lb/> enim iugera agri possedit ex hisque tria, quae pro amico ad aerarium <lb/> subsignauerat, multae nomine amisit. poenam quoque pro filio Caesone, <lb/> quod ad causam dicendam non occurrisset, huius agelli reditu soluit. <lb/> --- reditu AcLc] reditus 'A'. --- <lb/> </div><div n='889'>et tamen ei quattuor iugera aranti non solum dignitas patris familiae <lb/> constitit, sed etiam dictatura delata est. anguste se habitare nunc <lb/> putat cuius domus tantum patet, quantum Cincinnati rura patuerunt. <lb/> </div><div n='890'>[IV.4.8] Quid Aelia familia, quam locuples! xvi eodem tempore Aeli <lb/> fuerunt, quibus una domuncula erat eodem loci, quo nunc sunt Mariana <lb/> monumenta, et unus in agro Veiente fundus minus multos cultores <lb/> desiderans quam dominos habebat inque circo maximo et Flaminio <lb/> spectaculi locus. quae quidem loca ob uirtutem publice donata <lb/> possidebant. <lb/> </div><div n='891'>[IV.4.9] Eadem gens nullum ante scripulum argenti habuit quam Paulus Perse <lb/> deuicto Q. Aelio Tuberoni genero suo quinque pondo argenti ex praeda donaret: <lb/> </div><div n='892'>taceo enim quod princeps ciuitatis filiam ei nuptum dedit, <lb/> cuius pecunia tam ieiunos penates uidebat. qui ipse quodque <lb/> adeo inops decessit, ut, nisi fundus, quem unum reliquerat, uenisset, <lb/> unde uxor eius dotem reciperet non extitisset. <lb/> </div><div n='893'>animi uirorum et feminarum uigebant in ciuitate, eorumque bonis <lb/> dignitatis aestimatio cunctis in rebus ponderabatur. haec imperia <lb/> conciliabant, haec iungebant adfinitates, haec in foro, haec intra <lb/> priuatos parietes plurimum poterant: patriae enim rem unus quisque, <lb/> non suam augere properabat pauperque in diuite quam diues in paupere <lb/> imperio uersari malebat. <lb/> </div><div n='894'>atque huic tam praeclaro proposito illa merces reddebatur, quod nihil <lb/> eorum, quae uirtuti debentur, emere pecunia licebat, inopiaeque <lb/> inlustrium uirorum publice succurrebatur. <lb/> </div><div n='895'>[IV.4.10] Itaque, cum secundo Punico bello Cn. Scipio ex Hispania <lb/> senatui scripsisset petens ut sibi successor mitteretur, quia filiam <lb/> uirginem adultae iam aetatis haberet, neque ei sine se dos expediri <lb/> posset, senatus, ne res publica bono duce careret, patris sibi partes <lb/> desumpsit consilioque uxoris ac propinquorum Scipionis constituta dote <lb/> summam eius ex aerario erogauit ac puellam nuptum dedit. dotis modus <lb/> xl milia aeris fuit, <lb/> </div><div n='896'>quo non solum humanitas patrum conscriptorum, sed etiam habitus <lb/> ueterum patrimoniorum cognosci potest: namque adeo fuerunt arta, ut <lb/> Tuccia Caesonis filia maximam dotem ad uirum x aeris attulisse uisa <lb/> sit, et Megullia, quia cum quinquaginta milibus aeris mariti domum <lb/> intrauit, Dotatae cognomen inuenerit. <lb/> --- Tuccia PAc] Taccia AL, Accia G. --- <lb/> </div><div n='897'>idem senatus Fabricii Luscini Scipionisque filias ab indotatis <lb/> nuptiis liberalitate sua uindicauit, quoniam paternae hereditati <lb/> praeter opimam gloriam nihil erat quod acceptum referrent. <lb/> </div><div n='898'>[IV.4.11] M. autem Scaurus quantulam a patre hereditatem acceperit in <lb/> primo libro eorum, quos de uita sua tres scripsit, refert: ait enim <lb/> sibi sex sola mancipia totumque censum quinque atque xxx milium nummum <lb/> relictum. in hac ille pecunia futurus senatus princeps nutritus est spiritus. <lb/> --- quos] =quem= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- tres scripsit (ip. Halm)] transcripsit 'A'. --- <lb/> </div><div n='899'>Haec igitur exempla respicere, his adquiescere solaciis debemus, qui <lb/> paruulos census nostros numquam querellis uacuos esse sinimus. nullum <lb/> aut admodum parui ponderis argentum, paucos seruos, vii iugera aridae <lb/> terrae, indigentia domesticae inpensae funera, inopes dotum filias, <lb/> sed egregios consulatus, mirificas dictaturas, innumerabiles triumphos cernimus. <lb/> --- domesticae Ac] domestica 'A'. --- <lb/> </div><div n='900'>quid ergo modicam fortunam quasi praecipuum generis humani malum <lb/> diurnis <atque> nocturnis conuiciis laceramus, quae ut non <lb/> abundantibus, ita fidis uberibus Publicolas, Aemilios, Fabricios, <lb/> Curios, Scipiones, Scauros hisque paria robora uirtutis aluit. <lb/> exurgamus potius animis pecuniaeque aspectu debilitatos spiritus <lb/> pristini temporis memoria recreemus: <lb/> --- modicam L] medicam A, mediam AcG, mendicam dett. <lb/> --- diurnis <atque> nocturnis (ip. Madvig)] diurnis 'A', diuturnis Ac, diutinis dett. --- <lb/> </div><div n='901'>namque per Romuli casam perque ueteris Capitolii humilia tecta et <lb/> aeternos Vestae focos fictilibus etiam nunc uasis contentos iuro <lb/> nullas diuitias talium uirorum paupertati posse praeferri. <lb/> </div><div n='902'>De uerecundia. <lb/> </div><div n='903'>[IV.5.praef.] A qua tempestiuus ad uerecundiam transitus uidetur: haec <lb/> enim iustissimis uiris praecepit ut priuatas facultates neglegerent, <lb/> publicas quam amplissimas esse cuperent, digna cui perinde atque <lb/> caelesti numini templa extruantur araeque consecrentur, <lb/> </div><div n='904'>quia parens est omnis honesti consilii, tutela sollemnium officiorum, <lb/> magistra innocentiae, cara proximis, accepta alienis, omni loco, omni <lb/> tempore fauorabilem prae se ferens uultum. <lb/> </div><div n='905'>[IV.5.1] Sed ut a laudibus eius ad facta ueniamus, a condita urbe <lb/> usque ad Africanum et Ti. Longum consules promiscuus senatui et populo <lb/> spectandorum ludorum locus erat. numquam tamen quisquam ex plebe ante <lb/> patres conscriptos in theatro spectare sus tinuit: <lb/> </div><div n='906'>adeo circumspecta ciuitatis nostrae uerecundia fuit. quae quidem <lb/> certissimum sui documentum etiam illo die exhibuit, quo L. Flamininus <lb/> extrema in parte theatri constitit, quia a M. Catone et L. Flacco <lb/> censoribus senatu m<otus> fuerat, consulatus iam honore defunctus, <lb/> frater etiam T. Flaminini Macedoniae Philippique uictoris: omnes enim <lb/> transire eum in locum dignitati suae debitum coegerunt. <lb/> --- quia dett.] qua AL, qui G. --- <lb/> </div><div n='907'>[IV.5.2] Confregit rem publicam Terentius Varro Cannensis pugnae <lb/> temerario ingressu. idem delatam ab uniuerso senatu et populo <lb/> dictaturam recipere non sustinendo pudore culpam maximae cladis <lb/> redemit effecitque ut acies deorum irae, modestia ipsius moribus <lb/> imputaretur. itaque titulo imaginis eius speciosius non recepta <lb/> dictatura quam aliorum gesta adscribi potest. <lb/> --- Varro LP] om. AG. --- <lb/> </div><div n='908'>[IV.5.3] Nos autem ad praeclarum uerecundiae opus transgrediamur. <lb/> magna cum inuidia fortuna praetoriis comitiis Africani superioris <lb/> filium Cn. Scipionem et scribam C. Cicereium in campum deduxerat, <lb/> utque nimis inpotens sermone uulgi carpebatur, quod tanti uiri <lb/> sanguinem clientelamque comitiali certamine confuderat. <lb/> </div><div n='909'>ceterum crimen eius in suam laudem Cicereius conuertit: nam ut uidit <lb/> omnibus se centuriis Scipioni anteferri, templo descendit abiectaque <lb/> candida toga conpetitoris sui suffragatorem agere coepit, ut scilicet <lb/> praeturam melius Africani memoriae concederet quam sibi uindicaret. <lb/> }crux{ nec maximum esse uerecundiae pretium: Scipio tunc honorem <lb/> adeptus est, sed [si] Cicereio magis gratulati sunt. <lb/> --- agere 'A'] se agere Ac. <lb/> --- magis gratulati sunt Gz] magistratu lati sunt AG, magistratus lati sunt Ac. --- <lb/> </div><div n='910'>[IV.5.4] Ac ne protinus comitiis abeamus, consulatum petens L. <lb/> Crassus, cum omnium candidatorum more circum forum supplex populo ire <lb/> cogeretur, numquam adduci potuit ut id praesente Q. Scaeuola <lb/> grauissimo et sapientissimo uiro, socero suo, faceret. <lb/> </div><div n='911'>itaque rogabat eum ut a se, dum ineptae rei inseruiret, discederet, <lb/> maiorem uerecundiam dignitatis eius quam candidae togae suae respectum <lb/> agens. <lb/> </div><div n='912'>[IV.5.5] Pompeius autem Magnus Pharsalica acie uictus a Caesare, cum <lb/> postero die Larisam intraret, oppidique illius uniuersus populus <lb/> obuiam ei processisset, "ite" inquit "et istud officium praestate <lb/> uictori", dicerem, non dignus qui uinceretur, nisi a Caesare esset <lb/> superatus, certe modestus in calamitate: nam quia dignitate sua uti <lb/> iam non poterat, usus est uerecundia. <lb/> </div><div n='913'>[IV.5.6] Quam praecipuam in C. quoque Caesare fuisse et saepe numero <lb/> apparuit et ultimus eius dies significauit: conpluribus enim <lb/> parricidarum uiolatus mucronibus inter ipsum illud tempus, quo diuinus <lb/> spiritus mortali discernebatur a corpore, ne tribus quidem et xx <lb/> uulneribus quin uerecundiae obsequeretur absterreri potuit, <lb/> </div><div n='914'>si quidem utraque togam manu demisit, ut inferior pars corporis tecta <lb/> conlaberetur. in hunc modum non homines expirant, sed di immortales <lb/> sedes suas repetunt. <lb/> </div><div n='915'>[IV.5.ext.1] Quod sequitur externis adnectam, quia ante gestum est <lb/> quam Etruriae ciuitas daretur. excellentis in ea regione <lb/> pulchritudinis adulescens nomine Spurinna, cum mira specie conplurium <lb/> feminarum inlustrium sollicitaret oculos ideoque uiris ac parentibus <lb/> earum se suspectum esse sentiret, oris decorem uulneribus confudit <lb/> deformitatemque sanctitatis suae fidem quam formam inritamentum <lb/> alienae libidinis esse maluit. <lb/> --- Spurinna AcG] Spurimna ALc. --- <lb/> </div><div n='916'>[IV.5.ext.2] Athenis quidam ultimae senectutis, cum spectatum ludos <lb/> in theatrum uenisset, eumque nemo e ciuibus sessum reciperet, ad <lb/> Lacedaemoniorum legatos forte peruenit. qui hominis aetate moti canos <lb/> eius et annos adsurgendi officio uenerati sunt sedemque ei inter ipsos <lb/> honoratissimo loco dederunt. <lb/> </div><div n='917'>quod ubi fieri populus aspexit, maximo plausu alienae urbis <lb/> uerecundiam conprobauit. ferunt tunc unum e Lacedaemoniis dixisse <lb/> "ergo Athenienses quid sit rectum sciunt, sed id facere neglegunt". <lb/> </div><div n='918'>De amore coniugali. <lb/> </div><div n='919'>[IV.6.praef.] A placido et leni adfectu ad aeque honestum, uerum <lb/> aliquanto ardentiorem et concitatiorem pergam legitimique amoris quasi <lb/> quasdam imagines non sine maxima ueneratione contemplandas lectoris <lb/> oculis subiciam, ualenter inter coniuges stabilitae fidei opera <lb/> percurrens, ardua imitatu, ceterum cognosci utilia, quia <lb/> excellentissima animaduertenti ne mediocria quidem praestare rubori <lb/> oportet esse. <lb/> </div><div n='920'>[IV.6.1] Ti. Gracchus anguibus domi suae mare <ac> femina <lb/> deprehensis, certior factus ab aruspice mare dimisso uxori eius, <lb/> femina ipsi celerem obitum instare, salutarem coniugi potius quam sibi <lb/> partem augurii secutus marem necari, feminam dimitti iussit <lb/> sustinuitque in conspectu suo se ipsum interitu serpentis occidi. <lb/> </div><div n='921'>itaque Corneliam nescio utrum feliciorem dixerim, quod talem uirum <lb/> habuerit, an miseriorem, quod amiserit. <lb/> </div><div n='922'>o te, Thessaliae rex Admete, crudelis et duri facti crimine sub magno iudice <lb/> damnatum, qui coniugis tuae fata pro tuis permutari passus es, eaque, ne tu <lb/> extinguere<re>, uoluntario obitu consumpta lucem intueri potuisti, et certe <lb/> parentum prius indulgentiam temptaueras! <lb/> </div><div n='923'>[IV.6.2] Vilior Graccho iniquae fortunae uictima, quamuis senatorii <lb/> uir ordinis, C. Plautius Numida, sed in consimili amore par exemplum: <lb/> morte enim uxoris audita doloris inpotens pectus suum gladio <lb/> percussit. <lb/> </div><div n='924'>interuentu deinde domesticorum inceptum exequi prohibitus <lb/> colligatusque, ut primum occasio data est, scissis fasceis ac uulnere <lb/> diuolso constanti dextra spiritum luctus acerbitate permixtum ex ipsis <lb/> praecordiis et uisceribus hausit, tam uiolenta morte testatus quantum <lb/> maritalis flammae illo pectore clausum habuisset. <lb/> </div><div n='925'>[IV.6.3] Eiusdem ut nominis, ita amoris quoque M. Plautius: nam cum <lb/> imperio senatus classem sociorum sexaginta nauium in Asiam reduceret <lb/> Tarentumque appulisset, atque ibi uxor eius Orestilla, quae illuc eum <lb/> prosecuta fuerat, morbo <op>pressa decessisset, funerata ea et in <lb/> rogum inposita inter officium unguendi et osculandi stricto ferro incubuit. <lb/> --- oppressa dett.] pressa 'A'. --- <lb/> </div><div n='926'>quem amici, sicut erat, togatum et calceatum corpori coniugis <lb/> iunxerunt ac deinde subiectis facibus utrumque una cremauerunt. quorum <lb/> ibi factum sepulcrum est, Tarenti etiam nunc conspicitur quod uocatur }greco{. <lb/> </div><div n='927'>nec dubito quin, si quis modo extinctis sensus inest, Plautius et <lb/> Orestilla fati consortione gestientes uultus tenebris intulerint. <lb/> saneque, ubi idem et maximus et honestissimus amor est, aliquanto <lb/> praestat morte iungi quam distrahi uita. <lb/> </div><div n='928'>[IV.6.4] Consimilis adfectus Iuliae C. Caesaris filiae adnotatus est. <lb/> quae, cum aediliciis comitiis Pompei Magni coniugis sui uestem cruore <lb/> respersam e campo domum relatam uidisset, territa metu ne qua ei uis <lb/> esset adlata, exanimis concidit <lb/> </div><div n='929'>partumque, quem utero conceptum habebat, subita animi consternatione <lb/> et graui dolore corporis eicere coacta est magno quidem cum totius <lb/> terrarum orbis detrimento, cuius tranquillitas tot ciuilium bellorum <lb/> truculentissimo furore perturbata non esset, si Caesaris et Pompei <lb/> concordia communis sanguinis uinculo constricta mansisset. <lb/> </div><div n='930'>[IV.6.5] Tuos quoque castissimos ignes, Porcia M. Catonis filia, <lb/> cuncta saecula debita admiratione prosequentur. quae, cum apud <lb/> Philippos uictum et interemptum uirum tuum Brutum cognosses, quia <lb/> ferrum non dabatur, ardentes ore carbones haurire non dubitasti, <lb/> muliebri spiritu uirilem patris exitum imitata. <lb/> </div><div n='931'>sed nescio an hoc fortius, quod ille usitato, <tu> nouo genere mortis <lb/> absumpta e<s>. <lb/> </div><div n='932'>[IV.6.ext.1] Sunt et alienigeni amores iusti obscuritate ignorantiae <lb/> non obruti, e quibus paucos attigisse satis erit. gentis Cariae regina <lb/> Artemisia uirum suum Mausolum fato absumptum quantopere <lb/> desiderau<e><r>it leue est post conquisitorum omnis generis honorum <lb/> monumentique usque ad vii miracula prouecti magnificentiam <lb/> argumentari: <lb/> </div><div n='933'>quid enim aut eos colligas aut de illo inclito tumulto loquare, cum <lb/> ipsa Mausoli uiuum ac spirans sepulcrum fieri concupierit eorum <lb/> testimonio, qui illam extincti ossa potioni aspersa bibisse tradunt? <lb/> </div><div n='934'>[IV.6.ext.2] Hypsicratea quoque regina Mitridatem coniugem suum <lb/> effusis caritatis habenis amauit, propter quem praecipuum formae suae <lb/> decorem in habitum uirilem conuertere uoluptatis loco habuit: tonsis <lb/> enim capillis equo se et armis adsuefecit, quo facilius laboribus et <lb/> periculis eius interesset. <lb/> --- Hypsicratea 'A'] Hypsicratia AcLcP. --- <lb/> </div><div n='935'>quin etiam uictum a Cn. Pompeio per efferatas gentes fugientem animo <lb/> pariter et corpore infatigabili secuta est. cuius tanta fides <lb/> asperarum atque difficilium rerum Mitridati maximum solacium et <lb/> iucundissimum lenimentum fuit: cum domo enim et penatibus uagari se <lb/> credidit uxore simul exulante. <lb/> </div><div n='936'>[IV.6.ext.3] Verum quid Asiam, quid barbariae inmensas solitudines, <lb/> quid latebras Pontici sinus scrutor, cum splendidissimum totius <lb/> Graeciae decus Lacedaemon praecipuum uxoriae fidei specimen tantum non <lb/> nostris ostentet oculis, plurimis et maximis patriae suae laudibus <lb/> admiratione facti conparandum? <lb/> --- tantum non nostris dett.] nostris AcLc, non nostris L, nunc nostris G. --- <lb/> </div><div n='937'>Minyae, quorum origo ex inclyto sociorum Iasonis numero Lemniorum in <lb/> insula concepta per aliquot saeculorum uices stabili in sede manserat, <lb/> }crux{ a Pelasgicis expulsi ramis, alienae opis indigentes excelsa <lb/> Taygetorum montium iuga supplices occupauerunt. <lb/> --- Minyae PAc] Miniae Ac, Moeniae L, Moeoniae Lc, Myniae G. <lb/> --- ramis G] armis Ac, ranis Lc. --- <lb/> </div><div n='938'>quos Spartana ciuitas respectu Tyndaridarum - namque in illo nobilis <lb/> famae nauigio destinatum sideribus par fratrum fulserat - deductos <lb/> inde legibus commodisque suis inmiscuit. <lb/> </div><div n='939'>sed hoc tantum beneficium in iniuriam bene meritae urbis regnum <lb/> adfectantes uerterunt. igitur publicae custodiae inclusi capitali <lb/> adseruabantur supplicio. <lb/> </div><div n='940'>quod cum uetere instituto Lacedaemoniorum nocturno tempore passuri <lb/> essent, coniuges eorum inlustris ibi sanguinis uelut adlocuturae <lb/> perituros uiros inpetrato a custodibus aditu carcerem intrauerunt <lb/> commutataque ueste per simulationem doloris uelatis capitibus eos <lb/> abire passae sunt. hoc loco quid aliud adiecerim quam dignas fuisse <lb/> quibus Minyae nuberent? <lb/> --- Minyae Ac] moenia A, Moeniae L, Moeoniae Lc, Myniae G. --- <lb/> </div><div n='941'>De amicitia. <lb/> </div><div n='942'>[IV.7.praef.] Contemplemur nunc amicitiae uinculum potens et <lb/> praeualidum neque ulla ex parte sanguinis uiribus inferius, hoc etiam <lb/> certius et exploratius, quod illud nascendi sors, fortuitum opus, hoc <lb/> unius cuiusque solido iudicio inchoata uoluntas contrahit. <lb/> </div><div n='943'>itaque celerius sine reprehensione propinquum auersere quam amicum, <lb/> quia altera diremptio non utique iniquitatis, altera utique leuitatis <lb/> crimini subiecta est: cum enim deserta sit futura uita hominis nullius <lb/> amicitiae cincta praesidio, tam necessarium subsidium temere adsumi <lb/> non debet, semel autem recte adprehensum sperni non conuenit. <lb/> --- diremptio non utique (ip. Kempf)] directione utique AL, dilectioni utique G, dilectio neutiquam Ac, <lb/> diremptio utique vel diremptio dett. --- <lb/> </div><div n='944'>sincerae uero fidei amici praecipue in aduersis rebus cognoscuntur, <lb/> in quibus quidquid praestatur totum a constanti beniuolentia <lb/> proficiscitur. felicitatis cultus maiore ex parte adulatione quam caritate <lb/> erogatur, certe suspectus est perinde ac plus semper petat quam inpendat. <lb/> </div><div n='945'>accedit huc, quod infractae fortunae homines magis amicorum studia desiderant <lb/> uel praesidii uel solacii gratia: nam laeta quidem et prospera negotia, utpote cum <lb/> diuina subfragatione foueantur, humana minus indigent. <lb/> </div><div n='946'>tenacius igitur eorum nomina posteritatis memoria adprehendit, qui <lb/> aduersos casus amicorum non deseruerunt quam qui prosperum uitae <lb/> cursum comitati sunt. nemo de Sardanapalli familiaribus loquitur, <lb/> Orestes Pylade paene amico quam Agamemnone notior est patre, <lb/> </div><div n='947'>si quidem illorum amicitia in consortione deliciarum et luxuriae <lb/> contabuit, horum durae atque asperae condicionis sodalicium ipsarum <lb/> miseriarum experimento enituit. sed quid externa attingo, cum <lb/> domesticis prius liceat uti? <lb/> --- sodalicium L] sodalictium AcG, soldadicium A, solacium Lc. --- <lb/> </div><div n='948'>[IV.7.1] Inimicus patriae fuisse Ti. Gracchus existimatus est, nec <lb/> inmerito, quia potentiam suam saluti eius praetulerat. quam constantis <lb/> tamen fidei amicum etiam in hoc tam prauo proposito C. Blossium <lb/> Cumanum habuerit operae pretium est cognoscere. hostis iudicatus, <lb/> ultimo supplicio adfectus, sepulturae honore spoliatus beniuolentia <lb/> tamen eius non caruit: <lb/> </div><div n='949'>nam cum senatus Rupilio et Laenati consulibus mandasset ut in eos, <lb/> qui cum Graccho consenserant, <more> maiorum animaduerte<re>nt, et ad <lb/> Laelium, cuius consilio praecipue consules utebantur, pro se Blossius <lb/> deprecatum uenisset familiaritatisque excusatione uteretur, atque is <lb/> dixisset: "quid? si te Gracchus templo Iouis optimi maximi faces <lb/> subdere iussisset, obsecuturusne illius uoluntati propter istam, quam <lb/> iactas, familiaritatem fuisti?" "numquam istud" inquit "Gracchus <lb/> imperasset". <lb/> </div><div n='950'>satis, immo etiam nimium: totius namque senatus consensu damnat<os <lb/> ei>us mores defendere ausus est. uerum quod sequitur multo audacius <lb/> multoque periculosius: conpressus enim perseueranti interrogatione <lb/> Laeli in eodem constantiae gradu stetit seque etiam hoc, si modo <lb/> Gracchus annuisset, facturum respondit. <lb/> </div><div n='951'>quis illum sceleratum putasset fuisse, si tacuisset? quis non etiam <lb/> sapientem, si pro necessitate temporis locutus esset? at Blossius nec <lb/> silentio honesto nec prudenti sermone salutem suam, ne qua ex parte <lb/> infelicis amicitiae memoriam desereret, tueri uoluit. <lb/> </div><div n='952'>[IV.7.2] In eadem domo aeque robusta constantis amicitiae exempla <lb/> oboriuntur: prostratis enim iam et perditis C. Gracchi consiliis <lb/> rebusque, cum tota eius conspiratio late quaereretur, desertum omni <lb/> auxilio duo tantum amici Pomponius et Laetorius ab infestis et undique <lb/> ruentibus telis oppositu corporum suorum texerunt. <lb/> </div><div n='953'>quorum Pomponius, quo is facilius euaderet, concitatum <in>sequentium <lb/> agmen in porta trigemina aliquamdiu acerrima pugna inhibuit nec uiuus <lb/> pelli potuit, sed multis confectus uulneribus transitum eis super <lb/> cadauer suum, credo etiam post fata inuitus, dedit. <lb/> --- insequentium (ip. Eberhard)] sequentium 'A'. --- <lb/> </div><div n='954'>Laetorius autem in ponte sublicio constitit et eum, donec Gracchus <lb/> transiret, ardore spiritus sui saepsit ac ui iam multitudinis obrutus <lb/> conuerso in se gladio celeri saltu profundum Tiberis petiit, quamque <lb/> in eo ponte caritatem toti patriae Horatius Cocles exhibuerat, unius <lb/> amicitiae adiecta uoluntaria morte praestitit. quam bonos Gracchi, si <lb/> aut patris aut materni aui sectam uitae ingredi uoluissent, habere <lb/> milites potuerant! <lb/> </div><div n='955'>quo enim impetu, qua perseuerantia animi Blossius et Pomponius et <lb/> Laetorius tropaea ac triumphos eorum adiuuissent, furiosi conatus tam <lb/> strenui comites, sinistris quidem auspiciis amicitiae condicionem <lb/> secuti, sed quo miseriora, hoc certiora fideliter cultae [nobilitatis] <lb/> exempla. <lb/> --- cultae nobilitatis 'A'] cultae (ip. Madvig). --- <lb/> </div><div n='956'>[IV.7.3] L. autem Reginus, si ad debitam publico ministerio <lb/> sinceritatem exigatur, posteritatis conuicio lacerandus, si amicitiae <lb/> fido pignore aestimetur, in optimo laudabilis conscientiae portu <lb/> relinquendus est: <lb/> </div><div n='957'>tribunus enim plebis Caepionem in carcerem coniectum, quod illius <lb/> culpa exercitus noster a Cimbris et Teutonis uidebatur deletus, <lb/> ueteris artaeque amicitiae memor publica custodia liberauit nec <lb/> hactenus amicum egisse contentus etiam fugae eius comes accessit. <lb/> </div><div n='958'>pro magnum et inexuperabile tuum, numen, amicitia! cum ex altera <lb/> parte res publica manum iniceret, ex altera tua illum dextera <lb/> traheret, et illa ut sacrosanctus esse uellet exigeret, tu exilium <lb/> indiceres adeo blando uteris imperio supplicium honori praetulit. <lb/> </div><div n='959'>[IV.7.4] Admirabile hoc opus tuum, sed quod sequitur aliquanto <lb/> laudabilius: recognosce enim quo usque Volumni constantem erga amicum <lb/> suum caritatem sine ulla rei publicae iniuria eue<xe>ris. <lb/> </div><div n='960'>qui ortus equestri loco, cum M. Lucullum familiariter coluisset <lb/> eumque M. Antonius, quia Bruti et Cassii partes secutus fuerat, <lb/> interemisset, in magna fugiendi licentia exanimi amico adhaesit <lb/> hucusque in lacrimas et gemitus profusus, ut nimia pietate causam sibi <lb/> mortis arcesseret: nam propter praecipuam et perseuerantem <lb/> lamentationem ad Antonium pertractus est. <lb/> </div><div n='961'>cuius postquam in conspectu stetit, "iube me" inquit, "imperator, <lb/> protinus ad Luculli corpus ductum occidi: neque enim absumpto illo <lb/> superesse debeo, cum ei infelicis militiae auctor extiterim". <lb/> </div><div n='962'>quid hac fidelius beniuolentia? mortem amici hostis odio leuauit, uitam <lb/> suam consilii crimine astrinxit, quoque illum miserabiliorem redderet, se <lb/> fecit inuisiorem. <lb/> </div><div n='963'>nec difficiles Antoni aures habuit ductusque, quo uoluerat, dexteram <lb/> Luculli auide osculatus, caput, quod abscisum iacebat, sublatum <lb/> pectori suo adplicauit ac deinde demissam ceruicem uictori gladio praebuit. <lb/> </div><div n='964'>loquatur Graecia Thesea nefandis Pirithoi amoribus suscribentem Ditis <lb/> se patris regnis commisisse: uani est istud narrare, stulti credere. <lb/> mixtum cruorem amicorum et uulneribus innexa uulnera mortique <lb/> inhaerentem mortem uidere, haec sunt uera Romanae amicitiae indicia, <lb/> illa gentis ad fingendum paratae monstro similia mendacia. <lb/> </div><div n='965'>[IV.7.5] L. quoque Petronius huiusce laudis consortionem merito <lb/> uindicat: paria enim in cultu amicitiae auso par gloriae portio <lb/> adserenda est. admodum humili loco natus ad equestrem ordinem et <lb/> splendidae militiae stipendia P. Caeli beneficio peruenerat. <lb/> --- paria enim AL] pari etenim Ac, pari enim G. <lb/> --- in cultu (ip. Schottus)] inclitu A, inclytae Ac, inclutu L, inclitae G. <lb/> --- P. Caeli] Publii 'A', Ti. P, Coeli AcL, Colaeli A, (Publi)colae Lc, Caeli G, =publico Coeli= (ip. DiVo). --- <lb/> </div><div n='966'>cui gratum animum, quia laeta in materia exhibere non contigerat, in <lb/> ea, quam inicam fortuna esse uoluit, cum multa fide praestitit. erat <lb/> ob Octauio consule Placentiae praepositus Caelius. qua <a> Cinnano <lb/> exercitu capta et senior iam et graui ualitudine adfectus, ne in <lb/> potestatem hostium ueniret, ad auxilium dexterae Petroni confugit. <lb/> --- inicam (ip. Gertz)] iniquam Ac, unicam 'A'. <lb/> --- ob] ab AcL, b(octauio) A, om. G. --- <lb/> </div><div n='967'>quem is ab incepto consilio frustra conatus abstrahere in isdem <lb/> perseuerantem precibus interemit caedique eius suam iunxit, ne eo <lb/> iacente, per quem omnia dignitatis incrementa adsecutus fuerat, <lb/> superesset. ita alterius fato uerecundia, alterius pietas causam <lb/> praebuit. <lb/> </div><div n='968'>[IV.7.6] Iungendus Petronio Ser. Terentius est, quamquam ei, sicut <lb/> cupierat, pro amico suo perire <non> contigit: incepto namque egregio, <lb/> non inrito euentu aestimari debet, quia, quantum in illo fuit, et ipse <lb/> extinctus est et D. Brutus periculum euasit mortis. <lb/> </div><div n='969'>qui fugiens a Mutina, ut ad se interficiendum ab Antonio missos <lb/> equites aduenisse cognouit, quodam in loco iustae poenae debitum <lb/> spiritum tenebris furari conabatur, eoque iam facta inruptione <lb/> Terentius fideli mendacio obscuritate ipsa suffragante Brutum se esse <lb/> simulauit et corpus suum trucidandum equitibus obiecit. <lb/> --- furari AcLc] funerari 'A'. --- <lb/> </div><div n='970'>uerum cognitus a Furio, cui Brutianae ultionis officium mandatum <lb/> fuerat, nece sua amici supplicium discutere non potuit. sic inuitus <lb/> fortuna cogente uixit. <lb/> </div><div n='971'>[IV.7.7] Ab hoc horrido et tristi pertinacis amicitiae ad laetum et <lb/> serenum uultum transeamus atque in<de> eam euocatam, ubi omnia <lb/> lacrimis, gemitu, caedibus fuerant referta, in eo, quo dignior est, <lb/> felicitatis domicilio conlocemus, gratia, honore abundantissimisque <lb/> opibus fulgentem. <lb/> --- inde dett.] in 'A', hinc AcLc. --- <lb/> </div><div n='972'>orere igitur ab illa, quae sanctorum umbris dicata esse creditur, <lb/> sede hinc Decime Laeli, illinc M. Agrippa, alter uirorum, deorum alter <lb/> maximum amicum et certa mente et secundis ominibus sortiti, totumque <lb/> beatae turbae gregem, qui uestro ductu ueneranda sincerae fidei <lb/> stipendia laudibus et praemiis onustus peregit, in lucem uobiscum <lb/> protrahite: <lb/> --- Decime Lc] Decimi AcLG, Decimie A. <lb/> --- Laeli G] Lelli AL. <lb/> --- Agrippa Lc] Agrippae 'A'. --- <lb/> </div><div n='973'>uestros enim constantis animos, uestra strenua ministeria, uestram <lb/> inexpugnabilem taciturnitatem proque dignitate et salute amicorum <lb/> perpetuam excubationem et stationem beniuolentiae et rursus harum <lb/> rerum uberrimos fructus posterior intuens aetas in excolendo iure <lb/> amicitiae qua libentius qua etiam religiosius erit operata. <lb/> --- et stationem (ip. Madvig)] testationem 'A', testatiorem Ac, =testata= (ip. DiVo). <lb/> --- beniuolentiae ed.1547-1606] benivolentiam 'A', benivolentia Ac. --- <lb/> </div><div n='974'>[IV.7.ext.1] Haeret animus in domesticis, sed aliena quoque bene <lb/> facta referre Romanae urbis candor hortatur. Damon et Phintias <lb/> Pythagoricae prudentiae sacris initiati tam fidelem inter se amicitiam <lb/> iunxerant, ut, cum alterum ex his Dionysius Syracusanus interficere <lb/> uellet, atque is tempus ab eo, quo prius quam periret domum profectus <lb/> res suas ordinaret, impetrauisset, alter uadem se pro reditu eius <lb/> tyranno dare non dubitaret. solutus erat periculo mortis qui modo <lb/> gladio ceruices subiectas habuerat: eidem caput suum subiecerat cui <lb/> securo uiuere licebat. <lb/> </div><div n='975'>igitur omnes et in primis Dionysius nouae atque ancipitis rei exitum <lb/> speculabantur. adpropinquante deinde finita die nec illo redeunte unus <lb/> quisque stultitiae tam temerarium sponsorem damnabat. at is nihil se <lb/> de amici constantia metuere praedicabat. eodem autem momento et hora a <lb/> Dionysio constituta et eam qui acceperat superuenit. <lb/> --- finita 'A'] definita vel praefinita dett. --- <lb/> </div><div n='976'>admiratus amborum animum tyrannus supplicium fidei remisit insuperque <lb/> eos rogauit ut se in societatem amicitiae tertium sodalicii gradum <lb/> mutua culturum beniuolentia reciperent. hascine uires amicitiae? <lb/> mortis contemptum ingenerare, uitae dulcedinem extinguere, <lb/> crudelitatem mansuefacere, odium in amorem conuertere, poenam <lb/> beneficio pensare potuerunt. <lb/> --- mutua (ip. Gertz)] ultima G, utuma L, ut una Ac. --- <lb/> </div><div n='977'>quibus paene tantum uenerationis quantum deorum inmortalium <lb/> caerimoniis debetur: illis enim publica salus, his priuata continetur, <lb/> atque ut illarum aedes sacra domicilia, harum fida hominum pectora <lb/> quasi quaedam sancto spiritu referta templa sunt. <lb/> </div><div n='978'>[IV.7.ext.2] Quod ita esse rex Alexander sensit. Darei castris, in <lb/> quibus omnes necessarii eius erant, potitus Hephaestione gratissimo <lb/> sibi latus suum tegente ad eos adloquendos uenit. <lb/> </div><div n='979'>cuius aduentu mater Darei recreata humi prostratum caput erexit <lb/> Hephaestionemque, quia et statura et forma praestabat, more Persarum <lb/> adulata tamquam Alexandrum salutauit. admonita deinde erroris per summam <lb/> trepidationem excusationis uerba quaerebat. <lb/> </div><div n='980'>cui Alexander "nihil est" inquit "quod hoc nomine confundaris: nam et <lb/> hic Alexander est". utri prius gratulemur? qui hoc dicere uoluit an <lb/> cui audire contigit? maximi enim animi rex et iam totum terrarum orbem <lb/> aut uictoriis aut spe conplexus tam paucis uerbis se cum comite suo <lb/> partitus est. <lb/> --- utri AcG] uti AL, cui Lc. <lb/> --- et iam Ac] etiam 'A'. --- <lb/> </div><div n='981'>o donum inclytae uocis danti pariter atque accipienti speciosum! quod <lb/> priuatim quoque merito ueneror clarissimi ac disertissimi uiri <lb/> promptissimam erga me beniuolentiam expertus. nec metuo ne parum <lb/> conueniat mihi Pompeium meum instar esse Alexandri, cum illi <lb/> Hephaestio suus alter fuerit Alexander. <lb/> </div><div n='982'>ego uero grauissimo crimini sim obnoxius, constantis et benignae <lb/> amicitiae exempla sine ulla eius mentione transgressus, cuius in animo <lb/> uelut in parentum amantissimorum pectore laetior uitae meae status <lb/> uiguit, tristior adquieuit, a quo omnium commodorum incrementa ultro <lb/> oblata cepi, per quem tutior aduersus casus steti, qui studia nostra <lb/> ductu et auspiciis suis lucidiora et alacriora reddidit. <lb/> </div><div n='983'>itaque paui inuidiam quorundam optimi amici iactura, uidelicet quia <lb/> fructu torseram, non quidem meo merito, gratiam meam, quantacumque <lb/> fuit, cum his, qui ea uti uoluerunt, partitus. uerum nulla tam modesta <lb/> felicitas est, quae malignitatis dentes uitare possit. <lb/> --- fructu Lc] fructum 'A'. --- <lb/> </div><div n='984'>et quo secessu quosdam fugeris aut quibus infulis misericordiae <lb/> permulseris, ne alienis malis perinde ac bonis suis laetentur et gestiant? <lb/> </div><div n='985'>diuites sunt aliorum iacturis, locupletes calamitatibus, immortales <lb/> funeribus. sed illi quatenus alienis incommodis suorum adhuc expertes <lb/> insultent optima uindex insolentiae uarietas humanae condicionis <lb/> uiderit. <lb/> </div><div n='986'>De liberalitate. <lb/> </div><div n='987'>[IV.8.1] Nostrum opus pio egressu ad proprium dolorem prouectum in <lb/> suum ordinem reuocetur, liberalitatisque conmemorationi uacemus. cuius <lb/> duo sunt maxime probabiles fontes, uerum iudicium et honesta <lb/> beniuolentia: nam cum ab his orietur, tunc demum ei ratio constat. <lb/> dono autem ipsi gratiam et magnitudo quidem sua, sed efficaciorem <lb/> aliquanto opportunitas conciliat: <lb/> --- gratiam dett.] gratia 'A'. --- <lb/> </div><div n='988'>Accedit enim pretio rei inaestimabile momentum occasionis. quae Fabio <lb/> Maximo tot ante saecula paruam pecuniae summam erogatam ad hoc usque <lb/> tempus laudabilem fecit. <lb/> </div><div n='989'>captiuos ab Hannibale interposita pactione nummorum receperat. qui <lb/> cum a senatu non praestarentur, misso in urbem filio fundum, quem <lb/> unicum possidebat, uendidit eiusque pretium Hannibali protinus <lb/> numerauit, si ad calculos reuocetur, paruum, utpote septem iugeribus <lb/> et hoc in Pupinia addictis redactum, si animo }crux{ praerogantis, <lb/> omni pecunia maius: <lb/> </div><div n='990'>se enim patrimonii quam patriam fidei inopem esse maluit, eo quidem <lb/> maiore cum commendatione, quod proni studii certius indicium est supra <lb/> uires niti quam uiribus ex facili uti: alter enim quod potest <lb/> praestat, alter plus etiam quam potest. <lb/> --- proni] =prompti= (ip. DiVo). --- <lb/> </div><div n='991'>[IV.8.2] Itaque eiusdem temporis femina Busa nomine, regionis autem <lb/> Apulae ditissima, merito quidem liberalitatis testimonium receperit, <lb/> sed excellentes opes suas Fabianis rei familiaris angustiis non <lb/> conparauerit: <lb/> </div><div n='992'>nam etsi circa x� ciuium nostrorum, Cannensis proelii reliquias, <lb/> benignissime intra Canusina moenia alimentis sustentauit, saluo tamen <lb/> statu fortunarum suarum munificam se populo Romano praestitit: Fabius <lb/> in honorem patriae paupertatem inopia mutauit. <lb/> --- x� L] x AG. --- <lb/> </div><div n='993'>[IV.8.3] In Q. quoque Considio saluberrimi exempli nec sine paruo <lb/> ipsius fructu liberalitas adnotata est. qui Catilinae furore ita <lb/> consternata re publica, ut ne a locupletibus quidem debitae pecuniae <lb/> propter tumultum pretiis possessionum deminutis solui creditoribus <lb/> possent, cum centies atque quinquagies sestertii summam in faenore <lb/> haberet, neque de sorte quemquam debitorum suorum neque de usura <lb/> appellari a suis passus est, <lb/> --- centies] =centum= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='994'>quantumque in ipso fuit, amaritudinem publicae confusionis priuata <lb/> tranquillitate mitigauit, opportune mirificeque testatus se nummorum <lb/> suorum, non ciuilis sanguinis esse faeneratorem: <lb/> </div><div n='995'>nam qui nunc praecipue negotiatione delectantur, cum pecuniam domum <lb/> cruentam retulerunt, quam inprobando gaudio exultent cognoscent, si <lb/> diligenter senatus consultum, quo Considio gratiae actae sunt, legere <lb/> non fastidierint. <lb/> </div><div n='996'>[IV.8.4] Queri mecum iam dudum populus Romanus uidetur, quod, cum <lb/> singulorum munificentiam consecter, de sua taceam: ad summam enim eius <lb/> laudem pertinet quem animum regibus et urbibus et gentibus <lb/> praestiterit recognosci, quod omne praeclari facti decus crebra <lb/> memoria in se ipso reuirescit. <lb/> </div><div n='997'>Asiam bello captam Attalo regi muneris loco possidendam tradidit, eo <lb/> excelsius et speciosius urbi nostrae futurum imperium credens, si <lb/> ditissimam atque amoenissimam partem terrarum orbis in beneficio quam <lb/> in fructu suo reponere maluisset. ipsa uictoria donum felicius, quia <lb/> multum occupasse inuidiam habere potuit, tantum tribuisse gloria <lb/> carere non potuit. <lb/> </div><div n='998'>[IV.8.5] Illius uero Romanae liberalitatis caelestem spiritum nullae <lb/> litterae satis dignis laudibus prosequentur: Philippo enim Macedoniae <lb/> rege superato, cum ad Isthmicum spectaculum tota Graecia conuenisset, <lb/> T. Quintius Flamininus tubae signo silentio facto per praeconem haec <lb/> uerba recitari iussit: "S. P. Q. R. et T. Quintius Flamininus <lb/> imperator omnes Graeciae urbes, quae sub dicione Philippi regis <lb/> fuerunt, liberas atque inmunes esse iubet." <lb/> </div><div n='999'>quibus auditis maximo et inopinato gaudio homines perculsi primo <lb/> ueluti non audisse se quae audierant credentes obticuerunt. iterata <lb/> deinde pronuntiatione praeconis tanta caelum clamoris alacritate <lb/> conpleuerunt, ut certe constet aues, quae superuolabant, adtonitas <lb/> pauentesque decidisse. <lb/> </div><div n='1000'>magni animi fuisset a tot captiuorum capitibus seruitutem detraxisse, <lb/> quot tunc nobilissimis et opulentissimis urbibus populus Romanus <lb/> libertatem largitus est. <lb/> </div><div n='1001'>Ad cuius maiestatem pertinet non solum quae ipse benigne tribuit, sed <lb/> etiam quae alio tribuente sensit commemorari: ut enim illic meritae, ita hic <lb/> redditae laudis conmendatio est. <lb/> --- meritae (ip. Kempf)] commemoratae AcLg, commimoratae A, collatae Ac. --- <lb/> </div><div n='1002'>[IV.8.ext.1] Hiero Syracusarum rex audita clade, qua Romani apud <lb/> Trasimennum lacum erant adflicti, ccc milia modium tritici et cc <lb/> hordei aurique ducenta et xl pondo urbi nostrae muneri misit. <lb/> </div><div n='1003'>neque ignarus uerecundiae maiorum nostrorum, ne aurum nollent <lb/> accipere, in habitum id Victoriae formauit, ut eos religione motos <lb/> munificentia sua uti cogeret, uoluntate mittendi prius, iterum <lb/> prouidentia cauendi ne remitteretur liberalis. <lb/> --- nostrorum, ne aurum L] nostrorum ne id Ac, nostrorum ne Ac, nostrorum G. --- <lb/> </div><div n='1004'>[IV.8.ext.2] Subnectam huic Acragantinum Gillian, quem propemodum <lb/> ipsius liberalitatis praecordia constat habuisse. erat opibus <lb/> excellens, sed multo etiam animo quam diuitiis locupletior semperque <lb/> in eroganda potius quam in corripienda pecunia occupatus, adeo ut <lb/> domus eius quasi quaedam munificentiae officina crederetur: <lb/> </div><div n='1005'>illinc enim publicis usibus apta monumenta extruebantur, illinc grata <lb/> populi oculis spectacula edebantur, illinc epularum magnifici <lb/> apparatus labentique annonae subsidia oriebantur. <lb/> --- populi dett.] pupillis 'A', pupillorum Ac. --- <lb/> </div><div n='1006'>et cum haec uniuersis, priuatim alimenta inopia laborantibus, dotes <lb/> uirginibus paupertate pressis, subsidia detrimentorum incursu quassatis <lb/> erogabantur. hospites quoque cum urbanis penatibus tum etiam rusticis <lb/> tectis benignissime excepti, uariis muneribus ornati dimittebantur. <lb/> </div><div n='1007'>quodam uero tempore d simul Gelensium equites ui tempestatis in <lb/> possessiones suas conpulsos aluit ac uestiuit. quid multa? non <lb/> mortalem aliquem, sed propitiae Fortunae benignum esse diceres sinum. <lb/> ergo quod Gillias possidebat omnium quasi commune patrimonium erat. <lb/> pro cuius salute et incrementis cum Acragantina ciuitas tum etiam <lb/> uicinae regiones uotis excubabant. <lb/> </div><div n='1008'>conloca e contraria parte arcas inexorabilibus claustris obseratas, <lb/> nonne praestantiorem aliquanto existimes illam inpensam quam hanc <lb/> custodiam? <lb/> </div><div n='1009'>De humanitate aut clementia. <lb/> De gratis. <lb/> De ingratis. <lb/> De pietate erga parentes erga fratres erga patriam. <lb/> De parentum amore et indulgentia in liberos. <lb/> De parentum seueritate aduersus liberos. <lb/> De parentum aduersus suspectos liberos moderatione. <lb/> De parentibus qui obitum filiorum forti animo tulerunt. <lb/> </div><div n='1010'>De humanitate aut clementia. <lb/> </div><div n='1011'>[V.1.praef.] Liberalitati quas aptiores comites quam humanitatem et <lb/> clementiam dederim, quoniam idem genus laudis expetunt? quarum prima }crux{ <lb/> inopia, proxima occupatione, tertia ancipiti fortuna praestatur, <lb/> cumque nescias quam maxime probes, eius tamen commendatio praecurrere <lb/> uidetur, cui nomen ex ipso numine quaesitum est. <lb/> </div><div n='1012'>[V.1.1a] Ante omnia autem humanissima et clementissima senatus acta <lb/> referam. qui, cum Karthaginiensium legati ad captiuos redimendos in <lb/> urbem uenissent, protinus his nulla pecunia accepta reddidit iuuenes <lb/> numerum duum milium et septingentorum et xl trium expletissimos rerum <lb/> tantum hostium exercitum dimissum, tantam pecuniam contemptam, tot <lb/> Punicis iniuriis ueniam datam: ipsos legatos obstipuisse arbitror ac secum dixisse <lb/> --- expletissimos rerum] explentes uerum Ac, expletissimis (-os Lc) rerum LG, explentis P. --- <lb/> </div><div n='1013'>"o munificentiam gentis Romanae deorum benignitati aequandam! o etiam <lb/> nostram legationem supra uota felicem! nam quod beneficium numquam <lb/> dedissemus, accepimus." <lb/> </div><div n='1014'>[V.1.1b] Illud quoque non paruum humanitatis senatus indicium est: <lb/> Syphacem enim, quondam opulentissimum Numidiae regem, captiuum in <lb/> custodia Tiburi mortuum publico funere censuit efferendum, ut uitae <lb/> dono honorem sepulturae adiceret. <lb/> </div><div n='1015'>[V.1.1c] consimilique clementia in Perse usus est: nam cum Albae, in <lb/> quam custodiae causa relegatus erat, decessisset, quaestorem misit, <lb/> qui eum publico funere efferret, ne regias reliquias iacere <lb/> inhonoratas pateretur. <lb/> </div><div n='1016'>[V.1.1d] Hostibus haec et miseris et fato functis officia [regibus] <lb/> erogata, illa amicis et felicibus et uiuis tributa sunt. confecto <lb/> Macedonico bello Musochanes Masinissae filius cum equitibus, <lb/> quos in praesidium Romanorum adduxerat, ab imperatore Paulo <lb/> ad patrem remissus tempestate classe dispersa Brundisium aeger <lb/> delatus est. <lb/> --- regibus 'A'] del. ed.1651-1715. --- <lb/> </div><div n='1017'>quod ubi senatus cognouit, continuo illo quaestorem ire iussit, cuius <lb/> cura et hospitium adulescenti expediretur et omnia, quae ad <lb/> ualitudinem opus essent, praeberentur inpensaeque liberaliter cum ipsi <lb/> tum toti comitatui praestarentur, naues etiam ut prospicerentur, <lb/> quibus se bene ac tuto cum suis in Africam traiceret. <lb/> </div><div n='1018'>equitibus singulas libras argenti et quingenos sestertios dari <lb/> imperauit. quae tam prompta et tam exquisita patrum conscriptorum <lb/> humanitas efficere potuit ut, etiamsi expirasset adulescens, aequiore <lb/> animo desiderium eius pater toleraret. <lb/> </div><div n='1019'>[V.1.1e] Idem senatus, cum <ad gratulandum> sibi Prusian Bithyniae <lb/> regem Perse <deuicto> uenire audisset, obuiam illi P. Cornelium <lb/> Scipionem quaestorem Capuam misit censuitque ut ei domus Romae quam <lb/> optima conduceretur et copiae non solum ipsi, sed etiam comitibus eius <lb/> publice praeberentur, in eoque excipiendo tota urbs unius humani amici <lb/> uultum habuit. itaque qui amantissimus nostri uenerat, duplicata erga <lb/> nos beniuolentia in regnum suum reuersus est. <lb/> --- ad gratulandum PAc] om. 'A'. <lb/> --- Prusian] Prusyan AcG, Brusian A, Brysian L, Prusiam P. <lb/> --- deuicto PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1020'>[V.1.1f] Ne Aegyptus quidem Romanae humanitatis expers fuit. Rex eius <lb/> Ptolomaeus a minore fratre regno spoliatus petendi auxilii gratia cum <lb/> paucis admodum seruis squalore obsitus Romam uenerat ac se in <lb/> hospitium Alexandrini pictoris contulerat. <lb/> </div><div n='1021'>id postquam senatui relatum est, accersito iuuene quam potuit <lb/> accurata excusatione usus est, quod nec quaestorem illi more maiorum <lb/> obuiam misisset nec publico eum hospitio excepisset, eaque non sua <lb/> neglegentia, sed ipsius subito et clandestino aduentu facta dixit et <lb/> illum e curia protinus ad publicos penates deduxit hortatusque est ut <lb/> depositis sordibus adeundi ipsius diem peteret. <lb/> </div><div n='1022'>quin etiam curae habuit ut ei munera per quaestorem cotidie darentur. <lb/> his gradibus officiorum iacentem ad regium fastigium erexit effecitque <lb/> ut plus spei in auxilio populi Romani quam metus in sua fortuna <lb/> reponeret. <lb/> </div><div n='1023'>[V.1.2] Atque ut ab uniuersis patribus conscriptis ad singulos <lb/> ueniam, L. Cornelius consul primo Punico bello, cum Olbiam oppidum <lb/> cepisset, pro quo fortissime dimicans Hanno dux Karthaginiensium <lb/> occiderat, corpus eius e tabernaculo suo amplo funere extulit nec <lb/> dubitauit hostis exequias ipse celebrare, eam demum uictoriam et apud <lb/> deos et apud homines minimum inuidiae habituram credens, <quae> quam <lb/> plurimum humanitatis habuisset. <lb/> --- Olbiam 'A'] Oluiam PAc. <lb/> --- quae quam ed.1726] quam 'A', cum Ac, =quae= ed.1651-1715. --- <lb/> </div><div n='1024'>[V.1.3] Quid de Quintio Crispino loquar, cuius mansuetudinem <lb/> potentissimi adfectus, ira atque gloria, quatere non potuerunt? Badium <lb/> Campanum et hospitio benignissime domi suae exceperat et aduersa <lb/> ualitudine correptum adtentissima cura recreauerat. a quo post illam <lb/> nefariam Campanorum defectionem in acie ad pugnam prouocatus, cum et <lb/> uiribus corporis <et> animi uirtute aliquanto esset superior, monere <lb/> ingratum quam uincere maluit: <lb/> </div><div n='1025'>nam "quid agis" inquit, "demens, aut quo te praua cupiditas <lb/> transuersum rapit? parum habes publica impietate furere, nisi etiam <lb/> priuata lapsus fueris? unus uidelicet tibi Romanorum Quintius placet, <lb/> in quo sceleste exerceas arma, cuius penatibus et honoris <lb/> uicissitudinem et salutem tuam debes! <lb/> </div><div n='1026'>at me foedus amicitiae diique hospitales, sancta nostro sanguini, <lb/> uestris pectoribus uilia pignora, hostili certamine congredi tecum uetant. <lb/> </div><div n='1027'>quin etiam, si in concursu exercituum fortuito umbonis mei inpulsu <lb/> prostratum agnouissem, adplicatum iam ceruicibus tuis mucronem <lb/> reuocassem. tuum ergo crimen sit hospitem occidere uoluisse, meum non <lb/> eris hospes occisus. proinde aliam qua occidas dexteram quaere, <lb/> quoniam mea te seruare didicit". <lb/> </div><div n='1028'>dedit utrique caeleste numen debitum exitum, si quidem in eo proelio <lb/> Badius obtruncatus est, Quintius insigni pugna clarus euasit. <lb/> </div><div n='1029'>[V.1.4] Age, M. Marcelli clementia quam clarum quamque memorabile <lb/> exemplum haberi debet! qui captis ab se Syracusis in arce earum <lb/> constitit, ut urbis modo opulentissimae, tunc adflictae fortunam ex <lb/> alto cerneret. ceterum casum eius lugubrem intuens fletum cohibere non <lb/> potuit. quem si quis ignarus uiri aspexisset, alterius uictoriam esse <lb/> credidisset. <lb/> --- uiri ed.1547-1606] uir 'A'. --- <lb/> </div><div n='1030'>itaque, Syracusana ciuitas, maxima clade tua aliquid admixtum <lb/> gratulationis habuisti, quia, si tibi incolumem stare fas non erat, <lb/> leniter sub tam mansueto uictore cecidisti. <lb/> </div><div n='1031'>[V.1.5] Q. uero Metellus Celtibericum in Hispania gerens bellum, cum <lb/> urbem Centobrigam obsideret et iam admota machina partem muri, quae <lb/> sola conuelli poterat, disiecturus uideretur, humanitatem propinquae <lb/> uictoriae praetulit: <lb/> </div><div n='1032'>nam cum Rhoetogenis filios, qui ad eum transierat, Centrobigenses <lb/> machinae ictibus obiecissent, ne pueri in conspectu patris crudeli <lb/> genere mortis consumerentur, quamquam ipse Rhoetogenes negabat esse <lb/> inpedimento quominus etiam per exitium sanguinis sui expugnationem <lb/> perageret, ab obsidione discessit. <lb/> --- Rhoetogenis P] Rhetogenis 'A'. <lb/> --- exitium dett.] exitum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1033'>quo quidem tam clementi facto etsi non unius ciuitatis moenia, omnium <lb/> tamen Celtiberarum urbium animos cepit effecitque ut ad redigendas eas <lb/> in dicionem populi Romani non multis sibi obsidionibus opus esset. <lb/> </div><div n='1034'>[V.1.6] Africani quoque posterioris humanitas speciose lateque <lb/> patuit: expugnata enim Karthagine circa ciuitates Siciliae litteras <lb/> misit, ut ornamenta templorum suorum a Poenis rapta per legatos <lb/> recuperarent inque pristinis sedibus reponenda curarent. beneficium <lb/> dis pariter atque hominibus acceptum! <lb/> </div><div n='1035'>[V.1.7] Huic facto par eiusdem uiri }crux{ humanitas. a quaestore suo <lb/> hastae subiectos captiuos uendente puer eximiae formae et liberalis <lb/> habitus missus est. <lb/> --- uiri 'A'] aui dett. --- <lb/> </div><div n='1036'>de quo cum explorasset Numidam esse, orbum relictum a patre, educatum <lb/> apud auunculum Masinissam, eo ignorante inmaturam aduersus Romanos <lb/> ingressum militiam, et errori illius ueniam dandam et amicitiae regis <lb/> fidissimi populo Romano debitam uenerationem tribuendam existimauit. <lb/> </div><div n='1037'>itaque puerum anulo fibulaque aurea et tunica laticlauia Hispanoque <lb/> sagulo et ornato equo donatum datis qui eum prosequerentur equitibus <lb/> ad Masinissam misit, eos uictoriae maximos fructus ratus, dis <lb/> ornamenta, hominibus [regibus] sanguinem suum restituere. <lb/> --- ratus... hominibus (ip. Kempf)] ratus dis ornamenta rerum G, ratos si ornaras.tras.ominibus regibus A, <lb/> ratus sic ornatum omnibus regi Ac, ratos disornamenras.m hominibus regibus L, ratus dis ornamenta eorum <lb/> hominibus regibus Lc, ratus dis ornamenta templorum hominibus regibus dett. --- <lb/> </div><div n='1038'>[V.1.8] L. etiam Pauli in tali genere laudis memoria adprehendenda <lb/> est. qui, cum Persen parui temporis momento captiuum ex rege ad se <lb/> adduci audisset, occurrit ei Romani imperii decoratus ornamentis <lb/> conatumque ad genua procumbere dextera manu adleuauit et Graeco <lb/> sermone ad spem exhortatus est. introductum etiam in tabernaculum <lb/> lateri suo proximum in consilio sedere iussit nec honore mensae <lb/> indignum iudicauit. <lb/> </div><div n='1039'>proponatur in conspicuo acies, qua prostratus est Perses, et harum <lb/> rerum, quas retuli, contextus, utro magis spectaculo delectentur <lb/> homines dubitabunt: nam si egregium est hostem abicere, non minus <lb/> tamen laudabile infelicis scire misereri. <lb/> </div><div n='1040'>[V.1.9] Haec L. Pauli humanitas admonet me ne de Cn. Pompei clementia <lb/> taceam. regem Armeniae Tigranem, qui et per se magna cum populo Romano <lb/> bella gesserat et infestissimum urbi nostrae Mitridatem Ponto pulsum <lb/> uiribus suis protexerat, in conspectu suo diutius iacere supplicem passus non est, <lb/> </div><div n='1041'>sed benignis uerbis recreatum diadema, quod abiecerat, capiti <lb/> reponere iussit certisque rebus imperatis in pristinum fortunae <lb/> habitum restituit, aeque pulchrum esse iudicans et uincere reges et facere. <lb/> </div><div n='1042'>[V.1.10] Quam praeclarum tributae humanitatis specimen Cn. Pompeius, <lb/> quam miserabile desideratae idem euasit exemplum! nam qui Tigranis <lb/> tempora insigni regio texerat, eius caput tribus coronis triumphalibus <lb/> spoliatum in suo modo terrarum orbe nusquam sepulturae locum habuit, <lb/> sed abscisum a corpore inops rogi nefarium Aegyptiae perfidiae munus <lb/> portatum est etiam ipsi uictori miserabile: <lb/> </div><div n='1043'>ut enim id Caesar aspexit, oblitus hostis soceri uultum induit ac <lb/> Pompeio cum proprias tum et filiae suae lacrimas reddidit, caput autem <lb/> plurimis et pretiosissimis odoribus cremandum cura<ui>t. <lb/> --- curauit dett.] curat AG, erat L. --- <lb/> </div><div n='1044'>quod si non tam mansuetus animus diuini principis extitisset, paulo <lb/> ante Romani imperii columen habitum sic mortalium negotia fortuna <lb/> uersat inhumatum iacuisset. <lb/> </div><div n='1045'>Catonis quoque morte Caesar audita et se illius gloriae inuidere et <lb/> illum suae inuidisse dixit patrimoniumque eius liberis ipsius incolume <lb/> seruauit. et hercule diuinorum Caesaris operum non parua pars Catonis <lb/> salus fuisset. <lb/> </div><div n='1046'>[V.1.11] M. etiam Antoni animus talis humanitatis intellectu non <lb/> caruit: M. enim Bruti corpus liberto suo sepeliendum tradidit, quoque <lb/> honoratius cremaretur, inici ei suum paludamentum iussit, iacentem <lb/> hostem deposito aestimans odio: <lb/> </div><div n='1047'>cumque interceptum a liberto paludamentum conperisset, ira percitus <lb/> pro<ti>nus in eum animaduertit hac ante praefatione usus: "quid? tu <lb/> ignorasti cuius tibi uiri sepulturam conmisissem?" fortem piamque eius <lb/> uictoriam Philippii campi libenter uiderunt, sed ne ista quidem <lb/> generosissimae indignationis uerba inuiti audierunt. <lb/> --- protinus AcG] pronus AL. <lb/> --- Philippii campi (ip. Kempf)] Philippi campi AL (unum verbum A), Philippicam G. --- <lb/> </div><div n='1048'>[V.1.ext.1] Commemoratione Romani exempli in Macedoniam deductus <lb/> morum Alexandri praeconium facere cogor, cuius ut infinitam gloriam <lb/> bellica uirtus, ita praecipuum amorem clementia meruit. <lb/> </div><div n='1049'>is, dum omnes gentes infatigabili cursu lustrat, quodam loci niuali <lb/> tempestate oppressus senio iam confectum Macedonem militem nimio <lb/> frigore obstupefactum ipse sublimi et propinqua igni sede residens <lb/> animaduertit factaque non fortunae, sed aetatis utriusque aestimatione <lb/> descendit et illis manibus, quibus opes Darii adflixerat, corpus <lb/> frigore duplicatum in suam sedem inposuit: <lb/> </div><div n='1050'>id ei salutare futurum, quod apud Persas capital extitisset, solium <lb/> regium occupasse. quid ergo mirum est, si sub eo duce tot annis <lb/> militare iucundum ducebant, cui gregarii militis incolumitas proprio <lb/> fastigio carior erat? <lb/> </div><div n='1051'>idem non hominum ulli, sed naturae fortunaeque cedens, quamquam <lb/> uiolentia morbi dilabebatur, in cubitum tamen erectus dexteram <lb/> omnibus, qui eam contingere uellent, porrexit. <lb/> </div><div n='1052'>quis autem illam osculari non cuperet, quae iam fato oppressa maximi <lb/> exercitus conplexui humanitate quam spiritu uiuidior suffecit? <lb/> --- cuperet ed.1651-1715] curaret ed.1502-34, curreret 'A'. <lb/> --- uiuidior (ip. Madvig)] uiuidiore 'A'. <lb/> --- suffecit Ac] sufficit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1053'>[V.1.ext.2] Non tam robusti generis humanitas, sed et ipsa tamen <lb/> memoria prosequenda Pisistrati Atheniensium tyranni narrabitur. qui, <lb/> cum adulescens quidam amore filiae eius uirginis accensus in publico <lb/> obuiam sibi factam osculatus esset, hortante uxore ut ab eo capitale <lb/> supplicium sumeret respondit, "si eos, qui nos amant, interficiemus, <lb/> quid eis faciemus, quibus odio sumus?" <lb/> </div><div n='1054'>minime digna uox cui adiciatur eam ex tyranni ore [de humanitate] <lb/> manasse. in hunc modum filiae iniuriam tulit, suam multo laudabilius. <lb/> a Thrasippo amico inter cenam sine fine conuicio laceratus ita et <lb/> animum et uocem ab ira cohibuit, ut putares satellitem <a> tyranno <lb/> male audire. <lb/> --- ore de humanitate ALGc] ore G. --- <lb/> </div><div n='1055'>abeuntem quoque, ueritus ne propter metum maturius se conuiuio <lb/> subtraheret, inuitatione familiari coepit retinere. Thrasippus <lb/> concitatae temulentiae impetu euectus os eius sputo respersit nec <lb/> tamen in uindictam sui ualuit accendere. ille uero etiam filios suos <lb/> uiolatae patris maiestati subuenire cupientis retraxit. <lb/> </div><div n='1056'>posteroque die Thrasippo supplicium a se uoluntaria morte exigere <lb/> uolente uenit ad eum dataque fide in eodem gradu amicitiae mansurum, <lb/> ab incepto reuocauit. si nihil aliud dignum honore memoriae gessisset, <lb/> his tamen factis abunde se posteritati conmendasset. <lb/> </div><div n='1057'>[V.1.ext.3] Aeque mitis animus Pyrri regis. audierat quodam in <lb/> conuiuio Tarentinorum parum honoratum de <se> sermonem habitum: <lb/> accersitos qui ei interfuerant percontabatur an ea, quae ad aures <lb/> ipsius peruenerant, dixissent. <lb/> --- quodam ed.1608-60] quosdam 'A', quosdam habuisse dett. --- <lb/> </div><div n='1058'>tum ex his unus, "nisi" inquit "uinum nos defecisset, ista, quae tibi <lb/> relata sunt, prae eis, quae de te locuturi eramus, lusus ac iocus <lb/> fuissent". tam urbana crapulae excusatio tamque simplex ueritatis <lb/> confessio iram regis conuertit in risum. qua quidem clementia et <lb/> moderatione adsecutus est ut et sobrii sibi Tarentini gratias agerent <lb/> et ebrii bene precarentur. <lb/> </div><div n='1059'>Ab eadem altitudine humanitatis legatis Romanorum ad redimendos <lb/> captiuos castra sua petentibus, quo tutius uenirent, Lyconem Molosson <lb/> obuiam misit, quo honoratius exciperentur, ipse cum ornatu regio <lb/> <salu>tatum extra portam occurrit, secundarum rerum prouentu non <lb/> corruptus, ut officii respectum in iis deponeret, qui tum maxime armis <lb/> cum eo dissidebant. <lb/> --- ornatu regio <salu>tatum (ip. Foertsch)] ornatu equitatum (-uu- G) 'A', ornato equitatu AcLc, ornatu regio P. --- <lb/> </div><div n='1060'>[V.1.ext.4] Cuius tam mitis ingenii debitum fructum ultimo fati sui <lb/> tempore cepit: nam cum diris auspiciis Argiuorum inuasisset urbem, <lb/> abscisumque eius caput Alcyoneus Antigoni regis filius ad patrem <lb/> propugnator enim laboran<tibus> aderat laetus uelut aliquod <lb/> felicissimum uictoriae opus attulisset, Antigonus correpto iuuene, <lb/> quod tanti uiri subitae ruinae inmemor humanorum casuum effuso gaudio <lb/> insultaret, humo caput sublatum causea, qua uelatum caput suum more <lb/> Macedonum habebat, texit corporique Pyrri redditum honoratissime <lb/> cremandum curauit. <lb/> --- fructum G] strictum AL. <lb/> --- tempore cepit (ip. Stanger)] tempore recepit AG, temporere coepit L. <lb/> --- diris auspiciis Gc] diri auspicis AL, diris auspicis AcG, diri auspicii Lc. <lb/> --- propugnator... aderat (ip. Madvig)] propugnatorem laborans laeterat AL, propugnatorem laborans G. <lb/> --- causea dett.] gausea 'A'. --- <lb/> </div><div n='1061'>quin etiam filium eius Helenum captiuum ad se pertractum et cultum et <lb/> animum regium gerere iussit ossaque ei Pyrri aurea inclusa urna Epirum <lb/> in patriam ad Alexandrum fratrem portanda dedit. <lb/> </div><div n='1062'>[V.1.ext.5] Campani autem exercitum nostrum cum consulibus apud <lb/> Caudinas furcas sub iugum a Samnitibus missum nec inermem tantum, sed <lb/> etiam nudum urbem suam intrantem perinde ac uictorem et spolia hostium <lb/> prae se ferentem uenerabiliter exceperunt <lb/> </div><div n='1063'>protinusque consulibus insignia honoris, mili<ti>bus uestem, arma, <lb/> equos, commeatum benignissime praestando et inopiam et deformitatem <lb/> Romanae cladis mutarunt. quo animo si pro imperio nostro aduersus <lb/> Hannibalem quoque usi fuissent, truculentis securibus materiem <lb/> saeuiendi non praebuissent. <lb/> --- consulibus dett.] consuli AcLc, consul L, cons. G. <lb/> --- insignia Ac] insigni AG. <lb/> --- militibus AcLc] et milibus L, similibus G. --- <lb/> </div><div n='1064'>[V.1.ext.6] Facta mentione acerrimi hostis mansuetudinis eius <lb/> operibus, quam Romano nomini praestitit, locum, qui inter manus est, <lb/> finiam: Hannibal enim Aemilii Pauli apud Cannas trucidati quaesitum <lb/> corpus, quantum in ipso fuit, inhumatum iacere passus non est. <lb/> Hannibal Ti. Gracchum Lucanorum circumuentum insidiis cum summo honore <lb/> sepulturae mandauit et ossa eius in patriam portanda militibus nostris tradidit. <lb/> </div><div n='1065'>Hannibal M. Marcellum in agro Bruttio, dum conatus Poenorum cupidius <lb/> quam consideratius speculatur, interemptum legitimo funere extulit <lb/> punicoque sagulo et corona donatum aurea rogo inposuit. ergo <lb/> humanitatis dulcedo etiam in <ef>ferata barbarorum ingenia penetrat <lb/> toruosque et truces hostium mollit oculos ac uictoriae insolentissimos <lb/> spiritus flectit. <lb/> --- funere P] iure AcLG, iurae L. <lb/> --- aurea P] laurea 'A'. <lb/> --- in efferata Ac] inferata 'A', efferata Lc. <lb/> --- toruosque Lc] orbosque 'A'. --- <lb/> </div><div n='1066'>nec illi arduum ac difficile est inter arma contraria, inter <lb/> destrictos conminus mucrones placidum iter reperire. uincit iram, <lb/> prosternit odium hostilemque sanguinem hostilibus lacrimis miscet. <lb/> quae etiam Hannibalis admirabilem uocem pro funeribus Romanorum <lb/> ducum arbitria statuentis expressit. quin aliquanto ei plus gloriae Paulus <lb/> et Gracchus et Marcellus sepulti quam oppressi attulerunt, <lb/> --- quae Ac] atque LG. <lb/> --- ducum Ac] duci 'A'. <lb/> --- quin (ip. Kempf)] quia 'A'. --- <lb/> </div><div n='1067'>si quidem illos Punico astu decepit, Romana mansuetudine honorauit. <lb/> uos quoque, fortes ac piae umbrae, non paenitendas sortitae estis <lb/> exequias: nam ut optabilius in patria, ita speciosius pro patria <lb/> conlapsae supremi officii decus infelicitate amissum uirtute <lb/> recuperastis. <lb/> </div><div n='1068'>De gratis. <lb/> </div><div n='1069'>[V.2.praef.] Gratas uero animi significationes et ingrata facta libuit <lb/> oculis subicere, ut uitio ac uirtuti iusta merces aestimationis ipsa <lb/> comparatione accederet. <lb/> </div><div n='1070'>sed quoniam contrario proposito sese distinxerunt, nostro quoque <lb/> stilo separentur, prioremque locum obtineant quae laudem quam quae <lb/> reprehensionem merentur. <lb/> </div><div n='1071'>[V.2.1] Atque ut a publicis actis ordiar, Marcium patriae }crux{ <lb/> conantem admotoque portis urbis ingenti Volscorum exercitu funus ac <lb/> tenebras Romano imperio minantem Veturia mater et Volumnia uxor <lb/> nefarium opus exequi precibus suis passae non sunt. <lb/> --- patriae }crux{ conantem 'A'] patriam oppugnare conantem Ac. --- <lb/> </div><div n='1072'>in quarum honorem senatus matronarum ordinem benignissimis decretis <lb/> adornauit: sanxit namque ut feminis semita uiri cederent, confessus <lb/> plus salutis rei publicae in stola quam in armis fuisse, uetustisque <lb/> aurium insignibus nouum uittae discrimen adiecit. permisit quoque his <lb/> purpurea ueste et aureis uti segmentis. <lb/> --- uittae Lc] uitae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1073'>super haec aedem et aram Fortunae muliebri eo loco, quo Coriolanus <lb/> exoratus fuerat, faciendam curauit, memorem beneficii animum suum exquisito <lb/> religionis cultu testando. Quem secundi etiam Punici belli tempore exhibuit: <lb/> </div><div n='1074'>cum enim a Fuluio Capua obsideretur ac duae Campanae mulieres <lb/> beniuolentiam erga Romanos dimittere ex animis noluissent, Vestia <lb/> Oppia mater familiae et Cluuia Facula meretrix, quarum altera cotidie <lb/> pro salute exercitus nostri sacrificauit, altera captis militibus <lb/> Romanorum alimenta subministrare non destitit, urbe illa oppressa <lb/> senatus his et libertatem et bona restituit, et si quid amplius <lb/> praemii petissent, libenter se daturum adseuerauit. <lb/> --- Vestia L] Vescia PAc, uestigia G. <lb/> --- Oppia PAc] oppida LG. <lb/> --- Facula AGP] Falcula L. --- <lb/> </div><div n='1075'>uacasse tanto gaudio patribus conscriptis duabus humillimis feminis <lb/> referre gratiam, nedum tam prompte retulisse mirandum. <lb/> --- prompte retulisse ed.1726] propter se tulisse AcLG (-ll- A), prae se tulisse Ac, propense Lc. --- <lb/> </div><div n='1076'>[V.2.2] Quid illa quoque iuuentute Romana gratius, quae Nautio et <lb/> Minucio consulibus ultro nomina sua militari sacramento obtulit, ut <lb/> Tusculanis, quorum fines Aequi occupauerant, praesidium ferrent, quia <lb/> paucis ante mensibus constantissime et fortissime imperium populi <lb/> Romani defenderant? <lb/> --- Nautio ed.1567-92] Nautius P, Naucio Ac, Nuntio LG. <lb/> --- Minucio dett.] Minutui 'A'. --- <lb/> </div><div n='1077'>ergo, quod auditu nouum est, ne patriae grata uoluntas cessasse <lb/> uideretur, exercitus se ipse conscripsit. <lb/> </div><div n='1078'>[V.2.3] Magnum grati populi specimen in Q. Fabio Maximo enituit: nam <lb/> cum quinque consulatibus salutariter re publica administrata <lb/> decessisset, certatim aes contulit, quo maior ac speciosior funeris <lb/> eius pompa duceretur. <lb/> </div><div n='1079'>eleuet aliquis praemia uirtutis, cum animaduertat fortes uiros <lb/> felicius sepeliri quam uiuere ignauos. <lb/> </div><div n='1080'>[V.2.4] Fabio autem etiam incolumi summa cum gloria gratia relata <lb/> est. dictatori ei magister equitum Minucius scito plebis, quod numquam <lb/> antea factum fuerat, aequatus partito exercitu separatim in Samnio cum <lb/> Hannibale conflixerat. <lb/> </div><div n='1081'>ubi temere inito certamine pestiferum habiturus exitum subsidio Fabi <lb/> conseruatus, et ipse eum patrem appellauit et ab legionibus suis <lb/> patronum salutari uoluit ac deposito aequalis imperii iugo magisterium <lb/> equitum, sicut par erat, dictaturae subiecit inprudentisque uulgi <lb/> errorem gratae mentis significatione correxit. <lb/> </div><div n='1082'>[V.2.5] Tam hercule probabiliter quam Q. Terentius Culleo praetoria <lb/> familia natus et inter paucos senatorii ordinis splendidus optimo <lb/> exemplo Africani superioris currum triumphantis, quia captus a <lb/> Karthaginiensibus ab eo fuerat recuperatus, pilleum capite gerens sec<ut>us est: <lb/> --- secutus AcLcG] secus AL. --- <lb/> </div><div n='1083'>auctori enim libertatis suae tamquam patrono accepti beneficii <lb/> confessionem spectante populo Romano merito reddidit. <lb/> --- tamquam AcLcG] tamque AL. --- <lb/> </div><div n='1084'>[V.2.6] At Flaminini de Philippo rege triumphantis currum non unus, <lb/> sed duo milia ciuium Romanorum pilleata comitata sunt, quae is Punicis <lb/> bellis intercepta et in Graecia seruientia cura sua collecta in <lb/> pristinum gradum restituerat. }crux{ geminarum ea decus imperatoris, a <lb/> quo simul et deuicti hostes et conseruati ciues spectaculum patriae praebuerunt. <lb/> --- geminarum ea L] geminum ea G, geminum (vel geminatum) ea (vel ea re) dett. --- <lb/> </div><div n='1085'>illorum quoque salus dupliciter omnibus accepta fuit, et quia tam <lb/> multi et quia tam grati exoptatum libertatis statum recuperauerant. <lb/> --- recuperauerant (ip. Kempf)] recuperauerunt 'A'. --- <lb/> </div><div n='1086'>[V.2.7] Metellus uero Pius pertinaci erga exulem patrem amore tam <lb/> clarum lacrimis quam alii uictoriis cognomen adsecutus non dubitauit <lb/> consul pro Q. Calidio praeturae candidato supplicare populo, quod <lb/> tribunus pl. legem, qua pater eius in ciuitatem restitueretur, tulerat. <lb/> --- praeturae dett.] praetore 'A'. --- <lb/> </div><div n='1087'>quin etiam patronum eum domus et familiae suae semper dictitauit. nec <lb/> hac re de principatu, quem procul dubio obtinebat, quicquam decerpsit, <lb/> quia non humili, sed grato animo longe inferioris hominis maximo <lb/> merito eximiam summittebat dignitatem. <lb/> --- decerpsit Ac] arcesit L, accersiit G, decessit dett. --- <lb/> </div><div n='1088'>[V.2.8] Nam C. quidem Marii non solum praecipuus, sed etiam <lb/> praepotens gratae mentis fuit impetus: duas enim Camertium cohortes <lb/> mira uirtute uim Cimbrorum sustinentis in ipsa acie aduersus <lb/> condicionem foederis ciuitate donauit. <lb/> </div><div n='1089'>quod quidem factum et uere et egregie excusauit dicendo, inter <lb/> armorum strepitum uerba se iuris ciuilis exaudire non potuisse. et <lb/> sane id tempus tunc erat, quo magis defendere quam audire leges <lb/> oportebat. <lb/> </div><div n='1090'>[V.2.9] C. Marii uestigia ubique L. Sulla certamine laudis <lb/> subsequitur: dictator enim priuato et<iam> Pompeio et caput adaperuit <lb/> et sella adsurrexit et equo descendit eaque se libenter facere in <lb/> contione praedicauit, memor ab eo duo de xx annos nato partes suas <lb/> exercitu paterno adiutas. <lb/> --- priuato etiam Pompeio ed.1567-92] priuato Pompeio dett., privato et Pompeio 'A'. --- <lb/> </div><div n='1091'>multa insignia Pompeio, sed nescio an hoc quicquam admirabilius <lb/> contigerit, quod magnitudine beneficii sui obliuisci Sullam coegit. <lb/> </div><div n='1092'>[V.2.10] Sit aliquis in summo splendore etiam sordibus gratis locus. <lb/> M. Cornuto praetore funus Hirti et Pansae iussu senatus locante qui <lb/> tunc libitinam exercebant cum rerum suarum usum tum ministerium suum <lb/> gratuitum polliciti sunt, quia hi pro re publica dimicantes <lb/> occiderant, perseuerantique postulatione extuderunt ut exequiarum <lb/> apparatus sestertio nummo ipsis praebendus addiceretur. <lb/> --- praebendus ed.1651-1715] praebentibus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1093'>quorum laudem }crux{ adiecta lege condicio auget magis quam extenuat, <lb/> quoniam quidem quaestum contempserunt nulli alii rei quam quaestui <lb/> uiuentes. <lb/> --- adiecta 'A'] abiecta Lc. <lb/> --- quidem AcG] quidam AL. --- <lb/> </div><div n='1094'>Pace cinerum suorum reges gentium exterarum secundum <lb/> hunc tam contemptum gregem referri se patientur, qui aut non <lb/> adtingendus aut [non] in ultima parte domesticorum exemplorum <lb/> conlocandus fuit. <lb/> </div><div n='1095'>sed dum honesti etiam ab infimis istis editi memoria non intercidat, <lb/> licet separatum locum obtineant, ut nec his adiecti nec illis praelati <lb/> uideantur. <lb/> --- istis (ip. Kempf)] estis 'A', om. dett. --- <lb/> </div><div n='1096'>[V.2.ext.1] Darius priuatae adhuc fortunae amiculo Sylosontis Sami <lb/> delectatus curio<sio>re contemplatione fecit ut ultro sibi et quidem a <lb/> cupido daretur. cuius muneris quam grata aestimatio animo eius esset <lb/> adlapsa regno potitus ostendit: totam namque urbem et insulam Samiorum <lb/> Sylosonti fruendam tradidit: <lb/> </div><div n='1097'>non enim pretium rei aestimatum, sed occasio liber<ali>tatis honorata <lb/> est, magisque a quo donum proficisceretur quam ad quem perueniret <lb/> prouisum. <lb/> </div><div n='1098'>[V.2.ext.2] Mitridates quoque rex magnifice gratus apparuit, quoniam <lb/> pro Leonico, acerrimo salutis suae defensore, a Rhodiis nauali pugna <lb/> excepto omnes hostium captiuos permutauit satius esse existimans ab <lb/> inuisissimis circumiri quam bene merito gratiam non referre. <lb/> </div><div n='1099'>[V.2.ext.3] Liberalis populus Romanus magnitudine muneris, quod <lb/> Attalo regi Asiam dono dedit. sed Attalus etiam testamenti aequitate <lb/> gratus, qui eandem Asiam populo Romano legauit. itaque nec huius <lb/> munificentia nec illius tam memor beneficii animus tot uerbis laudari <lb/> potest, quot amplissimae ciuitates uel amice datae uel pie redditae <lb/> sunt. <lb/> </div><div n='1100'>[V.2.ext.4] Ceterum nescio an praecipue Masinissae regis pectus grati <lb/> animi pignoribus fuerit refertum: beneficio enim Scipionis et <lb/> persua<su> regni modo liber<al>ius auctus memoriam inclyti muneris ad <lb/> ultimum uitae finem, longa etiam a dis immortalibus senectute do <lb/> natus, constantissima fide perduxit, adeo ut eum non solum Africa, sed <lb/> etiam cunctae gentes scirent amiciorem Corneliae familiae atque urbi <lb/> Romanae quam sibimet <ip>si }crux{ superesse. <lb/> --- persuasu dett.] per sua AL, peruasi Ac, persui G. <lb/> --- liberalius dett.] liberius 'A', uberius dett. <lb/> --- ipsi AcG] si AL. <lb/> --- superesse AL] semper esse AcG, semper fuisse dett., =superesset= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='1101'>ille cum graui Karthaginiensium bello premeretur ac uix tutelae <lb/> imperii sui sufficeret, tamen Scipioni Aemiliano, quia nepos Africani <lb/> erat, bonam magnamque partem Numidici exercitus, quam <ad> Lucullum <lb/> consulem, a quo ad auxilia petenda missus fuerat, in Hispaniam <lb/> duceret, promptissima mente tradidit praesentique periculo respectum <lb/> pristini beneficii anteposuit. <lb/> </div><div n='1102'>ille, cum iam aetate deficiente magnas regni opes quattuor et <lb/> quinquaginta filiorum numero relinquens in lectulo laberetur, M'. <lb/> Manilium, qui pro consule Africam obtinebat, litteris obsecrauit ut ad <lb/> se Scipionem Aemilianum sub eo tunc militantem mitteret, feliciorem <lb/> mortem suam futuram ratus, si in conplexu dexterae eius supremum <lb/> spiritum ac mandata posuisset. <lb/> --- pro consule 'A'] pro consul (ip. Briscoe). --- <lb/> </div><div n='1103'>ille aduentum Scipionis fatis suis praecurrentibus haec uxori <lb/> liberisque praeceperat, unum in terris populum Romanum et unam in <lb/> populo Romano Scipionis domum nossent, integra omnia Aemiliano <lb/> reseruarent, eum diuidendi regni arbitrum haberent: quod is statuisset <lb/> perinde <ac> testamento cautum inmutabile ac sanctum optinerent. tot <lb/> tamque uariis rebus se Masinissa infatigabili pietatis serie ad <lb/> centesimum extendit annum. <lb/> --- nossent... reseruarent (ip. Halm)] nosse... reseruare 'A'. <lb/> --- tot tamque AcG] totamque AL. --- <lb/> </div><div n='1104'>his et horum similibus exemplis benificientia generis humani nutritur <lb/> atque augetur: hae sunt eius faces, hi stimuli, propter quos iuuandi <lb/> et emerendi cupiditate flagrat. et sane amplissimae et speciosissimae <lb/> diuitiae sunt feliciter erogatis beneficiis late posse censeri. quorum <lb/> quoniam religiosum cultum instituimus, nunc neglectum suggillandi <lb/> gratia, quo sit gratior, referemus. <lb/> </div><div n='1105'>De ingratis. <lb/> </div><div n='1106'>[V.3.1] Vrbis nostrae parentem senatus in amplissimo dignitatis gradu <lb/> ab eo conlocatus in curia lacerauit, nec duxit nefas ei uitam adimere, <lb/> qui aeternum Romano imperio spiritum ingenerauerat. rude nimirum illud <lb/> et ferox saeculum, quod conditoris sui cruore foede maculatum ne summa <lb/> quidem posteritatis dissimulare pietas potest. <lb/> </div><div n='1107'>[V.3.2a] Hunc ingrate lapsae mentis errorem consentanea ciuitatis <lb/> nostrae paenitentia sequitur. uirium Romanarum et incrementum <lb/> laetissimum et tu<te>la certissima, Furius Camillus, in urbe <lb/> incolumitatem suam tueri non ualuit, cuius ipse salutem stabilierat, <lb/> felicitatem auxerat: <lb/> </div><div n='1108'>a L. enim Apuleio tribuno pl. tamquam peculator Veientanae praedae <lb/> reus factus duris atque, ut ita dicam, ferreis sententiis in exilium <lb/> missus est, et quidem eo tempore, quo optimo iuuene filio spoliatus <lb/> solaciis magis adleuandus quam cladibus onerandus erat. sed inmemor <lb/> patria tanti uiri maximorum meritorum exequiis filii damnationem <lb/> patris iunxit. <lb/> </div><div n='1109'>at, inquit, aerario abesse tribunus pl. querebatur xv milia aeris: <lb/> tanti namque poena finita est. indignam summam, propter quam populus <lb/> Romanus tali principe careret! <lb/> </div><div n='1110'>[V.3.2b] Priore adhuc querella uibrante alia deinceps exurgit. <lb/> Africanus superior non solum contusam et confractam belli Punici armis <lb/> rem publicam, sed paene iam exsanguem atque morientem Karthaginis <lb/> dominam reddidit. cuius clarissima opera iniuriis pensando ciues <lb/> <uici> ignobilis eum ac desertae paludis accolam fecerunt. eiusque <lb/> uoluntarii exilii acerbitatem non tacitus ad inferos tulit, sepulcro <lb/> suo inscribi iubendo "ingrata patria, ne ossa quidem mea habes". <lb/> --- cives uici ed.1567-92] uici Ac, ciuis L, ciues LcG, ciuitatis Ac. --- <lb/> </div><div n='1111'>quid ista aut necessitate indignius aut querella iustius aut ultione <lb/> moderatius? cineres ei suos negauit, quam in cinerem conlabi passus <lb/> non fuerat. <lb/> </div><div n='1112'>igitur hanc unam Scipionis uindictam ingrati animi urbs Romana <lb/> sensit, maiorem me hercule Coriolani uiolentia: ille enim patriam metu <lb/> pulsauit, hic uerecundia. de qua [re] ne queri quidem tanta uerae <lb/> pietatis constantia nisi post fata sustinuit. <lb/> --- qua re 'A'] qua ed.1502-34. --- <lb/> </div><div n='1113'>[V.3.2c] Talia passo, credo, quae fratri eius accidere solacio esse <lb/> potuerunt. cui rex Antiochus deuictus et Asia imperio populi Romani <lb/> adiecta speciosissimusque triumphus ut peculatus reus fieret et in <lb/> carcerem duci iuberetur causam praebuit. <lb/> </div><div n='1114'>[V.3.2d] Nihilo uirtute posterior Africanus auo minor, sed ne exitu <lb/> quidem felicior: duabus enim urbibus, Numantia atque Karthagine, <lb/> imperio Romano inminentibus ex rerum natura depulsis raptorem spiritus <lb/> domi inuenit, mortis punitorem in foro non repperit. <lb/> --- posterior... auo minor (ip. Kempf)] posterior... aut minor 'A', om. aut dett., minor fuit posterior Africanus dett. --- <lb/> </div><div n='1115'>[V.3.2e] Quis ignorat tantum laudis Scipionem Nasicam toga quantum <lb/> armis utrumque Africanum meruisse, qui pestifera Ti. Gracchi manu <lb/> faucibus conprehensam rem publicam strangulari passus non est? <lb/> </div><div n='1116'>sed is quoque propter iniquissimam uirtutum suarum apud ciues <lb/> aestimationem sub titulo legationis Pergamum secessit et quod uitae <lb/> superfuit ibi sine ullo ingratae patriae desiderio peregit. <lb/> </div><div n='1117'>[V.3.2f] In eodem nomine uersor necdum Corneliae gentis querellas <lb/> exhausi: namque P. Lentulus clarissimus et amantissimus rei publicae <lb/> ciuis, cum in Auentino C. Gracchi nefarios conatus et aciem pia ac <lb/> forti pugna magnis uulneribus exceptis fugasset, proelii illius, quo <lb/> leges, pacem libertatemque in suo statu retinuerat, hanc mercedem <lb/> tulit ne in urbe nostra moreretur: <lb/> </div><div n='1118'>si quidem inuidia et obtrectatione conpulsus legatione <a> senatu <lb/> libera impetrata habitaque contione, qua a dis inmortalibus petiit ne <lb/> umquam ad ingratum populum reuerteretur, in Siciliam profectus est <lb/> ibique perseueranter morando compotem se uoti fecit. quinque igitur <lb/> deinceps Cornelii totidem sunt notissima ingratae patriae exempla. <lb/> </div><div n='1119'>[V.3.2g] Atque horum quidem secessus uoluntari: Ahala uero, cum <lb/> magister equitum Sp. Maelium regnum adfectantem occidisset, custoditae <lb/> libertatis ciuium exilio suo poenas pependit. <lb/> --- magister (ip. Badius)] magistrum 'A'. <lb/> --- custoditae libertatis Ac] custodiae libertatisque 'A'. --- <lb/> </div><div n='1120'>[V.3.3] Ceterum ut senatus populique mens in modum subitae <lb/> tempestatis concitata leni querella prosequenda est, ita singulorum <lb/> ingrata facta liberiore <in>dignatione proscindenda sunt, quia <lb/> potentes consilii, cum utrumque ratione perpendere liceret, scelus <lb/> pietati praetulerunt: <lb/> </div><div n='1121'>quo enim nimbo, qua porcella uerborum impium Sextili caput obrui <lb/> meretur, quod C. Caesarem, a quo cum studiose tum etiam feliciter <lb/> grauissimi criminis reus defensus fuerat, Cinnanae proscriptionis <lb/> tempore profugum, praesidium suum in fundo Tarquiniensi cladis <lb/> condicione inplorare, beneficii iure repetere coactum, a sacris <lb/> perfidae mensae et altaribus nefandorum penatium auulsum truculento <lb/> uictori iugulandum tradere non exhorruit? <lb/> </div><div n='1122'>finge accusatorem eius fortuna publica in supplicis nomen conuersum <lb/> tam luctuosam illam opem genibus adnixum orasse, crudeliter tamen <lb/> repulsus uideretur, quia etiam quos iniuriae inuisos faciunt, <lb/> gratiosos miseriae reddunt. <lb/> </div><div n='1123'>uerum Sextilius non accusatorem, sed patronum saeuissimae inimici <lb/> uiolentiae suis manibus obiecit, si metu mortis, uita indignus, si <lb/> praemii spe, dignissimus morte. <lb/> </div><div n='1124'>[V.3.4] Sed ut ad alium consentaneum huic ingrati animi actum <lb/> transgrediar, M. Cicero C. Popilium Laenatem Picenae regionis rogatu <lb/> M. Caeli non minore cura quam eloquentia defendit eumque causa admodum <lb/> dubia fluctuantem saluum ad penates suos remisit. <lb/> </div><div n='1125'>hic Popilius postea nec re nec uerbo a Cicerone laesus ultro M. Antonium <lb/> rogauit ut ad illum proscriptum persequendum et iugulandum mitteretur, <lb/> </div><div n='1126'>impetratisque detestabilis ministerii partibus gaudio exultans <lb/> Caietam cucurrit et uirum, mitto quod amplissimae dignitatis, certe <lb/> }crux{ salubritate studio praestantis officii priuatim sibi <lb/> uenerandum, iugulum praebere iussit ac protinus caput Romanae <lb/> eloquentiae et pacis clarissimam dexteram per summum et securum otium <lb/> amputauit eaque sarcina tamquam opimis spoliis alacer in urbem reuersus est: <lb/> --- salubritate... officii] salubritatis studio praestantis officii AcG, salubritati A, salubritate L, salutis eius auctorem studio dett. --- <lb/> </div><div n='1127'>neque enim scelestum portanti onus succurrit illud se caput ferre, <lb/> quod pro capite eius quondam perorauerat. inualidae ad hoc monstrum <lb/> suggillandum litterae, quoniam qui talem Ciceronis casum satis digne <lb/> deplorare possit, alius Cicero non extat. <lb/> </div><div n='1128'>[V.3.5] Quo te nunc modo, Magne Pompei, attingam nescio: nam et <lb/> amplitudinem fortunae tuae, quae quondam omnes terras et omnia maria <lb/> fulgore suo occupauerat, intueor et ruinam eius maiorem esse quam ut <lb/> manu mea adtemptari debeat memini. <lb/> </div><div n='1129'>sed tamen nobis quoque tacentibus Cn. Carbonis, a quo admodum <lb/> adulescens de paternis bonis in foro dimicans protectus es, iussu tuo <lb/> interempti mors animis hominum non sine aliqua reprehensione <lb/> obuersabitur, quia tam ingrato facto plus L. Sullae uiribus quam <lb/> propriae indulsisti uerecundiae. <lb/> --- obuersabitur Ac] observabitur 'A'. --- <lb/> </div><div n='1130'>[V.3.ext.1] Ac ne nostra confessis alienigenae urbes insultent, <lb/> Karthaginienses Hannibalem, qui pro illorum incolumitate et uictoria <lb/> tot imperatores totque exercitus nostros trucidauerat, quot gregarios <lb/> milites hostium si occidisset magnae gloriae foret, conspectu suo <lb/> summouere <in> animum induxerunt. <lb/> --- in animum P] animum AL, animo G. <lb/> --- induxerunt AcG] duxerunt AL. --- <lb/> </div><div n='1131'>[V.3.ext.2] Neminem Lycurgo aut maiorem aut utiliorem uirum <lb/> Lacedaemon genuit, utpote cui Apollo Pythius oraculum petenti respondisse <lb/> fertur nescire se utrum illum hominum an deorum numero adgregaret. <lb/> </div><div n='1132'>huic tamen neque uitae summa sinceritas neque constantissimus erga <lb/> patriam amor neque leges salutariter excogitatae auxilio esse <lb/> potuerunt quo minus infestos ciues experiretur: saepe enim lapidibus <lb/> petitus, aliquando foro eiectus, oculo etiam priuatus, ad ultimum ipsa <lb/> patria pulsus est. <lb/> --- foro eiectus, oculo (ip. Kempf)] furore eiectus publico 'A', furore eiectus publico... priuatus oculo Ac, pulsus foro ita ut oculum amitteret P. --- <lb/> </div><div n='1133'>quid aliae faciant urbes, ubi etiam illa, quae constantiae et <lb/> moderationis et grauitatis eximiam sibi laudem uindicat, tam ingrata <lb/> aduersus tam bene meritum extitit? <lb/> </div><div n='1134'>[V.3.ext.3] Detrahe Atheniensibus Thesea, nullae aut non tam clarae <lb/> Athenae erunt, si quidem ille uicatim dispersos ciues suos in [suam] <lb/> unam urbem contraxit, separatimque et agresti more uiuenti populo <lb/> amplissimae ciuitatis formam atque imaginem inposuit. idem saeua <lb/> potentissimi regis Minois imperia uixdum aetate pubescente reppulit: <lb/> --- suam unam 'A'] unam dett. --- <lb/> </div><div n='1135'>idem effrenatam Thebarum insolentiam domuit: idem opem liberis <lb/> Herculis tulit et quidquid ubique monstri aut sceleris fuit uirtute <lb/> animi ac robore dexterae comminuit. huius tamen summoti ab <lb/> Atheniensibus Scyros, exule minor insula, ossa mortui cepit. <lb/> --- Scyros Ac] Cyros 'A', Cypros Lc. <lb/> --- exule Ac] exulem LG. --- <lb/> </div><div n='1136'>Iam Solon, qui tam praeclaras tamque utiles Atheniensibus leges <lb/> tulit, ut, si his perpetuo uti uoluissent, sempiternum habituri <lb/> fuerint imperium, qui Salaminam uelut hostilem arcem ex propinquo <lb/> saluti eorum inminentem recuperauit, qui Pisistrati tyrannidem primus <lb/> uidit orientem, solus armis opprimi debere palam dictitare <est> <lb/> ausus, senectutem Cypri profugus exegit, neque ei in patria, <de> qua <lb/> optime meruerat, humari contigit. <lb/> </div><div n='1137'>Bene egissent Athenienses cum Miltiade, si eum post ccc milia <lb/> Persarum Marathone deuicta in exilium protinus misissent ac non in <lb/> carcere et uinculis mori coegissent. <lb/> </div><div n='1138'>at, puto, hactenus saeuire aduersus optime meritum abunde duxerunt. <lb/> immo ne corpus quidem eius sic expirare coacti sepulturae prius <lb/> mandari passi sunt quam Cimo filius eius eisdem se uinculis <lb/> constringendum traderet. hanc hereditatem paternam maximi ducis filius <lb/> et futurus ipse aetatis suae dux maximus solam se creuisse, catenas et carcerem, gloriari potuit. <lb/> </div><div n='1139'>Aristides etiam, quo totius Graeciae iustitia censetur, continentiae <lb/> quoque eximium specimen, patria iussus excedere est. felices Athenas, <lb/> quae post illius exilium inuenire aliquem aut uirum bonum aut amantem <lb/> sui ciuem potuerunt, cum quo tunc ipsa sanctitas migrauit! <lb/> </div><div n='1140'>Themistocles eorum, qui ingratam patriam experti sunt, celeberrimum <lb/> exemplum, cum illam incolumem, claram, opulentam, principem Graeciae <lb/> reddidisset, eo usque sensit inimicam, ut ad Xerxis, quem paulo ante <lb/> destruxerat, non debitam sibi misericordiam perfugere necesse haberet. <lb/> </div><div n='1141'>Phocion uero his dotibus, quae ad pariendum homin<um amor>em <lb/> potentissimae iudicantur, clementia et liber<ali>tate instructissimus <lb/> tantum non in eculeum ab Atheniensibus inpositus est. certe post <lb/> obitum nullam Atticae regionis, quae ossibus eius iniceretur, glebulam <lb/> inuenit, iussus extra fines proici, intra quos optimus ciuis uixerat. <lb/> --- homin<um amor>em (ip. Kempf)] hominem 'A', honorem ed.1502-34. <lb/> --- liberalitate Ac] libertate 'A'. <lb/> --- tantum non P] non tantum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1142'>Quid abest igitur, quin publica dementia sit existimanda summo <lb/> consensu maximas uirtutes quasi grauissima delicta punire beneficiaque <lb/> iniuriis rependere? <lb/> </div><div n='1143'>quod cum ubique tum praecipue Athenis intolerabile uideri debet, in <lb/> qua urbe aduersus ingratos actio constituta est, et recte, quia dandi <lb/> et accipiendi beneficii commercium, sine quo uix uita hominum }crux{ <lb/> experet tollit quisquis bene merito parem referre gratiam neglegit. <lb/> --- uix vita AcG] uix� uita A, uix ita L, =uixit= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- experet L] extat G, extaret Ac, expertem Lc. --- <lb/> </div><div n='1144'>quantam ergo reprehensionem me rentur qui, cum aequissima iura, sed <lb/> iniquissima ingenia haberent, moribus suis quam legibus uti maluerunt? <lb/> quod si qua prouidentia deorum effici posset ut excellentissimi uiri, <lb/> quorum modo casus retuli, legem ingratorum uindicem retinentes patriam <lb/> suam in ius ad aliam ciuitatem pertraherent, nonne ingeniosum et <lb/> garrulum populum mutum atque elinguem hac postulatione reddidissent? <lb/> </div><div n='1145'>"Discordes foci tui pagisque diuidua tuguria Graeciae facta sunt <lb/> columen: lucet Marathon Persicis tropaeis: Salamis et Artemisium <lb/> Xerxis naufragia numerantur: praeualidis manibus exhausta moenia <lb/> pulchrioribus operibus consurgunt. harum rerum auctores ubi uixerunt? <lb/> ubi iacent? responde! <lb/> --- pagisque ed.1547-1606] pacisque AG, paucisque L, Paris Lc. --- <lb/> </div><div n='1146'>nempe Thesea paruulo in scopulo sepeliri et Miltiadem in carcere mori <lb/> et Cimona paternas induere catenas et Themistoclea uictorem uicti <lb/> hostis genua conplecti Solonemque cum Aristide et Phocione penates <lb/> suos ingrata fugere coegisti, cum interim cineribus nostris foede ac <lb/> miserabiliter dispersis Oedipodis [ossa], caede patris, nuptiis matris <lb/> contaminati, inter ipsum Arium pagum, diuini atque humani certaminis <lb/> uenerabile domicilium, et excelsam praesidis Mineruae arcem honore <lb/> arae decoratos sacro sanctiores colis. <lb/> </div><div n='1147'>adeo tibi aliena mala tuis bonis gratiora sunt. lege itaque legem, <lb/> quae te iure iurando obstrictam tenet, et quia bene meritis debita <lb/> reddere praemia noluisti, laesis iusta piacula exsolue". <lb/> </div><div n='1148'>tacent mutae illorum umbrae, fati necessitate constrictae: at, <lb/> inmemores beneficiorum Athenae, reprehensionis lingua sermone licenti <lb/> soluta non tacet. <lb/> --- reprehensionis dett.] repr(a)ehensione ALcG, repraehenne L. --- <lb/> </div><div n='1149'>[V.4.praef.] Sed omittamus ingratos et potius de piis loquamur: <lb/> aliquanto enim satius est fauorabili quam inuisae rei uacare. uenite <lb/> igitur in manus nostras, prospera parentium uota, felicibus auspiciis <lb/> propagatae suboles, quae efficitis ut et genuisse iuuet et generare <lb/> libeat. <lb/> </div><div n='1150'>De pietate erga parentes erga fratres erga patriam. <lb/> </div><div n='1151'>[V.4.1] Coriolanus maximi uir animi et altissimi consilii optimeque <lb/> de re publica meritus iniquissimae damnationis ruina prostratus ad <lb/> Volscos infestos tunc Romanis confugit. <lb/> </div><div n='1152'>magno ubique pretio uirtus aestimatur. itaque, quo latebras quaesitum <lb/> uenerat, ibi breui summum est adeptus imperium, euenitque ut quem pro <lb/> se salutarem imperatorem ciues habere noluerant, paene pestiferum <lb/> aduersus se ducem experirentur: <lb/> --- breui summum Ac] breuisimmum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1153'>frequenter enim fusis exercitibus nostris uictoriarum suarum gradibus <lb/> aditum iuxta moenia urbis Volsco militi struxit. quapropter <lb/> fastidiosus ille in aestimandis bonis suis populus, qui reo non <lb/> pepercerat, exuli coactus est supplicare. <lb/> </div><div n='1154'>missi ad eum deprecandum legati nihil profecerunt: missi deinde <lb/> sacerdotes cum infulis aeque sine effectu redierunt. <lb/> </div><div n='1155'>stupebat senatus, trepidabat populus, uiri pariter ac mulieres <lb/> exitium imminens lamentabantur. tunc Veturia Coriolani mater Volumniam uxorem <lb/> eius et liberos secum trahens castra Volscorum petiit. quam ubi filius aspexit, <lb/> </div><div n='1156'>"expugnasti" inquit "et uicisti iram meam, patria, precibus huius <lb/> admotis, cuius utero quamuis merito mihi inuisam dono", continuoque <lb/> agrum Romanum hostilibus armis liberauit. <lb/> </div><div n='1157'>ergo pectus dolore acceptae iniuriae, spe potiendae uictoriae, <lb/> uerecundia detrectandi ministerii, metu mortis refertum, totum sibi <lb/> pietas uacuefecit, uniusque parentis aspectus bellum atrox salutari <lb/> pace mutauit. <lb/> </div><div n='1158'>[V.4.2] Eadem pietas uiribus suis inflammatum Africanum superiorem <lb/> uixdum annos pubertatis ingressum ad opem patri in acie ferendam <lb/> uirili robore armauit: consulem enim eum apud Ticinum flumen aduersis <lb/> auspiciis cum Hannibale pugnantem, grauiter saucium intercessu suo seruauit, <lb/> </div><div n='1159'>neque illum aut aetatis infirmitas aut militiae tirocinium aut <lb/> infelicis proelii etiam ueterano bellatori pertimescendus exitus <lb/> interpellare ualuit, quo minus duplici gloria conspicuus coronam <lb/> imperatore simul et patre ex ipsa morte rapto mereretur. <lb/> </div><div n='1160'>[V.4.3] Auribus ista tam praeclara exempla Romana ciuitas accepit, <lb/> illa uidit oculis. L. Manlio Torquato diem ad populum Pomponius <lb/> tribunus pl. dixerat, quod occasione bene <con>ficiendi belli inductus <lb/> legitimum optinendi imperii tempus excessisset quodque filium optimae <lb/> indolis iuuenem rustico opere grauatum publicis usibus subtraheret. <lb/> --- Manlio P] Manilio 'A'. <lb/> --- conficiendi ed.1567-92] ficiendi AL, faciendi AcLcG, finiendi Gc. --- <lb/> </div><div n='1161'>id postquam Manlius adulescens cognouit, protinus urbem petiit et se <lb/> in Pomponii domum prima luce direxit. qui existimans in hoc eum <lb/> uenisse, ut patris crimina, a quo plus iusto aspere tractabatur, <lb/> deferret, excedere omnes iussit cubiculo, quo licentius remotis <lb/> arbitris indicium perageret. <lb/> </div><div n='1162'>nactus occasionem opportunam proposito suo iuuenis gladium, quem <lb/> tectum adtulerat, destrinxit tribunumque minis ac terrore conpulsum <lb/> iurare coegit a patris eius accusatione recessurum, eoque effectum est <lb/> ne Torquatus causam diceret. <lb/> </div><div n='1163'>commendabilis est pietas, quae mansuetis parentibus praestatur. sed <lb/> Manlius, quo horridiorem patrem habuit, hoc periculo eius laudabilius <lb/> subuenit, quia ad eum diligendum praeter naturalem amorem nullo <lb/> indulgentiae blandimento inuitatus fuerat. <lb/> </div><div n='1164'>[V.4.4] Hanc pietatem aemulatus M. Cotta eo ipso die, quo togam <lb/> uirilem sumpsit, protinus ut a Capitolio descendit, Cn. Carbonem, a <lb/> quo pater eius damnatus fuerat, postulauit peractumque reum iudicio <lb/> adflixit, et ingenium et adulescentiam praeclaro opere auspicatus. <lb/> --- peractumque P] pertractumque 'A'. --- <lb/> </div><div n='1165'>[V.4.5] Apud C. quoque Flaminium auctoritas patria aeque potens fuit: <lb/> nam cum tribunus pl. legem de Gallico agro uiritim diuidendo inuito et <lb/> repugnante senatu promulgasset, precibus minisque eius acerrime <lb/> resistens ac ne exercitu quidem aduersum se conscripto, si in eadem <lb/> sententia perseueraret, absterritus, postquam pro rostris ei legem iam <lb/> referenti pater manum iniecit, priuato fractus imperio descendit e <lb/> rostris, ne minimo quidem murmure destitutae contionis reprehensus. <lb/> </div><div n='1166'>[V.4.6] Magna sunt haec uirilis pietatis opera, sed nescio an his <lb/> omnibus ualentius et animosius Claudiae Vestalis uirginis factum. <lb/> quae, cum patrem suum triumphantem e curru uiolenta tribuni <pl.> manu <lb/> <detrahi> animaduertisset, mira celeritate utrisque se interponendo <lb/> amplissimam potestatem inimicitiis accensam depulit. <lb/> --- pl. PAc] om. 'A'. <lb/> --- detrahi PAc] om. 'A'. <lb/> --- animaduertisset AcG] animaduertisse AL. --- <lb/> </div><div n='1167'>igitur alterum triumphum pater in Capitolium, alterum filia in aedem <lb/> Vestae duxit, nec discerni potuit utri plus laudis tribueretur, cui <lb/> uictoria an cui pietas comes aderat. <lb/> </div><div n='1168'>[V.4.7] Ignoscite, uetustissimi foci, ueniamque aeterni date ignes, <lb/> si a uestro sacratissimo templo ad necessarium magis quam speciosum <lb/> urbis locum contextus operis nostri progressus fuerit: nulla enim <lb/> acerbitate fortunae, nullis sordibus pretium carae pietatis euilescit, <lb/> quin etiam eo certius quo miserius experimentum habet. <lb/> </div><div n='1169'>Sanguinis ingenui mulierem praetor apud tribunal suum capitali <lb/> crimine damnatam triumuiro in carcere necandam tradidit. quo receptam <lb/> is, qui custodiae praeerat, misericordia motus non protinus <lb/> strangulauit: aditum quoque ad eam filiae, sed diligenter excussae, ne <lb/> quid cibi inferret, dedit existimans futurum ut inedia consumeretur. <lb/> </div><div n='1170'>cum autem plures iam dies intercederent, secum ipse quaerens quidnam <lb/> esset quo tam diu sustentaretur, curiosius obseruata filia <lb/> animaduertit illam exerto ubere famem matris lactis sui subsidio <lb/> lenientem. <lb/> </div><div n='1171'>quae tam admirabilis spectaculi nouitas ab ipso ad triumuirum, a <lb/> triumuiro ad praetorem, a praetore ad consilium iudicum perlata <lb/> remissionem poenae mulieri impetrauit. <lb/> </div><div n='1172'>quo non penetrat aut quid non excogitat pietas, quae in carcere <lb/> seruandae genetricis nouam rationem inuenit? quid enim tam inusitatum, <lb/> quid tam inauditum quam matrem uberibus natae alitam? putarit aliquis <lb/> hoc contra rerum naturam factum, nisi diligere parentis prima naturae <lb/> lex esset. <lb/> </div><div n='1173'>[V.4.ext.1] Idem praedicatum de pietate Perus existimetur, quae <lb/> patrem suum Mycona consi<mi>li fortuna adfectum parique custodiae <lb/> traditum iam ultimae senectutis uelut infantem pectori suo admotum aluit. <lb/> --- Perus dett.] Rius 'A', Pero (nom.) PAc, prius Lc, eius Gc. <lb/> --- consimili Lc] consili(i) 'A', consilio Ac. --- <lb/> </div><div n='1174'>haerent ac stupent hominum oculi, cum huius facti pictam imaginem <lb/> uident, casusque antiqui condicionem praesentis spectaculi admiratione <lb/> renouant, in illis mutis membrorum liniamentis uiua ac spirantia <lb/> corpora intueri credentes. <lb/> </div><div n='1175'>quod necesse est animo quoque euenire, aliquanto efficaciore pictura litterarum <lb/> uetera pro recentibus admonito recordari. <lb/> --- pro recentibus Ac] procedentibus 'A'. <lb/> --- admonito ed.1547-1606] admonitos 'A'. --- <lb/> </div><div n='1176'>[V.4.ext.2] Ne <te> quidem, Cimo, silentio inuoluam, qui patri tuo <lb/> sepulturam uoluntariis uinculis emere non dubitasti: nam etsi maximo <lb/> tibi postea et ciui et duci euadere contigit, plus tamen aliquanto <lb/> laudis in carcere quam in curia adsecutus es: ceterae enim uirtutes <lb/> admirationis tantum modo multum, pietas uero etiam amoris plurimum <lb/> meretur. <lb/> --- te AcLcG] om. AL. --- <lb/> </div><div n='1177'>[V.4.ext.3] Vos quoque, fratres, memoria conplectar, quorum animus <lb/> origine fuit nobilior, siquidem admodum humiles in Hispania nati pro <lb/> parentium alimentis spiritum erogando specioso exitu uitae <lb/> inclaruistis: xii enim milia nummum, quae post mortem uestram his <lb/> darentur, a Paciaecis pacti, ut eorum patris interfectorem Etpastum <lb/> gentis suae tyrannum occideretis, nec ausi solum insigne facinus <lb/> estis, sed etiam strenuo ac forti exitu clausistis: <lb/> </div><div n='1178'>isdem enim manibus Paciaecis ultionem, Etpasto poenam, genitoribus <lb/> nutrimenta, uobis gloriosa fata peperistis. itaque tumulis etiam nunc <lb/> uiuitis, quia parentium senectutem tueri quam uestram expectare satius <lb/> esse duxistis. <lb/> </div><div n='1179'>[V.4.ext.4] Notiora sunt fratrum paria Cleobis et Biton, Amphinomus <lb/> et Anapias, illi, quod ad sacra Iunonis peragenda matrem uexerint, hi, <lb/> quod patrem et matrem umeris per medios ignes portarint, sed neutris <lb/> pro spiritu parentium expirare propositum fuit. <lb/> --- Cleobis Ac] Cleobus A, Cleobius LG. <lb/> --- et Biton, Amphinomus Ac] et Obito Namphinomus A (Obitonam PL), et Bioton Amphinomus G. <lb/> --- Anapias (ip. Kempf)] Anapius A, Anaphas 'A'. --- <lb/> </div><div n='1180'>[V.4.ext.5] Nec ego Argiuam detrecto laudem aut Aetnaei montis <lb/> gloriam minuo, uerum obscuriori propter ignorantiam pietati notitiae <lb/> lumen admoueo, sicut Scythis libenter pietatis testimonium reddo: <lb/> Dareo enim totis regni sui uiribus in eorum regionibus subinde impetum <lb/> facienti paulatim cedentes ad ultimas iam solitudines peruenerant. <lb/> --- minuo AcLcG] inuo AL. <lb/> --- ultimas iam solitudines Ac] ultimum Asiam solitudinis AL, ultimas Asiae solitudines G. --- <lb/> </div><div n='1181'>interrogati deinde ab eo per legatos quem finem fugiendi aut quod <lb/> initium pugnandi facturi essent, responderunt se nec urbes ullas nec <lb/> agros cultos, pro quibus dimicarent, habere: ceterum, cum ad parentium <lb/> suorum monumenta uenisset, sciturum quemadmodum Scythae proeliari <lb/> solerent. quo quidem uno tam pio dicto inmanis et barbara gens ab omni <lb/> se feritatis crimine redemit. <lb/> </div><div n='1182'>prima igitur et optima rerum natura pietatis est magistra, quae nullo <lb/> uocis ministerio, nullo usu litterarum indigens propriis ac tacitis <lb/> uiribus caritatem parentium liberorum pectoribus infundit. <lb/> </div><div n='1183'>quid ergo doctrina proficit? ut politiora scilicet, non ut meliora <lb/> fiant ingenia, quoniam quidem solida uirtus nascitur magis quam <lb/> fingitur. <lb/> </div><div n='1184'>[V.4.ext.6] Quis enim plaustris uagos et siluarum latebris corpora <lb/> sua tegentes in modumque ferarum laniatu pecudum uiuentes sic Dario <lb/> respondere docuit? illa nimirum, quae etiam Croesi filium loquendi usu <lb/> defectum ad protegendam patris incolumitatem ministerio uocis instruxit: <lb/> --- plaustris AG] palustris AG. --- <lb/> </div><div n='1185'>captis enim a Cyro Sardibus, cum unus e numero Persarum ignarus uiri <lb/> <in> caedem eius concitato impetu ferretur, uelut oblitus quid sibi <lb/> fortuna nascenti denegasset, ne Croesum regem occideret proclamando <lb/> paene iam inpressum iugulo mucronem reuocauit. ita, qui ad id tempus <lb/> mutus sibi uixerat, saluti parentis uocalis factus est. <lb/> </div><div n='1186'>[V.4.ext.7] Eadem caritas Italico bello Pinnensem iuuenem, cui <lb/> Pultoni erat cognomen, tanto animi corporisque robore armauit, ut, cum <lb/> obsessae urbis suae claustris praesideret et Romanus imperator patrem <lb/> eius captiuum in conspectu ipsius constitutum destrictis militum <lb/> gladiis circumdedisset, occisurum se minitans, nisi inruptioni suae <lb/> iter praebuisset, solus e manibus senem rapuerit, duplici pietate <lb/> memorandus, quod et patris seruator nec patriae fuit proditor. <lb/> </div><div n='1187'>[V.5.praef.] Hanc caritatem proximus fraternae beniuolentiae gradus <lb/> excipit: nam ut merito primum amoris uinculum ducitur plurima et <lb/> maxima beneficia accepisse, ita proximum iudicari debet simul <lb/> accepisse. quam copiosae enim suauitatis illa recordatio est: <lb/> </div><div n='1188'>in eodem domicilio antequam nascerer habitaui, in isdem incunabulis <lb/> infantiae tempora peregi, eosdem appellaui parentes, eadem pro me uota <lb/> excubuerunt, parem ex maiorum imaginibus gloriam traxi! <lb/> </div><div n='1189'>cara est uxor, dulces liberi, iucundi amici, accepti adfines, sed <lb/> postea cognitis nulla beniuolentia accedere debet, quae priorem <lb/> exhauriat. <lb/> </div><div n='1190'>[V.5.1] Atque haec teste Scipione Africano loquor, qui, tametsi <lb/> artissima familiaritate Laelio iunctus erat, tamen senatum supplex <lb/> orauit ne prouinciae sors fratri suo erepta ad eum transferretur <lb/> </div><div n='1191'>legatumque se L. Scipioni in Asiam iturum promisit, et maior natu <lb/> minori et fortissimus inbelli et gloria excellens laudis inopi et, <lb/> quod super omnia est, nondum Asiatico iam Africanus. <lb/> --- inbelli et gloria G] et belli et gloria AL, et belli gloria AcLc. --- <lb/> </div><div n='1192'>itaque clarissimorum cognominum alterum sumpsit, alterum dedit <lb/> triumphique praetextum huius cepit, illius tradidit, ministerio maior <lb/> aliquanto quam frater imperio. <lb/> --- praetextum (ip. Kempf)] praetextam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1193'>[V.5.2] M. uero Fabius consul inclita pugna Etruscis et Veientibus <lb/> superatis delatum sibi summo senatus populique studio triumphum ducere <lb/> non sustinuit, quia eo proelio Q. Fabius frater eius consularis <lb/> fortissime dimicans occiderat. quantam in eo pectore pietatem <lb/> fraternae caritatis habitasse existimemus, propter quam tantus <lb/> amplissimi honoris fulgor extingui potuit? <lb/> --- Etruscis dett.] et amicis 'A', et Amiclis Ac, et Aruncis dett. --- <lb/> </div><div n='1194'>[V.5.3] Hoc exemplo uetustas, illo saeculum nostrum ornatum est, cui contingit <lb/> fraternum iugum Claudiae prius, nunc etiam Iuliae gentis intueri decus: <lb/> </div><div n='1195'>tantum enim amorem princeps parensque noster insitum animo fratris <lb/> Drusi habuit, ut cum Ticini, quo uictor hostium ad conplectendos <lb/> parentes uenerat, graui illum et periculosa ualitudine in Germania <lb/> fluctuare cognosset, protinus inde metu attonitus erumperet. <lb/> --- inde dett.] idem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1196'>iter quoque quam rapidum et praeceps uelut uno spiritu corripuerit eo <lb/> patet, quod Alpes Rhenumque transgressus die ac nocte mutato subinde <lb/> <equo> cc milia passuum per modo deuictam barbariam Namantabagio duce <lb/> solo comite contentus euasit. sed eum tum maximo labore et periculo <lb/> implicatum mortaliumque frequentia defectum sanctissimum pietatis <lb/> numen et di fautores eximiarum uirtutum et fidissimus Romani imperi <lb/> custos Iuppiter comitatus est. <lb/> --- equo Ac] om. 'A'. <lb/> --- modo AcLcG] modum AL. <lb/> --- Namantabagio (nam AG) 'A'] Antabagio Ac. --- <lb/> </div><div n='1197'>Drusus quoque, quamquam fato iam suo quam illius officio propior <lb/> erat, uigore spiritus et corporis uiribus conlapsus, eo ipso tamen, <lb/> quo uita ac mors distinguitur, momento legiones cum insignibus suis <lb/> fratri obuiam procedere iussit, ut imperator salutaretur. <lb/> </div><div n='1198'>praecepit etiam dextera in parte praetorium ei statui, et consulare <lb/> et imperatorium nomen optinere <eum> uoluit, eodemque tempore et <lb/> fraternae maiestati cessit et uita excessit. his scio equidem nullum <lb/> aliud quam Castoris et Pollucis specimen consanguineae caritatis <lb/> conuenienter adici posse. <lb/> --- imperatorium... <eum> uoluit (ip. Kempf)] imperatorium nomen obtinere uoluit A, ob(p)tinens LG, optineri uolens Ac. --- <lb/> </div><div n='1199'>[V.5.4] Sed omnis memoriae clarissimis imperatoribus profecto non erit ingratum, <lb/> si militis summa erga fratrem suum pietas huic parti uoluminis adhaeserit: <lb/> --- pietas AcG] pietatis AL. --- <lb/> </div><div n='1200'>is namque in castris Cn. Pompei stipendia peragens, cum Sertorianum militem acrius <lb/> sibi in acie instantem conminus interemisset iacentemque spoliaret, ut fratrem germanum <lb/> esse cognouit, multum ac diu conuicio deos ob donum impiae uictoriae <lb/> insecutus, prope castra transtulit et pretiosa ueste opertum rogo inposuit. <lb/> </div><div n='1201'>ac deinde subiecta face protinus eodem gladio, quo illum interemerat, <lb/> pectus suum transuerberauit seque super corpus fratris prostratum <lb/> communibus flammis cremandum tradidit. <lb/> </div><div n='1202'>licebat ignorantiae beneficio innocenti uiuere, sed ut sua potius <lb/> pietate quam aliena uenia uteretur, comes fraternae neci non defuit. <lb/> </div><div n='1203'>[V.6.praef.] Artissimis sanguinis uinculis pietas satis fecit: restat <lb/> nunc ut patriae exhibeatur. cuius maiestati etiam illa, quae deorum <lb/> numinibus aequatur, auctoritas parentium uires suas subicit, fraterna <lb/> quoque caritas animo aequo ac libenter cedit, <lb/> </div><div n='1204'>summa quidem cum ratione, quia euersa domo inte<ge>r [status] rei <lb/> publicae status manere potest, urbis ruina penates omnium secum trahat <lb/> necesse est. uerum quid adtinet uerbis ista conplecti, quorum tanta <lb/> uis est, ut ali<i e>a salutis suae impendio testati sint? <lb/> </div><div n='1205'>[V.6.1] Brutus consul primus cum Arrunte Tarquinii Superbi regno <lb/> expulsi filio in acie ita equo concurrit, ut pariter inlatis hastis <lb/> uterque mortifero uulnere ictus exanimis prosterneretur. merito <lb/> adiecerim populo Romano libertatem suam magno stetisse. <lb/> </div><div n='1206'>[V.6.2] Cum autem in media parte fori uasto ac repentino hiatu terra <lb/> subsideret responsumque esset ea re illum tantum modo conpleri posse, <lb/> qua populus Romanus plurimum ualeret, Curtius et animi et generis <lb/> nobilissimi adulescens interpretatus urbem nostram uirtute armisque <lb/> praecipue excellere, militaribus insignibus ornatus equum conscendit <lb/> eumque uehementer admotis calcaribus praecipitem in illud profundum egit, <lb/> --- nobilissimi (ip. Halm)] nobilissimus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1207'>super quem uniuersi ciues honoris gratia certatim fruges iniecerunt, <lb/> continuoque terra pristinum habitum recuperauit. magna postea decora <lb/> in foro Romano fulserunt, nullum tamen hodieque pietate Curtii erga <lb/> patriam clarius obuersatur exemplum. cui principatum gloriae obtinenti <lb/> consimile factum subnectam. <lb/> </div><div n='1208'>[V.6.3] Genucio Cipo praetori paludato portam egredienti noui atque <lb/> inauditi generis prodigium incidit: namque in capite eius subito <lb/> ueluti cornua erepserunt, responsumque est regem eum fore, si in urbem <lb/> reuertisset. quod ne accideret, uoluntarium ac perpetuum sibimet <lb/> indixit exilium. <lb/> </div><div n='1209'>dignam pietatem, quae, quod ad solidam gloriam attinet, septem <lb/> regibus praeferatur. cuius testandae gratia capitis effigies aerea <lb/> portae, qua excesserat, inclusa est dictaque Rauduscula: nam olim aera <lb/> raudera dicebantur. <lb/> --- Rauduscula: nam (ip. Kempf)] Rauduscolana A, Raudusculana Lc, Raudus colana G. <lb/> --- aerea G] era AL, ea Ac. <lb/> --- dicebantur dett.] dicebatur 'A'. --- <lb/> </div><div n='1210'>[V.6.4] Genucius laudis huius, qua maior uix cogitari potest, <lb/> successionem tradit Aelio praetori. cui ius dicenti cum in capite <lb/> picus consedisset, aruspicesque adfirmassent conseruato eo fore ipsius <lb/> domus statum felicissimum, rei publicae miserrimum, occiso in <lb/> contrarium utrumque cessurum, e uestigio picum }crux{ morsu suo in <lb/> conspectu senatus necauit. <lb/> --- qua maior dett.] quam aliorum 'A'. <lb/> --- cui ius AcLcG] cuius L. <lb/> --- felicissimum AcL] fidelissimum G. <lb/> --- morsu suo AcLcG] orsu suo L. --- <lb/> </div><div n='1211'>decem et vii Aelia tum familia eximiae fortitudinis uiros Cannensi <lb/> proelio amisit: res publica procedente tempore ad summum imperii <lb/> fastigium excessit. haec nimirum exempla Sulla et Marius et Cinna <lb/> tamquam stulta riserunt. <lb/> --- stulta riserunt Ac] scul(-lp- G)turis erunt 'A', sculpta riserunt Gc. --- <lb/> </div><div n='1212'>[V.6.5] P. Decius <Mus>, qui consulatum in familiam suam primus <lb/> intulit, cum Latino bello Romanam aciem inclinatam et paene iam <lb/> prostratam uideret, caput suum pro salute rei publicae deuouit ac <lb/> protinus concitato equo in medium hostium agmen patriae salutem, sibi <lb/> mortem petens inrupit factaque ingenti strage plurimis telis obrutus <lb/> super corruit. ex cuius uulneribus et sanguine insperata uictoria <lb/> emersit. <lb/> --- Mus PAc] om. 'A'. <lb/> --- inclinatam PAc] indisciplinatam LG. --- <lb/> </div><div n='1213'>[V.6.6] Vnicum talis imperatoris specimen esset, nisi animo suo <lb/> respondentem filium genuisset: is namque in quarto consulatu patris <lb/> exemplum secutus deuotione simili, aeque strenua pugna, consentaneo <lb/> exitu labantis perditasque uires urbis nostrae correxit. <lb/> </div><div n='1214'>ita dinosci arduum est utrum Romana ciuitas Decios utilius habuerit <lb/> duces an amiserit, quoniam uita eorum ne uinceretur obstitit, mors <lb/> fecit ut uinceret. <lb/> --- Decios AcLG] del., ut uid., Lc. --- <lb/> </div><div n='1215'>[V.6.7] Non est extinctus pro re publica superior Scipio Africanus, <lb/> sed admirabili uirtute ne res publica extingueretur prouidit: siquidem <lb/> cum adflicta Cannensi clade urbs nostra nihil aliud quam praeda <lb/> uictoris esse [hannibalis] uideretur, ideoque reliquiae prostrati <lb/> exercitus deserendae Italiae auctore Q. Metello consilium agitarent, <lb/> tribunus militum admodum iuuenis stricto gladio mortem unicuique <lb/> mi<ni>tando iurare omnes numquam se relicturos patriam coegit <lb/> pietatemque non solum ipse plenissimam exhibuit, sed etiam ex <lb/> pectoribus aliorum abeuntem reuocauit. <lb/> --- Hannibalis 'A'] del. Eberhard. --- <lb/> </div><div n='1216'>[V.6.8] Age, ut a singulis ad uniuersos transgrediar, quanto et quam <lb/> aequali amore patriae tota ciuitas flagrauit! nam cum secundo Punico <lb/> bello exhaustum aerarium ne deorum quidem cultui sufficeret, publicani <lb/> ultro aditos censores hortati sunt ut omnia sic locarent, tamquam res <lb/> publica pecunia abundaret, seque praestaturos cuncta nec ullum assem <lb/> nisi bello confecto petituros polliciti sunt. <lb/> </div><div n='1217'>domini quoque eorum seruorum, quos Sempronius Gracchus ob insignem <lb/> pugnam Beneuenti manu miserat, pretia ab imperatore exigere <lb/> supersederunt. in castris etiam non eques, non centurio stipendium <lb/> dari sibi desiderauit. <lb/> </div><div n='1218'>uiri ac feminae quidquid auri argentiue habuerunt, item pueri <lb/> insignia ingenuitatis ad sustentandam temporis difficultatem <lb/> contulerunt. ac ne beneficio senatus <quidem>, qui muneribus his <lb/> functos tributi onere liberauerat, quisquam uti uoluit, sed insuper id <lb/> omnes promptissimis animis praestiterunt: <lb/> --- ne... senatus quidem (ip. Kempf)] ne... senatus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1219'>non ignorabant enim captis Veis, cum decimarum nomine, quas Camillus <lb/> uouerat, aurum Apollini Delphico mitti oporteret neque emendi eius <lb/> facultas esset, matronas ornamenta sua in aerarium retulisse, <lb/> </div><div n='1220'>similiterque audierant mille pondo auri, quod Gallis pro obsidione <lb/> Capitolii omissa debebatur, earum cultu expletum. itaque et proprio <lb/> ingenio <et> exemplo uetustatis admoniti nulla sibi in re cessandum <lb/> existimauerunt. <lb/> --- omissa debebatur ed.1726] promissa debebantur 'A', promissum debebatur Lc. --- <lb/> </div><div n='1221'>[V.6.ext.1] <Sunt> et externa eiusdem propositi exempla. Rex <lb/> Atheniensium Codrus, cum ingenti hostium exercitu Attica regio <lb/> debilitata ferro igni<que> uastaretur, diffidentia humani auxilii ad <lb/> Apollinis Delphici oraculum confugit perque legatos sciscitatus est <lb/> quonam modo tam graue illud bellum discuti posset. respondit deus ita <lb/> finem ei fore, si ipse hostili manu occidisset. <lb/> --- Sunt dett.] om. AL, age Ac, sed G. <lb/> --- et 'A'] del. Ac. <lb/> --- Attica LcG] Matrica A, Mattica L. <lb/> --- ignique L3] igni 'A', et igni dett. --- <lb/> </div><div n='1222'>quod quidem non solum totis Athenis, sed in castris etiam contrariis <lb/> percrebruit, eoque factum est ut ediceretur ne quis Codri corpus uulneraret. <lb/> </div><div n='1223'>id postquam cognouit, depositis insignibus imperii famularem cultum <lb/> induit ac pabulantium hostium globo se obiecit unumque ex his falce <lb/> percussum in caedem suam conpulit. cuius interitu ne Athenae <lb/> occiderent effectum est. <lb/> </div><div n='1224'>[V.6.ext.2] Ab eodem fonte pietatis Thrasybuli quoque animus manauit. <lb/> is, cum Atheniensium urbem xxx tyrannorum taeterrima dominatione liberare cuperet <lb/> paruaque manu maximae rei molem adgrederetur, et quidam <e> consciis dixisset <lb/> </div><div n='1225'>"quantas tandem tibi Athenae per te libertatem consecutae gratias <lb/> debebunt?" respondit "di faciant ut quantas ipse illis debeo uidear <lb/> retulisse". quo adfectu inclytum destructae tyrannidis opus laude <lb/> cumulauit. <lb/> --- quo G] quod A, quo� L. <lb/> --- destructae LcG] districtae A, destrictae AcL, extinctae Ac. --- <lb/> </div><div n='1226'>[V.6.ext.3] Themistocles autem, quem uirtus sua uictorem, iniuria <lb/> patriae imperatorem Persarum fecerat, ut se ab ea obpugnanda <lb/> abstineret, instituto sacrificio exceptum patera tauri sanguinem <lb/> hausit et ante ipsam aram quasi quaedam pietatis clara uictima <lb/> concidit. quo quidem tam memorabili eius excessu ne Graeciae altero <lb/> Themistocle opus esset effectum est. <lb/> --- ipsam L3] ipsa 'A'. <lb/> --- aram dett.] arma 'A', arama (sic) L3. --- <lb/> </div><div n='1227'>[V.6.ext.4] Sequitur eiusdem generis exemplum. cum inter Karthaginem <lb/> et Cyrenas de modo agri pertinacissima contentio esset, ad ultimum <lb/> placuit utrimque eodem[que] tempore iuuenes mitti et locum, in quem hi <lb/> conuenissent, finem ambobus haberi populis. <lb/> </div><div n='1228'>uerum hoc pactum Karthaginienses duo fratres nomine Philaeni perfidia <lb/> praecucurrerunt, citra constitutam horam maturato gressu in longius <lb/> promotis terminis. quod cum intellexissent Cyrenensium iuuenes, diu de <lb/> fallacia eorum questi postremo acerbitate condicionis iniuriam <lb/> discutere conati sunt: dixerunt namque sic eum finem ratum fore, si <lb/> Philaeni uiuos ibi se obrui passi essent. <lb/> </div><div n='1229'>sed consilio euentus non respondit: illi enim nulla interposita mora <lb/> corpora sua his terra operienda tradiderunt. qui, quoniam patriae quam <lb/> uitae suae longiores terminos esse maluerunt, bene iacent manibus et <lb/> ossibus suis dilatato Punico imperio. </div><div n='1230'>ubi sunt superbae Karthaginis <lb/> alta moenia? ubi maritima gloria inclyti portus? ubi cunctis litoribus <lb/> terribilis classis? ubi tot exercitus? ubi tantus equitatus? ubi <lb/> inmenso Africae spatio non contenti spiritus? <lb/> </div><div n='1231'>omnia ista duobus Scipionibus fortuna partita est: at Philaenorum <lb/> egregii facti memoriam ne patriae quidem interitus extinxit. nihil est <lb/> igitur excepta uirtute, quod mortali animo ac manu inmortale quaeri <lb/> possit <lb/> </div><div n='1232'>[V.6.ext.5] Iuuenali ardore plena haec pietas. Aristoteles uero, <lb/> supremae uitae reliquias senilibus ac rugosis membris in summo <lb/> litterarum otio uix custodiens adeo ualenter pro salute patriae <lb/> excubuit, ut eam [ab] hostilibus armis solo aequatam in lectulo <lb/> Athenis iacens, et quidem Macedonum manibus, quibus abiecta erat, <lb/> erigeret. <lb/> --- et quidem L3] equidem LG, de Ac. <lb/> --- erigeret ed.1502-34] eriperet 'A'. --- <lb/> </div><div n='1233'>ita <non tam> urbs strata atque euersa Alexandri quam restituta Aristotelis notum est opus. <lb/> patet ergo quam benignae quamque profusae pietatis erga patriam <lb/> omnium ordinum, omnis aetatis homines extiterint, sanctissimisque <lb/> naturae legibus mirificorum etiam exemplorum }crux{ clara mundo suscripsit <lb/> ubertas. <lb/> --- non tam Ac] om. 'A'. <lb/> --- clara mundo suscripsit ubertas L3Gz] clara mundo subscripsit unitas G (sed subscripscit), clara mundo suscriptuumtas AL, clara mundo suscripta testantur Ac. --- <lb/> </div><div n='1234'>De parentum seueritate aduersus liberos. <lb/> </div><div n='1235'>[V.7.praef.] Det nunc uela pii et placidi adfectus parentium erga <lb/> liberos indulgentia salubrique aura prouecta gratam suauitatis dotem <lb/> secum adferat. <lb/> </div><div n='1236'>[V.7.1] Fabius Rullianus quinque consulatibus summa cum gloria <lb/> peractis omnibusque et uirtutis et uitae <e>meritis stipendiis legatus <lb/> ire Fabio Gurgiti filio ad bellum difficile et periculosum <lb/> conficiendum grauatus non est, paene ipso per se dumtaxat animo sine <lb/> corpore militaturus, utpote propter ultimam senectutem lectuli otio <lb/> quam labori proeliorum habilior. <lb/> --- uirtutis ed.1672] uirtutibus 'A'. <lb/> --- emeritis ed.1551] meritis 'A'. <lb/> --- Fabio Gurgiti 'A'] cum Fabio Gurgite Ac, Fabio P. --- <lb/> </div><div n='1237'>idem triumphantem equo insidens sequi, quem ipse paruulum triumphis <lb/> suis gestauerat, in maxima uoluptate posuit, nec accessio gloriosae <lb/> illius pompae, sed auctor spectatus est. <lb/> </div><div n='1238'>[V.7.2] Non tam speciosa Caeseti equitis Romani sors patria, sed par <lb/> indulgentia. qui ab Caesare omnium iam et externorum <et> domesticorum <lb/> hostium uictore cum abdicare filium suum iuberetur, quod is tribunus <lb/> pl. cum Marullo collega inuidiam ei tamquam regnum adfectanti fecerat, <lb/> in hunc modum respondere sustinuit: "celerius tu mihi, Caesar, omnes <lb/> filios meos eripies quam ex his ego unum nota mea pellam". <lb/> --- respondere AL] respondendo G, respondit PAc. --- <lb/> </div><div n='1239'>habebat autem duos praeterea optimae indolis filios, quibus Caesar se <lb/> incrementa dignitatis benigne daturum pollicebatur. hunc patrem <lb/> tametsi summa diuini principis clementia tutum praestitit, quis tamen <lb/> non humano ingenio maius ausum putet, quod cui totus terrarum orbis <lb/> succubuerat non cessit? <lb/> </div><div n='1240'>[V.7.3] Sed nescio an Octauius Balbus concitatioris et ardentioris <lb/> erga filium beniuolentiae fuerit. proscriptus a triumuiris, cum domo <lb/> postico clam esset egressus iamque fugae expeditum initium haberet, <lb/> postquam filium intus trucidari falso clamore uiciniae accepit, ei se <lb/> neci, quam euaserat, obtulit occidendumque militibus tradidit, pluris <lb/> nimirum illud momentum, quo illi praeter spem incolumem uidere filium <lb/> contigerat, quam salutem suam aestimans. miseros adulescentis oculos, <lb/> quibus amantissimum sui patrem ipsius opera sic expirantem intueri <lb/> necesse fuit! <lb/> </div><div n='1241'>[V.7.ext.1] Ceterum ut ad iucundiora cognitu ueniamus, Seleuci regis <lb/> filius Antiochus nouercae Stratonices infinito amore correptus, memor <lb/> quam inprobis facibus arderet, impium pectoris uulnus pia <lb/> dissimulatione contegebat. itaque diuersi adfectus isdem uisceribus ac <lb/> medullis inclusi, summa cupiditas et maxima uerecundia, ad ultimam <lb/> tabem corpus eius redegerunt. <lb/> </div><div n='1242'>iacebat ipse in lectulo moribundo similis, lamentabantur necessarii, <lb/> pater maerore prostratus de obitu unici filii deque sua miserrima <lb/> orbitate cogitabat, totius domus funebris magis quam regius erat <lb/> uultus. sed hanc tristitiae nubem Leptinis mathematici uel, ut quidam <lb/> tradunt, Erasistrati medici prouidentia discussit: <lb/> </div><div n='1243'>iuxta enim Antiochum sedens, ut eum ad introitum Stratonices rubore <lb/> perfundi et spiritu increbrescere eaque egrediente palle<sce>re et <lb/> }crux{ excitatiorem anhelitum subinde recuperare animaduertit, <lb/> curiosiore obseruatione ad ipsam ueritatem penetrauit: <lb/> </div><div n='1244'>intrante enim Stratonice et rursus abeunte brachium adulescentis <lb/> dissimulanter adprehendendo modo uegetiore modo languidiore pulsu <lb/> uenarum conperit cuius morbi aeger esset, protinusque id Seleuco exposuit. <lb/> </div><div n='1245'>qui carissima sibi coniuge filio cedere non dubitauit, quod in amorem <lb/> incidisset, fortunae acceptum referens, quod dissimulare eum ad mortem <lb/> usque paratus esset, ipsius pudori inputans. subiciatur animis senex, <lb/> rex, amans: iam patebit quam multa quamque difficilia paterni adfectus <lb/> indulgentia supera<ue>rit. <lb/> --- superauerit ed.1782] superauit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1246'>[V.7.ext.2] Ac Seleucus quidem uxore, Ariobarzanes autem filio suo <lb/> Cappadociae regno cessit in conspectu Cn. Pompei. cuius cum tribunal <lb/> conscendisset inuitatusque ab eo in curuli sella sedisset, postquam <lb/> filium in cornu scribae humiliorem fortuna sua locum obtinentem <lb/> conspexisset, non sustinuit infra se conlocatum intueri, sed protinus <lb/> sella descendit et diadema in caput eius transtulit hortarique coepit <lb/> ut eo transiret, unde ipse surrexerat. <lb/> </div><div n='1247'>exciderunt lacrimae iuueni, cohorruit corpus, delapsum diadema est, <lb/> nec quo iussus erat progredi potuit, quodque paene ueritatis fidem <lb/> excedit, laetus erat qui regnum deponebat, tristis cui dabatur. nec <lb/> ullum finem tam egregium certamen habuisset, nisi patriae uoluntati <lb/> auctoritas Pompei adfuisset: filium enim et regem appellauit et <lb/> diadema sumere iussit et in curuli sella considere coegit. <lb/> </div><div n='1248'>[V.8.praef.] Comicae lenitatis hi patres, tragicae asperitatis illi. <lb/> </div><div n='1249'>De parentum seueritate aduersus liberos. <lb/> </div><div n='1250'>[V.8.1] L. Brutus, gloria par Romulo, quia ille urbem, hic libertatem <lb/> Romanam condidit, filios suos dominationem Tarquini a se expulsam <lb/> reducentes summum imperium obtinens conprehensos proque tribunali <lb/> uirgis caesos et ad palum religatos securi percuti iussit. exuit <lb/> patrem, ut consulem ageret, orbusque uiuere quam publicae uindictae <lb/> deesse maluit. <lb/> </div><div n='1251'>[V.8.2] Huius aemulatus exemplum Cassius filium <suum Sp. Cassium>, <lb/> qui tribunus pl. agrariam legem primus tulerat multisque aliis rebus <lb/> populariter <actis> animos hominum amore sui deuinctos tenebat, <lb/> postquam illam potestatem deposuit, adhibito propinquorum et amicorum <lb/> consilio adfectati regni crimine domi damnauit uerberibusque adfectum <lb/> necari iussit ac peculium eius Cereri consecrauit. <lb/> --- Cassius... Cassium (ip. Kempf)] Ensius P, Cassius filium 'A', Ensius Sp. Cassium filium Ac. <lb/> --- populariter actis (ip. Wensky)] populariter 'A'. --- <lb/> </div><div n='1252'>[V.8.3] T. autem Manlius Torquatus, propter egregia multa rarae <lb/> dignitatis, iuris quoque ciuilis et sacrorum pontificalium <lb/> peritissimus, in consimili facto ne consilio quidem necessariorum <lb/> indigere se credidit: nam cum ad senatum Macedonia de filio eius D. <lb/> Silano, qui eam prouinciam optinuerat, querellas per legatos <lb/> detulisset, a patribus conscriptis petiit ne quid ante de ea re <lb/> statuerent quam ipse Macedonum filiique sui causam inspexisset. <lb/> --- Manlius PAc] Manilius 'A'. --- <lb/> </div><div n='1253'>summo deinde cum amplissimi ordinis tum etiam eorum, qui questum <lb/> uenerant, consensu cognitione suscepta domi consedit solusque utrique <lb/> parti per totum biduum uacauit ac tertio plenissime die <lb/> diligentissimeque auditis testibus ita pronuntiauit: "cum Silanum <lb/> filium meum pecunias a sociis accepisse probatum mihi sit, et re <lb/> publica eum et domo mea indignum iudico protinusque e conspectu meo <lb/> abire iubeo". <lb/> </div><div n='1254'>tam tristi patris sententia perculsus Silanus lucem ulterius intueri <lb/> non sustinuit suspendioque se proxima nocte consumpsit. peregerat iam <lb/> Torquatus seueri et religiosi iudicis partis, satis factum erat rei <lb/> publicae, habebat ultionem Macedonia, potuit tam uerecundo fili obitu <lb/> patris inflecti rigor: <lb/> </div><div n='1255'>at ille neque exequiis adulescentis interfuit et, cum maxime funus <lb/> eius duceretur, consulere se uolentibus uacuas aures accommodauit: <lb/> uidebat enim se in eo atrio consedisse, in quo imperiosi illius <lb/> Torquati seueritate conspicua imago posita erat, prudentissimoque uiro <lb/> succurrebat effigies maiorum [suorum] cum titulis suis idcirco in <lb/> prima parte aedium poni solere, ut eorum uirtutes posteri non solum <lb/> legerent, sed etiam imitarentur. <lb/> --- maiorum suorum 'A'] maiorum (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='1256'>[V.8.4] M. uero Scaurus, lumen ac decus patriae, cum apud Athesim <lb/> flumen impetu Cimbrorum Romani equites pulsi deserto <consule> Catulo <lb/> urbem pauidi repeterent, consternationis eorum participi filio suo <lb/> misit qui diceret libentius se in acie eius interfecti ossibus <lb/> occursurum quam ipsum tam deformis fugae reum uisurum: <lb/> </div><div n='1257'>itaque, si quid modo reliquum in pectore uerecundiae superesset, <lb/> conspectum degenerati patris uitaturum: recordatione enim iuuentae <lb/> suae qualis M. Scauro aut habendus aut spernendus filius esset <lb/> admonebatur. quo nuntio accepto iuuenis coactus est fortius aduersus <lb/> semet ipsum gladio uti quam aduersus hostes usus fuerat. <lb/> </div><div n='1258'>[V.8.5] Nec minus animose A. Fuluius uir senatorii ordinis euntem in <lb/> aciem filium retraxit quam Scaurus ex proelio fugientem increpuit: <lb/> </div><div n='1259'>namque iuuenem et ingenio et litteris et forma inter aequales <lb/> nitentem, prauo consilio amicitiam Catilinae secutum inque castra eius <lb/> temerario impetu ruentem medio itinere abstractum supplicio mortis <lb/> adfecit, praefatus non se Catilinae illum aduersus patriam, sed <lb/> patriae aduersus Catilinam genuisse. <lb/> </div><div n='1260'>licuit, donec belli ciuilis rabies praeteriret, inclusum arcere: <lb/> uerum illud cauti patris narr<ar>etur opus, hoc seueri refertur. <lb/> </div><div n='1261'>[V.9.praef.] Sed ut hanc incitatam et asperam seueritatem mitiores <lb/> relati patrum mores clementiae suae mixtura temperent, exactae poenae <lb/> concessa uenia iungatur. <lb/> </div><div n='1262'>De parentum aduersus suspectos liberos moderatione. <lb/> </div><div n='1263'>[V.9.1] L. Gellius omnibus honoribus ad censuram defunctus, cum <lb/> grauissima crimina de filio, in nouercam conmissum stuprum et <lb/> parricidium cogitatum, propemodum explorata haberet, non tamen ad <lb/> uindictam continuo procucurrit, sed paene uniuerso senatu adhibito in <lb/> consilium expositis suspicionibus defendendi se adulescenti potestatem <lb/> fecit <in>spectaque diligentissime causa absoluit eum cum consilii tum <lb/> etiam sua sententia. quod si impetu irae abstractus saeuire <lb/> festinasset, admisisset magis scelus quam uindicasset. <lb/> --- inspectaque AcLc] spectaque AL, spectataque G. --- <lb/> </div><div n='1264'>[V.9.2] Q. autem Hortensii, qui suis temporibus ornamentum Romanae <lb/> eloquentiae fuit, admirabilis in filio patientia extitit: cum enim eo <lb/> usque inpietatem eius suspectam et nequitiam inuisam haberet, ut <lb/> Messalam sororis suae filium heredem habiturus, ambitus reum defendens <lb/> iudicibus diceret, si illum damnassent, nihil sibi praeter osculum <lb/> nepotum, in quibus adquiesceret, superfuturum, <lb/> </div><div n='1265'>hac scilicet sententia, quam etiam editae orationi inseruit, filium <lb/> potius in tormentis animi quam in uoluptatibus reponens, tamen, ne <lb/> naturae ordinem confunderet, non nepotes, sed filium heredem reliquit <lb/> moderate usus adfectibus suis, quia et uiuus moribus eius uerum <lb/> testimonium et mortuus sanguini honorem debitum reddidit. <lb/> </div><div n='1266'>[V.9.3] Idem fecit clari generis magnaeque dignitatis uir <Q.> <lb/> Fuluius, sed in filio aliquantum taetriore: nam cum auxilium senatus <lb/> inplorasset, ut suspectus in parricidio et ob id latens per triumuirum <lb/> conquireretur ac iussu patrum conscriptorum conprehensus esset, non <lb/> solum eum non notauit, sed etiam decedens dominum omnium <bonorum> <lb/> esse uoluit, quem genuerat heredem instituens, non quem fuerat <lb/> expertus. <lb/> --- Q. P] om. 'A'. <lb/> --- dominum omnium <bonorum> (ip. Wensky)] omnium 'A', dominum omnium dett. --- <lb/> </div><div n='1267'>[V.9.4] Magnorum uirorum clementibus actis ignoti patris nouae atque <lb/> inusitatae rationis consilium adiciam. qui, cum a filio insidias necti <lb/> sibi comperisset nec inducere in animum posset ut uerum sanguinem ad <lb/> hoc sceleris progressum crederet, seductam uxorem suppliciter rogauit <lb/> ne se ulterius celaret, siue illum adulescentem subiecisset siue ex <lb/> alio concepisset. <lb/> </div><div n='1268'>adseueratione deinde eius et iure iurando [se] nil tale suspicari <lb/> persuasus in locum desertum filio perducto gladium, quem occultum <lb/> secum adtulerat, tradidit ac iugulum feriendum praebuit, nec ueneno <lb/> nec latrone ei ad peragendum parricidium opus esse adfirmans. quo <lb/> facto non paulatim, sed magno impetu recta cogitatio pectus iuuenis occupauit <lb/> </div><div n='1269'>continuoque abiecto gladio "tu uero" inquit, "pater, uiue, et si tam <lb/> obsequens et hoc precari filio permittas, me quoque exupera. sed <lb/> tantum quaeso, ne meus erga te amor eo sit tibi uilior, quod a <lb/> paenitentia oritur". <lb/> </div><div n='1270'>solitudinem sanguine meliorem pacatioresque penatibus siluas et alimentis <lb/> blandius ferrum ac mortis oblatae quam datae uitae felicius beneficium! <lb/> </div><div n='1271'>[V.10.praef.] Commemoratis patribus, qui iniurias filiorum patienter <lb/> exceperunt, referamus eos, qui mortes aequo animo tolerarunt. <lb/> </div><div n='1272'>De parentibus qui obitum filiorum forti animo tulerunt. <lb/> </div><div n='1273'>[V.10.1] Horatius Puluillus, cum <in> Capitolio Ioui optimo maximo <lb/> aedem pontifex dedicaret in<ter>que nuncupationem sollemnium uerborum <lb/> postem tenens mortuum esse filium suum audisset, neque manum a poste <lb/> remouit, ne tanti templi dedicationem interrumperet, neque uultum a <lb/> publica religione ad priuatum dolorem deflexit, ne patris magis quam <lb/> pontificis partes egisse uideretur. <lb/> --- interque PAc] inque 'A'. <lb/> --- nuncupationem ALP] nuncupatione G. --- <lb/> </div><div n='1274'>[V.10.2] clarum exemplum, nec minus tamen inlustre quod sequitur. <lb/> Aemilius Paulus, nunc felicissimi, nunc miserrimi patris clarissima <lb/> repraesentatio, ex quattuor filiis formae insignis, egregiae indolis <lb/> duos iure adoptionis in Corneliam Fabiamque gentem translatos sibi <lb/> ipse denegauit: duos ei fortuna abstulit. <lb/> </div><div n='1275'>quorum alter triumphum patris funere suo quartum ante diem <lb/> praecessit, alter in triumphali curru conspectus post diem tertium <lb/> expirauit. itaque qui ad donandos usque liberos abundauerat, in <lb/> orbitate subito destitutus est. <lb/> </div><div n='1276'>quem casum quo robore animi sustinuerit oratione, quam de rebus a se <lb/> gestis apud populum habuit, hanc adiciendo clausulam nulli ambiguum reliquit: <lb/> </div><div n='1277'>"cum in maximo prouentu felicitatis nostrae, Quirites, timerem ne <lb/> quid mali fortuna moliretur, Iouem optimum maximum Iunonemque reginam <lb/> et Mineruam precatus sum ut, si quid aduersi populo Romano inmineret, <lb/> totum in meam domum conuerteretur. quapropter bene habet: annuendo <lb/> enim uotis meis id egerunt, ut uos potius meo casu doleatis quam ego <lb/> uestro ingemescerem". <lb/> </div><div n='1278'>[V.10.3] Vno etiam nunc domestico exemplo adiecto in alienis luctibus <lb/> orationi meae uagari permittam. Q. Marcius Rex, superioris Catonis in <lb/> consulatu collega, filium summae pietatis et magnae spei et, quae non <lb/> parua calamitatis accessio fuit, unicum amisit, cumque se obitu eius <lb/> subrutum et euersum uideret, ita dolorem altitudine consilii coercuit, <lb/> ut a rogo iuuenis protinus curiam peteret senatumque, quem eo die lege <lb/> habere oportebat, conuocaret. <lb/> --- uagari] =uacari= (ip. Lippi Bigazzi). --- <lb/> </div><div n='1279'>quod nisi fortiter maerorem ferre scisset, unius diei lucem inter <lb/> calamitosum patrem et strenuum consulem neutra in parte cessato <lb/> officio partiri non potuisset. <lb/> </div><div n='1280'>[V.10.ext.1] Princeps Atheniensium Pericles intra quadriduum duobus <lb/> mirificis adulescentibus filiis spoliatus his ipsis diebus et uultu <lb/> pristinum habitum retinente et oratione nulla ex parte infractiore <lb/> contionatus est. <lb/> </div><div n='1281'>ille uero caput quoque solito more coronatum gerere sustinuit, ut <lb/> nihil ex uetere ritu propter domesticum uulnus detraheret. non sine <lb/> causa igitur tanti roboris animus ad Olympii Iouis cognomen ascendit. <lb/> </div><div n='1282'>[V.10.ext.2] Xenophon autem, quod ad Socraticam disciplinam adtinet, <lb/> proximus a Platone felicis ac beatae facundiae gradus, cum sollemne <lb/> sacrificium perageret, e duobus filiis maiorem natu nomine Gryllum <lb/> apud Mantineam in proelio cecidisse cognouit: nec ideo institutum <lb/> deorum cultum omittendum putauit, sed tantum modo coronam deponere <lb/> contentus fuit. <lb/> --- Gryllum dett.] Grylum 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1283'>quam ipsam percontatus quonam modo occidisset, ut audi<u>it <lb/> fortissime pugnantem interisse, capiti reposuit, numina, quibus <lb/> sacrificabat, testatus maiorem se ex uirtute filii uoluptatem quam ex <lb/> morte amaritudinem sentire. <lb/> </div><div n='1284'>alius remouisset hostiam, abiecisset altaria, lacrimis respersa tura <lb/> disiecisset: Xenophontis corpus }crux{ religioni inmobile stetit et <lb/> animus in consilio prudentiae stabilis mansit ac dolori succumbere <lb/> ipsa clade, quae nuntiata erat, tristius duxit. <lb/> --- religioni] reli(e)gioni AcL, regioni A, reli(e)gione LcG. --- <lb/> </div><div n='1285'>[V.10.ext.3] Ne Anaxagoras quidem supprimendus est: audita namque <lb/> morte filii "nihil mihi" inquit "inexspectatum aut nouum nuntias: ego <lb/> enim illum ex me natum sciebam esse mortalem". has uoces utilissimis <lb/> praeceptis inbutas uirtus mittit. <lb/> --- inbutas (ip. Gertz)] imbuta 'A'. --- <lb/> </div><div n='1286'>quas si quis efficaciter auribus receperit, non ignorabit ita liberos <lb/> esse procreandos, ut meminerit his a rerum natura et accipiendi <lb/> spiritus et reddendi eodem momento temporis legem dici, atque ut mori <lb/> neminem solere, qui non uixerit, ita ne uiuere [aliquem] quidem posse <lb/> qui non sit moriturus. <lb/> --- aliquem quidem 'A'] quidem aliquem Ac, quidem (ip. Halm). ---</div><div n='1287'> <lb/> </div><div n='1288'>De pudicitia. <lb/> Libere dicta aut facta. <lb/> De seueritate. <lb/> Grauiter dicta aut facta. <lb/> De fide publica. <lb/> De fide uxorum erga uiros. <lb/> De mutatione morum aut fortunae. <lb/> </div><div n='1289'>De pudicitia. <lb/> </div><div n='1290'>[VI.1.praef.] Vnde te uirorum pariter ac feminarum praecipuum <lb/> firmamentum, Pudicitia, inuocem? tu enim prisca religione consecratos <lb/> Vestae focos incolis, tu Capitolinae Iunonis puluinaribus incubas, tu <lb/> Palatii columen augustos penates sanctissimumque Iuliae genialem torum <lb/> adsidua statione celebras, <lb/> </div><div n='1291'>tuo praesidio puerilis aetatis insignia munita sunt, tui numinis <lb/> respectu sincerus iuuentae flos permanet, te custode matronalis stola <lb/> censetur: ades igitur et <re>cognosce quae fieri ipsa uoluisti. <lb/> </div><div n='1292'>[VI.1.1] Dux Romanae pudicitiae Lucretia, cuius uirilis animus <lb/> maligno errore fortunae muliebre corpus sortitus est, a <Sex.> <lb/> Tarquinio regis Superbi filio per uim stuprum pati coacta, cum <lb/> grauissimis uerbis iniuriam suam in concilio necessariorum <lb/> deplorasset, ferro se, quod ueste tectum adtulerat, interemit <lb/> causamque tam animoso interitu imperium consulare pro regio permutandi <lb/> populo Romano praebuit. <lb/> </div><div n='1293'>[VI.1.2] Atque haec inlatam iniuriam non tulit: Verginius plebei <lb/> generis, sed patricii uir spiritus, ne probro contaminaretur domus <lb/> sua, proprio sanguini non pepercit: <lb/> </div><div n='1294'>nam cum App. Claudius decemuir filiae eius uirginis stuprum <lb/> potestatis uiribus fretus pertinacius expeteret, deductam in forum <lb/> puellam occidit pudicaeque interemptor quam corruptae pater esse <lb/> maluit. <lb/> --- uirginis Ac] uirgini 'A'. --- <lb/> </div><div n='1295'>[VI.1.3] Nec alio robore animi praeditus fuit Pontius Aufidianus <lb/> eques Romanus, qui, postquam conperit filiae suae uirginitatem a <lb/> paedagogo proditam Fannio Saturnino, non contentus sceleratum seruum <lb/> adfecisse supplicio etiam ipsam puellam necauit. ita ne turpes eius <lb/> nuptias celebraret, acerbas exequias duxit. <lb/> </div><div n='1296'>[VI.1.4] Quid P. Maenius, quam seuerum pudicitiae custodem egit! in <lb/> libertum namque gratum admodum sibi animaduertit, quia eum nubilis iam <lb/> aetatis filiae suae osculum dedisse cognouerat, cum praesertim non <lb/> libidine, sed errore lapsus uideri posset. <lb/> </div><div n='1297'>ceterum amaritudine poenae teneris adhuc puellae sensibus castitatis <lb/> disciplinam ingenerari magni aestimauit eique tam tristi exemplo <lb/> praecepit ut non solum uirginitatem inlibatam, sed etiam oscula ad <lb/> uirum sincera perferret. <lb/> </div><div n='1298'>[VI.1.5] Q. uero Fabius Maximus Seruilianus honoribus, quos <lb/> splendidissime gesserat, censurae grauitate consummatis exegit poenas <lb/> a filio dubiae castitatis et punito pependit uoluntario secessu <lb/> conspectum patriae uitando. <lb/> </div><div n='1299'>[VI.1.6] Dicerem censorium uirum nimis atrocem extitisse, nisi P. <lb/> Atilium Philiscum in pueritia corpore quaestum a domino facere coactum <lb/> tam seuerum postea patrem cernerem: filiam enim suam, quia stupri se <lb/> crimine coinquinauerat, interemit. <lb/> --- quia (ip. Gertz)] quod ita ALc(quo dita L)G, quod ea Ac, quod P. --- <lb/> </div><div n='1300'>quam sanctam igitur in ciuitate nostra pudicitiam fuisse existimare <lb/> debemus, in qua etiam institores libidinis tam seueros eius uindices <lb/> euasisse animaduertimus? <lb/> </div><div n='1301'>[VI.1.7] Sequitur excellentis nominis ac memorabilis facti exemplum. <lb/> M. Claudius Marcellus aedilis curulis C. Scantinio Capitolino tribuno <lb/> pl. diem ad populum dixit, quod filium suum de stupro appellasset, <lb/> eoque asseuerante se cogi non posse ut adesset, quia sacrosanctam <lb/> potestatem haberet, et ob id tribunicium auxilium <in>plorante, totum <lb/> collegium tribunorum negauit se intercedere quo minus pudicitiae <lb/> quaestio perageretur. <lb/> </div><div n='1302'>citatus itaque Scantinius reus uno teste qui temptatus erat damnatus <lb/> est. constat iuuenem productum in rostra defixo in terram uultu <lb/> perseueranter tacuisse uerecundoque silentio plurimum in ultionem suam <lb/> ualuisse. <lb/> </div><div n='1303'>[VI.1.8] Metellus quoque Celer stuprosae mentis acer poenitor extitit <lb/> Cn. Sergio Silo promissorum matri familiae nummorum gratia diem ad <lb/> populum dicendo eumque hoc uno crimine damnando: non enim factum tunc, <lb/> sed animus in quaestionem deductus est, plusque uoluisse peccare <lb/> nocuit quam non peccasse profuit. <lb/> --- poenitor ALP] punitor LcG. --- <lb/> </div><div n='1304'>[VI.1.9] Contionis haec, illa curiae grauitas. T. Veturius filius <lb/> eius Veturii, qui in consulatu suo Samnitibus ob turpiter ictum foedus <lb/> deditus fuerat, cum propter domesticam ruinam et graue aes alienum P. <lb/> Plotio nexum se dare adulescentulus admodum coactus esset, seruilibus <lb/> ab eo uerberibus, quia stuprum pati noluerat, adfectus querellam ad <lb/> consules detulit. <lb/> </div><div n='1305'>a quibus hac de re certior factus senatus Plotium in carcerem duci <lb/> iussit: in qualicumque enim statu positam Romano sanguini pudicitiam <lb/> tutam esse uoluit. <lb/> </div><div n='1306'>[VI.1.10] Et quid mirum, si hoc uniuersi patres conscripti <lb/> censuerunt? C. Pescennius III uir capitalis <C.> Cornelium fortissimae <lb/> militiae stipendia emeritum uirtutisque nomine quater honore primi <lb/> pili ab imperatoribus donatum, quod cum ingenuo adulescentulo stupri <lb/> commercium habuisset, publicis uinculis onerauit. <lb/> --- Pescennius ed.1567-92] Fescenninus A, Fescennius AcLP, Sescenninius G. <lb/> --- III uir AL] triumuir PAcGc. --- <lb/> </div><div n='1307'>a quo appellati tribuni, cum de stupro nihil negaret, sed sponsionem <lb/> se facere paratum diceret, quod adulescens ille palam atque aperte <lb/> corpore quaestum factitasset, intercessionem suam interponere <lb/> noluerunt. <lb/> </div><div n='1308'>itaque Cornelius in carcere mori coactus est: non putarunt enim <lb/> tribuni pl. rem publicam nostram cum fortibus uiris pacisci oportere, <lb/> ut externis periculis domesticas delicias emerent. <lb/> </div><div n='1309'>[VI.1.11] Libidinosi centurionis supplicium M. Laetori Mergi tribuni <lb/> militaris aeque }crux{ similis foedus exitus sequitur. cui Cominius <lb/> tribunus pl. diem ad populum dixit, quod cornicularium suum stupri <lb/> causa adpellasset. <lb/> </div><div n='1310'>nec sustinuit eius rei <con>scientiam Laetorius, sed se ipse ante <lb/> iudicii tempus fuga prius, deinde etiam <morte puniuit>. naturae modum <lb/> expleuerat, fato tamen functus uniuersae plebis sententia crimine <lb/> inpudicitiae damnatus est. <lb/> --- conscientiam ed.1726] scientiam 'A', sententiam Gc. <lb/> --- deinde... puniuit (ip. Kempf)] deinde morte se puniuit P, deinde etiam... Ac, del. naturae... expleuerat. --- <lb/> </div><div n='1311'>signa illum militaria, sacratae aquilae, et certissima Romani imperii <lb/> custos, seuera castrorum disciplina, ad inferos usque persecuta est, <lb/> quoniam, cuius [uirtutis] magister esse debuerat, sanctitatis <lb/> corruptor temptabat existere. <lb/> --- uirtutis LG] om. A. <lb/> --- temptabat AcLcG] temptabat et AL, temptarat vel temptauerat (ip. Halm). --- <lb/> </div><div n='1312'>[VI.1.12] Hoc mouit C. Marium imperatorem tum, cum C. Lusium sororis <lb/> suae filium, tribunum militum, a C. Plotio manipulari milite iure <lb/> caesum pronuntiauit, quia eum de stupro conpellare ausus fuerat. <lb/> --- C. Lusium LcP] Clusium 'A'. <lb/> --- tribunum AcL3] tribuno ALc, tribo L, tr. G. <lb/> --- a C. Plotio P] ac� Plutio AL, a C. Plutio G. <lb/> --- manipulari (ip. Kempf)] manipulario 'A', manipulare P. <lb/> --- milite dett.] milit(c)iae 'A', om. P. --- <lb/> </div><div n='1313'>[VI.1.13] Sed ut eos quoque, qui in uindicanda pudicitia dolore suo <lb/> pro publica lege usi sunt, strictim percurram, Sempronius Musca C. <lb/> Gellium deprehensum in adulterio flagellis cecidit, C. Memmius L. <lb/> Octauium similiter deprehensum pernis contudit, Carbo Attienus a Vibieno, <lb/> --- pernis 'A'] protinus vel pernix vel neruis dett. <lb/> --- Vibieno ed.1567-92] Bibieno 'A', Vivieno PAc. --- <lb/> </div><div n='1314'>item Pontius a P. Cer<en>nio deprehensi castrati sunt. Cn. etiam <lb/> Furium Brocchum qui deprehenderat familiae stuprandum obiecit. quibus <lb/> irae suae indulsisse fraudi non fuit. <lb/> </div><div n='1315'>[VI.1.ext.1] Atque ut domesticis externa subnectam, Graeca femina <lb/> nomine Hippo, cum hostium classe esset excepta, in mare se, ut morte <lb/> pudicitiam tueretur, abiecit. cuius corpus Erythraeo litori adpulsum <lb/> proxima undis humus sepulturae mandatum ad hoc tempus tumulo contegit: <lb/> sanctitatis uero gloriam aeternae traditam memoriae Graecia laudibus <lb/> su<m><m>is celebrando cotidie florentiorem efficit. <lb/> --- Erythraeo] Erithreo G, Erytheo AL, Arytreo Ac. <lb/> --- summis (ip. Foertsch)] suis 'A'. --- <lb/> </div><div n='1316'>[VI.1.ext.2] Vehementius hoc, illud consideratius exemplum <lb/> pudicitiae. exercitu et copiis Gallograecorum a Cn. Manlio consule in <lb/> Olympo monte ex parte deletis ex parte captis, Orgiagontis reguli uxor <lb/> mirae pulchritudinis a centurione, cui custodienda tradita erat, stuprum pati coacta, <lb/> </div><div n='1317'>postquam uentum est in eum locum, in quem centurio misso nuntio <lb/> necessarios mulieris pretium, quo eam redimerent, adferre iusserat, <lb/> aurum expendente centurione et in eius pondus animo oculisque intento <lb/> Gallograecis lingua gentis suae imperauit ut eum occiderent. <lb/> </div><div n='1318'>interfecti deinde caput abscisum manibus retinens ad coniugem uenit <lb/> abiectoque ante pedes eius iniuriae et ultionis suae ordinem exposuit. <lb/> huius feminae quid aliud quisquam quam corpus in potestatem hostium <lb/> uenisse dicat? nam neque animus uinci nec pudicitia capi potuit. <lb/> </div><div n='1319'>[VI.1.ext.3] Teutonorum uero coniuges Marium uictorem orarunt ut ab <lb/> eo uirginibus Vestalibus dono mitterentur, adfirmantes aeque se atque <lb/> illas uirilis concubitus expertes futuras, eaque re non impetrata <lb/> laqueis sibi nocte proxima spiritum eripuerunt. <lb/> </div><div n='1320'>di melius, quod hunc animum uiris earum in acie non dederunt: nam si <lb/> mulierum suarum uirtutem imitari uoluissent, incerta Teutonicae <lb/> uictoriae tropaea reddidissent. <lb/> </div><div n='1321'>Libere dicta aut facta. <lb/> </div><div n='1322'>[VI.2.praef.] Libertatem autem uehementis spiritus dictis pariter et <lb/> factis testatam ut non inuitauerim, ita ultro uenientem non <lb/> excluserim. quae inter uirtutem uitiumque posita, si salubri modo se <lb/> temperauit, laudem, si quo non debuit profudit, reprehensionem meretur. <lb/> </div><div n='1323'>ac uulgi sic auribus gratior quam sapientissimi cuiusque animo <lb/> probabilior est utpote frequentius aliena uenia quam sua prouidentia <lb/> tuta. sed quia humanae uitae partes persequi propositum est, nostra <lb/> fide propria aestimatione referatur. <lb/> </div><div n='1324'>[VI.2.1] Priuerno capto interfectisque qui id oppidum ad rebellandum <lb/> incitauerant senatus indignatione accensus consilium agitabat quidnam <lb/> sibi de reliquis quoque Priuernatibus esset faciendum. ancipiti igitur <lb/> casu salus eorum fluctuabatur eodem tempore et uictoribus et iratis <lb/> subiecta. <lb/> </div><div n='1325'>Ceterum cum auxilium unicum in precibus restare animaduerterent, <lb/> ingenui et Italici sanguinis obliuisci non potuerunt: princeps enim <lb/> eorum in curia interrogatus quam poenam mererentur, respondit "quam <lb/> merentur qui se dignos libertate iudicant". uerbis arma sumpserat <lb/> exasperatosque patrum conscriptorum animos inflammauerat. <lb/> </div><div n='1326'>sed Plautius consul fauens Priuernatium causae regressum animoso eius <lb/> dicto obtulit quaesiuitque qualem cum eis Romani pacem habituri essent <lb/> inpunitate donata. at is constantissimo uultu "si bonam dederitis", <lb/> inquit "perpetuam, si malam, non diuturnam". qua uoce perfectum est ut <lb/> uictis non solum uenia, sed etiam ius et beneficium nostrae ciuitatis <lb/> daretur. <lb/> </div><div n='1327'>[VI.2.2] Sic in senatu loqui Priuernas ausus est: L. uero Philippus <lb/> consul aduersus eundem ordinem libertatem exercere non dubitauit: nam <lb/> segnitiam pro rostris exprobrans alio sibi senatu opus esse dixit <lb/> </div><div n='1328'>tantumque a paenitentia dicti afuit, ut etiam L. Crasso summae <lb/> dignitatis atque eloquentiae uiro id in curia grauiter ferenti manum <lb/> inici iuberet. ille reiecto lictore "non es" inquit "mihi, Philippe, <lb/> consul, quia ne ego quidem <tibi> senator sum". <lb/> --- tibi PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1329'>[VI.2.3] Quid? populum ab incursu suo libertas tutum reliquit? immo <lb/> et similiter adgressa et aeque experta patientem est. Cn. Carbo <lb/> tribunus pl., nuper sepultae Gracchanae seditionis turbulentissimus <lb/> uindex idemque orientium ciuilium malorum fax ardentissima, P. <lb/> Africanum a Numantiae ruinis summo cum gloriae fulgore uenientem ab <lb/> ipsa paene porta in rostra perductum quid de Ti. Gracchi morte, cuius <lb/> sororem in matrimonio habebat, sentiret interrogauit, <lb/> </div><div n='1330'>ut auctoritate clarissimi uiri inchoato iam incendio multum <lb/> incrementi adiceret, quia non dubitabat quin propter tam artam adfinitatem <lb/> aliquid pro memoria interfecti necessarii miserabiliter esset locuturus. <lb/> </div><div n='1331'>at is iure eum caesum uideri respondit. cui dicto cum contio <lb/> tribunicio furore instincta uiolenter succlamasset, "taceant" inquit <lb/> "quibus Italia nouerca est". orto deinde murmure "non efficietis" ait <lb/> "ut solutos uerear quos alligatos adduxi". uniuersus populus ab uno <lb/> iterum contumeliose correptus erat quantus est honos uirtutis! et tacuit. <lb/> </div><div n='1332'>recens ipsius uictoria Numantina et patris Macedonica deuictaeque <lb/> Karthaginis auita spolia ac duorum regum Syphacis et Persei ante <lb/> triumphales currus caten<at>ae ceruices totius tunc fori <ora> <lb/> clauserunt. nec timori datum est silentium, sed quia beneficio <lb/> Aemiliae Corneliaeque gentis multi metus urbis atque Italiae finiti <lb/> erant, plebs Romana libertati Scipionis libera non fuit. <lb/> --- auita dett.] habita 'A'. <lb/> --- catenatae ed.1502-34] catenae 'A'. <lb/> --- fori ora (ip. Kempf)] fori 'A', fori prementes ora Ac. --- <lb/> </div><div n='1333'>[VI.2.4] Quapropter minus mirari debemus, quod amplissima Cn. Pompei <lb/> auctoritas totiens cum libertate luctata est, nec sine magna laude, <lb/> quoniam omnis generis hominum licentiae ludibrio esse quieta fronte tulit. <lb/> </div><div n='1334'>Cn. Piso, cum Manilium Crispum reum ageret eumque euidenter nocentem <lb/> gratia Pompei eripi uideret, iuuenili impetu ac studio accusationis <lb/> prouectus multa et grauia crimina praepotenti defensori obiecit. <lb/> </div><div n='1335'>interrogatus deinde ab eo cur non <se> quoque accusaret, "da" inquit <lb/> "praedes rei publicae te, si postulatus fueris, ciuile bellum non <lb/> excitaturum, etiam te tuo prius quam de Manilii capite in consilium <lb/> iudices mittam". <lb/> </div><div n='1336'>ita eodem iudicio duos sustinuit reos, accusatione Manilium, <lb/> libertate Pompeium, et eorum alterum lege peregit, alterum <lb/> professione, qua solum poterat. <lb/> </div><div n='1337'>[VI.2.5] Quid ergo? libertas sine Catone? non magis quam Cato sine <lb/> libertate: nam cum in senatorem nocentem et infamem reum iudex <lb/> sedisset tabellaeque Cn. Pompei laudationem eius continentes prolatae <lb/> essent, procul dubio efficaces futurae pro noxio, summouit eas e <lb/> quaestione legem recitando, qua cautum erat ne senatoribus tali <lb/> auxilio uti liceret. <lb/> --- pro noxio AcLcG] proxia AL. --- <lb/> </div><div n='1338'>huic facto persona admirationem adimit: nam quae in alio audacia <lb/> uideretur, in Catone fiducia cognoscitur. <lb/> --- adimit (ip. Halm)] ademit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1339'>[VI.2.6] Cn. Lentulus Marcellinus consul, cum in contione de Magni <lb/> Pompei nimia potentia quereretur, adsensusque ei clara uoce uniuersus <lb/> populus esset, "adclamate" inquit, "adclamate, Quirites, dum licet: <lb/> iam enim uobis inpune facere non lice<bi>t". pulsata tunc est eximii <lb/> ciuis potentia hinc inuidiosa querella, hinc lamentatione miserabili. <lb/> </div><div n='1340'>[VI.2.7] Cui candida fascia crus alligatum habenti Fauonius "non <lb/> refert" inquit "qua in parte sit corporis diadema", exigui panni <lb/> cauillatione regias ei uires exprobrans. <lb/> --- ei uires PAc] eius res 'A'. --- <lb/> </div><div n='1341'>at is neutram in partem mutato uultu utrumque cauit, ne aut hilari <lb/> fronte libenter adgnoscere potentiam <aut tristi iam> profiteri <lb/> uideretur. eaque patientia inferioris etiam generis et fortunae <lb/> hominibus aditum aduersus se dedit: e quorum turba duos retulisse <lb/> abunde erit. <lb/> --- neutram in partem ed.1651-1715] neutra in parte 'A'. <lb/> --- adgnoscere] agnoscere G, adcognoscere AL. <lb/> --- aut tristi iam (ip. Kempf)] om. 'A', aut tristi iram Ac. --- <lb/> </div><div n='1342'>[VI.2.8] Heluius Mancia Formianus, libertini filius ultimae <lb/> senectutis, L. Libonem apud censores accusabat. in quo certamine cum <lb/> Pompeius Magnus humilitatem ei aetatemque exprobrans ab inferis illum <lb/> ad accusandum remissum dixisset, <lb/> </div><div n='1343'>"non mentiris" inquit, "Pompei: uenio enim ab inferis, in L. Libonem <lb/> accusator uenio. sed dum illic moror, uidi cruentum Cn. Domitium <lb/> Ahenobarbum deflentem, quod summo genere natus, integerrimae uitae, <lb/> amantissimus patriae, in ipso iuuentae flore tuo iussu esset occisus. <lb/> </div><div n='1344'>uidi pari claritate conspicuum <M.> Brutum ferro laceratum, querentem <lb/> id sibi prius perfidia, deinde etiam crudelitate tua accidisse. <lb/> --- M. P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1345'>uidi Cn. Carbonem acerrimum pueritiae tuae bonorumque patris tui <lb/> defensorem in tertio consulatu catenis, quas tu ei inici iusseras, <lb/> uinctum, obtestantem se aduersus omne fas ac nefas, cum in summo esset <lb/> imperio, a te equite Romano trucidatum. uidi eodem habitu et quiritatu <lb/> praetorium uirum Perpennam saeuitiam tuam execrantem, omnesque eos una <lb/> uoce indignantes, quod indemnati sub te adulescentulo carnifice <lb/> occidissent". <lb/> </div><div n='1346'>obducta iam uetus<tis> cicatricibus bellorum ciuilium uastissima <lb/> uulnera municipali homini, seruitutem paternam redolenti, effrenatae <lb/> temeritatis, intolerabilis spiritus, inpune renouare licuit. <lb/> --- uetustis Ac] vetus 'A'. <lb/> --- renouare ed.1547-1606] reuocare 'A'. --- <lb/> </div><div n='1347'>itaque eo<dem> tempore et fortissimum erat Cn. Pompeio maledicere <lb/> et tutissimum. sed non patitur nos hoc longiore querella prosequi <lb/> personae insequentis aliquanto sors humilior. <lb/> --- eodem dett.] eo 'A'. --- <lb/> </div><div n='1348'>[VI.2.9] Diphilus tragoedus, cum Apollinaribus ludis inter actum ad <lb/> eum uersum uenisset, in quo haec sententia continetur, "miseria nostra <lb/> magnus est", directis in Pompeium Magnum manibus pronuntiauit, <lb/> reuocatusque aliquotiens a populo sine ulla cunctatione nimiae illum <lb/> et intolerabilis potentiae reum gestu perseueranter egit. <lb/> </div><div n='1349'>eadem petulantia usus est in ea quoque parte, "uirtutem istam ueniet <lb/> tempus cum grauiter gemes". <lb/> </div><div n='1350'>[VI.2.10] M. etiam Castricii libertate inflammatus animus. qui, cum <lb/> Placentiae magistratum gereret, Cn. Carbone consule iubente decretum <lb/> fieri, quo sibi obsides a Placentinis darentur, nec summo eius imperio <lb/> obtemperauit nec maximis uiribus cessit: atque etiam dicente multos se <lb/> gladios habere respondit "et ego annos". <lb/> </div><div n='1351'>obstipuerunt tot legiones tam robustas senectutis reliquias <lb/> intuentes. Carbonis quoque ira, quia materiam saeuiendi perquam <lb/> exiguam habebat, paruulum uitae tempus ablatura, in se ipsa conlapsa <lb/> est. <lb/> </div><div n='1352'>[VI.2.11] Iam Serui Galbae temeritatis plena postulatio, qui diuum <lb/> Iulium consummatis uictoriis in foro ius dicentem in hunc modum <lb/> interpellare sustinuit: "C. Iuli Caesar, pro Cn. Pompeio Magno, <lb/> quondam genero tuo, in tertio eius consulatu pecuniam spopondi, quo <lb/> nomine nunc appellor. quid agam? dependam?" <lb/> </div><div n='1353'>palam atque aperte ei bonorum Pompei uenditionem exprobrando ut a <lb/> tribunali summoueretur meruerat. sed illud ipsa mansuetudine mitius <lb/> pectus aes alienum Pompei ex suo fisco solui iussit. <lb/> </div><div n='1354'>[VI.2.12] Age, Cascellius uir iuris ciuilis scientia clarus quam <lb/> periculose contumax! nullius enim aut gratia aut auctoritate conpelli <lb/> potuit ut de aliqua earum rerum, quas triumuiri dederant, formulam <lb/> conponeret, hoc animi iudicio uniuersa eorum beneficia extra omnem <lb/> ordinem legum ponens. <lb/> --- Cascellius Ac] Pascelius 'A', Castellius P. <lb/> --- uniuersa A] uictoriae LG, omnia P (sed om. omnem infra). --- <lb/> </div><div n='1355'>idem cum multa de temporibus <Caesaris> liberius loqueretur, amicique <lb/> ne id faceret monerent, duas res, quae hominibus amarissimae <lb/> uiderentur, magnam sibi licentiam praebere respondit, senectutem et <lb/> orbitatem. <lb/> --- Caesaris PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1356'>[VI.2.ext.1] Inserit se tantis uiris mulier alienigeni sanguinis, <lb/> quae a Philippo rege temulento immerenter damnata, prouocare <se <lb/> iudicium uociferata est, eoque interrogante ad quem prouocaret>, "ad <lb/> Philippum" inquit, "sed sobrium". <lb/> --- prouocare se... prouocaret P] prouocarem AG, prouocare L, peruocare Lc. --- <lb/> </div><div n='1357'>excussit crapulam oscitanti ac praesentia animi ebrium resipiscere <lb/> causaque diligentius inspecta iustiorem sententiam ferre coegit. <lb/> igitur aequitatem, quam impetrare non potuerat, extorsit, potius <lb/> praesidium a libertate quam ab innocentia mutuata. <lb/> --- oscitanti Ac] excitanti 'A'. <lb/> --- praesentia animi Ac] praesenti animi A (-mini L), praesentis animi Ac, praesenti animo G. <lb/> --- aequitatem Ac] aequalitatem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1358'>[VI.2.ext.2] Iam illa non solum fortis, sed etiam urbana libertas. <lb/> senectutis ultimae quaedam Syracusis omnibus Dionysii tyranni exitium <lb/> propter nimiam morum acerbitatem et intolerabilia onera uotis <lb/> expetentibus sola cotidie matutino tempore deos ut incolumis ac sibi <lb/> superstes esset orabat. <lb/> </div><div n='1359'>quod ubi is cognouit, non debitam sibi admiratus beniuolentiam <lb/> arcessi<ui>t eam et quid ita hoc aut quo merito suo faceret <lb/> interrogauit. tum illa "certa est" inquit "ratio propositi mei: puella <lb/> enim, cum grauem tyrannum haberemus, carere eo cupiebam. <lb/> </div><div n='1360'>quo interfecto aliquanto taetrior arcem occupauit. eius quoque finiri <lb/> dominationem magni aestimabam. tertium te superioribus inportuniorem <lb/> habere coepimus rectorem. itaque ne, si tu fueris absumptus, deterior <lb/> in locum tuum su ccedat, caput meum pro tua salute deuoueo". tam <lb/> facetam audaciam Dionysius punire erubuit. <lb/> </div><div n='1361'>[VI.2.ext.3] Inter has et Theodorum Cyrenaeum quasi animosi spiritus <lb/> coniugium esse potuit, uirtute par, felicitate dissimile: is enim <lb/> Lysimacho regi mortem sibi minitanti, "enimuero" inquit "magnifica res <lb/> tibi contigit, quia cantharidis uim adsecutus es". <lb/> </div><div n='1362'>cumque hoc dicto accensus cruci eum suffigi iussisset, "terribilis" <lb/> ait "haec sit purpuratis tuis, mea quidem nihil interest humi an <lb/> sublime putrescam". <lb/> </div><div n='1363'>De seueritate. <lb/> </div><div n='1364'>[VI.3.praef.] Armet se duritia pectus necesse est, dum horridae ac <lb/> tristis seueritatis acta narrantur, ut omni <miti>ore cogitatione <lb/> seposita rebus auditu asperis uacet: ita enim destrictae et <lb/> inexorabiles uindictae et uaria poenarum genera in medium procurrent, <lb/> utilia quidem legum munimenta, sed minime in placido et quieto <lb/> paginarum numero reponenda. <lb/> --- omni mitiore dett.] omniore AL, mitiore GA3, omni re Ac, omni mitiori L3. --- <lb/> </div><div n='1365'>[VI.3.1a] M. Manlius, unde Gallos depulerat, inde ipse praecipitatus <lb/> est, quia fortiter defensam libertatem nefarie opprimere conatus <lb/> fuerat. cuius iustae ultionis nimirum haec praefatio fuit: "Manlius <lb/> eras mihi, cum praecipites agebas Senonas: postquam imitari coepisti, <lb/> unus factus <es> ex Senonibus". <lb/> </div><div n='1366'>huius supplicio aeternae memoriae nota inserta est: propter illum <lb/> enim lege sanciri placuit ne quis patricius in arce aut Capitolio <lb/> habitaret, quia domum eo loci habuerat, ubi nunc aedem Monetae <lb/> uidemus. <lb/> --- lege AcLcG] leges 'A'. --- <lb/> </div><div n='1367'>[VI.3.1b] Par indignatio ciuitatis aduersus Sp. Cassium erupit, cui <lb/> plus suspicio concupitae dominationis nocuit quam tres magnifici <lb/> consulatus ac duo speciosissimi triumphi profuerunt: <lb/> </div><div n='1368'>senatus enim populusque Romanus non contentus capitali eum supplicio <lb/> adficere interempto domum superiecit, ut penatium quoque strage <lb/> puniretur: in solo autem aedem Telluris fecit. itaque quod prius <lb/> domicilium inpotentis uiri fuerat nunc religiosae seueritatis <lb/> monumentum est. <lb/> </div><div n='1369'>[VI.3.1c] Eadem ausum Sp. Maelium consimili exitu patria multauit. <lb/> area uero domus eius, quo iustitia supplicii notior ad posteros <lb/> perueniret, Aequimeli appellationem traxit. quantum ergo odii aduersus <lb/> hostes libertatis insitum animis antiqui haberent parietum ac <lb/> tectorum, in quibus uersati fuerant, ruinis testabantur. <lb/> --- Aequimeli (ip. Kempf)] Aequimelii ed.1471, Eq. ras. meli A, Equimeli LG, Aequemelii Ac, Maelii P. --- <lb/> </div><div n='1370'>ideoque et M. Flacci et L. Saturnini seditiosissimorum ciuium <lb/> corporibus trucidatis penates ab imis fundamentis eruti sunt. ceterum <lb/> Flacciana area, cum diu }crux{ pene uacua mansisset, a Q. Catulo <lb/> Cimbricis spoliis adornata est. <lb/> --- diu pene L] diu penatibus Ac, diu paene G, diis penatibus PAc. --- <lb/> </div><div n='1371'>[VI.3.1d] Viguit in nostra ciuitate Ti. et C. Gracchorum summa <lb/> nobilitas ac spes amplissima. sed quia statum ciuitatis conati erant <lb/> conuellere, insepulta cadauera iacuerunt supremusque humanae <lb/> condicionis honos filiis Gracchi et nepotibus Africani defuit. quin <lb/> etiam familiares eorum, ne quis rei publicae inimicis amicus esse <lb/> uellet, de robore praecipitati sunt. <lb/> --- de robore 'A'] de rupe Ac. --- <lb/> </div><div n='1372'>[VI.3.2] Idem sibi licere [tam] P. Mucius tribunus pl. quod senatui <lb/> et populo Romano credidit, qui omnes collegas suos, <qui> duce Sp. <lb/> Cassio id egerant ut magistratibus non subrogatis communis libertas in <lb/> dubium uocaretur, uiuos cremauit. <lb/> </div><div n='1373'>nihil profecto hac seueritate fidentius: unus enim tribunus eam <lb/> poenam nouem collegis inferre ausus est, quam nouem tribuni ab uno <lb/> collega exigere perhorruissent. <lb/> </div><div n='1374'>[VI.3.3] Libertatis adhuc custos et uindex seueritas, sed pro <lb/> dignitate etiam ac pro disciplina aeque grauis: M. enim Claudium <lb/> senatus Corsis, quia turpem cum his pacem fecerat, de<di>dit. <lb/> quem ab hostibus non acceptum in publica custodia necari iussit, <lb/> --- seueritas ALcG] seueritatis L, senatus Ac. <lb/> --- dedidit ed.1491] dedit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1375'>semel laesa maiestate imperii quot modis irae pertinax uindex! factum eius <lb/> rescidit, libertatem ademit, spiritum extinxit, corpus contumelia <lb/> carceris et detestanda Gemoniarum scalarum nota foedauit. <lb/> </div><div n='1376'>Atque hic quidem senatus animaduersionem meruerat: Cn. autem <lb/> Cornelius Scipio Hispali filius prius quam mereri posset expertus est: <lb/> nam cum ei Hispania prouincia sorte obuenisset, ne illuc iret decreuit <lb/> adiecta causa, quod recte facere nesciret. itaque Cornelius propter <lb/> uitae inhonestum actum sine ullo prouinciali ministerio tantum non <lb/> repetundarum lege damnatus est. <lb/> --- Atque ALcG] aequae Ac, aeque L. --- <lb/> </div><div n='1377'>Ne in C. quidem Vettieno, qui <sibi> sinistrae manus digitos, ne <lb/> bello Italico militaret, absciderat, seueritas senatus cessauit: <lb/> publicatis enim bonis eius ipsum aeternis uinculis puniendum censuit <lb/> effecitque ut quem honeste spiritum profundere in acie noluerat, <lb/> turpiter in catenis consumeret. <lb/> --- sibi P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1378'>[VI.3.4] Id factum imitatus M'. Curius consul, cum dilectum subito <lb/> edicere coactus esset <et> iuniorum nemo respondisset, coniectis in <lb/> sortem omnibus tribubus, Polliae, quae prima exierat, primum nomen <lb/> urna extractum citari iussit neque eo respondente bona adulescentis <lb/> hastae subiecit. <lb/> </div><div n='1379'>quod ut illi nuntiatum est, ad consulis tribunal concurrit <lb/> collegiumque tribunorum appellauit. tunc Manius Curius praefatus non <lb/> opus esse eo ciue rei publicae, qui parere nesciret, et bona eius et <lb/> ipsum uendidit. <lb/> </div><div n='1380'>[VI.3.5] Aeque tenax propositi L. Domitius: nam cum Siciliam praetor <lb/> regeret et ad eum eximiae magnitudinis aper allatus esset, adduci ad <lb/> se pastorem, cuius manu occisus erat, iussit interrogatumque qui eam <lb/> bestiam confecisset, postquam conperit usum uenabulo, cruci fixit, <lb/> quia ipse ad exturbanda latrocinia, quibus prouincia uastabatur, ne <lb/> quis telum haberet edixerat. <lb/> </div><div n='1381'>hoc aliquis in fine seueritatis et saeuitiae ponendum dixerit <lb/> disputatione enim utroque flecti potest : ceterum ratio publici <lb/> imperii praetorem nimis asperum existimari non patitur. <lb/> </div><div n='1382'>[VI.3.6] Sic se in uiris puniendis seueritas exercuit, sed ne in <lb/> feminis quidem supplicio adficiendis segniorem egit. Horatius prius <lb/> proelio trium Curiatiorum, <iterum> condicione pugnae omnium Albanorum <lb/> uictor, cum ex illa clarissima acie domum repetens sororem suam <lb/> uirginem Curiati sponsi mortem profusius quam illa aetas debebat <lb/> flentem uidisset, gladio, quo patriae rem bene gesserat, interemit, <lb/> parum pudicas ratus lacrimas, quae <prae>propero amori dabantur. <lb/> --- in uiris AcLcG] iniuriis AL. <lb/> --- prius 'A'] prius... ceterum condicione Ac, prius... iterum condicione (ip. Wensky). <lb/> --- proelio AcGc] proelium LG. <lb/> --- Curiatiorum dett.] Curiatium Ac, curatorum L, Curiatorum G. <lb/> --- praepropero LcGc (om. prius -r- G)] propero AL. --- <lb/> </div><div n='1383'>quem hoc nomine reum apud populum actum pater defendit. ita paulo <lb/> propensior animus puellae ad memoriam futuri uiri et fratrem ferocem <lb/> uindicem et uindictae tam rigidum adsensorem patrem habuit. <lb/> </div><div n='1384'>[VI.3.7] Consimili seueritate senatus postea usus Sp. Postumio Albino <lb/> Q. Marcio Philippo consulibus mandauit ut de his, quae sacris <lb/> Bacchanalium inceste usae fuerant, inquirerent. a quibus cum multae <lb/> essent damnatae, in omnes cognati intra domos animaduerterunt, <lb/> </div><div n='1385'>lateque patens opprobrii deformitas seueritate supplicii emendata <lb/> est, quia, quantum ruboris ciuitati nostrae mulieres turpiter se <lb/> gerendo incusserant, tantum laudis grauiter punitae adtulerunt. <lb/> </div><div n='1386'>[VI.3.8] Publicia autem, quae Postumium Albinum consulem, item <lb/> Licinia, quae Claudium Asellum uiros suos ueneno necauerant, <lb/> propinquorum decreto strangulatae sunt: non enim putauerunt <lb/> seuerissimi uiri in tam euidenti scelere longum publicae quaestionis <lb/> tempus expectandum. itaque quarum innocentium defensores fuissent, <lb/> sontium mature uindices extiterunt. <lb/> </div><div n='1387'>[VI.3.9] Magno scelere horum seueritas ad exigendam uindictam <lb/> concitata est, Egnati autem Meceni longe minore de causa, <lb/> qui uxorem, quod uinum bibisset, fusti percussam interemit, <lb/> --- Meceni (ip. Kempf)] Metelli 'A', Metenius P. --- <lb/> </div><div n='1388'>idque factum non accusatore tantum, sed etiam reprehensore caruit, <lb/> uno quoque existimante optimo illam exemplo uiolatae sobrietati poenas <lb/> pependisse. et sane quaecumque femina uini usum immoderate appetit, <lb/> omnibus et uirtutibus ianuam claudit et delictis aperit. <lb/> --- sobrietati 'A'] sobrietatis dett. <lb/> --- omnibus Ac] hominibus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1389'>[VI.3.10] Horridum C. quoque Sulpicii Galli maritale supercilium: nam <lb/> uxorem dimisit, quod eam capite aperto foris uersatam cognouerat, <lb/> abscisa sententia, sed tamen aliqua ratione munita: <lb/> </div><div n='1390'>"lex enim" inquit "tibi meos tantum praefinit oculos, quibus formam <lb/> tuam adprobes. his decoris instrumenta conpara, his esto speciosa, <lb/> horum te certiori crede notitiae. ulterior tui conspectus superuacua <lb/> inritatione arcessitus in suspicione et crimine haereat necesse est". <lb/> </div><div n='1391'>[VI.3.11] Nec aliter sensit Q. Antistius Vetus repudiando uxorem, <lb/> quod illam in publico cum quadam libertina uulgari secreto loquentem <lb/> uiderat: nam, ut ita dicam, incunabulis et nutrimentis culpae, non <lb/> ipsa conmotus culpa citeriorem delicto praebuit ultionem, ut potius <lb/> caueret iniuriam quam uindicaret. <lb/> </div><div n='1392'>[VI.3.12] Iungendus est his P. Sempronius Sophus, qui coniugem <lb/> repudii nota adfecit, nihil aliud quam se ignorante ludos ausam <lb/> spectare. ergo, dum sic olim feminis occurritur, mens earum a delictis <lb/> aberat. <lb/> </div><div n='1393'>[VI.3.ext.1] Ceterum etsi Romana seueritatis exemplis totus terrarum <lb/> orbis instrui potest, tamen externa summatim cognosse fastidio non <lb/> sit. Lacedaemonii libros Archilochi e ciuitate sua exportari iusserunt, <lb/> quod eorum parum uerecundam ac pudicam lectionem arbitrabantur: <lb/> </div><div n='1394'>noluerunt enim ea liberorum suorum animos imbui, ne plus moribus <lb/> noceret quam ingeniis prodesset. itaque maximum poetam aut certe summo <lb/> proximum, quia domum sibi inuisam obscenis maledictis lacerauerat, <lb/> carminum exilio multarunt. <lb/> </div><div n='1395'>[VI.3.ext.2] Athenienses autem Timagoran inter officium salutationis <lb/> Dareum regem more gentis illius adulatum capitali supplicio <lb/> adfecerunt, unius ciuis humilibus blanditiis totius urbis suae decus <lb/> Persicae dominationi summissum grauiter ferentes. <lb/> </div><div n='1396'>[VI.3.ext.3] Iam Cambyses inusitatae seueritatis, qui mali cuiusdam <lb/> iudicis e corpore pellem detractam sellae intendi in eaque filium eius <lb/> iudicaturum considere iussit. ceterum et rex et barbarus atroci ac <lb/> noua poena iudicis ne quis postea corrumpi iudex posset prouidit. <lb/> </div><div n='1397'>Grauiter dicta aut facta. <lb/> </div><div n='1398'>[VI.4.praef.] Magnam et bonam laudis partem in claris uiris etiam illa <lb/> uindicant, quae aut ab his dicta grauiter aut facta pertinax memoria <lb/> uiribus aeternis conprehendit. quorum ex abundanti copia nec parca <lb/> nimis nec rursus auida manu quod magis desiderio satisfaciat quam <lb/> satietati abundet hauriamus. <lb/> </div><div n='1399'>[VI.4.1] Ciuitate nostra Cannensi clade perculsa, cum admodum tenui <lb/> filo suspensa rei publicae salus ex sociorum fide penderet, ut eorum <lb/> animi ad imperium Romanum tuendum constantiores essent, maiori parti <lb/> senatus principes Latinorum in ordinem suum sublegi placebat. Annius <lb/> autem Campanus etiam consulem alterum Capua creari debere adseuerabat: <lb/> sic contusus et aeger Romani imperii spiritus erat. <lb/> --- Capua P] Capuae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1400'>tunc Manlius Torquatus filius eius, qui Latinos apud Veserim inclita <lb/> pugna fuderat, quam poterat clara uoce denuntiauit, si quis sociorum <lb/> inter patres conscriptos sententiam dicere ausus esset, continuo eum interempturum. <lb/> </div><div n='1401'>hae unius minae et Romanorum languentibus animis calorem pristinum <lb/> reddiderunt et Italiam ad ius ciuitatis nobiscum exaequandum consurgere passae <lb/> non sunt: namque ut patris armis, ita uerbis filii fracta cessit. <lb/> </div><div n='1402'>Par illius quoque [et] Manli grauitas, cui cum consulatus [cum] <lb/> omnium consensu deferretur eumque sub excusatione aduersae ualitudinis <lb/> oculorum recusaret, instantibus cunctis "alium" inquit, "Quirites, <lb/> quaerite, ad quem hunc honorem transferatis: nam si me gerere eum <lb/> coegeritis, nec ego mores uestros ferre nec uos meum imperium perpeti <lb/> poteritis". priuati tam ponderosa uox: quam graues fasces consulis <lb/> extitissent! <lb/> --- quoque et 'A'] quoque Ac. --- <lb/> </div><div n='1403'>[VI.4.2] Nihilo segnior Scipionis Aemiliani aut in curia aut in <lb/> contione grauitas. qui, cum haberet consortem censurae Mummium, ut <lb/> nobilem, ita eneruis uitae, pro rostris dixit se ex maiestate rei <lb/> publicae omnia gesturum, <si> sibi ciues uel dedissent collegam uel <lb/> non dedissent. <lb/> </div><div n='1404'>Idem, cum Ser. Sulpicius Galba et Aurelius consules in senatu <lb/> contenderent uter aduersus Viriathum in Hispaniam mitteretur, ac magna <lb/> inter patres conscriptos dissensio esset, omnibus quonam eius <lb/> sententia inclinaretur expectantibus, "neutrum" inquit "mihi mitti <lb/> placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est satis", <lb/> </div><div n='1405'>aeque malam licentis imperii magistram iudicans inopiam atque <lb/> auaritiam. quo dicto ut neuter in prouinciam mitteretur obtinuit. <lb/> </div><div n='1406'>[VI.4.3] C. uero Popilius a senatu legatus ad Antiochum missus, ut <lb/> bello se, quo Ptolemaeum lacessebat, abstineret, cum ad eum uenisset <lb/> atque is prompto animo et amicissimo uultu dexteram ei porrexisset, <lb/> inuicem illi suam porrigere noluit, sed tabellas senatus consultum <lb/> continentis tradidit. <lb/> </div><div n='1407'>quas ut legit Antiochus, dixit se cum amicis conlocuturum. indignatus <lb/> Popilius, quod aliquam moram interposuisset, uirga solum, quo <lb/> insistebat, denotauit et "prius" inquit "quam hoc circulo excedas da <lb/> responsum, quod senatui referam". <lb/> </div><div n='1408'>non legatum locutum, sed ipsam curiam ante oculos positam crederes: <lb/> continuo enim rex adfirmauit fore ne amplius de se Ptolemaeus <lb/> quereretur, ac tum demum Popilius manum eius tamquam socii adprehendit. <lb/> </div><div n='1409'>quam efficax est animi sermonisque abscisa grauitas! eodem momento <lb/> Syriae regnum terruit, Aegypti texit. <lb/> </div><div n='1410'>[VI.4.4] P. autem Rutilii uerba pluris an facta aestimem nescio: nam <lb/> utrisque aeque admirabile inest robur. cum amici cuiusdam iniustae <lb/> rogationi resisteret, atque is per summam indignationem dixisset "quid <lb/> ergo mihi [inquit] opus est amicitia tua, si quod rogo non facis?" <lb/> respondit "immo quid mihi tua, si propter te aliquid inhoneste facturus sum?" <lb/> </div><div n='1411'>huic uoci consentanea illa opera, quod magis ordinum dissensione quam <lb/> ulla culpa sua reus factus nec obsoletam uestem induit nec insignia <lb/> senatoris deposuit nec supplices ad genua iudicum manus tetendit nec <lb/> dixit quicquam splendore praeteritorum annorum humilius effecitque ut <lb/> periculum non inpedimentum grauitatis eius esset, sed experimentum. <lb/> </div><div n='1412'>atque etiam cum ei reditum in patriam Sullana uictoria praestaret, in <lb/> exilio, ne quid aduersus leges faceret, remansit. quapropter <lb/> felicitatis cognomen iustius quis moribus grauissimi uiri quam <lb/> inpotentis armis adsignauerit: quod quidem Sulla rapuit, Rutilius <lb/> meruit. <lb/> </div><div n='1413'>[VI.4.5] M. Brutus suarum prius uirtutum quam patriae parentis <lb/> parricida uno enim facto et illas in profundum praecipitauit et omnem <lb/> nominis sui memoriam inexpiabili detestatione perfudit, ultimum <lb/> proelium initurus negantibus quibusdam id committi oportere "fidenter" <lb/> inquit "in aciem descendo: hodie enim aut recte erit aut nihil <lb/> curabo". praesumserat uidelicet neque uiuere se sine uictoria neque <lb/> mori sine securitate posse. <lb/> </div><div n='1414'>[VI.4.ext.1] Cuius mentio mihi subicit quod aduersus D. Brutum in <lb/> Hispania grauiter dictum est referre: nam cum ei se tota paene <lb/> Lusitania de<di>disset ac sola gentis eius urbs Cinginnia pertinaciter <lb/> arma retineret, temptata redemptione propemodum uno ore legatis Bruti <lb/> respondit ferrum sibi a maioribus, quo urbem tuerentur, non aurum, quo <lb/> libertatem ab imperatore auaro emerent, relictum. melius sine dubio <lb/> istud nostri sanguinis homines dixissent quam audissent. <lb/> --- dedidisset G] dedisset AL. <lb/> --- Cinginnia PAc] Cinninia 'A'. --- <lb/> </div><div n='1415'>[VI.4.ext.2] Sed illos quidem natura in haec grauitatis uestigia <lb/> deduxit, Socrates autem Graecae doctrinae clarissimum columen, cum <lb/> Athenis causam diceret, defensionemque ei Lysias a se conpositam, qua <lb/> in iudicio uteretur, recitasset demissam et supplicem, inminenti <lb/> procellae adcommodatam, <lb/> </div><div n='1416'>"aufer" inquit "quaeso istam: nam ego, si adduci possem ut eam in <lb/> ultima Scythiae solitudine perorarem, tum me ipse morte multandum <lb/> concederem". spiritum contempsit, ne careret grauitate, maluitque <lb/> Socrates extingui quam Lysias superesse. <lb/> </div><div n='1417'>[VI.4.ext.3] Quantus hic in sapientia, tantus in armis Alexander <lb/> illam uocem nobiliter edidit: Dareo enim uno iam et altero proelio <lb/> uirtutem eius experto atque ideo et partem regni Tauro tenus monte et <lb/> filiam in matrimonium cum decies centum milibus talentum pollicente, <lb/> </div><div n='1418'>cum Parmenion dixisset se, si Alexander esset, usurum ea condicione, <lb/> respondit "et ego uterer, si Parmenion essem". uocem duabus uictoriis <lb/> respondentem dignamque cui tertia, sicut euenit, tribueretur. <lb/> </div><div n='1419'>[VI.4.ext.4] Atque haec quidem et animi magnifici et prosperi status: <lb/> illa uero, qua legati Lacedaemoniorum apud patrem eius miseram <lb/> fortitudinis suae condicionem testati sunt, gloriosior quam <lb/> optabilior: intolerabilibus enim oneribus ciuitatem eorum inplicanti, <lb/> si quid morte grauius imperare perseueraret, mortem se praelaturos <lb/> responderunt. <lb/> </div><div n='1420'>[VI.4.ext.5] Nec parum graue Spartani cuiusdam dictum, siquidem <lb/> nobilitate et sanctitate praestans, sed in petitione magistratus <lb/> uictus maximae sibi laetitiae esse praedicauit, quod aliquos patria <lb/> sua se meliores uiros haberet. quo sermone repulsam honori adaequauit. <lb/> --- sed in (ip. Kempf)] in LG, et in A. --- <lb/> </div><div n='1421'>De iustitia. <lb/> </div><div n='1422'>[VI.5.praef.] Tempus est iustitiae quoque sancta penetralia adire, in <lb/> quibus semper aequi ac probi facti respectus religiosa cum <lb/> obseruatione uersatur et ubi studium uerecundiae, cupiditas rationi <lb/> cedit nihilque utile, quod parum honestum uideri possit, ducitur. eius <lb/> autem praecipuum et certissimum inter omnes gentes nostra ciuitas <lb/> exemplum est. <lb/> </div><div n='1423'>[VI.5.1] Camillo consule Falerios circumsedente magister ludi <lb/> plurimos et nobilissimos inde pueros uelut am<bul>andi gratia eductos <lb/> in castra Romanorum perduxit. quibus interceptis non erat dubium quin <lb/> Falisci deposita belli gerendi pertinacia tradituri se nostro imperatori essent. <lb/> --- ambulandi dett.] amandi 'A'. --- <lb/> </div><div n='1424'>ea re senatus censuit ut pueri uinctum magistrum uirgis caedentes in <lb/> patriam remitterentur. qua iustitia animi eorum sunt capti, quorum <lb/> moenia expugnari non poterant: namque Falisci beneficio magis quam <lb/> armis uicti portas Romanis aperuerunt. <lb/> </div><div n='1425'>Eadem ciuitas aliquotiens rebellando semperque aduersis contusa <lb/> proeliis tandem se Q. Lutatio consuli dedere coacta est. aduersum quam <lb/> saeuire cupiens populus Romanus, postquam a Papirio, cuius manu <lb/> iubente consule uerba deditionis scripta erant, doctus est Faliscos <lb/> non potestati, sed fidei se Romanorum conmisisse, omnem iram placida <lb/> mente deposuit pariterque et uiribus odii, non sane facile uinci <lb/> adsuetis, et uictoriae obsequio, quae promptissime licentiam <lb/> subministrat, ne iustitiae suae deesset obstitit. <lb/> </div><div n='1426'>Idem, cum P. Claudius Camerinos ductu atque auspiciis suis captos sub <lb/> hasta uendidisset, etsi aerarium pecunia, fines agris auctos <lb/> animaduertebat, tamen, quod parum liquida fide id gestum ab imperatore <lb/> uidebatur, maxima cura conquisitos redemit iisque habitandi gratia <lb/> locum in Auentino adsignauit et praedia restituit. <lb/> </div><div n='1427'>pecuniam etiam }crux{ non ad curiam sed sacraria aedificanda <lb/> sacrificiaque facienda tribuit iustitiaeque promptissimo tenore <lb/> effecit ut exitio suo laetari possent, quia sic renati erant. <lb/> </div><div n='1428'>Moenibus nostris et finitimis regionibus quae adhuc retuli <...>, <lb/> quod sequitur per totum terrarum orbem manauit. Timochares <lb/> Ambraciensis Fabricio consuli pollicitus est se Pyrrum ueneno per <lb/> filium suum, qui potionibus eius praeerat, necaturum. <lb/> </div><div n='1429'>ea res cum ad senatum esset delata, missis legatis Pyrrum monuit ut <lb/> aduersus huius generis insidias cautius se gereret, memor urbem a <lb/> filio Martis conditam armis bella, non uenenis gerere debere. <lb/> </div><div n='1430'>Timocharis autem nomen suppressit, utroque modo aequitatem <lb/> amplexus, quia nec hostem malo exemplo tollere neque eum, qui <lb/> bene mereri paratus fuerat, prodere uoluit. <lb/> </div><div n='1431'>[VI.5.2] Summa iustitia in quattuor quoque tribunis pl. eodem tempore <lb/> conspecta est: nam cum L. Atratino, sub quo duce aciem nostram apud <lb/> Verruginem a Volscis inclinatam cum ceteris equitibus correxerant, <lb/> diem ad populum L. Hortensius collega eorum dixisset, pro rostris <lb/> iurauerunt in squalore se esse, quoad imperator ipsorum reus esset, futuros: <lb/> --- Verruginem dett.] Ferruginem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1432'>non sustinuerunt enim egregii iuuenes, cuius armati periculum <lb/> uulneribus et sanguine suo defenderant, eius togati ultimum discrimen <lb/> potestatis insignia retinentes intueri. qua iustitia mota contio <lb/> actione Hortensium desistere coegit. Nec <...> se eo facto, quod <lb/> sequitur, exhibuit. <lb/> --- <...> 'A'] se... sequitur dissimilem Ac, se etiam aliter L3. --- <lb/> </div><div n='1433'>[VI.5.3] Cum Ti. Gracchus et C. Claudius ob nimis seuere gestam <lb/> censuram maiorem partem ciuitatis exasperassent, diem iis P. Popilius <lb/> tribunus pl. perduellionis ad populum dixit, praeter communem <lb/> consternationem priuata etiam ira accensus, quia necessarium eius <lb/> Rutilium ex publico loco parietem demoliri iusserant. <lb/> </div><div n='1434'>quo in iudicio primae classis permultae centuriae Claudium aperte <lb/> damnabant, de Gracchi absolutione uniuersae consentire uidebantur. <lb/> </div><div n='1435'>qui clara uoce iurauit, si de collega suo grauius esset iudicatum, in <lb/> factis se paribus eandem cum illo poenam exilii subiturum, eaque <lb/> iustitia tota illa tempestas ab utriusque fortunis et capite depulsa <lb/> est: Claudium enim populus absoluit, Graccho causae dictionem Popilius <lb/> remisit. <lb/> </div><div n='1436'>[VI.5.4] Magnam laudem et illud collegium tribunorum tulit, quod, cum <lb/> unus ex eo L. Cotta fiducia sacrosanctae potestatis creditoribus suis <lb/> satis facere nollet, decreuit, si neque solueret pecuniam neque daret <lb/> cum quo sponsio fieret, se appellantibus eum creditoribus auxilio <lb/> futurum, inicum ratum maiestatem publicam priuatae perfidiae obtentu <lb/> esse. itaque Cottam in tribunatu quasi in aliquo sacrario latentem <lb/> tribunicia inde iustitia extraxit. <lb/> --- Cottam AL] Cotta G. <lb/> --- tribunicia... iustitia AcLc] tribuniciam... iusticiam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1437'>[VI.5.5] Cuius ut ad alium aeque inlustrem actum transgrediar, Cn. <lb/> Domitius tribunus pl. M. Scaurum principem ciuitatis in iudicium <lb/> populi deuocauit, ut, si fortuna aspirasset, ruina, sin minus, certe <lb/> ipsa obtrectatione amplissimi uiri incrementum claritatis adprehenderet. <lb/> --- ruina A] ruinam AcLG. --- <lb/> </div><div n='1438'>cuius opprimendi cum summo studio flagraret, seruus Scauri noctu ad <lb/> eum peruenit, instructurum se eius accusationem multis et grauibus <lb/> domini criminibus promittens. erat in eodem pectore <et> inimicus et <lb/> Domitius [et dominus], diuersa aestimatione nefarium indicium perpendens. <lb/> --- et inimicus (ip. Gertz)] inimicus 'A'. <lb/> --- et Domitius et dominus 'A'] et Domitius Ac. --- <lb/> </div><div n='1439'>iustitia uicit odium: continuo enim et suis auribus obseratis et <lb/> indicis ore clauso duci eum ad Scaurum iussit. accusatorem etiam reo <lb/> suo, ne dicam diligendum, certe laudandum! quem populus cum propter <lb/> alias uirtutes tum hoc nomine libentius et consulem et censorem et <lb/> pontificem maximum fecit. <lb/> </div><div n='1440'>[VI.5.6] Nec aliter <se> L. Crassus in eodem iustitiae experimento <lb/> gessit. Cn. Carbonis nomen infesto animo utpote inimicissimi sibi <lb/> detulerat, sed tamen scrinium eius a seruo adlatum ad se, conplura <lb/> continens, quibus facile opprimi posset, ut erat signatum cum seruo <lb/> catenato ad eum remisit. <lb/> </div><div n='1441'>quo pacto igitur inter amicos uiguisse tunc iustitiam credimus, cum <lb/> inter accusatores quoque et reos tantum uirium obtinuisse uideamus? <lb/> </div><div n='1442'>[VI.5.7] Iam L. Sulla non se tam incolumem quam Sulpicium Rufum <lb/> perditum uoluit, tribunicio furore eius sine ullo fine uexatus. <lb/> </div><div n='1443'>ceterum cum eum proscriptum et in uilla latentem a seruo proditum <lb/> conperisset, manu missum parricidam, ut fides edicti sui constaret, <lb/> praecipitari protinus saxo Tarpeio cum illo scelere parto pilleo <lb/> iussit, uictor alioquin insolens, hoc imperio iustissimus. <lb/> </div><div n='1444'>[VI.5.ext.1] Verum ne alienigenae iustitiae obliti uideamur, Pittacus <lb/> Mitylenaeus, cuius aut meritis tantum ciues debuerunt aut moribus <lb/> crediderunt, ut ei <suis> suffragiis tyrannidem deferrent, tam diu <lb/> illud imperium sustinuit, quam diu bellum de Sigeo cum Atheniensibus <lb/> gerendum fuit. <lb/> --- ei suis L3] eis AL, eius Ac, ei G. --- <lb/> </div><div n='1445'>postquam autem pax uictoria parta est, continuo reclamantibus <lb/> Mitylenaeis deposuit, ne dominus ciuium ultra quamrei publicae <lb/> necessitas exegerat permaneret. <lb/> </div><div n='1446'>atque etiam cum recuperati agri dimidia pars consensu omnium offerretur, <lb/> auertit animum ab eo munere deforme iudicans uirtutis gloriam magnitudine <lb/> praedae minuere. <lb/> </div><div n='1447'>[VI.5.ext.2] Alterius nunc mihi prudentia referenda est, ut alterius <lb/> repraesentari iustitia possit. cum saluberrimo consilio Themistocles <lb/> migrare Athenienses in classem coegisset Xerxeque rege et copiis eius <lb/> Graecia pulsis ruinas patriae in pristinum habitum reformaret et opes <lb/> clandestinis molitionibus ad principatum Graeciae capessendum <lb/> nutriret, in contione dixit habere se rem deliberatione sua prouisam, <lb/> quam si fortuna ad effectum perduci passa esset, nihil maius aut <lb/> potentius Atheniensi populo futurum, <lb/> </div><div n='1448'>sed eam uulgari non oportere, postulauitque ut aliquis sibi, cui <lb/> illam tacite exponeret, daretur. datus est Aristides. is postquam rem <lb/> cognouit, classem illum Lacedaemoniorum, quae tota apud Gytheum <lb/> subducta erat, uelle incendere, ut ea consumpta dominatio maris ipsis <lb/> cederet, processit ad ciues et retulit Themistoclen ut utile <lb/> consilium, ita minime iustum animo uoluere. <lb/> --- rem cognouit (ip. Madvig)] recognouit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1449'>e uestigio uniuersa contio quod aecum non uideretur ne expedire <lb/> quidem proclamauit ac protinus Themistoclen incepto iussit desistere. <lb/> </div><div n='1450'>[VI.5.ext.3] Nihil illis etiam iustitiae exemplis fortius. Zaleucus <lb/> urbe Locrensium a se saluberrimis atque utilissimis legibus munita, <lb/> cum filius eius adulteri crimine damnatus secundum ius ab ipso <lb/> constitutum utroque oculo carere deberet, ac tota ciuitas in honorem <lb/> patris necessitatem poenae adulescentulo remitteret, aliquamdiu repugnauit. <lb/> </div><div n='1451'>ad ultimum populi precibus euictus suo prius, deinde filii oculo <lb/> eruto usum uidendi utrisque reliquit. ita debitum supplicii modum legi <lb/> reddidit, aequitatis admirabili temperamento se inter misericordem <lb/> patrem et iustum legislatorem partitus. <lb/> --- uidendi utrisque dett.] uidendi utrique AcG, uidendi utriusque L, utrique uidendi PAc. --- <lb/> </div><div n='1452'>[VI.5.ext.4] Sed aliquanto Charondae Thurii praefractior et abscisior <lb/> iustitia. ad uim et cruorem usque seditiosas contiones ciuium <lb/> pacauerat lege cauendo ut, si quis eas cum ferro intrasset, continuo <lb/> interficeretur. interiecto deinde tempore e longinquo rure gladio <lb/> cinctus domum repetens, subito indicta contione sic ut erat in eam processit, <lb/> --- Charondae Ac] Charionde L, Charum de G, Charo da P, Charonda Pc. <lb/> --- Thurii] Tyrii AcLG, Syrii Ac. --- <lb/> </div><div n='1453'>ab eoque, qui proxime constiterat, solutae a se legis suae admonitus <lb/> "idem" inquit "ego illam sanciam" ac protinus ferro, quod habebat, <lb/> destricto incubuit, cumque liceret culpam uel dissimulare uel errore <lb/> defendere, poenam tamen repraesentare maluit, ne qua fraus iustitiae <lb/> fieret. <lb/> </div><div n='1454'>De fide publica. <lb/> </div><div n='1455'>[VI.6.praef.] Cuius imagine ante oculos posita uenerabile fidei numen <lb/> dexteram suam, certissimum salutis humanae pignus, ostentat. quam <lb/> semper in nostra ciuitate uiguisse et omnes gentes senserunt et nos <lb/> paucis exemplis recognoscamus. <lb/> </div><div n='1456'>[VI.6.1] Cum Ptolomaeus rex tutorem populum Romanum filio <lb/> reliquisset, senatus M. Aemilium Lepidum pontificem maximum, bis <lb/> consulem, ad pueri tutelam gerendam Alexandriam misit, amplissimique <lb/> et integerrimi uiri sanctitatem rei publicae usibus et sacris operatam <lb/> externae procurationi uacare uoluit, ne fides ciuitatis nostrae <lb/> frustra petita existimaretur. <lb/> </div><div n='1457'>cuius beneficio regia incunabula conseruata pariter ac decorata <lb/> incertum Ptolomaeo reddiderunt patrisne fortuna magis an tutorum <lb/> maiestate gloriari deberet. <lb/> --- tutorum LcG] tutoris Ac, tutorem L. --- <lb/> </div><div n='1458'>[VI.6.2] Speciosa illa quoque Romana fides. ingenti Poenorum classe <lb/> circa Siciliam deuicta duces eius fractis animis consilia petendae <lb/> pacis agitabant. quorum Hamilcar ire se ad consules negabat audere, ne <lb/> eodem modo catenae sibi inicerentur, quo ab ipsis Cornelio Asinae <lb/> consuli fuerant iniectae. Hanno autem, certior Romani animi <lb/> aestimator, nihil tale timendum ratus maxima cum fiducia ad conloquium <lb/> eorum tetendit. <lb/> --- deuicta P] deducta 'A'. --- <lb/> </div><div n='1459'>apud quos cum de fine belli ageret, et tribunus militum ei dixisset <lb/> posse illi merito euenire quod Cornelio accidisset, uterque consul <lb/> tribuno tacere iusso "isto te" inquit "metu, Hanno, fides ciuitatis <lb/> nostrae liberat". claros illos fecerat tantum hostium ducem uincire <lb/> potuisse, sed multo clariores fecit noluisse. <lb/> --- uincire ed.1470-1534] uincere 'A'. --- <lb/> </div><div n='1460'>[VI.6.3] Aduersus eosdem hostes parem fidem in iure legationis tuendo <lb/> patres conscripti exhibuere: M. enim Aemilio Lepido, L. Flaminio <lb/> consulibus L. Minucium et L. Manlium Karthaginiensium legatis, quia <lb/> manus his attulerant, per fetiales <a M.> Claudio praetore dedendos <lb/> curauerunt. se tunc senatus, non eos, quibus hoc praestabatur, <lb/> aspexit. <lb/> </div><div n='1461'>[VI.6.4] Cuius exemplum superior Africanus secutus, cum onustam <lb/> multis et inlustribus Karthaginiensium uiris nauem in suam potestatem <lb/> redegisset, inuiolatam dimisit, quia se legatos ad eum missos <lb/> dicebant, tametsi manifestum erat illos uitandi praesentis periculi <lb/> gratia falsum legationis nomen amplecti, ut Romani imperatoris potius <lb/> decepta fides quam frustra implorata iudicaretur. <lb/> </div><div n='1462'>[VI.6.5] Repraesentemus etiam illud senatus nullo modo <lb/> praetermittendum opus. legatos ab urbe Apollonia Romam missos Q. <lb/> Fabius, Cn. Apronius aedili<cii> orta contentione pulsauerunt. quod <lb/> ubi conperit, continuo eos per fetiales legatis de<di>dit <lb/> quaestoremque cum his Brundisium ire iussit, ne quam in itinere a <lb/> cognatis deditorum iniuriam acciperent. <lb/> --- aedilicii PAc] aedili AG, edili L, edilis Lc. <lb/> --- dedidit AcLcG] dedit AL. --- <lb/> </div><div n='1463'>illam curiam mortalium quis concilium ac non Fidei templum dixerit? <lb/> quam ut ciuitas nostra semper benignam praestitit, ita in sociorum <lb/> quoque animis constantem recognouit. <lb/> --- ac non G] annon AL, an dett. --- <lb/> </div><div n='1464'>[VI.6.ext.1] Post duorum in Hispania Scipionum totidemque Romani <lb/> sanguinis exercituum miserabilem stragem Saguntini uictricibus <lb/> Hannibalis armis intra moenia urbis suae conpulsi, cum vim Punicam <lb/> ulterius nequirent arcere, collatis in forum quae unicuique erant <lb/> carissima atque undique circumdatis accensisque ignis nutrimentis, ne <lb/> a societate nostra desciscerent, publico et communi rogo semet ipsi <lb/> superiecerunt. <lb/> --- Saguntini AcLcG] Sagutini AL. --- <lb/> </div><div n='1465'>crediderim tunc ipsam Fidem humana negotia speculantem maestum <lb/> gessisse uultum, perseuerantissimum sui cultum iniquae fortunae <lb/> iudicio tam acerbo exitu damnatum cernentem. <lb/> </div><div n='1466'>[VI.6.ext.2] Idem praestando Petelini eundem laudis honorem <lb/> meruerunt. ab Hannibale, quia deficere nostra amicitia noluerant, <lb/> obsessi legatos ad senatum auxilium inplorantes miserunt. <lb/> --- Petelini P] Petilini AL, Petiliani G. <lb/> --- nostra amicitia (ip. Foertsch)] a nostra amicitia AcG, nostram amicitiam AL. --- <lb/> </div><div n='1467'>quibus propter recentem Cannensem cladem succurri non potuit. <lb/> ceterum permissum est uti facerent quod utilissimum incolumitati ipsorum <lb/> uideretur. liberum ergo erat Karthaginiensium gratiam amplecti. <lb/> </div><div n='1468'>illi tamen feminis omnique aetate inbelli urbe egesta, quo diutius <lb/> armati famem traherent, pertinacissime in muris constiterunt, <lb/> --- diutius dett.] tutius 'A'. --- <lb/> </div><div n='1469'>expirauitque prius eorum tota ciuitas quam ulla ex parte respectum <lb/> Romanae societatis deposuit. itaque Hannibali non Peteliam, sed fidum <lb/> Peteliae sepulcrum capere contigit. <lb/> --- Peteliam... Peteliae (ip. Kempf)] Petiliam... Petiliae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1470'>De fide uxorum erga uiros. <lb/> </div><div n='1471'>[VI.7.1] Atque ut uxoriam quoque fidem attingamus, Tertia Aemilia, <lb/> Africani prioris uxor, mater Corneliae Gracchorum, tantae fuit <lb/> comitatis et patientiae, ut, cum sciret uiro suo ancillulam ex suis <lb/> gratam esse, dissimulauerit, ne domitorem orbis Africanum femina }crux{ <lb/> magnum uirum inpatientiae reum ageret, <lb/> --- inpatientiae 'A'] incontinentiae vel inpudicitiae dett. --- <lb/> </div><div n='1472'>tantumque a uindicta mens eius afuit, ut post mortem Africani manu <lb/> missam ancillam in matrimonium liberto suo daret. <lb/> </div><div n='1473'>[VI.7.2] Q. Lucretium proscriptum a triumuiris uxor Turia inter <lb/> cameram et tectum cubiculi abditum una conscia ancillula ab inminente <lb/> exitio non sine magno periculo suo tutum praestitit <lb/> --- ancillula 'A'] ancilla P. --- <lb/> </div><div n='1474'>singularique fide id egit, ut, cum ceteri proscripti in alienis et <lb/> hostilibus regionibus per summos corporis et animi cruciatus uix <lb/> euaderent, ille in cubiculo et in coniugis sinu salutem retineret. <lb/> </div><div n='1475'>[VI.7.3] Sulpicia autem, cum a matre Iulia diligentissime <lb/> custodiretur, ne Lentulum Cruscellionem, uirum suum proscriptum a <lb/> triumuiris in Siciliam persequeretur, nihilo minus famulari ueste <lb/> sumpta cum duabus ancillis totidemque seruis ad eum clandestina fuga <lb/> peruenit nec recusauit se ipsam proscribere, ut ei fides sua in <lb/> coniuge proscripto constaret. <lb/> --- famulari GPAc] familiari AL. --- <lb/> </div><div n='1476'>De fide seruorum. <lb/> </div><div n='1477'>[VI.8.praef.] Restat ut seruorum etiam erga dominos quo minus <lb/> expectatam hoc laudabiliorem fidem referamus. <lb/> </div><div n='1478'>[VI.8.1] M. Antonius auorum nostrorum temporibus clarissimus orator <lb/> incesti reus agebatur. cuius in iudicio accusatores seruum in <lb/> quaestionem perseuerantissime postulabant, quod ab eo, cum ad stuprum <lb/> irent, lanternam praelatam contenderent. erat autem is etiam tum <lb/> inberbis et stabat <in> corona uidebatque rem ad suos cruciatus <lb/> pertinere, nec tamen eos fugitauit. <lb/> --- stabat Ac] stabant 'A'. <lb/> --- in corona (ip. Becker)] coronam A, corona LG, coram Ac. --- <lb/> </div><div n='1479'>ille uero, ut domum quoque uentum est, Antonium hoc nomine <lb/> uehementius confusum et sollicitum ultro est hortatus ut se iudicibus <lb/> torquendum traderet, adfirmans nullum ore suo uerbum exiturum, quo <lb/> causa eius laederetur, ac promissi fidem mira patientia praestitit: <lb/> --- promissi fidem Lc] promis idem L, proximidem A, proxime idem Ac, promissa idem G. --- <lb/> </div><div n='1480'>plurimis etenim laceratus uerberibus eculeoque inpositus, candentibus <lb/> etiam lamminis ustus omnem uim accusationis custodita rei salute <lb/> subuertit. argui fortuna merito potest, quod tam pium et tam fortem <lb/> spiritum seruili nomine inclusit. <lb/> </div><div n='1481'>[VI.8.2] Consulem autem C. Marium Praenestinae obsidionis miserabilem <lb/> exitum sortitum, cuniculi latebris frustra euadere conatum leuique <lb/> uulnere a Telesino, cum quo conmori destinauerat, perstrictum seruus <lb/> suus, ut Sullanae crudelitatis expertem faceret, gladio traiectum interemit, <lb/> cum magna praemia sibi proposita uideret, si eum uictoribus tradidisset. <lb/> </div><div n='1482'>cuius dexterae tam opportunum ministerium nihil eorum pietati cedit, <lb/> a quibus salus dominorum protecta est, quia eo tempore Mario non uita, <lb/> sed mors in beneficio reposita erat. <lb/> </div><div n='1483'>[VI.8.3] Aeque inlustre quod sequitur. C. Gracchus, ne in potestatem <lb/> inimicorum perueniret, Philocrati seruo suo ceruices incidendas <lb/> praebuit. quas cum celeri ictu abscidisset, gladium cruore domini <lb/> manantem per sua egit praecordia. Euporum alii hunc uocitatum <lb/> existimant: ego de nomine nihil disputo, famularis tantum modo fidei <lb/> robur admiror. <lb/> </div><div n='1484'>cuius si praesentiam animi generosus iuuenis imitatus foret, suo, non <lb/> serui beneficio inminentia supplicia uitasset: nunc conmisit ut <lb/> Philocratis quam Gracchi cadauer speciosius iaceret. <lb/> </div><div n='1485'>[VI.8.4] Alia nobilitas, alius furor, sed fidei par exemplum. <lb/> Pindarus <C.> Cassium Philippensi proelio uictum, nuper ab eo manu <lb/> missus, iussu ipsius obtruncatum insultationi hostium subtraxit seque <lb/> e conspectu hominum uoluntaria morte abstulit ita, ut ne corpus quidem <lb/> eius absumpti inueniretur. <lb/> </div><div n='1486'>quis deorum grauissimi sceleris ultor illam dexteram, quae in necem <lb/> patriae parentis exarserat, tanto torpore inligauit, ut se tremibunda <lb/> Pindari genibus summitteret, ne publici parricidii quas merebatur <lb/> poenas arbitrio piae uictoriae exsolueret? <lb/> </div><div n='1487'>tu profecto tunc, diue Iuli, caelestibus tuis uulneribus debitam <lb/> exegisti uindictam, perfidum erga te caput sordidi auxilii supplex <lb/> fieri cogendo, eo animi aestu conpulsum, ut neque retinere uitam <lb/> uellet neque finire sua manu auderet. <lb/> </div><div n='1488'>[VI.8.5] Adiunxit se his cladibus C. Plotius Plancus Munatii Planci <lb/> consularis et censorii frater. qui, cum a triumuiris proscriptus in <lb/> regione Salernitana lateret, delicatiore uitae genere et odore <lb/> unguenti occultam salutis custodiam detexit: istis enim uestigiis <lb/> eorum, qui miseros persequebantur, sagax inducta cura abditum fugae <lb/> eius cubile odorata est. <lb/> --- Plotius ed.1567-92] Plotinus 'A', om. P. <lb/> --- Plancus Munat(c)ii Planci 'A'] Plancus Munatius Planci Munatii. --- <lb/> </div><div n='1489'>a quibus conprehensi serui latentis multumque ac diu torti negabant <lb/> se scire ubi dominus esset. non sustinuit deinde Plancus tam fideles <lb/> tamque boni exempli seruos ulterius cruciari, sed processit in medium <lb/> iugulumque gladiis militum obiecit. <lb/> --- latentis ed.1651-1715] latentes 'A'. --- <lb/> </div><div n='1490'>quod certamen mutuae beniuolentiae arduum dinosci facit utrum dignior <lb/> dominus fuerit, qui tam constantem seruorum fidem experiretur, an <lb/> serui, qui tam iusta domini misericordia quaestionis saeuitia <lb/> liberarentur. <lb/> </div><div n='1491'>[VI.8.6] Quid Vrbini Panapionis seruus, quam admirabilis fidei! cum <lb/> ad dominum proscriptum occidendum domesticorum indicio certiores <lb/> factos milites in Reatinam uillam uenisse cognosset, conmutata cum eo <lb/> ueste, permutato etiam anulo illum postico clam emisit, se autem in <lb/> cubiculum ac lectulum recepit et ut Panapionem occidi passus est. <lb/> --- Vrbini LG] Vruon PAc. --- <lb/> </div><div n='1492'>breuis huius facti narratio, sed non parua materia laudationis: nam <lb/> si quis ante oculos ponere uelit subitum militum adcursum, conuulsa <lb/> ianuae claustra, minacem uocem, truces uultus, fulgentia arma, rem <lb/> uera aestimatione prosequetur, nec quam cito dicitur aliquem pro alio <lb/> mori uoluisse, tam id ex facili etiam fieri potuisse arbitrabitur. <lb/> </div><div n='1493'>Panapio autem quantum seruo deberet amplum ei faciendo monumentum ac <lb/> testimonium pietatis grato titulo reddendo confessus est. <lb/> </div><div n='1494'>[VI.8.7] Contentus essem huius exemplis generis, nisi unum me <lb/> <a>dicere admiratio facti cogeret. Antius Restio proscriptus a <lb/> triumuiris, cum omnes domesticos circa rapinam et praedam occupatos <lb/> uideret, quam maxime poterat dissimulata fuga se penatibus suis <lb/> intempesta nocte subduxit. <lb/> --- adicere ed.1651-1715] dicere 'A'. --- <lb/> </div><div n='1495'>cuius furtiuum egressum seruos ab eo uinculorum poena coercitus inexpiabilique <lb/> litterarum nota per summam oris contumeliam inustus curiosis speculatus oculis <lb/> ac uestigia huc atque illuc errantia beniuolo studio subsecutus lateri uoluntarius comes adrepsit. <lb/> </div><div n='1496'>quo quidem tam exquisito tamque ancipiti officio perfectissimum <lb/> <in>expectatae pietatis cumulum expleuerat: his enim, quorum felicior <lb/> in domo status fuerat, lucro intentis ipse, nihil quam umbra et imago <lb/> suppliciorum suorum, maximum esse emolumentum eius, a quo tam grauiter <lb/> punitus erat, salutem iudicauit, cumque abunde foret iram remittere, <lb/> adiecit etiam caritatem. nec hactenus beniuolentia processit, sed in <lb/> eo conseruando mira quoque arte usus est: <lb/> --- inexpectatae ed.1651-1715] expectatae 'A', spectatae dett. --- <lb/> </div><div n='1497'>nam ut sensit cupidos sanguinis milites superuenire, amoto domino <lb/> rogum extruxit eique egentem a se conprehensum et occisum senem <lb/> superiecit. interrogantibus deinde militibus ubinam esset Antius manum <lb/> rogo intentans ibi illum datis sibi crudelitatis piaculis uri respondit. <lb/> </div><div n='1498'>quia ueri similia loquebatur, habita est uoci fides. quo euenit ut Antius <lb/> tutam quaerendae incolumitatis occasionem adsequeretur. <lb/> --- tutam (ip. Madvig)] statum AL, statim LcG. --- <lb/> </div><div n='1499'>De mutatione morum aut fortunae. <lb/> </div><div n='1500'>[VI.9.praef.] Multum animis hominum et fiduciae adicere et <lb/> sollicitudinis detrahere potest morum ac fortunae in claris uiris <lb/> recognita mutatio, siue nostros status siue proximorum [ingenia] contemplemur: <lb/> --- ingenia 'A'] del. (ip. Gertz), ingenue (ip. Stangl). --- <lb/> </div><div n='1501'>nam cum aliorum fortunas spectando ex condicione abiecta atque <lb/> contempta emersisse claritatem uideamus, quid aberit quin et ipsi <lb/> meliora de nobis semper cogitemus, memores stultum esse perpetuae <lb/> infelicitatis se praedamnare spemque, quae etiam incerta recte <lb/> fouetur, interdum certam in desperationem conuertere? <lb/> --- spectando Ac] et pectora LG. --- <lb/> </div><div n='1502'>[VI.9.1] Manlius Torquatus adeo hebetis atque obtunsi cordis inter <lb/> initia iuuentae existimatus, ut a patre L. Manlio amplissimo uiro, <lb/> quia et domesticis et rei publicae usibus inutilis uidebatur, rus <lb/> relegatus agresti opere fatigaretur, <lb/> </div><div n='1503'>postmodum patrem reum iudiciali periculo liberauit, filium uictorem, <lb/> quod aduersus imperium suum cum hoste manum conseruerat, securi <lb/> percussit, patriam Latino tumultu fessam speciosissimo triumpho recreauit, <lb/> </div><div n='1504'>in hoc, credo, [ne] fortunae nubilo adulescentiae contemptu perfusus, <lb/> quo senectutis eius decus lucidius enitesceret. <lb/> --- ne 'A'] om. AcLc, malignae dett. --- <lb/> </div><div n='1505'>[VI.9.2] Scipio autem Africanus superior, quem di immortales nasci <lb/> uoluerunt, ut esset in quo uirtus se per omnes numeros hominibus <lb/> efficaciter ostenderet, solutioris uitae primos adulescentiae annos <lb/> egisse fertur, remotos quidem a luxuriae crimine, sed tamen Punicis <lb/> tropaeis, deuictae Karthaginis ceruicibus inposito iugo teneriores. <lb/> </div><div n='1506'>[VI.9.3] C. quoque Valerius Flaccus secundi Punici belli temporibus <lb/> luxu perditam adulescentiam inchoauit. ceterum a P. Licinio pontifice <lb/> maximo flamen factus, quo facilius a uitiis recederet, ad curam <lb/> sacrorum et caerimoniarum conuerso animo, usus duce frugalitatis <lb/> religione, quantum prius luxuriae fuerat exemplum, tantum postea <lb/> modestiae et sanctitatis specimen euasit. <lb/> </div><div n='1507'>[VI.9.4] Nihil Q. Fabio Maximo, qui Gallica uictoria cognomen <lb/> Allobrogi<ci> sibimet ac posteris peperit, adulescente magis infame, <lb/> nihil eodem sene ornatius aut speciosius illo saeculo nostra ciuitas <lb/> habuit. <lb/> --- Allobrogici] Allobrigici dett., Allobrigi 'A'. --- <lb/> </div><div n='1508'>[VI.9.5] Quis ignorat Q. Catuli auctoritatem in maximo clarissimorum <lb/> uirorum prouentu excelsum gradum obtinuisse? cuius si superior aetas <lb/> reuoluatur, multi lusus, multae deliciae reperiantur. <lb/> --- lusus 'A'] luxus dett. --- <lb/> </div><div n='1509'>quae quidem ei inpedimento non fuerunt quo minus patriae princeps <lb/> existeret, nomenque eius in Capitolino fastigio fulgeret ac uirtute <lb/> ciuile bellum ingenti motu oriens sepeliret. <lb/> </div><div n='1510'>[VI.9.6] L. uero Sulla usque ad quaesturae suae comitia utam <lb/> libidine, uino, ludicrae artis amore inquinatam perduxit. quapropter <lb/> C. Marius consul moleste tulisse traditur, quod sibi asperrimum in <lb/> Africa bellum gerenti tam delicatus quaestor sorte obuenisset. <lb/> --- Marius (ip. Kempf)] Marium (cons�) 'A'. --- <lb/> </div><div n='1511'>eiusdem uirtus quasi perruptis et disiectis nequitiae, qua <lb/> obsidebatur, claustris catenas Iugurthae manibus iniecit, Mitridatem <lb/> conpescuit, socialis belli fluctus repressit, Cinnae dominationem <lb/> fregit eumque, qui se in Africa quaestorem fastidierat, ipsam illam <lb/> prouinciam proscriptum et exulem petere coegit. <lb/> --- fluctus Ac] luctus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1512'>quae tam diuersa tamque inter se contraria si quis apud animum suum <lb/> attentiore conparatione expendere uelit, duos in uno homine Sullas <lb/> fuisse crediderit, turpem adulescentulum et uirum, dicerem fortem, <lb/> nisi ipse <se> felicem appellari maluisset. <lb/> </div><div n='1513'>[VI.9.7] Atque ut nobilitati, beneficio paenitentiae se ipsam <lb/> admonitae respicere, altiora modo suo sperare ausos subtexamus, T. <lb/> Aufidius, cum Asiatici publici exiguam admodum particulam habuisset, <lb/> postea totam Asiam proconsulari imperio obtinuit. nec indignati sunt <lb/> socii eius parere fascibus, quem aliena tribunalia adulantem uiderant. <lb/> --- nobilitati ed.1611-71] nobilitatis 'A', nobilitate Ac. <lb/> --- ipsam AcLc] ipsum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1514'>gessit etiam se integerrime atque splendidissime. quo quidem modo <lb/> demonstrauit pristinum quaestum suum fortunae, praesens uero <lb/> dignitatis incrementum moribus ipsius inputari debere. <lb/> --- quo quidem (ip. Kempf)] quoque id 'A', eoque vel miroque dett. --- <lb/> </div><div n='1515'>[VI.9.8] At P. Rupilius non publicanum in Sicilia egit, sed operas <lb/> publicanis dedit. idem ultimam inopiam suam auctorato sociis officio sustentauit. <lb/> --- Rupilius dett.] Rutilius 'A'. --- <lb/> </div><div n='1516'>ab hoc postmodum consule leges uniuersi Siculi acceperunt <lb/> acerbissimoque praedonum ac fugitiuorum bello li berati sunt. portus <lb/> ipsos, si quis modo mutis rebus inest sensus, tantam in eodem homine <lb/> uarietatem status admiratos arbitror: quem enim diurnas capturas <lb/> exigentem animaduerterant, eundem iura dantem classesque et exercitus <lb/> regentem uiderunt. <lb/> </div><div n='1517'>[VI.9.9] Huic tanto incremento maius adiciam. Asculo capto Cn. <lb/> Pompei<us> Magni pater P. Ventidium aetate <in>puberem in triumpho suo <lb/> populi oculis subiecit. hic est Ventidius, qui postea Romae ex Parthis <lb/> et per Parthos de Crassi manibus in hostili solo miserabiliter <lb/> iacentibus triumphum duxit. <lb/> --- Pompeius ed.1567-92] Pompei(i) 'A', a Cn. Pompeio patre P. <lb/> --- inpuberem ed.1567-92] puberem 'A', aetate admodum puberem P. --- <lb/> </div><div n='1518'>ita qui captiuus carcerem exhorruerat, uictor Capitolium felicitate <lb/> celebrauit. in eodem etiam illud eximium, quod eodem anno praetor <et <lb/> consul> est factus. <lb/> --- praetor et consul Lc] praetor 'A'. --- <lb/> </div><div n='1519'>[VI.9.10] Casuum nunc contemplemur uarietatem. L. Lentulus consularis <lb/> lege Caecilia repetundarum crimine oppressus censor cum L. Censorino <lb/> creatus est. quem quidem fortuna inter ornamenta et dedecora alterna <lb/> uice uersauit, consulatu illius damnationem, damnationi censuram <lb/> subiciendo et neque bonis eum perpetuis frui neque malis aeternis <lb/> ingemescere patiendo. <lb/> --- ornamenta Ac] tormenta 'A'. --- <lb/> </div><div n='1520'>[VI.9.11] Isdem uiribus uti uoluit in Cn. Cornelio Scipione Asina. <lb/> qui consul a Poenis apud Liparas captus, cum belli iure omnia <lb/> perdidisset, laetiore subinde uultu eius adiutus cuncta recuperauit, <lb/> consul etiam iterum creatus est. <lb/> --- Asina PAc] Nasica ALcG, Naesica L. --- <lb/> </div><div n='1521'>quis crederet illum a xii securibus ad Karthaginiensium peruenturum <lb/> catenas? quis rursus existimaret a Punicis uinculis ad summi imperii <lb/> peruenturum insignia? sed tamen ex consule captiuus et ex captiuo <lb/> consul est factus. <lb/> </div><div n='1522'>[VI.9.12] Quid, Crasso nonne pecuniae magnitudo locupletis nomen <lb/> dedit? sed eidem postea inopia turpem decoctoris appellationem <lb/> inussit, siquidem bona eius a creditoribus, quia solidum praestare non <lb/> poterat, uenierunt. }crux{ itaque qui amara suggillatione non caruit, <lb/> cum egens ambularet, Diues ab occurrentibus salutabatur. <lb/> --- inopia AcLc] inopiam 'A'. <lb/> --- appellationem ed.1547-1606] superlationem AL, superlatione G. <lb/> --- qui 'A'] quia Ac, quia cum dett., itaque quoque vel ita amara... qui cum dett. --- <lb/> </div><div n='1523'>[VI.9.13] Crassum casus acerbitate Q. Caepio praecucurrit: is namque <lb/> praeturae splendore, triumphi claritate, consulatus decore, maximi <lb/> pontificis sacerdotio ut senatus patronus diceretur adsecutus in <lb/> publicis uinculis spiritum deposuit, corpusque eius funestis <lb/> carnificis manibus laceratum in scalis Gemoniis iacens magno cum <lb/> horrore totius fori Romani conspectum est. <lb/> --- funestis (ip. Gertz)] funesti 'A'. --- <lb/> </div><div n='1524'>[VI.9.14] Iam C. Marius }crux{ maximae fortunae luctatione: omnes <lb/> enim eius impetus qua corporis qua animi robore fortissime sustinuit. <lb/> Arpinatibus honoribus iudicatus inferior quaesturam Romae petere ausus <lb/> est. patientia deinde repulsarum inrupit magis in curiam quam uenit. <lb/> --- maximae... luctatione L] sic sed maxime A, maxima G, maxima... luctatio Ac, maximae... luctatio est Lc. --- <lb/> </div><div n='1525'>in tribunatus quoque et aedilitatis petitione consimilem campi notam <lb/> expertus praeturae candidatus supremo in loco adhaesit, quem tamen non <lb/> sine periculo obtinuit: ambitus enim accusatus uix atque aegre <lb/> absolutionem ab iudicibus impetrauit. <lb/> --- adhaesit ed.1611-71] ita haesit 'A', inhaesit Ac. --- <lb/> </div><div n='1526'>ex illo Mario tam humili Arpini, tam ignobili Romae, tam fastidiendo <lb/> candidato ille Marius euasit, qui Africam subegit, qui Iugurtham regem <lb/> ante currum egit, qui Teutonorum Cimbrorumque exercitus deleuit, cuius <lb/> bina tropaea in urbe spectantur, cuius septem in fastis consulatus leguntur, <lb/> </div><div n='1527'>cui post exilium consulem creari proscriptoque facere proscriptionem <lb/> contigit. quid huius condicione inconstantius aut mutabilius? quem si <lb/> inter miseros posueris, miserrimus, <si> inter <felices,> felicissimus <lb/> reperietur. <lb/> --- si inter felices] si... felicissimus G, inter felicissimos AL, inter felices felicissimus AcLc. --- <lb/> </div><div n='1528'>[VI.9.15] C. autem Caesar, cuius uirtutes aditum sibi in caelum <lb/> struxerunt, inter primae iuuentae initia priuatus Asiam petens, a <lb/> maritimis praedonibus circa insulam Pharmacusam exceptus L se talentis <lb/> redemit. <lb/> </div><div n='1529'>parua igitur summa clarissimum mundi sidus in piratico myoparone <lb/> rependi fortuna uoluit. quid est ergo quod amplius de ea queramur, si <lb/> ne consortibus quidem diuinitatis suae parcit? sed caeleste numen se <lb/> ab iniuria uindicauit: continuo enim captos praedones crucibus <lb/> adfixit. <lb/> </div><div n='1530'>[VI.9.ext.1] Adtento studio nostra commemorauimus: remissiore nunc <lb/> animo aliena narrentur. perditae luxuriae Athenis adulescens Polemo, <lb/> neque inlecebris eius tantum modo, sed etiam ipsa infamia gaudens, <lb/> <cum> e conuiuio non post occasum solis, sed post ortum surrexisset <lb/> domumque rediens Xenocratis philosophi patentem ianuam uidisset, uino <lb/> grauis, unguentis delibutus, sertis capite redimito, perlucida ueste <lb/> amictus refertam turba doctorum hominum scholam eius intrauit. <lb/> </div><div n='1531'>nec contentus tam deformi introitu consedit etiam, ut clarissimum <lb/> eloquium et prudentissima praecepta temulentiae lasciuiis eleuaret. <lb/> orta deinde, ut par erat, omnium indignatione Xenocrates uultum in <lb/> eodem habitu continuit omissaque re, quam disserebat, de modestia ac <lb/> temperantia loqui coepit. <lb/> </div><div n='1532'>cuius grauitate sermonis resipiscere coactus Polemo primum coronam <lb/> capite detractam proiecit, paulo post brachium intra pallium reduxit, <lb/> procedente tempore oris conuiualis hilaritatem deposuit, <lb/> </div><div n='1533'>ad ultimum totam luxuriam exuit uniusque orationis saluberrima <lb/> medicina sanatus ex infami ganeone maximus philosophus euasit. <lb/> peregrinatus est huius animus in nequitia, non habitauit. <lb/> </div><div n='1534'>[VI.9.ext.2] Piget Themistoclis adulescentiam adtingere, siue patrem <lb/> aspiciam abdicationis iniungentem notam, siue matrem suspendio finire <lb/> uitam propter fili turpitudinem coactam, cum omnium postea Grai <lb/> sanguinis uirorum clarissimus extiterit mediumque Europae et Asiae uel <lb/> spei uel desperationis pignus fuerit: haec enim eum salutis suae <lb/> patronum habuit, illa uadem uictoriae adsumpsit. <lb/> </div><div n='1535'>[VI.9.ext.3] Cimonis uero incunabula opinione stultitiae fuerunt <lb/> referta: eiusdem adulti imperia salutaria Athenienses senserunt. <lb/> itaque coegit eos stuporis semet ipsos damnare, qui eum stolidum <lb/> crediderant. <lb/> --- adulti (ip. Madvig)] stultitiae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1536'>[VI.9.ext.4] Nam Alcibiaden quasi duae fortunae partitae sunt, <lb/> altera, quae ei nobilitatem eximiam, abundantes diuitias, formam <lb/> praestantissimam, fauorem ciuium propensum, summa imperia, praecipuas <lb/> potentiae uires, flagrantissimum ingenium adsignaret, <lb/> </div><div n='1537'>altera, quae damnationem, exilium, uenditionem bonorum, inopiam, <lb/> odium patriae, uiolentam mortem infligeret: nec aut haec aut illa <lb/> uniuersa, sed uarie perplexa, freto atque aestui similia. <lb/> </div><div n='1538'>[VI.9.ext.5] Ad inuidiam usque Polycratis Samiorum tyranni <lb/> abundantissimis bonis conspicuus uitae fulgor excessit, nec sine <lb/> causa: omnes enim conatus eius placido excipiebantur itinere, spes <lb/> certum cupitae rei fructum adprehendebant, uota nuncupabantur simul et <lb/> soluebantur, uelle ac posse in aequo positum erat. <lb/> </div><div n='1539'>semel dumtaxat uultum mutauit, perquam breui tristitiae salebra <lb/> succussum, tunc cum admodum gratum sibi anulum de industria in <lb/> profundum, ne omnis incommodi expers esset, abiecit. quem tamen <lb/> continuo recuperauit capto pisce, qui eum deuorauerat. <lb/> --- perquam Ac] perque AL, per ras. G. --- <lb/> </div><div n='1540'>sed hunc, cuius felicitas semper plenis uelis prosperum cursum <lb/> tenuit, Orontes Darii regis praefectus in excelsissimo Mycalensis <lb/> montis uertice cruci adfixit, e qua putres eius artus et tabido cruore <lb/> manantia membra atque illam laeuam, cui Neptunus anulum piscatoris <lb/> manu restituerat, situ marcidam Samos, amara seruitute aliquamdiu <lb/> pressa, liberis ac laetis oculis aspexit. <lb/> </div><div n='1541'>[VI.9.ext.6] Dionysius autem, cum hereditatis nomine a patre <lb/> Syracusanorum ac paene totius Siciliae tyrannidem accepisset, <lb/> maximarum opum dominus, exercituum dux, rector classium, equitatuum <lb/> potens, propter inopiam litteras puerulos Corinthi docuit <lb/> </div><div n='1542'>eodemque tempore tanta mutatione maiores natu ne quis nimis fortunae <lb/> crederet magister ludi factus ex tyranno monuit. <lb/> </div><div n='1543'>[VI.9.ext.7] Sequitur hunc Syphax rex, consimilem fortunae <lb/> iniquitatem expertus, quem amicum hinc Roma per Scipionem, illinc <lb/> Karthago per Hasdrubalem ultro petitum ad penates deos eius uenerat. <lb/> </div><div n='1544'>ceterum eo claritatis euectus, ut ualidissimorum populorum tantum non <lb/> arbiter uictoriae existeret, parui temporis interiecta mora catenatus <lb/> a Laelio legato ad Scipionem imperatorem pertractus est, cuiusque <lb/> dexteram regio insidens solio adroganti manu attigerat, eius genibus <lb/> supplex procubuit. <lb/> </div><div n='1545'>Caduca nimirum et fragilia puerilibusque consentanea crepundiis sunt <lb/> ista, quae uires atque opes humanae uocantur. adfluunt subito, repente <lb/> dilabuntur, nullo in loco, nulla in persona stabilibus nixa radicibus <lb/> consistunt, sed incertissimo flatu fortunae huc atque illuc acta quos <lb/> sublime extulerunt inprouiso recussu destitutos profundo cladium <lb/> miserabiliter inmergunt. itaque <neque> existimari neque dici debent <lb/> bona, quae, ut inflictorum malorum amaritudine desiderium sui <lb/> duplicent, <...>. <lb/> </div><div n='1546'>De felicitate. <lb/> Sapienter dicta aut facta. <lb/> Vafre dicta aut facta. <lb/> Strategetica. <lb/> De repulsis. <lb/> De necessitate. <lb/> De testamentis quae rescissa sunt. <lb/> Quae rata manserunt cum causas haberent cur rescindi possent. <lb/> Quae aduersus opinionem hominum heredes habuerunt. <lb/> </div><div n='1547'>De felicitate. <lb/> </div><div n='1548'>[VII.1.praef.] Volubilis fortunae conplura exempla retulimus, <lb/> constanter propitiae admodum pauca narrari possunt. quo patet eam <lb/> aduersas res cupido animo infligere, secundas parco tribuere. eadem, <lb/> ubi malignitatis obliuisci sibi imperauit, non solum plurima ac <lb/> maxima, sed etiam perpetua bona congerit. <lb/> </div><div n='1549'>[VII.1.1] Videamus ergo quot gradibus beneficiorum Q. Metellum a <lb/> primo originis die ad ultimum usque fati tempus numquam cessante <lb/> indulgentia ad summum beatae uitae cumulum perduxerit. <lb/> </div><div n='1550'>nasci eum in urbe terrarum principe uoluit, parentes ei nobilissimos <lb/> dedit, adiecit animi rarissimas dotes et corporis uires, ut sufficere <lb/> laboribus posset, uxorem pudicitia et fecunditate conspicuam <lb/> conciliauit, consulatus decus, imperatoriam potestatem, speciosissimi <lb/> triumphi praetextum largita est, <lb/> --- urbe dett.] orbe 'A'. <lb/> --- principe Ac] principem 'A'. <lb/> --- posset ed.1651-1715] possint AL, possent AcG. --- <lb/> </div><div n='1551'>fecit ut eodem tempore tres filios consulares, unum etiam censorium <lb/> et triumphalem, quartum praetorium uideret, utque tres filias nuptum <lb/> daret earumque subolem sinu suo exciperet. <lb/> --- et triumphalem (ip. Kempf)] trimphalem et 'A', (uno etiam censorio) et triumphali PAc, ac triumphalem et dett. --- <lb/> </div><div n='1552'>tot partus, tot incunabula, tot uiriles togae, tam multae nuptiales <lb/> faces, honorum, imperiorum, omnis denique gratulationis summa <lb/> abundantia, cum interim nullum funus, nullus gemitus, nulla causa <lb/> tristitiae. <lb/> </div><div n='1553'>caelum contemplare, uix tamen ibi talem statum reperies, quoniam <lb/> quidem luctus et dolores deorum quoque pectoribus a maximis uatibus <lb/> adsignari uidemus. hunc uitae actum eius consentaneus finis excepit: <lb/> </div><div n='1554'>namque Metellum ultimae senectutis spatio defunctum lenique genere <lb/> mortis inter oscula conplexusque carissimorum pignorum extinctum filii <lb/> et generi humeris suis per urbem latum rogo inposuerunt. <lb/> </div><div n='1555'>[VII.1.2] Clara haec felicitas: obscurior illa, sed }crux{ diuino <lb/> splendori praeposita: cum enim Gyges regno Lydiae armis et diuitiis <lb/> abundantissimo inflatus animo Apollinem Pythium sciscitatum uenisset <lb/> an aliquis mortalium se esset felicior, deus ex abdito sacrarii specu <lb/> uoce missa Aglaum Psophidium ei praetulit. <lb/> --- diuino splendori AG] sic sed spendore L. --- <lb/> </div><div n='1556'>is erat Arcadum pauperrimus, sed aetate iam senior terminos agelli <lb/> sui numquam excesserat, paruuli ruris fructibus [uoluptatibus] contentus. <lb/> --- fructibus uoluptatibus 'A'] fructibus et (vel ac) uoluptatibus dett. --- <lb/> </div><div n='1557'>uerum profecto beatae uitae finem Apollo non adumbratum oraculi <lb/> sagacitate conplexus est. quocirca insolenter fulgore fortunae suae <lb/> glorianti respondit magis se probare securitate ridens tugurium quam <lb/> tristem curis et sollicitudinibus aulam, paucasque glebas pauoris <lb/> expertes quam pinguissima Lydiae arua metu referta, et unum aut <lb/> alterum iugum boum facilis tutelae quam exercitus et arma et equitatum <lb/> uoracibus inpensis onerosum, et usus necessarii horreolum nulli nimis <lb/> adpetendum quam thesauros omnium insidiis et cupiditatibus expositos. <lb/> ita Gyges, dum adstipulatorem uanae opinionis deum habere concupiscit, <lb/> ubinam solida et sincera esset felicitas didicit. <lb/> </div><div n='1558'>Sapienter dicta aut facta. <lb/> </div><div n='1559'>[VII.2.praef.] Nunc id genus felicitatis explicabo, quod totum in <lb/> habitu animi nec uotis petitum, sed in pectoribus sapientia praeditis <lb/> natum dictis factisque prudentibus enitescit. <lb/> </div><div n='1560'>[VII.2.1] App. Claudium crebro solitum dicere accepimus negotium <lb/> populo Romano melius quam otium conmitti, non quod igno<ra>ret quam <lb/> iucundus tranquillitatis status esset, sed quod animaduerteret <lb/> praepotentia imperia agitatione rerum ad uirtutem capessendam <lb/> excitari, nimia quiete in desidiam resolui. <lb/> </div><div n='1561'>et sane negotium nomine horridum ciuitatis nostrae mores in suo statu <lb/> continuit, blandae appellationis quies plurimis uitiis respersit. <lb/> </div><div n='1562'>[VII.2.2] Scipio uero Africanus turpe esse aiebat in re militari <lb/> dicere "non putaram", uidelicet quia explorato et excusso consilio <lb/> quae ferro aguntur administrari oportere arbitrabatur. <lb/> </div><div n='1563'>summa ratione: inemendabilis est enim error, qui uiolentiae Martis <lb/> committitur. idem negabat aliter cum hoste confligi debere, quam aut <lb/> si occasio obuenisset aut necessitas incidisset. <lb/> </div><div n='1564'>aeque prudenter: nam et prospere gerendae rei facultatem omittere <lb/> maxima dementia est et in angustias utique pugnandi conpulsum <lb/> abstinere se proelio pestiferae ignauiae adfert exitum, eorumque, qui <lb/> ista conmittunt, alter beneficio fortunae uti, alter iniuriae nescit <lb/> resistere. <lb/> </div><div n='1565'>[VII.2.3] Q. quoque Metelli cum grauis tum etiam alta in senatu <lb/> sententia, qui deuicta Karthagine <ne>scire se illa uictoria bonine <lb/> plus an mali rei publicae adtulisset adseuerauit, <lb/> </div><div n='1566'>quoniam ut pacem restituendo profuisset, ita Hannibalem summouendo <lb/> nonnihil nocuisset: eius enim transitu in Italiam dormientem iam <lb/> populi Romani uirtutem excitatam, metuique debere ne acri aemulo <lb/> liberata in eundem somnum reuolueretur. in aequo igitur malorum posuit <lb/> uri tecta, uastari, agros, exhauriri aerarium et prisci roboris neruos <lb/> hebetari. <lb/> </div><div n='1567'>[VII.2.4] Quid illud factum L. Fimbriae consularis, quam sapiens! M. <lb/> Lutatio Pinthiae splendido equiti Romano iudex addictus de sponsione, <lb/> quam is cum aduersario, quod uir bonus esset, fecerat, numquam id <lb/> iudicium pronuntiatione sua finire uoluit, ne aut probatum uirum, si <lb/> contra eum iudicasset, fama spoliaret aut iuraret uirum bonum esse, <lb/> cum ea res innumerabilibus laudibus contineretur. <lb/> </div><div n='1568'>[VII.2.5] Forensibus haec, illa militaribus stipendiis prudentia est <lb/> exhibita. Papirius Cursor consul, cum Aquiloniam oppugnans proelium <lb/> uellet conmittere pullariusque non prosperantibus auibus optimum ei <lb/> auspicium renuntiasset, de fallacia illius factus certior sibi quidem <lb/> et exercitui bonum omen datum credidit ac pugnam iniit, ceterum <lb/> mendacem ante ipsam aciem constituit, ut haberent di cuius capite, si <lb/> quid irae conceperant, expiarent. <lb/> </div><div n='1569'>directum est autem siue casu siue etiam caelestis numinis prouidentia <lb/> quod primum e contraria parte missum erat telum in ipsum pullarii <lb/> pectus eumque exanimem prostrauit. id ut cognouit consul, fidente <lb/> animo et inuasit Aquiloniam et cepit. <lb/> </div><div n='1570'>tam cito animaduertit quo pacto iniuria imperatoris uindicari <lb/> deberet, quemadmodum uiolata religio expianda foret, qua ratione <lb/> uictoria adprehendi posset. egit uirum seuerum, consulem religiosum, <lb/> imperatorem strenuum, timoris modum, poenae genus, spei uiam uno <lb/> mentis impetu rapiendo. <lb/> </div><div n='1571'>[VII.2.6] Nunc ad senatus acta transgrediar. cum aduersus Hannibalem <lb/> Claudium Neronem et Liuium Salinatorem consules mitteret eosque ut <lb/> uirtutibus pares, ita inimicitiis acerrime inter se dissidentes <lb/> uideret, summo studio in gratiam reduxit, ne propter priuatas <lb/> dissensiones rem publicam parum utiliter administrarent, quia consulum <lb/> imperio nisi concordia inest, maior aliena opera interpellandi quam <lb/> sua edendi cupiditas nascitur. <lb/> --- consulum] consimili 'A'. <lb/> --- sua edendi Ac] suadendi 'A'. --- <lb/> </div><div n='1572'>ubi uero etiam pertinax intercedit odium, alter alteri quam uterque <lb/> contrariis castris certior hostis proficiscitur. <lb/> </div><div n='1573'>eosdem senatus, cum ob nimis aspere actam censuram a Cn. Baebio tribuno <lb/> pl. pro rostris agerentur rei, causae dictione decreto suo liberauit uacuum omnis <lb/> iudicii metu eum honorem reddendo, qui exigere deberet rationem, non reddere. <lb/> </div><div n='1574'>Par illa sapientia senatus. Ti. Gracchum tribunum pl. agrariam legem <lb/> promulgare ausum morte multauit. idem ut secundum legem eius per <lb/> triumuiros ager populo uiritim diuideretur egregie censuit, si quidem <lb/> grauissimae seditionis eodem tempore et auctorem et causam sustulit. <lb/> </div><div n='1575'>Quam deinde se prudenter in rege Masinissa gessit! nam cum <lb/> promptissima et fidelissima eius opera aduersus Karthaginienses usus <lb/> esset eumque in dilatando regno auidiorem cerneret, legem ferri <lb/> iussit, qua Masinissae ab imperio populi Romani solutam libertatem tribueret. <lb/> </div><div n='1576'>quo facto cum optime meriti beniuolentiam retinuit, tum Mauritaniae <lb/> et Numidiae ceterarumque illius tractus gentium numquam fida pace <lb/> quiescentem feritatem a ualuis suis reppulit. <lb/> </div><div n='1577'>[VII.2.ext.1] Tempus deficiet domestica narrantem, quoniam imperium <lb/> nostrum non tam robore corporum quam animorum uigore incrementum ac <lb/> tutelam sui conprehendit. maiore itaque ex parte Romana prudentia in <lb/> admiratione tacita reponatur alienigenisque huius generis exemplis detur aditus. <lb/> </div><div n='1578'>Socrates, humanae sapientiae quasi quoddam terrestre oraculum, nihil <lb/> ultra petendum a dis inmortalibus arbitrabatur quam ut bona <lb/> tribuerent, quia ii demum scirent quid uni cuique esset utile, nos <lb/> autem plerumque id uotis expeteremus, quod non inpetrasse melius foret: <lb/> </div><div n='1579'>etenim densissimis tenebris inuoluta mortalium mens, in quam late <lb/> patentem errorem caecas precationes tuas spargis! diuitias adpetis, <lb/> quae multis exitio fuerunt: honores concupiscis, qui conplures pessum <lb/> dederunt: regna tecum ipsa uoluis, quorum exitus saepe numero <lb/> miserabiles cernuntur: splendidis coniugiis inicis manus; at haec ut <lb/> aliquando inlustrant, ita nonnumquam funditus domos euertunt. <lb/> --- quam Ac] qua 'A'. <lb/> --- patentem errorem AcL] patente errore G. --- <lb/> </div><div n='1580'>desine igitur stulta futuris malorum tuorum causis quasi felicissimis <lb/> rebus inhiare teque totam caelestium arbitrio permitte, quia qui <lb/> tribuere bona ex facili solent, etiam eligere aptissime possunt. <lb/> </div><div n='1581'>Idem expedita et conpendiaria uia eos ad gloriam peruenire dicebat, <lb/> qui id agerent, ut, quales uideri uellent, tales etiam essent. qua <lb/> quidem praedicatione aperte monebat ut homines ipsam potius uirtutem <lb/> haurirent quam umbram eius consectarentur. <lb/> </div><div n='1582'>Idem ab adulescentulo quodam consultus utrum uxorem duceret an se <lb/> omni matrimonio abstineret, respondit, utrum eorum fecisset, acturum <lb/> paenitentiam. "hinc te" inquit "solitudo, hinc orbitas, hinc generis <lb/> interitus, hinc heres alienus excipiet, illinc perpetua sollicitudo, <lb/> contextus querellarum, dotis exprobratio, adfinium graue supercilium, <lb/> garrula socrus lingua, subsessor alieni matrimonii, incertus liberorum euentus". <lb/> </div><div n='1583'>non passus est iuuenem in contextu rerum asperarum quasi laetae <lb/> materiae facere dilectum. Idem, cum Atheniensium scelerata dementia <lb/> tristem de capite eius sententiam tulisset fortique animo et constanti <lb/> uultu potionem ueneni e manu carnificis accepisset, <lb/> </div><div n='1584'>admoto iam labris poculo, uxore Xanthippe inter fletum et <lb/> lamentationem uociferante innocentem eum periturum, "quid ergo?" <lb/> inquit "nocenti mihi mori satius esse duxisti?" inmensam illam <lb/> sapientiam, quae ne in ipso quidem uitae excessu obliuisci sui potuit! <lb/> </div><div n='1585'>[VII.2.ext.2] Age quam prudenter Solo <nemi>nem, dum adhuc uiueret, <lb/> beatum dici debere arbitrabatur, quod ad ultimum usque fati diem <lb/> ancipiti fortunae subiecti essemus. felicitatis igitur humanae <lb/> appellationem rogus consummat, qui se incursui malorum obicit. <lb/> --- Solo neminem PAc] Solonem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1586'>Idem, cum ex amicis quendam grauiter maerentem uideret, in arcem <lb/> perduxit hortatusque est ut per omnes subiectorum aedificiorum partes <lb/> oculos circumferret. quod ut factum animaduertit, "cogita nunc tecum" <lb/> inquit "quam multi luctus sub his tectis et olim fuerint et hodieque <lb/> uersentur <et> insequentibus saeculis sint habitaturi ac mitte <lb/> mortalium incommoda tamquam propria deflere". <lb/> </div><div n='1587'>qua consolatione demonstrauit urbes esse humanarum cladium consaepta <lb/> miseranda. idem aiebat, si in unum locum cuncti mala sua contulissent, <lb/> futurum ut propria deportare domum quam ex communi miseriarum aceruo <lb/> portionem suam ferre mallent. <lb/> </div><div n='1588'>quo colligebat non oportere nos quae fortuito patiamur praecipuae et <lb/> intolerabilis amaritudinis iudicare. <lb/> </div><div n='1589'>[VII.2.ext.3] Bias autem, cum patriam eius Prienen hostes inuasissent, <lb/> omnibus, quos modo saeuitia belli incolumes abire passa fuerat, pretiosarum <lb/> rerum pondere onustis fugientibus interrogatus quid ita nihil ex bonis suis <lb/> secum ferret "ego uero" inquit "bona <omnia> mea mecum porto": <lb/> </div><div n='1590'>pectore enim illa gestabat, non humeris, nec oculis uisenda, sed <lb/> aestimanda animo. quae domicilio mentis inclusa nec mortalium nec <lb/> deorum manibus labefactari queunt, et ut manentibus praesto sunt, ita <lb/> fugientes non deserunt. <lb/> </div><div n='1591'>[VII.2.ext.4] Iam Platonis uerbis adstricta, sed sensu praeualens <lb/> sententia, qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicauit, <lb/> cum aut sapientes regnare aut reges sapere coepissent. <lb/> </div><div n='1592'>[VII.2.ext.5] Rex etiam ille subtilis iudicii, quem ferunt traditum <lb/> sibi diadema prius quam capiti inponeret retentum diu considerasse ac <lb/> dixisse "o nobilem magis quam felicem pannum! quem, si quis penitus <lb/> cognoscat quam multis sollicitudinibus et periculis et miseriis sit <lb/> refertus, ne humi quidem iacentem tollere uelit". <lb/> </div><div n='1593'>[VII.2.ext.6] Quid Xenocratis responsum, quam laudabile! cum maledico <lb/> quorundam sermoni summo silentio interesset, uno ex his quaerente cur <lb/> solus linguam suam cohiberet, "quia dixisse me" inquit "aliquando <lb/> paenituit, tacuisse numquam". <lb/> </div><div n='1594'>[VII.2.ext.7] Aristophanis quoque altioris est prudentiae praeceptum, <lb/> qui in comoedia introduxit remissum ab inferis }crux{ Atheniensium <lb/> Periclen uaticinantem non oportere in urbe nutriri leonem, sin autem <lb/> sit altus, obsequi ei conuenire: <lb/> --- Atheniensium 'A'] Atheniensiem vel Atheniensium ducem dett. <lb/> --- altus 'A'] alitus dett. --- <lb/> </div><div n='1595'>monet enim ut praecipuae nobilitatis et concitati ingenii iuuenes <lb/> refrenentur, nimio uero fauore ac profusa indulgentia pasti quo minus <lb/> potentiam obtineant ne inpediantur, quod stultum et inutile sit eas <lb/> obtrectare uires, quas ipse foueris. <lb/> </div><div n='1596'>[VII.2.ext.8] Mirifice etiam Thales: nam interrogatus an facta <lb/> hominum deos fallerent "ne cogitata <quidem>" inquit, ut non solum <lb/> manus, sed etiam mentes puras habere uellemus, cum secretis <lb/> cogitationibus nostris caeleste numen adesse credidissemus. <lb/> --- ne... quidem P] nec Gc, ne 'A'. --- <lb/> </div><div n='1597'>[VII.2.ext.9] Ac ne quod sequitur quidem minus sapiens. unicae filiae <lb/> pater Themistoclen consulebat utrum eam pauperi, sed ornato, an <lb/> locupleti parum probato conlocaret. <lb/> </div><div n='1598'>cui is "malo" inquit "uirum pecunia quam pecuniam uiro indigentem". <lb/> quo dicto stultum monuit ut generum potius quam diuitias generi legeret. <lb/> </div><div n='1599'>[VII.2.ext.10] Age, Philippi quam probabilis epistola, in qua <lb/> Alexandrum quorumdam Macedonum beniuolentiam largitione ad se <lb/> adtrahere conatum sic increpuit: <lb/> </div><div n='1600'>"quae te, fili, ratio in hanc tam uanam spem induxit, ut eos tibi <lb/> fideles futuros existimares, quos pecunia ad amorem tui conpulisses?" <lb/> a caritate istud pater, ab usu Philippus, maiore ex parte mercator <lb/> Graeciae quam uictor. <lb/> --- a caritate... ab usu (ip. Madvig)] sic sed auus o 'A', at uero Ac. --- <lb/> </div><div n='1601'>[VII.2.ext.11] Aristoteles autem Callisthenen auditorem suum ad <lb/> Alexandrum dimittens monuit cum eo aut quam rarissime aut quam <lb/> iucundissime loqueretur, quo scilicet apud regias aures uel silentio <lb/> tutior uel sermone esset acceptior. <lb/> </div><div n='1602'>at ille, dum Alexandrum Persica Macedonem salutatione gaudentem <lb/> obiurgat et ad Macedonicos mores inuitum reuocare beniuole perseuerat, <lb/> spiritu carere iussus seram neglecti salubris consilii paenitentiam egit. <lb/> </div><div n='1603'>Idem Aristoteles de semet ipsos in neutram partem loqui debere <lb/> praedicabat, quoniam laudare se uani, uituperare stulti esset. eiusdem <lb/> est utilissimum praeceptum ut uoluptates abeuntes consideremus. <lb/> </div><div n='1604'>quas quidem sic ostendendo minuit: fessis enim paenitentiaeque plenis <lb/> animis nostris subicit, quo minus cupide repetantur. <lb/> --- fessis... plenis (ip. Gertz)] fessas... plenas 'A'. --- <lb/> </div><div n='1605'>[VII.2.ext.12] Nec parum prudenter Anaxagoras interroganti cuidam <lb/> quisnam esset beatus "nemo" inquit "ex his, quos tu felices existimas, <lb/> sed eum in illo numero reperies, qui a te ex miseris constare creditur". <lb/> </div><div n='1606'>non erit ille diuitiis et honoribus abundans, sed aut exigui ruris aut non <lb/> ambitiosae doctrinae fidelis ac pertinax cultor, in recessu quam in fronte beatior". <lb/> --- recessu ed.1567-92] secessu 'A'. --- <lb/> </div><div n='1607'>[VII.2.ext.13] Demadis quoque dictum sapiens: nolentibus enim <lb/> Atheniensibus diuinos honores Alexandro decernere "uidete" inquit "ne, <lb/> dum caelum custoditis, terram amittatis". <lb/> </div><div n='1608'>[VII.2.ext.14] Quam porro subtiliter Anacharsis leges araneorum telis <lb/> conparabat! nam ut illas infirmiora animalia retinere, ualentiora <lb/> transmittere, ita his humiles et pauperes constringi, diuites et <lb/> praepotentes non alligari. <lb/> </div><div n='1609'>[VII.2.ext.15] Nihil etiam Agesilai facto sapientius, siquidem, cum <lb/> aduersus rem publicam Lacedaemoniorum conspirationem ortam noctu <lb/> conperisset, leges Lycurgi continuo abrogauit, quae de indemnatis <lb/> supplicium sumi uetabant: <lb/> </div><div n='1610'>conprehensis autem et interfectis sontibus e uestigio restituit atque <lb/> utrumque simul prouidit, ne salutaris animaduersio uel iniusta esset <lb/> uel iure impediretur. itaque, ut semper esse possent, aliquando non <lb/> fuerunt. <lb/> </div><div n='1611'>[VII.2.ext.16] Sed nescio an Hannonis excellentissimae prudentiae <lb/> consilium: Magone enim Cannensis pugnae exitum senatui Poenorum <lb/> nuntiante inque tanti successus fidem anulos aureos trium modiorum <lb/> mensuram explentes fundente, qui interfectis nostris ciuibus detracti <lb/> erant, quaesiuit an aliquis sociorum post tantam cladem a Romanis defecisset, <lb/> </div><div n='1612'>atque ut audiuit neminem ad Hannibalem transisse, suasit protinus <lb/> legati Romam, per quos de pace ageretur, mitterentur. cuius si <lb/> sententia ualuisset, neque secundo Punico bello uicta Karthago neque <lb/> tertio deleta foret. <lb/> </div><div n='1613'>[VII.2.ext.17] Ne Samnites quidem paruas poenas consimilis erroris <lb/> pependerunt, quod Herenni Ponti salutare consilium neglexerant. qui <lb/> auctoritate et prudentia ceteros praestans ab exercitu et duce eius <lb/> filio suo consultus quidnam fieri de legionibus Romanis apud furcas <lb/> Caudinas inclusis deberet, inuiolatas dimittendas respondit. <lb/> </div><div n='1614'>postero die eadem de re interrogatus deleri eas oportere dixit, ut <lb/> aut maximo beneficio gratia hostium emere<re>tur aut grauissima <lb/> iactura uires confringerentur. sed inprouida temeritas uictorum, dum <lb/> utramque partem spernit utilitatis, sub iugum missas in perniciem suam <lb/> accendit. <lb/> --- emereretur (ip. Halm)] emeretur 'A'. --- <lb/> </div><div n='1615'>[VII.2.ext.18] Multis et magnis sapientiae exemplis paruulum adiciam. <lb/> Cretes, cum acerbissima execratione aduersus eos, quos uehementer <lb/> oderunt, uti uolunt, ut mala consuetudine delectentur optant <lb/> modestoque uoti genere efficacissimum ultionis euentum reperiunt: <lb/> inutiliter enim aliquid concupiscere et in eo perseueranter morari, <lb/> exitio ea uicina dulcedo est. <lb/> </div><div n='1616'>Vafre dicta aut facta. <lb/> </div><div n='1617'>[VII.3.praef.] Est aliud factorum dictorumque genus, a sapientia <lb/> proximo deflexu ad uafri<ti>ae nomen progressum, quod, nisi fallacia <lb/> uires adsumpsit, finem propositi non inuenit laudemque occulto magis <lb/> tramite quam aperta uia petit. <lb/> --- uafritiae ed.1672] uafriae ALc(uafariae, ut vid., L)G. <lb/> --- finem ed.1651-1715] fidem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1618'>[VII.3.1] Seruio Tullio regnante cuidam patri familiae in agro Sabino <lb/> praecipuae magnitudinis et eximiae formae uacca nata est. quam <lb/> oraculorum certissimi auctores in hoc a dis inmortalibus editam <lb/> responderunt, ut quisquis eam Auentinensi Dianae immolas set, eius <lb/> patria totius terrarum orbis imperium obtineret. <lb/> </div><div n='1619'>laetus eo dominus bouem summa cum festinatione Romam actam in <lb/> Auentino ante aram Dianae constituit, sacrificio Sabinis regimen <lb/> humani generis daturus. <lb/> </div><div n='1620'>de qua re antistes templi certior factus religionem hospiti intulit, <lb/> ne prius uictimam caederet quam proximi am<nis se a>qua abluisset, <lb/> </div><div n='1621'>eoque alueum Tiberis petente uaccam ipse immolauit et urbem nostram <lb/> tot ciuitatium, tot gentium dominam pio sacrificii furto reddidit. <lb/> </div><div n='1622'>[VII.3.2] Quo in genere acuminis in primis Iunius Brutus referendus <lb/> est: nam cum a rege Tarquinio auunculo suo omnem nobilitatis indolem <lb/> excerpi interque ceteros etiam fratrem suum, quod uegetioris ingenii <lb/> erat, interfectum animaduerteret, obtunsi se cordis esse simulauit <lb/> eaque fallacia maximas uirtutes suas texit. <lb/> </div><div n='1623'>profectus etiam Delphos cum Tarquinii filiis, quos is ad Apollinem <lb/> Pythium muneribus <et> sacrificiis honorandum miserat, aurum deo <lb/> nomine doni clam cauato baculo inclusum tulit, quia timebat ne sibi <lb/> caeleste numen aperta liberalitate uenerari tutum non esset. peractis <lb/> deinde mandatis patris Apollinem iuuenes consuluerunt quisnam ex ipsis <lb/> Romae regnaturus uideretur. <lb/> --- clam Ac] causa LG. --- <lb/> </div><div n='1624'>at is penes eum summam urbis nostrae potestatem futuram respondit, <lb/> qui ante omnes matri osculum dedisset. tum Brutus perinde atque casu <lb/> prolapsus de industria se abiecit terramque communem omnium matrem <lb/> existimans osculatus est. quod tam uafre Telluri inpressum osculum <lb/> urbi libertatem, Bruto primum in fastis locum tribuit. <lb/> </div><div n='1625'>[VII.3.3] Scipio quoque superior praesidium calliditatis amplexus <lb/> est: ex Sicilia enim petens Africam, cum e fortissimis peditibus <lb/> Romanis trecentorum equitum numerum conplere uellet neque tam subito <lb/> eos posset instruere, quod temporis angustiae negabant sagacitate <lb/> consilii adsecutus est: <lb/> </div><div n='1626'>namque ex his iuuenibus, quos secum tota Sicilia nobilissimos et <lb/> diuitissimos sed inermes habebat, trecentos speciosa arma et electos <lb/> equos quam celerrime expedire iussit uelut eos continuo secum ad <lb/> oppugnandam Karthaginem auecturus. <lb/> </div><div n='1627'>qui cum imperio ut celeriter, ita longinqui et periculosi belli <lb/> respectu sollicitis animis paruissent, remittere <eis> Scipio illam <lb/> expeditionem, si arma et equos militibus suis tradere uoluissent, <lb/> edixit. rapuit condicionem inbellis ac timida iuuentus instrumentoque <lb/> suo cupide nostris cessit. <lb/> </div><div n='1628'>ergo calliditas ducis prouidit ut }crux{ si quod protinus imperaretur, <lb/> grato prius, deinde remisso militiae metu maximum beneficium fieret. <lb/> --- si quod... grato 'A'] sic, sed quod... si grauato (vel gravaret) Ac. --- <lb/> </div><div n='1629'>[VII.3.4] Quod sequitur }crux{ narrandum est. Q. Fabius Labeo, <lb/> arbiter a senatu finium constituendorum inter Nolanos ac Neapolitanos <lb/> datus, cum in rem praesentem uenisset, utrosque separatim monuit ut <lb/> omissa cupiditate regredi }crux{ modo controuersia quam progredi mallent. <lb/> --- regredi... controuersia 'A'] regredi magis P, regredi modo Ac, regredi modo controuerso dett. --- <lb/> </div><div n='1630'>idque cum utraque pars auctoritate uiri mota fecisset, aliquantum in <lb/> medio uacui agri relictum est. constitutis deinde finibus, ut ipsi <lb/> terminauerant, quidquid reliqui soli fuit populo Romano adiudicauit. <lb/> </div><div n='1631'>ceterum etsi circumuenti Nolani ac Neapolitani queri nihil potuerunt <lb/> secundum ipsorum demonstrationem dicta sententia, improbo tamen <lb/> praestigiarum genere nouum ciuitati nostrae uectigal accessit. <lb/> --- praestigiarum Ac] praestigiorum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1632'>eundem ferunt, cum a rege Antiocho, quem bello superauerat, ex <lb/> foedere icto dimidiam partem nauium accipere deberet, medias omnes <lb/> secuisse, ut eum tota classe priuaret. <lb/> </div><div n='1633'>[VII.3.5] Nam M. Antonio remittendum conuicium est, qui idcirco se <lb/> aiebat nullam orationem scripsisse, ut, si quid superiore iudicio <lb/> actum <ei>, quem postea defensurus esset, nociturum foret, non dictum <lb/> a se adfirmare posset, quia facti uix pudentis causam tolerabilem <lb/> habuit: pro periclitantium enim capite non solum eloquentia sua uti, <lb/> sed etiam uerecundia abuti erat paratus. <lb/> </div><div n='1634'>[VII.3.6] Sertorius uero corporis robore atque animi consilio parem <lb/> naturae indulgentiam expertus, proscriptione Sullana dux Lusitanorum <lb/> fieri coactus, cum eos oratione flectere non posset ne cum Romanis <lb/> uniuersa acie confligere uellent, uafro consilio ad suam sententiam perduxit: <lb/> </div><div n='1635'>duos enim in conspectu eorum constituit equos, ualidissimum alterum, <lb/> <alterum> infirmissimum, ac deinde ualidi caudam ab inbecillo sene <lb/> paulatim carpi, infirmi a iuuene eximiarum uirium uniuersam conuelli <lb/> iussit. obtemperatum imperio est. sed dum adulescentis dextera inrito <lb/> se labore fatigat, senio confecta manus ministerium exsecuta est. <lb/> </div><div n='1636'>tunc barbarae contioni quorsum ea res tenderet cognoscere cupienti <lb/> subicit equi caudae consimilem esse nostrum exercitum, cuius partes <lb/> aliquis adgrediens opprimere possit, uniuersum conatus prosternere <lb/> celerius tradiderit uictoriam quam occupauerit. ita gens barbara, <lb/> aspera et regi difficilis, in exitium suum ruens, quam utilitatem <lb/> auribus respuerat, oculis peruidit. <lb/> </div><div n='1637'>[VII.3.7] Fabius autem Maximus, cui non dimicare uincere fuit, cum <lb/> praecipuae fortitudinis Nolanum peditem dubia fide suspectum et <lb/> strenuae operae Lucanum equitem amore scorti deperditum in castris <lb/> haberet, ut utroque potius bono milite uteretur quam in utrumque <lb/> animaduerteret, alteri suspicionem suam dissimulauit, in altero <lb/> disciplinam paululum a recto tenore deflexit: <lb/> --- cui (ip. Madvig)] cuius 'A'. --- <lb/> </div><div n='1638'>namque illum plene pro tribunali laudando omnique genere honoris <lb/> prosequendo animum suum a Poenis ad Romanos coegit reuocare, et hunc <lb/> clam meretricem redimere passus paratissimum pro nobis excursorem <lb/> reddidit. <lb/> </div><div n='1639'>[VII.3.8] Veniam nunc ad eos, quibus salus astutia quaesita est. M. <lb/> Volusius aedilis pl. proscriptus adsumpto Isiaci habitu per itinera <lb/> uiasque publicas stipem petens quisnam re uera esset occurrentis dinoscere <lb/> passus non est eoque fallaciae genere tectus in M. Bruti castra peruenit. <lb/> </div><div n='1640'>quid illa necessitate miserius, quae magistratum populi Romani <lb/> abiecto honoris praetexto alienigenae religionis obscuratum insignibus <lb/> per urbem iussit incedere! o nimis aut hi suae uitae aut illi alienae <lb/> mortis cupidi, qui talia uel ipsi sustinuerunt uel alios perpeti <lb/> coegerunt! <lb/> </div><div n='1641'>[VII.3.9] Aliquanto speciosius Sentii Saturnini Vetulonis in eodem <lb/> genere casus ultimae sortis auxilium. qui, cum a triumuiris inter <lb/> proscriptos nomen suum propositum audisset, continuo praeturae <lb/> insignia inuasit praecedentibusque in modum lictorum et apparitorum <lb/> et seruorum publicorum subornatis uehicula conprehendit, hospitia <lb/> occupauit, obuios summouit ac tam audaci usurpatione imperii in maxima <lb/> luce densissimas hostilibus oculis tenebras offudit. <lb/> --- Sentii Ac] Sentius P, sententiis LcG, Sentencii L. --- <lb/> </div><div n='1642'>idem, ut Puteolos uenit, perinde ac publicum ministerium agens summa <lb/> cum licentia correptis nauibus in Siciliam, certissimum tunc <lb/> proscriptorum perfugium, penetrauit. <lb/> </div><div n='1643'>[VII.3.10] His uno adiecto leuioris notae exemplo ad externa <lb/> reuertar. amantissimus quidam filii, cum eum inconcessis ac <lb/> periculosis facibus accensum ab insana cupiditate [pater] inhibere <lb/> uellet, salubri consilio patriam indulgentiam temperauit: <lb/> --- pater inhibere 'A'] inhibere Ac. --- <lb/> </div><div n='1644'>petiit enim ut prius quam ad eam, quam diligebat, iret uulgari et <lb/> permissa uenere uteretur. cuius precibus obsecutus adulescens <lb/> infelicis animi impetum satietate licentis concubitus resolutum ad id, <lb/> quod non licebat, tardiorem pigrioremque adferens paulatim deposuit. <lb/> </div><div n='1645'>[VII.3.ext.1] Cum Alexander Macedonum rex sorte monitus ut eum, qui <lb/> sibi porta egresso primus occurrisset, interfici iuberet, asinarium <lb/> forte <ante> omnis obuiam factum ad mortem abripi imperasset, eoque <lb/> quaerente quidnam se immerentem capitali supplicio innocentemque addiceret, <lb/> cum ad excusandum factum suum oraculi praeceptum retulisset, asinarius, <lb/> --- <ante> omnis] ante omnes Ac, omnis LG. --- <lb/> </div><div n='1646'>"si ita est" inquit, "rex, alium sors huic morti destinauit: nam <lb/> asellus, quem ego ante me agebam, prior tibi occurrit". <lb/> </div><div n='1647'>delectatus Alexander et illius tam callido dicto et quod ipse ab <lb/> errore reuocatus erat, occasionem in aliquanto uiliore animali <lb/> expiandae religionis rapuit. summa in hoc }crux{ mansuetudo, in <lb/> alterius regis equisone calliditas. <lb/> --- mansuetudo (ip. Kempf)] mansuetudo calliditas LG, cum calliditate mansuetudo summa quoque Ac. --- <lb/> </div><div n='1648'>[VII.3.ext.2] Sordida magorum dominatione oppressa Darius sex <lb/> adiutoribus eiusdem dignitatis adsumptis pactum cum praeclari operis <lb/> consortibus fecit ut equis insidentes solis ortu cursum in quendam <lb/> locum dirigerent, isque regno potiretur, cuius equus in eo primus hinnisset. <lb/> --- sex ed.1593-1666] rex 'A'. --- <lb/> </div><div n='1649'>ceterum maximae mercedis conpetitoribus fortunae beneficium <lb/> expectantibus solus acumine equisonis sui Oebaris prosperum exoptatae <lb/> rei effectum adsecutus est, qui in equae genitalem partem demissam <lb/> manum, cum ad eum locum uentum esset, naribus equi admouit. quo odore <lb/> inritatus ante omnes hinnitum edidit, <lb/> </div><div n='1650'>auditoque eo sex reliqui summae potestatis candidati continuo equis <lb/> delapsi, ut est mos Persarum, humi prostratis corporibus Darium regem <lb/> salutauerunt. quan tum imperium quam paruo interceptum est uaframento! <lb/> </div><div n='1651'>[VII.3.ext.3] Bias autem, cuius sapientia diuturnior inter homines <lb/> est quam patria Priene fuit, si quidem haec etiam nunc spirat, illius <lb/> perinde atque extinctae uestigia tantum modo extant, ita aiebat <lb/> oportere homines in usu amicitiae uersari, ut meminissent eam ad <lb/> grauissimas inimicitias posse conuerti. <lb/> </div><div n='1652'>quod quidem praeceptum prima specie nimis fortasse callidum uideatur <lb/> inimicumque simplicitati, qua praecipue familiaritas gaudet, sed si <lb/> }crux{ altior initamini cogitatio demissa fuerit, perquam utile reperietur. <lb/> --- altior initamini 'A'] altiori nitamini 'A', altioribus animis Ac, altior in id animi Lc, altior animi dett. --- <lb/> </div><div n='1653'>[VII.3.ext.4] Lampsacenae urbis uero salus unius uaframenti beneficio <lb/> constitit: nam cum ad excidium eius summo studio Alexander ferretur <lb/> progressumque extra moenia Anaximenen praeceptorem suum uidisset, quia <lb/> manifestum erat futurum ut preces suas irae eius opponeret, non <lb/> facturum se quod petisset iurauit. <lb/> </div><div n='1654'>tunc Anaximenes "peto" inquit "ut Lampsacum diruas". haec uelocitas <lb/> sagacitatis oppidum uetusta nobilitate inclytum exitio, cui destinatum <lb/> erat, subtraxit. <lb/> </div><div n='1655'>[VII.3.ext.5] Demosthenis quoque astutia mirifice cuidam aniculae <lb/> succursum est, quae pecuniam depositi nomine a duobus hospitibus <lb/> acceperat ea condicione, ut illam simul utrisque redderet. quorum <lb/> alter interiecto tempore tamquam mortuo socio squalore obsitus <lb/> deceptae omnis nummos abstulit. superuenit deinde alter et depositum <lb/> petere coepit. <lb/> --- aniculae (ip. Kempf)] ancillae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1656'>haerebat misera et in maxima pariter et pecuniae et defensionis <lb/> penuria iam[que] de laqueo et suspendio cogitabat: sed opportune <lb/> Demosthenes ei patronus adfulsit. qui, ut <in> aduocationem uenit, <lb/> "mulier" inquit "parata est depositi se fide soluere, sed nisi socium <lb/> adduxeris, id facere non potest, quoniam, ut ipse uociferaris, haec <lb/> dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeraretur". <lb/> --- adfulsit 'A'] adfuit PAc. --- <lb/> </div><div n='1657'>[VII.3.ext.6] Ac ne illud quidem parum prudenter. qui<dam> Athenis <lb/> uniuerso populo inuisus causam apud eum capitali crimine dicturus <lb/> maximum honorem subito petere coepit, non quod speraret se illum <lb/> consequi posse, sed ut haberent homines ubi procursum irae, qui <lb/> acerrimus esse solet, effunderent. <lb/> </div><div n='1658'>neque eum haec tam callida consilii ratio fefellit: comitiis enim <lb/> clamore infesto et crebris totius contionis sibilis uexatus, nota <lb/> etiam denegati honoris perstrictus, eiusdem plebis paulo post in <lb/> discrimine uitae clementissima suffragia expertus est. <lb/> </div><div n='1659'>quod si adhuc ei ultionem sitienti capitis sui periculum obiecisset, <lb/> nullam partem defensionis odio obseratae aures reciperent. <lb/> </div><div n='1660'>[VII.3.ext.7] Huic uaframento consimilis illa calliditas [superiori]. <lb/> Hannibal a Duilio consule nauali proelio uictus timensque classis <lb/> amissae poenas dare, offensam astutia m<ire> auertit: nam ex illa <lb/> infelici pugna prius quam cladis nuntius domum perueniret quendam ex <lb/> amicis conpositum et formatum Karthaginem misit. <lb/> --- superiori Lc] superior G, superioris L, om. Ac. <lb/> --- Duilio PAc] Iulio LG. <lb/> --- offensam 'A'] offensionem P. <lb/> --- astutia mire PAc] astutia AcLcG, astutiam AL. --- <lb/> </div><div n='1661'>qui, postquam ciuitatis eius curiam intrauit, "consulit uos" inquit <lb/> "Hannibal, cum dux Romanorum magnas secum maritimas trahens copias <lb/> aduenerit, an cum eo confligere debeat". adclamauit uniuersus senatus <lb/> non esse dubium quin oporteret. tum ille "conflixit" inquit "et <lb/> superatus est". ita liberum his non reliquit id factum damnare, quod <lb/> ipsi fieri debuisse iudicauerant. <lb/> </div><div n='1662'>[VII.3.ext.8] Item Hannibal Fabium Maximum inuictam armorum suorum <lb/> uim saluberrimis cunctationibus pugnae ludificantem, ut aliqua <lb/> suspicione trahendi belli respergeret, totius Italiae agros ferro atque <lb/> igni uastando unius eius fundum inmunem ab hoc iniuriae genere reliquit. <lb/> </div><div n='1663'>profecisset aliquid tanti beneficii insidiosa adumbratio eius, nisi <lb/> Romanae urbi et Fabii pietas et Hannibalis uafri mores fuissent <lb/> notissimi. <lb/> </div><div n='1664'>[VII.3.ext.9] Tusculanis etiam acumine consilii incolumitas parta <lb/> est: cum enim crebris rebellationibus meruissent ut eorum urbem <lb/> funditus Romani euertere uellent, atque ad id exequendum Furius <lb/> Camillus maximus dux ualidissimo instructus exercitu uenisset, <lb/> uniuersi ei togati obuiam processerunt commeatusque et cetera pacis <lb/> munia benignissime praestiterunt. armatum etiam intrare moenia passi <lb/> sunt nec uultu nec habitu mutato. <lb/> </div><div n='1665'>qua constantia tranquillitatis non solum ad amicitiae nostrae ius, <lb/> sed etiam ad communionem ciuitatis usque penetrarunt, sagaci hercule <lb/> usi simplicitate, quoniam aptius esse intellexerant metum officiis <lb/> dissimulare quam armis protegere. <lb/> </div><div n='1666'>[VII.3.ext.10] At Volscorum ducis Tulli execrabile consilium. qui ad <lb/> bellum inferendum Romanis maxima cupiditate accensus, cum aliquot <lb/> aduersis proeliis contusos animos suorum et ob id paci proniores <lb/> animaduerteret, insidiosa ratione quo uolebat conpulit: <lb/> </div><div n='1667'>nam cum spectandorum ludorum gratia magna Volscorum multitudo Romam <lb/> conuenisset, consulibus dixit uehementer se timere ne quid hostile <lb/> subito molirentur monuitque ut essent cautiores et protinus ipse urbe <lb/> egressus est. quam rem consules ad senatum detulerunt. <lb/> </div><div n='1668'>qui, tametsi nulla suspicio suberat, auctoritate tamen Tulli commotus <lb/> ut ante noctem Volsci abirent decreuit. qua contumelia inritati facile <lb/> inpelli potuerunt ad rebellandum. ita mendacium uersuti ducis <lb/> simulatione beniuolentiae inuolutum duos simul populos fefellit, <lb/> Romanum, ut insontes notaret, Volscum, ut deceptis irasceretur. <lb/> </div><div n='1669'>Strategetica. <lb/> </div><div n='1670'>[VII.4.praef.] Illa uero pars calliditatis egregia et ab omni <lb/> reprehensione procul remota, cuius opera, quia appellatione uix apte <lb/> exprimi possunt, Graeca pronuntiatione strategemata dicantur. <lb/> </div><div n='1671'>[VII.4.1] }crux{ Omnibus militaribus copiis Tullus Hostilius Fidenas <lb/> adgressus, quae surgentis imperii nostri incunabula crebris <lb/> rebellationibus torpere passae non sunt finitimisque tropaeis ac <lb/> triumphis alitam uirtutem eius spes suas ulterius promouere docuerunt, <lb/> Mettius Fufetius dux Albanorum dubiam et suspectam semper societatis <lb/> suae fidem repente in ipsa acie detexit: <lb/> </div><div n='1672'>deserto enim Romani exercitus latere in proximo colle consedit, pro <lb/> adiutore speculator pugnae futurus, ut aut uictis insultaret aut <lb/> uictores fessos adgrederetur. non erat dubium quin ea res militum <lb/> nostrorum animos debilitatura esset, cum eodem tempore et hostes <lb/> confligere et auxilia deficere cernerent. <lb/> --- deserto (ip. Halm)] detecto AL, deiecto G. --- <lb/> </div><div n='1673'>itaque ne id fieret Tullus prouidit: concitato enim equo omnes <lb/> pugnantium globos percucurrit praedicans suo iussu secessisse Mettium <lb/> eumque, cum ipse signum dedisset, inuasurum Fidenatium terga. quo <lb/> imperatoriae artis consilio metum fiducia mutauit proque trepidatione <lb/> alacritate suorum pectora repleuit. <lb/> </div><div n='1674'>[VII.4.2] Et ne continuo a nostris regibus recedam, Sextus Tarquinius <lb/> Tarquini filius indigne ferens, quod patris uiribus expugnari Gabii <lb/> nequirent, ualentiorem armis excogitauit rationem, qua interceptum <lb/> illud oppidum Romano imperio adiceret: <lb/> </div><div n='1675'>subito namque se ad Gabinos contulit tamquam parentis saeuitiam et <lb/> uerbera, quae uoluntate sua perpessus erat, fugiens, ac paulatim unius <lb/> cuiusque fictis et compositis blanditiis adliciendo beniuolentiam, ut <lb/> apud omnes plurimum posset consecutus, familiarem suum ad patrem misit <lb/> indicaturum quemadmodum cuncta in sua manu haberet et quaesiturum <lb/> quidnam fieri uellet. <lb/> --- fictis AcLc] factis 'A'. --- <lb/> </div><div n='1676'>iuuenili calliditati senilis astutia respondit, si quidem re eximie <lb/> delectatus Tarquinius, fidei autem nuntii parum <credens> nihil <lb/> respondit, sed seducto eo in hortum maxima et altissima papauerum <lb/> capita baculo decussit. <lb/> --- credens PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1677'>cognito adulescens silentio simul ac patris facto causam alterius, <lb/> <alterius> argumentum peruidit nec ignorauit praecipi sibi ut <lb/> excellentissimum quemque Gabinorum aut exilio summoueret aut morte <lb/> consumeret. ergo spoliatam bonis propugnatoribus ciuitatem tantum non <lb/> uinctis manibus ei tradidit. <lb/> --- alterius argumentum (ip. Kempf)] argumentum AL, argumenti AcG. --- <lb/> </div><div n='1678'>[VII.4.3] Illud quoque maioribus et consilio prudenter et exitu <lb/> feliciter prouisum: cum enim urbe capta Galli Capitolium obsiderent <lb/> solamque potiendi eius spem in fame eorum repositam animaduerterent, <lb/> perquam callido genere consilii <Romani usi> unico perseuerantiae <lb/> inritamento uictores spoliauerunt: panes enim iacere conpluribus e <lb/> locis coeperunt. <lb/> --- Romani usi PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1679'>quo spectaculo obstupefactos infinitamque frumenti abundantiam <lb/> nostris superesse credentes ad pactionem omittendae obsidionis <lb/> conpulerunt. misertus est tunc profecto Iuppiter Romanae uirtutis, <lb/> praesidium ab astutia mutuantis, cum summa alimentorum inopia proici <lb/> praesidia inopiae cerneret. igitur ut uafro, ita periculoso consilio <lb/> salutarem exitum dedit. <lb/> --- summa... inopia 'A'] summam... inopiam Ac. --- <lb/> </div><div n='1680'>[VII.4.4] Idemque Iuppiter postea praestantissimorum ducum nostrorum <lb/> sagacibus consiliis propitius aspirauit: nam cum alterum Italiae latus <lb/> Hannibal laceraret, alterum inuasisset Hasdrubal, ne duorum fratrum <lb/> iunctae copiae intolerabili onere fessas simul res nostras urguerent, <lb/> hinc Claudii Neronis uegetum consilium, illinc Liui Salinatoris <lb/> inclyta prouidentia effecit: <lb/> </div><div n='1681'>Nero enim conpresso a se in Lucanis Hannibale praesentiam suam, <lb/> quoniam ita ratio belli desiderabat, mentitus hosti ad opem collegae <lb/> ferendam per longum iter celeritate mira tetendit. <lb/> </div><div n='1682'>Salinator in Vmbria apud Metaurum flumen proximo die dimicaturus <lb/> summa cum dissimulatione Neronem castris noctu recepit: tribunos enim <lb/> a tribunis, centuriones a centurionibus, equites ab equitibus, pedites <lb/> a peditibus excipi iussit ac sine ulla tumultuatione solo uix unum <lb/> exercitum capiente alterum inseruit. <lb/> </div><div n='1683'>quo euenit ne Hasdrubal cum duobus se consulibus proeliaturum prius <lb/> sciret quam utriusque uirtute prosterneretur. ita illa toto terrarum <lb/> orbe infamis Punica calliditas Romana elusa prudentia Hannibalem <lb/> Neroni, Hasdrubalem Salinatori decipiendum tradidit. <lb/> </div><div n='1684'>[VII.4.5] Memorabilis etiam consilii Q. Metellus. qui, cum pro <lb/> consule bellum in Hispania aduersus Celtiberos gereret urbemque <lb/> <Con>trebiam caput eius gentis uiribus expugnare non posset, intra <lb/> pectus suum multum ac diu consiliis agitatis uiam repperit, qua <lb/> propositum ad exitum perduceret. <lb/> --- Contrebiam dett.] Trebiam 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1685'>itinera magno impetu ingrediebatur, deinde alias atque alias regiones <lb/> petebat: hos obsidebat montes, paulo post ad illos transgrediebatur, <lb/> cum interim tam suis omnibus quam ipsis hostibus ignota erat causa <lb/> inopinatae eius ac subitae fluctuationis. <lb/> </div><div n='1686'>interrogatus quoque a quodam amicissimo sibi quid ita sparsum et <lb/> incertum militiae genus sequeretur, "absiste" inquit "istud quaerere: <lb/> nam si huius consilii mei interiorem tunicam consciam esse sensero, <lb/> continuo eam cremari iubebo". <lb/> </div><div n='1687'>quorsum igitur <e>a dissimulatio erupit aut quem finem habuit? <lb/> postquam uero et exercitum suum ignorantia et totam Celtiberiam errore <lb/> implicauit, cum alio cursum direxisset, subito ad <Con>trebiam <lb/> reflexit eamque <in>opinatam et attonitam oppressit. <lb/> --- uero 'A'] om. dett. <lb/> --- Contrebiam dett.] Trebiam 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1688'>ergo nisi mentem suam dolos scrutari coegisset, ad ultimam ei <lb/> senectutem apud moenia <Con>trebiae armato sedendum foret. <lb/> --- Contrebiae dett.] Trebiae 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1689'>[VII.4.ext.1] Agathocles autem Syracusarum rex audaciter callidus: <lb/> cum enim urbem eius maiore ex parte Karthaginienses occupassent, <lb/> exercitum suum in Africam traiecit, ut metum metu, uim ui discuteret, <lb/> nec sine effectu: <lb/> </div><div n='1690'>nam repentino eius aduentu perculsi Poeni libenter incolumitatem suam <lb/> salute hostium redemerunt pactique sunt ut eodem tempore et Africa <lb/> Siculis et Sicilia Punicis armis liberaretur. <lb/> </div><div n='1691'>age <si> Syracusarum moenia tueri perseuerasset? <Sic>ilia belli <lb/> malis urgueretur, bona pacis fruenda securae Karthagini reliquisset. <lb/> nunc inferendo quae patiebatur, dum alienas potius lacessit opes quam <lb/> suas tuetur, quo aequiore animo regnum deseruit, eo tutius recepit. <lb/> --- age 'A'] at Ac. <lb/> --- si AcGc] om. 'A'. <lb/> --- Sicilia... urgueretur (ip. Halm)] illa... urgueretur 'A', illa... urgerentur Lc (urgeretur Ac). --- <lb/> </div><div n='1692'>[VII.4.ext.2] Quid, Hannibal Cannensem populi Romani aciem nonne <lb/> prius quam ad dimicandum descenderet conpluribus astutiae copulatam <lb/> laqueis ad tam miserabilem perduxit exitum? ante omnia enim prouidit <lb/> ut et solem et puluerem, qui ibi uento multus ex<ci>tari solet, <lb/> aduersum haberet. <lb/> </div><div n='1693'>deinde partem copiarum suarum inter ipsum proelii tempus de industria <lb/> fugere iussit, quam cum a reliquo exercitu abrupta legio Romana <lb/> sequeretur, trucidandam eam ab his, quos <in> insidiis collocauerat, curauit. <lb/> --- abrupta (ip. Gertz)] abruptam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1694'>postremo cccc equites subornauit, qui simulata transitione petierunt <lb/> consulem, a quo iussi more transfugarum depositis armis in ultimam <lb/> pugnae partem secedere destrictis gladiis, quos inter tunicas et <lb/> loricas abdiderant, poplites pugnantium Romanorum ceciderunt. <lb/> </div><div n='1695'>haec fuit Punica fortitudo, dolis et insidiis et fallacia instructa. <lb/> quae nunc certissima circumuentae uirtutis nostrae excusatio est, <lb/> quoniam decepti magis quam uicti sumus. <lb/> </div><div n='1696'>De repulsis. <lb/> </div><div n='1697'>[VII.5.praef.] Campi quoque repraesentata condicio ambitiosam <lb/> ingredientis uiam ad fortius sustinendos parum prosperos comitiorum <lb/> euentus utiliter instruxerit, quia propositis ante oculos <lb/> clarissimorum uirorum repulsis ut non minore cum spe honores, ita <lb/> prudentiore cum animi iudicio petent <lb/> </div><div n='1698'>meminerintque nefas non esse aliquid ab omnibus uni negari, cum saepe <lb/> numero singuli cunctorum uoluntatibus resistere fas esse duxerint, <lb/> scientes etiam patientia quaeri debere quod gratia impetrari <lb/> nequierit. <lb/> </div><div n='1699'>[VII.5.1] Q. Aelius Tubero a Q. Fabio Maximo epulum populo nomine P. <lb/> Africani patrui sui dante rogatus ut triclinium sterneret lectulos <lb/> Punicanos pellibus haedinis strauit et pro argenteis uasis Samia exposuit. <lb/> </div><div n='1700'>cuius rei deformitas sic homines offendit, ut, cum alioqui uir <lb/> egregius habe<re>tur comitiisque praetoriis candidatus in campum L. Paulo <lb/> auo et P. Africano auunculo nixus descendisset, repulsa inde abiret notatus: <lb/> </div><div n='1701'>nam ut priuatim semper continentiam probabant, ita publice maxima <lb/> cura splendoris habita est. quocirca urbs non unius conuiuii numerum, <lb/> sed totam se in illis pelliculis iacuisse credens ruborem epuli <lb/> suffragiis suis uindicauit. <lb/> </div><div n='1702'>[VII.5.2] P. autem Scipio Nasica togatae potentiae clarissimum lumen, <lb/> qui consul Iugurthae bellum indixit, qui matrem Idaeam e Phrygiis <lb/> sedibus ad nostras aras focosque migrantem sanctissimis manibus <lb/> excepit, qui multas et pestiferas seditiones auctoritatis suae robore oppressit, <lb/> </div><div n='1703'>quo principe senatus per aliquot annos gloriatus est, cum aedilitatem <lb/> curulem adulescens peteret manumque cuiusdam rustico opere duratam <lb/> more candidatorum tenacius adprehendisset, ioci gratia interrogauit <lb/> eum num manibus solitus esset ambulare. <lb/> </div><div n='1704'>quod dictum a circumstantibus exceptum ad populum manauit causamque <lb/> repulsae Scipioni attulit: omnes namque rusticae tribus paupertatem <lb/> sibi ab eo exprobratam iudicantes iram suam aduersus contumeliosam <lb/> eius urbanitatem destrinxerunt. <lb/> </div><div n='1705'>igitur ciuitas nostra nobilium iuuenum ingenia ab insolentia reuocando <lb/> magnos et utiles ciues fecit honoribusque non patiendo eos a scurris peti <lb/> debitum auctoritatis pondus adiecit. <lb/> --- scurris (ip. Oliverius)] securis 'A'. --- <lb/> </div><div n='1706'>[VII.5.3] Nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est, sed <lb/> tamen aliquotiens frustra consulatum petiit, idemque, cum iam campum <lb/> repulsis suis fatigasset, bis consul et censor factus amplissimum <lb/> etiam dignitatis gradum obtinuit. <lb/> </div><div n='1707'>cuius uirtutem iniuriae non fregerunt, sed acuerunt, quoniam quidem <lb/> ipsa nota accensam cupiditatem summi honoris ardentiorem ad comitia <lb/> detulit, ut populum, quia nobilitatis splendore et animi bonis <lb/> mouere non potuerat, pertinacia uinceret. <lb/> </div><div n='1708'>[VII.5.4] Q. autem Caecilium Metellum pauci et maesti amici <lb/> consulatus repulsa adflictum tristitia ac rubore plenum domum <lb/> reduxerunt. eundem de Pseudophilippo triumphantem uniuersus senatus <lb/> laetum et alacrem in Capitolium prosecutus est. Achaici etiam belli, <lb/> cui summam manum L. Mummius adiecit, maxima pars ab hoc uiro <lb/> profligata est. <lb/> </div><div n='1709'>eine ergo populus consulatum negare potuit, cui mox duas clarissimas <lb/> prouincias aut daturus erat aut debiturus, Achaiam et Macedoniam? et <lb/> quidem hoc facto meliore eo ciue usus est: intellexit enim quam <lb/> industrie sibi gerendus esset consulatus, quem tanto labore impetrari <lb/> senserat. <lb/> </div><div n='1710'>[VII.5.5] Quid tam excellens, quid tam opulentum quam L. Sulla? <lb/> diuitias, imperia largitus est, leges uetustas abrogauit, nouas tulit. <lb/> hic quoque in eo campo, cuius postea dominus extitit, repulsa <lb/> praeturae suggillatus est, omnia loca petiti honoris, si quis modo <lb/> deorum formam et imaginem futurae eius potentiae populo Romano <lb/> repraesentasset, impetraturus. <lb/> </div><div n='1711'>[VII.5.6] Sed ut comitiorum maximum crimen referam, M. Porcius Cato, <lb/> plus moribus suis praeturae decoris adiecturus quam praetexto eius <lb/> splendoris ipse la<tu>rus, consequi illam a populo aliquando non potuit. <lb/> </div><div n='1712'>proxima dementiae suffragia, quae quidem satis graues poenas erroris <lb/> sui pependerunt, quoniam quem honorem Catoni negauerant Vatinio dare <lb/> coacti sunt. ergo, si uere aestimare uolumus, non Catoni tunc praetura, <lb/> sed praeturae Cato negatus est. <lb/> </div><div n='1713'>De necessitate. <lb/> </div><div n='1714'>[VII.6.praef.] Abominandae quoque necessitatis amarissimae leges et <lb/> truculentissima imperia cum urbem nostram tum etiam exteras gentes <lb/> multa non intellectu tantum, sed etiam auditu grauia perpeti <lb/> coegerunt. <lb/> </div><div n='1715'>[VII.6.1] Nam aliquot aduersis proeliis secundo Punico bello exhausta <lb/> militari iuuentute Romana senatus auctore Ti. Graccho consule censuit <lb/> uti publice serui ad usum propulsandorum hostium [impetum] emerentur, <lb/> --- ad usum propulsandorum PAc] sic, sed adusum AL, aduersum AcG. <lb/> --- hostium impetum 'A'] hostium PAc. --- <lb/> </div><div n='1716'>eaque de re per tribunos pl. apud populum lata rogatione tres creati <lb/> sunt uiri, qui quattuor et uiginti milia seruorum conparauerunt <lb/> adactosque iure iurando strenuam se fortemque operam daturos, quoad <lb/> Poeni essent in Italia, laturos arma in castra miserunt. ex Apulia <lb/> etiam et a Paediculis septuaginta atque cc ad supplementum equitatus <lb/> sunt empti. <lb/> --- laturos arma Ac] datura arma ALc, daturam L, data arma, datis armis dett. <lb/> --- Paediculis P] Fidiculis 'A'. --- <lb/> </div><div n='1717'>quanta uiolentia est casus acerbi! quae ciuitas ad id tempus ingenuae <lb/> quoque originis capite censos habere milites fastidierat, eadem cellis <lb/> seruilibus extracta corpora et a pastoralibus casis collecta mancipia <lb/> uelut praecipuum firmamentum exercitui suo adiecit. <lb/> </div><div n='1718'>cedit ergo interdum generosus spiritus utilitati et fortunae uiribus <lb/> succumbit, ubi, nisi tutiora consilia legeris, speciosa sequenti <lb/> concidendum est. <lb/> </div><div n='1719'>Cannensis autem clades adeo urbem nostram uehementer confudit, ut M. <lb/> Iunio Pera dictatore rem publicam administrante spolia hostium adfixa <lb/> templis deorum numini consecrata instrumento militiae futura <lb/> conuellerentur, ac praetextati pueri arma induerent, addictorum etiam <lb/> et capitali crimine damnatorum sex milia conscriberentur. <lb/> --- Iunio Pera ed.1611-71] Iunio opera A, Iuni(i) opera GPAc, Iunio per Lc. <lb/> --- dictatore (ip. Halm)] dictatoris P, dictatura 'A', dictaturam Lc. --- <lb/> </div><div n='1720'>quae, si per se aspiciantur, aliquid ruboris habeant, si autem <lb/> admotis necessitatis uiribus ponderentur, saeuitiae temporis <lb/> conuenientia praesidia uideantur. <lb/> </div><div n='1721'>Propter eandem cladem senatus Otacilio, qui Siciliam, Cornelio <lb/> Mammulae, qui Sardiniam pro praetoribus obtinebant, querentibus quod <lb/> neque stipendium neque frumentum classibus eorum et exercitibus socii <lb/> praeberent, adfirmantibus etiam ne habere quidem eos unde id praestare <lb/> possent, rescripsit aerarium longinquis inpensis non sufficere: <lb/> proinde quo pacto tantae inopiae succurrendum esset ipsi uiderent. <lb/> </div><div n='1722'>his litteris quid aliud quam imperii sui gubernacula e manibus <lb/> abiecit Siciliamque et Sardiniam, benignissimas urbis nostrae <lb/> nutrices, gradus <et> stabilimenta bellorum, tam multo sudore et <lb/> sanguine in potestatem redactas paucis uerbis, te scilicet Necessitate <lb/> iubente, dimisit. <lb/> --- gradus et dett.] gradus 'A'. <lb/> --- Necessitate 'A'] necessitas Ac. --- <lb/> </div><div n='1723'>[VII.6.2] Eadem Casilinates obsidione Hannibalis clausos <lb/> alimentorumque facultate defectos lora necessariis uinculorum usibus <lb/> subducta eque scutis detractas pelles feruenti resolutas aqua mandere <lb/> uoluisti. quid illis, si acerbitatem casus intueare, miserius, si <lb/> constantiam respicias, fidelius? <lb/> </div><div n='1724'>qui, ne a Romanis desciscerent, tali uti cibi genere sustinuerunt, <lb/> cum pinguissima arua sua fertilissimosque campos moenibus suis <lb/> subiectos intuerentur. <lb/> </div><div n='1725'>itaque Campanae urbis, quae Punicam feritatem deliciis suis cupida fouit, <lb/> in propinquo situm Casilinum, }crux{ moderarum uirtute clarum, perseuerantis <lb/> amicitiae pignore impios oculos uerberauit. <lb/> --- moderarum AL] modo rara Ac, modo rarum G, moderatum dett. --- <lb/> </div><div n='1726'>[VII.6.3] In illa obsidione et fide cum trecenti Praenestini permanerent, <lb/> euenit ut ex his quidam murem captum ducentis potius denariis uendere <lb/> quam ipse [potius] leniendae famis gratia consumere mallet. <lb/> --- Praenestini LcG] Penestrini AL, Penestini Ac. <lb/> --- ipse potius AL] ipse G. --- <lb/> </div><div n='1727'>sed, credo, deorum prouidentia [effectum] et uenditori et emptori quem <lb/> uterque merebatur exitum adtribuit: auaro enim [et] fame consumpto manubiis <lb/> sordium suarum frui non licuit, aequi animi uir ad salutarem inpensam faciendam <lb/> care quidem, uerum necessarie conparato cibo uixit. <lb/> --- prouidentia effectum 'A'] prouidentia Ac. <lb/> --- enim et 'A'] enim dett. --- <lb/> </div><div n='1728'>[VII.6.4] C. autem Mario Cn. Carbone consulibus ciuili bello cum L. <lb/> Sulla dissidentibus, quo tempore non rei publicae uictoria <lb/> quaerebatur, sed praemium uictoriae res erat publica, senatus consulto <lb/> aurea atque argentea templorum ornamenta, ne militibus stipendia <lb/> deessent, conflata sunt: <lb/> </div><div n='1729'>digna enim causa erat, hine an illi crudelitatem suam proscriptione <lb/> ciuium satiarent, ut di immortales spoliarentur! non ergo patrum <lb/> conscriptorum uoluntas, sed taeterrimae necessitatis truculenta manus <lb/> illi consulto stilum suum inpressit. <lb/> </div><div n='1730'>[VII.6.5] Diui Iuli exercitus, id est inuicti ducis inuicta dextera, <lb/> cum armis Mundam clausisset aggerique extruendo materia deficeretur, <lb/> congerie hostilium cadauerum quam desiderauerat altitudinem instruxit <lb/> eamque tragulis et pilis, quia roboreae sudes deerant, magistra nouae <lb/> molitionis necessitate usus uallauit. <lb/> </div><div n='1731'>[VII.6.6] Atque ut diuinam filii mentionem caelesti patris <lb/> recordationi subnectam, cum effusurus se in nostras prouincias <lb/> Parthorum rex Phraates uideretur, uicinaeque imperio eius regiones <lb/> subito indicti tumultus denuntiatione quaterentur, tanta in Bosporano <lb/> tractu commeatus penuria incessit, uti VI milibus denariis singula <lb/> uasa olei frumentique modiis totidem mancipia permutarentur. sed <lb/> amarissimam tempestatem Augusti cura tutelae tunc terrarum uacans <lb/> dispulit. <lb/> </div><div n='1732'>[VII.6.ext.1] Cretensibus nihil tale praesidii adfulsit, qui obsidione <lb/> Metelli ad ultimam penuriam conpulsi sua iumentorumque suorum urina <lb/> sitim torserunt iustius dixerim quam sustentarunt, quia, dum uinci timent, <lb/> id passi sunt, quod eos ne uictor quidem pati coegisset. <lb/> </div><div n='1733'>[VII.6.ext.2] Numantini autem <a> Scipione uallo et aggere <lb/> circumdati, cum omnia, quae famem eorum trahere poterant, <lb/> consumpsissent, ad ultimum humanorum corporum dapibus usi sunt. <lb/> --- a GPAc] om. AL. --- <lb/> </div><div n='1734'>quapropter capta iam urbe conplures inuenti sunt artus et membra <lb/> trucidatorum corporum sinu suo gestantes. nulla est in his necessitatis <lb/> excusatio: nam quibus mori licuit, sic uiuere necesse non fuit. <lb/> </div><div n='1735'>[VII.6.ext.3] Horum trucem pertinaciam in consimili facinore <lb/> Calagurritanorum execrabilis impietas supergressa est. qui, quo <lb/> perseuerantius interempti Sertorii cineribus obsidionem Cn. Pompei <lb/> frustrantes fidem praestarent, quia nullum iam aliud in urbe eorum <lb/> supererat animal, uxores suas natosque ad usum nefariae dapis uerterunt: <lb/> </div><div n='1736'>quoque diutius armata iuuentus uiscera sua uisceribns suis aleret, <lb/> infelices cadauerum reliquias sallire non dubitauit. en quam aliquis <lb/> in acie hortaretur ut pro salute coniugum et liberorum fortiter dimicaret! <lb/> </div><div n='1737'>ex hoc nimirum hoste tanto duci poena magis quam uictoria petenda <lb/> fuit, quia plus uindicatus [libertatis] quam uictus gloriae adferre <lb/> potuit, cum omne serpentum ac ferarum genus conparatione sui titulo <lb/> feritatis superarit: nam quae illis dulcia uitae pignora proprio <lb/> spiritu cariora sunt, ea Calagurritanis prandia atque cenae extiterunt. <lb/> --- libertatis] libertatis 'A'. --- <lb/> </div><div n='1738'>De testamentis quae rescissa sunt. <lb/> </div><div n='1739'>[VII.7.praef.] Vacemus nunc negotio, quod actorum hominis et <lb/> praecipuae curae et ultimi est temporis, consideremusque quae <lb/> testamenta aut rescissa sunt legitime facta aut, cum merito rescindi <lb/> possent, rata manserunt, quaeue ad alios quam qui expectabant honorem <lb/> hereditatis transtulerunt. Atque ita, ut ea ordine quo proposui <lb/> exequar. <lb/> </div><div n='1740'>[VII.7.1] Militantis cuiusdam pater, cum de morte filii falsum e <lb/> castris nuntium accepisset, [qui erat falsus,] aliis heredibus <lb/> scriptis decessit. peractis deinde stipendiis adulescens domum petiit: <lb/> errore patris, inpudentia alienorum [domum] sibi clausam repperit: <lb/> quid enim illis inuerecundius? <lb/> --- qui erat falsus, aliis] aliis Ac, qui era falsus aliis 'A'. <lb/> --- alienorum (ip. Wensky)] amicorum 'A'. <lb/> --- domum 'A'] om. dett. --- <lb/> </div><div n='1741'>florem iuuentae pro re publica absumpserat, maximos labores ac <lb/> plurima pericula tolerauerat, aduerso corpore exceptas ostendebat <lb/> cicatrices, et postulabant ut auitos eius lares otiosa ipsi urbi onera <lb/> possiderent. <lb/> --- postulabant ut (ip. Halm)] postulabat ut 'A', postulabat ut non vel postilabat ne Ac, postulabat ut ne dett. --- <lb/> </div><div n='1742'>itaque depositis armis coactus est in foro togatam ingredi militiam: <lb/> acerbe: cum inprobissimis enim heredibus de paternis bonis apud <lb/> centumuiros contendit: omnibusque non solum consiliis sed etiam <lb/> sententiis superior discessit. <lb/> --- acerbe AcLcG] acerue AL. --- <lb/> </div><div n='1743'>[VII.7.2] Item M. Annei Carseolani splendidissimi equitis Romani <lb/> filius, a Sufenate auunculo suo adoptatus testamentum naturalis <lb/> patris, quo praeteritus erat, apud centumuiros rescidit, cum in eo <lb/> Tullianus Pompei Magni familiaris ipso quidem Pompeio signatore heres <lb/> scriptus esset. itaque illi in iudicio plus cum excellentissimi uiri <lb/> gratia quam cum parentis cineribus negotii fuit. <lb/> --- M. Annei Lc] M. Mannei 'A', Manni PAc. <lb/> --- Sufenate GPAc] Sufanete L. --- <lb/> </div><div n='1744'>ceterum quamuis utraque haec aduersus nitebantur, tamen paterna bona <lb/> optinuit: nam L. quidem Sextilius et P. Popilius, quos M. Anneius <lb/> sanguine sibi coniunctos eadem ex parte qua Tullianum heredes fecerat, <lb/> sacramento cum adulescentulo contendere ausi non sunt, tametsi praecipuis <lb/> eo tempore Magni uiribus ad defendendas tabulas testamenti inuitari poterant, <lb/> </div><div n='1745'>et aliquantum adiuuabat heredes quod M. Anneius in Sufenatis familiam <lb/> ac sacra transierat. sed artissimum inter homines procreationis <lb/> uinculum patris simul uoluntatem et principis auctoritatem superauit. <lb/> </div><div n='1746'>[VII.7.3] C. autem Tettium a patre infantem exheredatum, Petronia <lb/> matre, quam Tettius, quoad uixit, in matrimonio habuerat, natum, diuus <lb/> Augustus in bona paterna ire decreto suo iussit, patris patriae animo <lb/> usus, quoniam Tettius in proprio lare procreato filio summa cum <lb/> iniquitate paternum nomen abrogauerat. <lb/> --- lare (ip. Madvig)] iure AcLG. --- <lb/> </div><div n='1747'>[VII.7.4] Septicia quoque mater Trachalorum Ariminensium irata filiis <lb/> in contumeliam eorum, cum iam parere non posset, Publicio seni admodum <lb/> nupsit, testamento etiam utroque praeterito. <lb/> --- Publicio dett.] Publico LGPAcc, Publio Ac. --- <lb/> </div><div n='1748'>a quibus aditus diuus Augustus et nuptias mulieris et suprema iudicia <lb/> improbauit: nam hereditatem maternam filios habere iussit, dotem, quia <lb/> non creandorum liberorum causa coniugium intercesserat, uirum retinere uetuit. <lb/> </div><div n='1749'>si ipsa Aequitas hac de re cognosceret, potuitne iustius aut grauius <lb/> pronuntiare? spernis quos genuisti, nubis effeta, testamenti ordinem <lb/> uiolento animo confundis neque erubescis ei totum patrimonium <lb/> addicere, cuius pollincto iam corpori marcidam senectutem tuam <lb/> substrauisti. ergo dum sic te geris, ad inferos usque caelesti fulmine <lb/> adflata es. <lb/> --- cognosceret Lc] cognoscere 'A'. <lb/> --- potuitne... pronuntiare 'A'] potuisset ne... pronuntiaret Ac. <lb/> --- grauius dett.] gratius 'A'. <lb/> --- geris G] egeris AL. --- <lb/> </div><div n='1750'>[VII.7.5] Egregia C. quoque Calpurni Pisonis praetoris urbis <lb/> constitutio: cum enim ad eum Terentius ex octo filiis, quos in <lb/> adulescentiam perduxerat, ab uno in adoptionem dato exheredatum se <lb/> querellam detulisset, bonorum adulescentis possessionem ei dedit <lb/> heredesque lege agere passus non est. <lb/> --- praetoris dett.] p.r. L, pr. G, praefecti PAc. --- <lb/> </div><div n='1751'>mouit profecto Pisonem patria maiestas, donum uitae, beneficium <lb/> educationis, sed aliquid etiam flexit circumstantium liberorum <lb/> numerus, qui<a> cum patre septem fratres impie exheredatos uidebat. <lb/> --- mouit G] monuit AL. <lb/> --- quia dett.] qui 'A', quos Ac, quod dett. --- <lb/> </div><div n='1752'>[VII.7.6] Quid, Mamerci Aemili Lepidi consulis quam graue decretum! <lb/> Genucius quidam Matris magnae Gallus a Cn. Oreste praetore urbis <lb/> impetrauerat ut restitui se in bona Naeui Ani iuberet, quorum <lb/> possessionem secundum tabulas testamenti ab ipso acceperat. <lb/> --- Naeui Ani Ac] Naeviani 'A'. --- <lb/> </div><div n='1753'>appellatus Mamercus a Surdino, cuius libertus Genucium heredem <lb/> fecerat, praetoriam iurisdictionem abrogauit, quod diceret Genucium <lb/> amputatis sui ipsius sponte genitalibus corporis partibus neque <lb/> uirorum neque mulierum numero haberi debere. <lb/> </div><div n='1754'>conueniens Mamerco, conueniens principi senatus decretum, quo <lb/> prouisum est ne obscena Genucii praesentia inquinataque uoce <lb/> tribunalia magistratuum sub specie petiti iuris polluerentur. <lb/> </div><div n='1755'>[VII.7.7] Multo Q. Metellus praetorem urbanum seueriorem egit quam <lb/> Orestes gesserat. qui Vecillo lenoni, bonorum Vibieni possessionem <lb/> secundum tabulas testamenti <petenti>, non dedit, quia uir nobilissimus <lb/> et grauissimus fori ac lupanaris separandam condicionem existimauit, <lb/> --- Vecillo PAc] Vecilio 'A', Vetilio Ac. <lb/> --- Vibieni PAc] Viuieni 'A', =iuuenis= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- petenti PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1756'>nec aut factum illius conprobare uoluit, qui fortunas suas in <lb/> stabulum contaminatum proiecerat, aut huic tamquam integro ciui iura <lb/> reddere, qui se ab omni honesto uitae genere abruperat. <lb/> </div><div n='1757'>Quae rata manserunt cum causas haberent cur rescindi possent. <lb/> </div><div n='1758'>[VII.8.praef.] His rescissorum testamentorum exemplis contenti <lb/> attingamus ea, quae rata manserunt, cum causas haberent, propter quas <lb/> rescindi possent. <lb/> </div><div n='1759'>[VII.8.1] Quam certae, quam etiam notae insaniae Tuditanus! utpote <lb/> qui populo nummos sparserit togamque uelut tragicam uestem in foro <lb/> trahens maximo cum hominum risu conspectus fuerit ac multa his <lb/> consentanea fecerit. <lb/> </div><div n='1760'>testamento }crux{ filium instituit heredem, quod Ti. Longus sanguine <lb/> ei proximus hastae iudicio subuertere frustra conatus est: magis enim <lb/> centumuiri quid scriptum esset in tabulis quam quis eas scripsisset <lb/> considerandum existimauerunt. <lb/> --- filium 'A'] filiam P, Ofilium ed.1547-1606, Fuluium ed.1651-1715, Fuluiam (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='1761'>[VII.8.2] Vita Tuditani demens, Aebutiae autem, quae L. Meneni <lb/> Agrippae uxor fuerat, tabulae testamenti plenae furoris: nam cum <lb/> haberet duas simillimae probitatis filias }crux{ Pletoniam et <lb/> Afroniam, animi sui potius inclinatione prouecta quam ullis alterius <lb/> iniuriis aut officiis conmota, Pletoniam tantum modo heredem instituit: <lb/> filiis etiam Afroniae ex admodum amplo patrimonio xx nummum legauit. <lb/> --- demens, Aebutiae Lc] demense Butiae A, demens Ebutiae Ac, demensae Butiae L, dementiae Butiae G. <lb/> --- filiis Gc] filios 'A'. <lb/> --- etiam 'A'] autem dett. --- <lb/> </div><div n='1762'>Afronia tamen cum sorore sacramento contendere noluit testamentumque <lb/> matris patientia honorare quam iudicio conuellere satius esse duxit, <lb/> eo se ipsa indigniorem iniuria ostendens quo eam aequiore animo <lb/> sustinebat. <lb/> --- honorare AcLcG] honerare A, onerare L. <lb/> --- ipsa dett.] ipso 'A'. --- <lb/> </div><div n='1763'>[VII.8.3] Minus mirandum errorem muliebrem Q. Metellus fecit: is <lb/> namque plurimis et celeberrimis eiusdem nominis uiris in urbe nostra <lb/> uigentibus, Claudiorum etiam familia, quam artissimo sanguinis uinculo <lb/> contingebat, florente, Carrinatem solum heredem reliquit, nec hac re <lb/> testamentum eius quisquam adtemptauit. <lb/> --- Carrinatem P] Currinatem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1764'>[VII.8.4] Item Pompeius Reginus uir transalpinae regionis, cum <lb/> testamento fratris praeteritus esset et ad coarguendam iniquitatem <lb/> eius binas tabulas testamentorum suorum in comitio incisas habita <lb/> utriusque ordinis maxima frequentia recitasset, in quibus magna ex parte <lb/> heres frater erat scriptus, praelegabaturque ei centies et quinquagies sestertium, <lb/> </div><div n='1765'>multum ac diu inter adsentientes indignationi suae amicos questus, <lb/> quod ad hastae iudicium adtinuit, cineres fratris quietos esse passus est. <lb/> </div><div n='1766'>et erant ab eo instituti heredes neque sanguine Regino pares neque <lb/> proximi, sed alieni et humiles, ut non solum flagitiosum silentium, <lb/> sed etiam praelatio contumeliosa uideri posset. <lb/> --- Regino (ip. Kempf)] Rhegino dett., Pagino 'A', pagano Gc, patrio dett. --- <lb/> </div><div n='1767'>[VII.8.5] Aeque felicis inpunitatis, sed nescio an taetrioris haec <lb/> delicti testamenta. <lb/> </div><div n='1768'>Quae aduersus opinionem hominum heredes habuerunt. <lb/> </div><div n='1769'>Q. Caecilius, L. Luculli promptissimo studio maximaque liberalitate <lb/> et honestum dignitatis gradum et amplissimum patrimonium consecutus, <lb/> cum prae se semper tulisset unum illum sibi esse heredem, moriens <lb/> etiam anulos ei suos tradidisset, Pomponium Atticum testamento <lb/> adoptauit omniumque bonorum <heredem> reliquit. <lb/> --- prae... tulisset... heredem 'A'] eum palam suum dictitaret heredem P, palam dixisset Ac. --- <lb/> </div><div n='1770'>sed fallacis et insidiosi cadauer populus Romanus ceruicibus reste <lb/> circumdatum per uias traxit. itaque nefarius homo filium quidem et <lb/> heredem habuit quem uoluit, funus autem et exequias quales meruit. <lb/> --- reste dett.] recte 'A', rete Gc, reti P. <lb/> --- uias P] uiam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1771'>[VII.8.6] Neque aliis dignus fuit T. Marius Vrbinas, qui ab infimo <lb/> militiae loco beneficiis diui Augusti imperatoris ad summos castrensis <lb/> honores perductus eorumque uberrimis quaestibus locuples factus, non <lb/> solum ceteris uitae temporibus ei se fortunas suas relinquere, a quo <lb/> acceperat, praedicauit, sed etiam pridie quam expiraret idem istud <lb/> ipsi Augusto dixit, cum interim ne nomen quidem eius tabulis <lb/> testamenti adiecit. <lb/> --- Vrbinas ed.1567-92] Vrinas 'A', Virinas PAc. <lb/> --- quaestibus Ac] quaestionibus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1772'>[VII.8.7] L. autem Valerius, cui cognomen Heptachordo fuit, togatum <lb/> hostem Cornelium Balbum expertus, utpote ope<ra> eius et consilio <lb/> conpluribus priuatis litibus uexatus ad ultimumque subiecto accusatore <lb/> capitali crimine accusatus, praeteritis aduocatis et patronis suis <lb/> solum heredem reliquit. <lb/> --- Balbum LPAc] bellum AGc, bello G. --- <lb/> </div><div n='1773'>nimirum consternatio quae<dam> animum eius transuersum egit: amauit <lb/> enim sordes suas et dilexit pericula et damnationem uotis expetiuit, <lb/> auctorem harum rerum beniuolentia, propulsatores odio insecutus. <lb/> --- quaedam (ip. Madvig)] quae 'A'. <lb/> --- propulsatores ed.1567-92] propulsatorem AcG, propulsatorum AL. --- <lb/> </div><div n='1774'>[VII.8.8] T. Barrus Lentulo Spintheri, cuius amantissimum animum <lb/> liberalissimamque amicitiam senserat, decedens anulos suos perinde <lb/> atque unico heredi tradidit, quem nulla ex parte heredem relinquebat. <lb/> quantum illo momento temporis conscientia, si modo uires, quas habere <lb/> creditur, possidet, a taeterrimo homine supplicium exegit! <lb/> --- Barrus PAc] Barrulus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1775'>inter ipsam enim fallacis et ingratae culpae cogitationem spiritum <lb/> posuit, quasi tortore aliquo mentem eius intus cruciante, quod <lb/> animaduertebat e uita ad mortem transitum suum et superis dis inuisum <lb/> esse et inferis detestabilem futurum. <lb/> </div><div n='1776'>[VII.8.9] M. uero Popilius senatori ordinis Oppium Gallum ab ineunte <lb/> aetate familiarissimum sibi moriens pro uetusto iure amicitiae et uultu <lb/> benigno respexit et uerbis magnum prae se amorem ferentibus prosecutus est, <lb/> </div><div n='1777'>unum etiam de multis, qui adsidebant, ultimo conplexu et osculo <lb/> dignum iudicauit <in>superque anulos quoque suos ei tradidit, <lb/> uidelicet ne quid ex ea hereditate, quam non erat aditurus, amitteret. <lb/> --- insuperque ed.1502-34] super quae G, superque ALc, suque L. --- <lb/> </div><div n='1778'>quos Oppius, uir diligens, sed morientis amici plenum contumeliae <lb/> ludibrium, in locellum repositos et a praesentibus adsignatos <lb/> diligentissime heredibus illius exheres ipse reddidit. quid hoc ioco <lb/> inhonestius aut quid intempestiuius? <lb/> --- quos Oppius (ip. Halm)] quo socius AL, quos ocius Ac, quod socius G. <lb/> --- ioco ed.1547-1606] loco 'A'. --- <lb/> </div><div n='1779'>senator populi Romani curia egressus, homo uitae fructibus continuo <lb/> cariturus sanctissima iura familiaritatis morte pressis oculis et <lb/> spiritu supremos anhelitus reddente scurrili lusu suggillanda sibi <lb/> desumpsit. <lb/> </div><div n='1780'>Infames rei quibus de causis absoluti aut damnati sint. <lb/> De priuatis iudiciis insignibus. <lb/> Quae mulieres apud magistratus pro se aut aliis causas egerunt. <lb/> De quaestionibus. <lb/> De testibus. <lb/> Qui quae in aliis uindicarant ipsi commiserunt. <lb/> De studio et industria. <lb/> De otio. <lb/> Quanta uis sit eloquentiae. <lb/> Quantum momentum sit in pronuntiatione et apto motu corporis. <lb/> Quam magni effectus artium sint. <lb/> Quaedam nulla arte effici posse. <lb/> Suae quemque artis optimum et auctorem esse et disputatorem. <lb/> De senectute. <lb/> De cupiditate gloriae. <lb/> Quae cuique magnifica contigerunt. <lb/> </div><div n='1781'>Infames rei quibus de causis absoluti aut damnati sint. <lb/> </div><div n='1782'>[VIII.1.praef.] Nunc, quo aequiore animo ancipites iudiciorum motus <lb/> tolerentur, recordemur inuidia laborantes quibus de causis aut <lb/> absoluti sint aut damnati. <lb/> </div><div n='1783'>[VIII.1.absol.1] M. Horatius interfectae sororis crimine a Tullo rege <lb/> damnatus ad populum prouocato iudicio absolutus est. quorum alterum <lb/> atrocitas necis mouit, alterum causa flexit, quia inmaturum uirginis <lb/> amorem seuere magis quam impie punitum existimabat. itaque forti <lb/> punitione liberata fratris dextera tantum consanguineo quantum hostili <lb/> cruore gloriae haurire potuit. <lb/> --- Tullo PAc] Tullio 'A'. --- <lb/> </div><div n='1784'>[VIII.1.absol.2] Acrem se tunc pudicitiae custodem populus Romanus, <lb/> postea plus iusto placidum iudicem praestitit. cum a Libone tribuno <lb/> pl. Ser. Galba pro rostris uehementer increparetur, quod Lusitanorum <lb/> magnam manum interposita fide praetor in Hispania interemisset, <lb/> actionique tribuniciae M. Cato ultimae senectutis oratione sua, quam <lb/> in Origines retulit, suscriberet, reus pro se iam nihil recusans paruulos liberos <lb/> suos et Galli sanguine sibi coniunctum filium flens conmendare coepit <lb/> --- Origines dett.] Origine 'A'. --- <lb/> </div><div n='1785'>eoque facto mitigata contione qui omnium consensu periturus erat <lb/> paene nullum triste suffragium habuit. misericordia ergo illam <lb/> quaestionem, non aequitas rexit, quoniam quae innocentiae tribui <lb/> nequierat absolutio, respectui puerorum data est. <lb/> </div><div n='1786'>[VIII.1.absol.3] Consentaneum quod sequitur. A. Gabinius in maximo <lb/> infamiae suae ardore suffragiis populi <C.> Memmio accusatore <lb/> subiectus abruptae esse spei uidebatur, quoniam et accusatio partes <lb/> suas plene exhibebat et defensionis praesidia inualida fide nitebantur <lb/> et qui iudicabant ira perciti poenam hominis cupide expetebant. <lb/> </div><div n='1787'>igitur uiator et carcer ante oculos obuersabantur, cum interim omnia <lb/> ista propitiae fortunae interuentu dispulsa sunt: filius namque <lb/> Gabinii Sisenna consternationis inpulsu ad pedes se Memmii supplex <lb/> prostrauit, inde aliquod fomentum procellae petens, unde totus impetus <lb/> tempestatis eruperat. quem truci uultu a se uictor insolens repulsum <lb/> excusso e manu anulo humi iacere aliquamdiu passus est. <lb/> </div><div n='1788'>quod spectaculum fecit ut Laelius tribunus pl. adprobantibus cunctis <lb/> Gabinium dimitti iuberet ac documentum daretur neque secundarum rerum <lb/> prouentu insolenter abuti neque aduersis <prae>propere debilitari <lb/> oportere: idque proximo exemplo aeque patet. <lb/> --- praepropere (ip. Halm)] propere Ac, propriae L, proprie G. --- <lb/> </div><div n='1789'>[VIII.1.absol.4] App. Claudius, nescio religionis maior an patriae <lb/> iniuria, si quidem illius uetustissimum morem neglexit, huius <lb/> pulcherrimam classem amisit, infesto populo obiectus, cum effugere <lb/> debitam poenam nullo modo posse crederetur, subito coorti imbris <lb/> beneficio tutus fuit a damnatione: <lb/> </div><div n='1790'>discussa enim quaestione aliam uelut dis interpellantibus de integro <lb/> instaurari non placuit. ita cui maritima tempestas causae dictionem <lb/> contraxerat, caelestis salutem attulit. <lb/> </div><div n='1791'>[VIII.1.absol.5] Eodem auxilii genere Tucciae uirginis Vestalis incesti <lb/> criminis reae castitas infamiae nube obscurata emersit. quae conscientia <lb/> certa sinceritatis suae spem salutis ancipiti argumento ausa petere est: <lb/> --- certa ed.1651-1715] certae 'A'. --- <lb/> </div><div n='1792'>arrepto enim cribro "Vesta" inquit, "si sacris tuis castas semper <lb/> admoui manus, effice ut hoc hauriam e Tiberi aquam et in aedem tuam <lb/> perferam." audaciter et temere iactis uotis sacerdotis rerum ipsa <lb/> natura cessit. <lb/> </div><div n='1793'>[VIII.1.absol.6] Item L. Piso a L. Claudio Pulchro accusatus, quod <lb/> graues et intolerabiles iniurias sociis intulisset, haud dubiae ruinae <lb/> metum fortuito auxilio uitauit: namque per id ipsum tempus, quo <lb/> tristes de eo sententiae ferebantur, repentina uis nimbi incidit, <lb/> cumque prostratus humi pedes iudicum oscularetur, os suum caeno <lb/> repleuit. <lb/> </div><div n='1794'>quod conspectum totam quaestionem a seueritate ad clementiam et <lb/> mansuetudinem transtulit, quia satis iam graues eum poenas sociis <lb/> dedisse arbitrati sunt huc deductum necessitatis, ut abicere se tam <lb/> suppliciter et attollere tam deformiter cogeretur. <lb/> </div><div n='1795'>[VIII.1.absol.7] Subnectam duos accusatorum suorum culpa absolutos. Q. <lb/> Flauius a C. Valerio aedile apud populum reus actus, cum xiiii tribuum <lb/> suffragiis damnatus esset, proclamauit se innocentem opprimi. cui <lb/> Valerius aeque clara uoce respondit nihil sua interesse nocensne an <lb/> innoxius periret, dummodo periret. <lb/> --- nocensne an innoxius 'A'] nocensne an innocens PAc. --- <lb/> </div><div n='1796'>qua uiolentia dicti reliquas tribus aduersario donauit. abiecerat <lb/> inimicum, eundem, dum pro certo pessum datum credit, erexit <lb/> uictoriamque in ipsa uictoria perdidit. <lb/> --- credit dett.] credidit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1797'>[VIII.1.absol.8] C. etiam Cosconium Seruilia lege reum, propter plurima <lb/> et euidentissima facinora sine ulla dubitatione nocentem, Valeri <lb/> Valentini accusatoris eius recitatum in iudicio carmen, quo puerum praetextatum <lb/> et ingenuam uirginem a se corruptam poetico ioco significauerat, erexit, <lb/> --- erexit Ac] correxit 'A', protexit ed.1726. --- <lb/> </div><div n='1798'>si quidem iudices inicum rati sunt eum uictorem dimittere, qui palmam <lb/> non ex alio ferre, sed de se dare merebatur. magis uero Valerius in <lb/> Cosconii absolutione damnatus quam Cosconius in sua causa liberatus <lb/> est. <lb/> </div><div n='1799'>[VIII.1.absol.9] Attingam eos quoque, quorum salus propriis obruta <lb/> criminibus proximorum claritati donata est. A. Atilium Calatinum <lb/> Soranorum oppidi proditione reum admodum infamem imminentis <lb/> damnationis periculo pauca uerba Q. Maximi soceri subtraxerunt, quibus adfirmauit, <lb/> si in eo crimine sontem illum ipse conperisset, dirempturum se fuisse adfinitatem: <lb/> --- dirempturum LcGPc] direpturum AL, di rem tuum P. --- <lb/> </div><div n='1800'>continuo enim populus paene iam exploratam sententiam suam unius <lb/> iudicio concessit, indignum ratus eius testimonio non credere, cui <lb/> difficillimis rei publicae temporibus bene se exercitus credidisse <lb/> meminerat. <lb/> </div><div n='1801'>[VIII.1.absol.10] M. quoque Aemilius Scaurus repetundarum reus adeo <lb/> perditam et conploratam defensionem in iudicium attulit, ut, cum <lb/> accusator diceret lege sibi centum atque xx hominibus denuntiare <lb/> testimonium licere seque non recusare quominus absolueretur, si <lb/> totidem nominasset, quibus in prouincia nihil abstulisset, tam bona <lb/> condicione uti non potuerit. tamen propter uetustissimam nobilitatem <lb/> et recentem memoriam patris absolutus est. <lb/> </div><div n='1802'>[VIII.1.absol.11] Sed quem ad modum splendor amplissimorum uirorum in <lb/> protegendis reis plurimum ualuit, ita <in> opprimendis non sane multum <lb/> potuit: quin etiam euidenter noxiis, dum eos acrius inpugnat, profuit. <lb/> </div><div n='1803'>P. Scipio Aemilianus Cottam apud populum accusauit. cuius causa, <lb/> quamquam grauissimis criminibus erat confossa, septies ampliata et ad <lb/> ultimum octauo iudicio absoluta est, quia homines uerebantur ne <lb/> praecipuae accusatoris amplitudini damnatio eius donata existimaretur. <lb/> --- ampliata LG] dilata PAc. --- <lb/> </div><div n='1804'>quos haec secum locutos crediderim: "nolumus caput alterius petentem <lb/> in iudicium triumphos et tropaea spoliaque et deuictarum nauium rostra <lb/> deferre: terribilis sit his aduersus hostem, ciuis uero salutem tanto <lb/> fragore gloriae subnixus ne insequatur". <lb/> </div><div n='1805'>[VIII.1.absol.12] Tam uehementes iudices aduersus excellentissimum <lb/> accusatorem quam mites in longe inferioris fortunae reo. Calidius <lb/> Bononiensis in cubiculo mariti noctu deprehensus, cum ob id causam <lb/> adulterii diceret, inter maximos et grauissimos infamiae fluctus emersit, <lb/> tamquam fragmentum naufragii leue admodum genus defensionis amplexus: <lb/> --- naufragii AL] nauigii G. --- <lb/> </div><div n='1806'>adfirmauit enim se ob amorem pueri serui eo esse perductum. suspectus <lb/> erat locus, suspectum tempus, suspecta matris familiae persona, <lb/> suspecta etiam adulescentia ipsius, sed crimen libidinis confessio <lb/> intemperantiae liberauit. <lb/> </div><div n='1807'>[VIII.1.absol.13] Remissioris hoc, illud aliquanto grauioris materiae <lb/> exemplum. cum parricidii causam fratres Caelii dicerent splendido <lb/> Tarracinae loco nati, quorum pater T. Caelius in cubiculo quiescens, <lb/> filiis altero cubantibus lecto erat interemptus, neque aut seruus <lb/> quisquam aut liber inueniretur, ad quem suspicio caedis pertineret, <lb/> hoc uno nomine absoluti sunt, quia iudicibus planum factum est illos <lb/> aperto ostio inuentos esse dormientes. <lb/> </div><div n='1808'>somnus innoxiae securitatis certissimus index miseris opem tulit: <lb/> iudicatum est enim rerum naturam non recipere ut occiso patre supra <lb/> uulnera et cruorem eius quietem capere potuerint. <lb/> </div><div n='1809'>[VIII.1.damn.1] Percurremus nunc eos, quibus in causae dictione magis <lb/> quae extra quaestionem erant nocuerunt quam sua innocentia opem tulit. <lb/> L. Scipio post speciosissimum triumphum de rege Antiocho ductum, <lb/> perinde ac pecuniam ab eo accepisset, damnatus est. <lb/> </div><div n='1810'>non, puto, quod pretio corruptus fuerat, ut illum totius Asiae dominum et iam <lb/> Europae uictrices manus inicientem ultra Taurum montem summoueret. <lb/> </div><div n='1811'>sed <et> alioqui uir sincerissimae uitae et ab hac suspicione procul <lb/> remotus, inuidiae, quae tunc in duorum fratrum inclytis cognominibus <lb/> habitabat, resistere non potuit. <lb/> --- sed et (ip. Madvig)] sed 'A'. --- <lb/> </div><div n='1812'>[VIII.1.damn.2] Ac Scipioni quidem maximus fortunae fulgor, C. autem <lb/> Deciano spectatae integritatis uiro uox sua exitium attulit: nam cum <lb/> P. Furium inquinatissimae uitae pro rostris accusaret, quia quadam in <lb/> parte actionis de morte L. Saturnini queri ausus fue rat, nec reum <lb/> damnauit et insuper ei poenas addictas pependit. <lb/> </div><div n='1813'>[VIII.1.damn.3] Sex. quoque Titium similis casus prostrauit. erat <lb/> innocens, erat agraria lege lata gratiosus apud populum: tamen, quod <lb/> Saturnini imaginem domi habuerat, suffragiis eum tota contio <lb/> oppressit. <lb/> </div><div n='1814'>[VIII.1.damn.4] Adiciatur his Claudia, quam insontem crimine, quo <lb/> accusabatur, uotum impium subuertit, quia, cum a ludis domum rediens <lb/> turba elideretur, optauerat ut frater suus, maritimarum uirium <lb/> nostrarum praecipua iactura, reuiuesceret saepiusque consul factus <lb/> infelici ductu nimis magnam urbis frequentiam minueret. <lb/> </div><div n='1815'>[VIII.1.damn.5] Possumus et ad illos breui deuerticulo transgredi, <lb/> quos leues ob causas damnationis incursus abripuit. M. Muluius, Cn. <lb/> Lollius, L. Sextilius triumuiri, quod ad incendium in sacra uia ortum <lb/> extinguendum tardius uenerant, a tribunis pl. die dicta apud populum <lb/> damnati sunt. <lb/> </div><div n='1816'>[VIII.1.damn.6] Item P. Villius triumuir nocturnus a P. Aquilio <lb/> tribuno pl. accusatus populi iudicio concidit, quia uigilias <lb/> neglegentius circumierat. <lb/> --- Villius dett.] Billius 'A', Auilius PAc. --- <lb/> </div><div n='1817'>[VIII.1.damn.7] Admodum seuerae notae et illud populi iudicium, cum <lb/> M. Aemilium Porcinam a L. Cassio accusatum crimine nimis sublime <lb/> extructae uillae in Alsiensi agro graui multa affecit. <lb/> </div><div n='1818'>[VIII.1.damn.8] Non subprimenda illius quoque damnatio, qui pueruli <lb/> sui nimio amore correptus, rogatus ab eo ruri ut omasum in cenam fieri <lb/> iuberet, cum bubulae carnis in propinquo emendae nulla facultas esset, <lb/> domito boue occiso desiderium eius expleuit eoque nomine publica <lb/> quaestione adflictus est, innocens, nisi tam prisco saeculo natus esset. <lb/> --- pueruli 'A'] pueri P. <lb/> --- correptus P] corruptus 'A'. --- <lb/> </div><div n='1819'>[VIII.1.amb.1] Atque ut eos quoque referamus, qui in discrimen <lb/> capitis adducti neque damnati neque absoluti sunt, apud M. Popilium Laenatem <lb/> praetorem quaedam, quod matrem fuste percussam interemerat, causam dixit. <lb/> </div><div n='1820'>de qua neutram in partem latae sententiae sunt, quia abunde constabat <lb/> eandem ueneno necatorum liberorum dolore commotam, quos auia filiae <lb/> infensa sustulerat, parricidium ultam esse parricidio. quorum alterum <lb/> ultione, alterum absolutione non dignum iudicatum est. <lb/> </div><div n='1821'>[VIII.1.amb.2] Eadem haesitatione Publi quoque Dolabellae <lb/> proconsulari imperio Asiam obtinentis animus fluctuatus est. mater <lb/> familiae Zmyrnaea uirum et filium interemit, cum ab his optimae <lb/> indolis iuuenem, quem ex priore uiro enixa fuerat, occisum conperisset. <lb/> </div><div n='1822'>quam rem Dollabella ad se delatam Athenas ad Arei pagi cognitionem <lb/> relegauit, quia ipse neque liberare duabus caedibus contaminatam neque <lb/> punire tam iusto dolore inpulsam sustinebat. consideranter et mansuete <lb/> populi Romani magistratus, sed Areopagitae quoque non minus sapienter, <lb/> </div><div n='1823'>qui inspecta causa et accusatorem et ream post centum annos ad se <lb/> reuerti iusserunt, eodem affectu moti, quo Dolabella. sed ille <lb/> transferendo quaestionem, hi differendo damnandi atque absoluendi <lb/> inexplicabilem cunctationem uitabant. <lb/> --- uitabant ed.1575-1655] mutabant 'A', nutabant Ac. --- <lb/> </div><div n='1824'>De priuatis iudiciis insignibus. <lb/> </div><div n='1825'>[VIII.2.praef.] Publicis iudiciis adiciam priuata, quorum magis <lb/> aequitas quaestionum delectare quam immoderata turba offendere <lb/> lectorem poterit. <lb/> </div><div n='1826'>[VIII.2.1] Claudius Centumalus ab auguribus iussus altitudinem domus <lb/> suae, quam in Caelio monte habebat, summittere, quia his ex arce <lb/> augurium capientibus officiebat, uendidit eam Calpurnio Lanario nec <lb/> indicauit quod imperatum <a> collegio augurumerat. a quibus Calpurnius <lb/> demoliri domum coactus M. Porcium Catonem inclyti Catonis patrem <lb/> arbitrum }crux{ cum Claudio adduxit formulam, quidquid sibi dare <lb/> facere oporteret ex fide bona. <lb/> </div><div n='1827'>Cato, ut est edoctus de industria Claudium praedictum sacerdotum <lb/> suppressisse, continuo illum Calpurnio damnauit, summa quidem cum <lb/> aequitate, quia bonae fidei uenditorem nec conmodorum spem augere nec <lb/> incommodorum cognitionem obscurare oportet. <lb/> </div><div n='1828'>[VIII.2.2] Notum suis temporibus iudicium commemoraui, sed ne quod <lb/> relatu<ru>s quidem sum obliteratum silentio. C. Visellius Varro graui <lb/> morbo correptus trecenta milia nummum ab Otacilia Laterensis, cum qua <lb/> commercium libidinis habuerat, expensa ferri sibi passus est eo <lb/> consilio, ut, si decessisset, ab heredibus eam summam peteret, quam <lb/> legati genus esse uoluit, libidinosam liberalitatem debiti nomine colorando. <lb/> </div><div n='1829'>euasit deinde ex illa tempestate aduersus uota Otaciliae. quae <lb/> offensa, quod spem praedae suae morte non maturasset, ex amica <lb/> obsequenti subito destrictam feneratricem agere coepit, nummos <lb/> petendo, quos ut fronte inuerecunda, ita inani stipulatione captauerat. <lb/> </div><div n='1830'>de qua re C. Aquilius uir magnae auctoritatis et scientia iuris <lb/> ciuilis excellens iudex adductus adhibitis in consilium principibus <lb/> ciuitatis prudentia et religione sua mulierem reppulit. <lb/> </div><div n='1831'>quod si eadem formula Varro et damnari et <ab> aduersaria absolui <lb/> potuisset, eius quoque non dubito quin turpem et inconcessum errorem <lb/> libenter castigaturus fuerit: nunc priuatae actionis calumniam ipse <lb/> conpescuit, adulterii crimen publicae quaestioni uindicandum reliquit. <lb/> --- Varro... absolui (ip. Foertsch)] Varro etsi damnari et aduersariae absolui G, sic sed et pro etsi A, aduersarie L, et Varro damnari et aduersaria absolui Ac. --- <lb/> </div><div n='1832'>[VIII.2.3] Multo animosius et ut militari spiritu dignum erat se in <lb/> consimili genere iudicii C. Marius gessit: nam cum C. Titinius <lb/> Minturnensis Fanniam uxorem, quam inpudicam de industria duxerat, eo <lb/> crimine repudiatam dote spoliare conaretur, sumptus inter eos iudex in <lb/> conspectu habita quaestione seductum Titinium monuit ut incepto <lb/> desisteret ac mulieri dotem redderet. <lb/> </div><div n='1833'>quod cum saepius frustra fecisset, coactus ab eo sententiam <lb/> pronuntiare mulierem inpudicitiae sestertio nummo, Titinium summa <lb/> totius dotis damnauit, praefatus idcirco se hunc iudicandi modum <lb/> secutum, cum liqueret sibi Titinium patrimonio Fanniae insidias <lb/> struentem inpudicae coniugium expetisse. <lb/> </div><div n='1834'>Fannia autem haec est, quae postea Marium hostem a senatu iudicatum <lb/> caenoque paludis, qua extractus erat, oblitum et iam in domum suam <lb/> custodiendum Minturnis deductum ope quantacumque potuit adiuuit, <lb/> memor, quod inpudica iudicata esset, suis moribus, quod dotem <lb/> seruasset, illius religioni acceptum ferri debere. <lb/> </div><div n='1835'>[VIII.2.4] Multus sermo eo etiam iudicio manauit, in quo quidam furti <lb/> damnatus est, qui equo, cuius usus illi Ariciam conmodatus fuerat, <lb/> ulteriore eius municipii cliuo uectus esset. quid aliud hoc loci quam <lb/> uerecundiam illius saeculi laudemus, in quo tam minuti a pudore <lb/> excessus puniebantur? <lb/> </div><div n='1836'>Quae mulieres apud magistratus pro se aut pro aliis causas egerunt. <lb/> </div><div n='1837'>[VIII.3.praef.] Ne de his quidem feminis tacendum est, quas condicio <lb/> naturae et uerecundia stolae ut in foro et iudiciis tacerent cohibere <lb/> non ualuit. <lb/> </div><div n='1838'>[VIII.3.1] Amesia Sentinas rea causam suam L. Titio praetore iudicium <lb/> cogente maximo populi concursu egit modosque omnes ac numeros <lb/> defensionis non solum diligenter, sed etiam fortiter executa, et prima <lb/> actione et paene cunctis sententiis liberata est. quam, quia sub <lb/> specie feminae uirilem animum gerebat, Androgynen appellabant. <lb/> --- Amesia A] Amaesia LG, Maesta P, Mesta Ac. <lb/> --- Sentinas P] sententia 'A', Sententinas Ac. <lb/> --- modosque (ip. Halm)] motusque G, partesque Ac, mortuusque L. <lb/> --- Androgynen (-m) AL] Androgenem Gc. --- <lb/> </div><div n='1839'>[VIII.3.2] C. Afrania uero Licinii Bucconis senatoris uxor prompta ad <lb/> lites contrahendas pro se semper apud praetorem uerba fecit, non quod <lb/> aduocatis deficiebatur, sed quod inpudentia abundabat. <lb/> --- Bucconis P] Buccionis 'A', Buceionis Lc. --- <lb/> </div><div n='1840'>itaque inusitatis foro latratibus adsidue tribunalia exercendo <lb/> muliebris calumniae notissimum exemplum euasit, adeo ut pro crimine <lb/> inprobis feminarum moribus C. Afraniae nomen obiciatur. <lb/> </div><div n='1841'>prorogauit autem spiritum suum ad C. Caesarem iterum <P.> Seruilium <lb/> consules: tale enim monstrum magis quo tempore extinctum quam quo sit <lb/> ortum memoriae tradendum est. <lb/> --- P. ed.1567-92] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1842'>[VIII.3.3] Hortensia uero Q. Hortensi filia, cum ordo matronarum <lb/> graui tributo a triumuiris esset oneratus <nec> quisquam uirorum <lb/> patrocinium eis accommodare auderet, causam feminarum apud triumuiros <lb/> et constanter et feliciter egit: repraesentata enim patris facundia <lb/> impetrauit ut maior pars imperatae pecuniae his remitteretur. <lb/> --- nec AcLcG] om. AL. --- <lb/> </div><div n='1843'>reuixit tum muliebri stirpe Q. Hortensius uerbisque filiae aspirauit, <lb/> cuius si uirilis sexus posteri uim sequi uoluissent, Hortensianae <lb/> eloquentiae tanta hereditas una feminae actione abscissa non esset. <lb/> </div><div n='1844'>De quaestionibus. <lb/> </div><div n='1845'>[VIII.4.praef.] Atque ut omnes iudiciorum numeros exequamur, <lb/> quaestiones, quibus aut creditum non est aut temere habita fides est, <lb/> referamus. <lb/> </div><div n='1846'>[VIII.4.1] M. Agrii argentarii seruus Alexander A. Fanni seruum <lb/> occidisse insimulatus est eoque nomine tortus a domino admisisse id <lb/> facinus constantissime adseuerauit. itaque Fannio deditus supplicio <lb/> adfectus est. paruulo deinde tempore interiecto ille, cuius de nece <lb/> creditum erat, domum rediit. <lb/> --- Alexander A. Fanni PAc] Alexandri Rafani 'A'. --- <lb/> </div><div n='1847'>[VIII.4.2] Contra P. Atinii seruus Alexander, cum in [hanc] <lb/> suspicionem C. Flauii equitis Romani occisi uenisset, sexies tortus <lb/> pernegauit ei se culpae adfinem fuisse, sed perinde atque confessus <lb/> <ess>et, a iudicibus damnatus et a L. Calpurnio triumuiro in crucem <lb/> actus est. <lb/> --- P. Atinii P] Rafani LG, Putinii Ac. <lb/> --- in hanc 'A'] in P. <lb/> --- esset] fuisse 'A', esse (ip. Halm). --- <lb/> </div><div n='1848'>[VIII.4.3] Item Fuluio Flacco causam dicente Philippus seruus eius, <lb/> in quo tota quaestio nitebatur, octies tortus nullum omnino uerbum, <lb/> quo dominus perstringeretur, emisit, et tamen reus damnatus est, cum <lb/> certius argumentum innocentiae unus octies tortus exhiberet quam octo <lb/> semel torti praebuissent. <lb/> </div><div n='1849'>De testibus. <lb/> </div><div n='1850'>[VIII.5.1] Sequitur ut ad testis pertinentia exempla conmemorem. Cn. <lb/> et Q. Seruiliis Caepionibus isdem parentibus natis et per omnes <lb/> honorum gradus ad summam amplitudinem prouectis, item fratribus <lb/> Metellis Quinto et Lucio consularibus et censoriis, altero etiam <lb/> triumphali, in Q. Pompeium A. f. repetundarum reum acerrime dicentibus <lb/> testimonium non abrogata fides absoluto Pompeio, sed ne potentia <lb/> inimicum oppressisse uiderentur occursum est. <lb/> --- Seruiliis ALP (-i(i)s)] Seruilii G. <lb/> --- Caepionibus P] Ceptonibus AL, Scaeptonibus Ac, Scipionibus G. <lb/> --- natis dett.] nati 'A'. <lb/> --- item dett.] idem 'A'. --- <lb/> </div><div n='1851'>[VIII.5.2] M. etiam Aemilius Scaurus princeps senatus C. Memmium <lb/> repetundarum reum destricto testimonio insecutus est, item C. Flauium <lb/> eadem lege accusatum testis proscidit: iam C. Norbanum maiestatis <lb/> crimine publicae quaestioni subiectum ex professo opprimere conatus est. <lb/> --- Norbanum AcG] Noruanum AL. --- <lb/> </div><div n='1852'>nec tamen aut auctoritate, qua plurimum pollebat, aut religione, de <lb/> qua nemo dubitabat, quemquam eorum adfligere potuit. <lb/> </div><div n='1853'>[VIII.5.3] L. quoque Crassus, tantus apud iudices, quantus apud <lb/> patres conscriptos Aemilius Scaurus - namque eorum suffragia <lb/> robustissimis et felicissimis eloquentiae stipendiis regebat eratque <lb/> sic fori, ut ille curiae princeps -, cum uehementissimum testimonii <lb/> fulmen in M. Marcellum reum iniecisset, impetu grauis, exitu uanus <lb/> apparuit. <lb/> </div><div n='1854'>[VIII.5.4] Age, Q. Metellus Pius, L. <et> M. Luculli, Q. Hortensius, <lb/> M'. Lepidus C. Cornelii maiestatis rei quam non onerarunt tantum modo <lb/> testes salutem, sed etiam negantes illo incolumi stare rem publicam <lb/> posse, depoposcerunt! quae decora ciuitatis, pudet referre, umbone <lb/> iudiciali repulsa sunt. <lb/> --- et PAc] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1855'>[VIII.5.5] Quid, M. Cicero forensi militia summos honores <lb/> amplissimumque dignitatis locum adeptus, nonne in ipsis eloquentiae <lb/> suae castris testis abiectus est, dum P. Claudium Romae apud se fuisse <lb/> iurat, illo sacrilegum flagitium uno argumento absentiae tuente? si <lb/> quidem iudices Claudium incesti crimine quam Ciceronem infamia <lb/> periurii liberare maluerunt. <lb/> --- iurat (ip. Kellerbauer)] iurauit 'A'. <lb/> --- flagitium G] meflagitium AL, et flagitium Ac. --- <lb/> </div><div n='1856'>[VIII.5.6] Tot eleuatis testibus unum, cuius noua ratione iudicium <lb/> ingressa auctoritas confirmata est, referam. P. Seruilius consularis, <lb/> censorius, triumphalis, qui maiorum suorum titulis Isaurici cognomen <lb/> adiecit, cum forum praeteriens testes in reum dari uidisset, loco <lb/> testis constitit ac summam inter patronorum pariter et accusatorum <lb/> admirationem sic orsus est: <lb/> </div><div n='1857'>"hunc ego, iudices, qui causam dicit, cuias sit aut quam uitam egerit <lb/> quamque merito uel iniuria accusetur ignoro: illud tantum scio, cum <lb/> occurrisset mihi Laurentina uia iter facienti admodum angusto loco, <lb/> equo descendere noluisse. quod an aliquid ad religionem uestram <lb/> pertineat ipsi aestimabitis: ego id supprimendum non putaui". <lb/> --- cuias sit Pc] cuius sit 'A', cui adsit P. <lb/> --- uitam PAc] viam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1858'>iudices reum uix auditis ceteris testibus damnarunt: ualuit enim apud <lb/> eos cum amplitudo uiri, tum grauis neglectae dignitatis eius <lb/> indignatio, eumque, qui uenerari principes nesciret, in quodlibet <lb/> facinus procursurum crediderunt. <lb/> --- auditis P] =additis= 'A'. --- <lb/> </div><div n='1859'>Qui quae in aliis uindicarant ipsi commiserunt. <lb/> </div><div n='1860'>[VIII.6.praef.] Ne illos quidem latere patiamur, qui quae in aliis <lb/> uindicarant ipsi commiserunt. <lb/> </div><div n='1861'>[VIII.6.1] C. Licinius cognomine Hoplomachus a praetore postulauit ut patri <lb/> suo bonis tamquam ea dissipanti interdiceretur, et quidem quod petierat impetrauit, <lb/> </div><div n='1862'>sed ipse paruo post tempore mortuo sene amplam ab eo relictam <lb/> pecuniam festinanter consumpsit. a uicissitudine poenae <a>fuit, <lb/> quoniam hereditatem absumere quam heredem maluit tollere. <lb/> --- afuit (ip. Halm)] fuit 'A', affuit dett. --- <lb/> </div><div n='1863'>[VIII.6.2] C. autem Marius, cum magnum et salutarem rei publicae <lb/> ciuem in L. Saturnino opprimendo egisset, a quo in modum uexilli <lb/> pilleum seruituti ad arma capienda ostentatum erat, L. Sulla cum <lb/> exercitu in urbem inrumpente ad auxilium seruorum pilleo sublato <lb/> confugit. itaque, dum facinus quod punierat imitatur, alterum Marium, <lb/> a quo adfligeretur, inuenit. <lb/> </div><div n='1864'>[VIII.6.3] C. uero Licinius Stolo, cuius beneficio plebi petendi <lb/> consulatus potestas facta est, cum lege sanxisset ne quis amplius <lb/> quingenta agri iugera possideret, ipse mille conparauit <lb/> <dis>simulandique criminis gratia dimidiam partem filio emancipauit. <lb/> --- dissimulandique P] simulandique 'A'. --- <lb/> </div><div n='1865'>quam ob causam a M. Popilio Laenate accusatus primus sua lege <lb/> cecidit ac docuit nihil aliud praecipi debere, nisi quod prius quisque <lb/> sibi imperau<er>it. <lb/> --- imperauerit ed.1567-92] imperauit 'A'. --- <lb/> </div><div n='1866'>[VIII.6.4] Q. autem Varius propter obscurum ius ciuitatis Hybrida <lb/> cognominatus tribunus pl. legem aduersus intercessionem collegarum perrogauit, <lb/> quae iubebat quaeri quorum dolo malo socii ad arma ire coacti essent, <lb/> </div><div n='1867'>magna cum clade rei publicae: sociale enim prius, deinde ciuile <lb/> bellum excitauit. sed dum ante pestiferum tribunum pl. quam certum <lb/> ciuem agit, sua lex eum domesticis laqueis constrictum absumpsit. <lb/> </div><div n='1868'>De studio et industria. <lb/> </div><div n='1869'>[VIII.7.praef.] Quid cesso uires industriae commemorare, cuius alacri <lb/> spiritu militiae stipendia roborantur, forensis gloria accenditur, <lb/> fido sinu cuncta studia recepta nutriuntur, quidquid animo, quidquid <lb/> manu, quidquid lingua admirabile est, ad cumulum laudis perducitur? <lb/> }crux{ quae cum sit perfectissima uirtus, duramento sui confirmatur. <lb/> </div><div n='1870'>[VIII.7.1] Cato sextum et octogesimum annum agens, dum in re publica <lb/> tuenda iuuenili animo perstat, ab inimicis capitali crimine accusatus <lb/> causam suam egit, neque aut memoriam eius quisquam tardiorem aut <lb/> firmitatem lateris ulla ex parte quassatam aut os haesitatione <lb/> inpeditum animaduertit, quia omnia ista in suo statu aequali ac <lb/> perpetua industria continebat. <lb/> </div><div n='1871'>quin etiam in ipso diutissime actae uitae fine disertissimi oratoris <lb/> Galbae accusationi defensionem suam pro Hispania opposuit. idem <lb/> Graecis litteris erudiri concupiuit, quam sero, inde aestimemus, quod <lb/> etiam Latinas paene iam senex didicit, cumque eloquentia magnam <lb/> gloriam partam haberet, id egit, ut iuris ciuilis quoque esset <lb/> peritissimus. <lb/> </div><div n='1872'>[VIII.7.2] Cuius mirifica proles propior aetati nostrae Cato ita <lb/> doctrinae cupiditate flagrauit, ut ne in curia quidem, dum senatus <lb/> cogitur, temperaret sibi quo minus Graecos libros lectitaret. qua <lb/> quidem industria ostendit aliis tempora deesse, alios [superesse] <lb/> temporibus. <lb/> </div><div n='1873'>[VIII.7.3] Terentius autem Varro humanae uitae expleto spatio non <lb/> annis, quibus saeculi tempus aequauit, quam stilo uiuacior fuit: in <lb/> eodem enim lectulo et spiritus eius et egregiorum operum cursus <lb/> extinctus est. <lb/> </div><div n='1874'>[VIII.7.4] Consimilis perseuerantiae Liuius Drusus, qui aetatis <lb/> uiribus et acie oculorum defectus ius ciuile populo benignissime <lb/> interpretatus est utilissimaque discere id cupientibus monumenta <lb/> conposuit: nam ut senem illum natura, caecum fortuna facere potuit, <lb/> ita neutra interpellare ualuit ne non animo et uideret et uigeret. <lb/> </div><div n='1875'>[VIII.7.5] Publilius uero senator et Lupus Pontius eques Romanus suis <lb/> temporibus celebres causarum actores luminibus capti eadem industria <lb/> forensia stipendia executi sunt. <lb/> --- Publilius P] P. 'A'. --- <lb/> </div><div n='1876'>itaque frequentius etiam audiebantur, concurrentibus aliis, quia <lb/> ingenio eorum delectabantur, aliis, quia constantiam admirabantur: <lb/> nam, qui tali <in>conmodo perculsi secessum petunt, duplicant tenebras <lb/> fortuitis uoluntarias adicientes. <lb/> --- nam, qui tali (ip. Halm)] namque alii 'A'. <lb/> --- incommodo Lc] commodo 'A'. <lb/> --- uoluntarias (ip. Coler)] uoluntaria 'A'. --- <lb/> </div><div n='1877'>[VIII.7.6] Iam P. Crassus, cum in Asiam ad Aristonicum regem <lb/> debellandum consul uenisset, tanta cura Graecae linguae notitiam animo <lb/> conprehendit, ut eam in quinque diuisam genera per omnes partes ac <lb/> numeros penitus cognosceret. <lb/> </div><div n='1878'>quae res maximum ei sociorum amorem conciliauit, qua quis eorum <lb/> lingua apud tribunal illius postulauerat, eadem decreta reddenti. <lb/> </div><div n='1879'>[VIII.7.7] Ne Roscius quidem subtrahatur, scaenicae industriae <lb/> notissimum exemplum, qui nullum umquam spectante populo gestum, nisi <lb/> quem domi meditatus fuerat, promere ausus est. <lb/> </div><div n='1880'>quapropter non ludicra ars Roscium, sed Roscius ludicram artem <lb/> conmendauit, nec uulgi tantum fauorem, uerum etiam principum <lb/> familiaritates amplexus est. haec sunt attenti et anxii et numquam <lb/> cessantis studii praemia, propter quae tantorum uirorum laudibus non <lb/> inpudenter se persona histrionis inseruit. <lb/> </div><div n='1881'>[VIII.7.ext.1] Graeca quoque industria, quoniam nostrae multum <lb/> profuit, quem meretur fructum Latina lingua recipiat. Demosthenes, <lb/> cuius commemorato nomine maximae eloquentiae consummatio audientis <lb/> animo oboritur, cum inter initia iuuentae artis, quam adfectabat, <lb/> primam litteram dicere non posset, oris sui uitium tanto studio <lb/> expugnauit, ut ea a nullo expressius referretur. <lb/> </div><div n='1882'>deinde propter nimiam exilitatem acerbam auditu uocem suam <lb/> exercitatione continua ad maturum et gratum auribus sonum perduxit. <lb/> lateris etiam firmitate defectus, quas corporis habitus uires <lb/> negauerat, a labore mutuatus est: <lb/> </div><div n='1883'>multos enim uersus uno impetu spiritus conplectebatur eosque aduersa <lb/> loca celeri gradu scandens pronuntiabat ac uadosis litoribus insistens <lb/> declamationes fluctuum fragoribus obluctantibus edebat, ut ad fremitus <lb/> concitatarum contionum patientia duratis auribus uteretur. fertur <lb/> quoque ori insertis calculis multum ac diu loqui solitus, quo uacuum <lb/> promptius esset et solutius. <lb/> --- auribus Ac] actionibus LG, auribus in actionibus Ac. <lb/> --- ori ed.1651-1715] ore 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1884'>proeliatus est cum rerum natura et quidem uictor abiit malignitatem <lb/> eius pertinacissimo animi robore superando. itaque alterum Demosthenen <lb/> mater, alterum industria enixa est. <lb/> </div><div n='1885'>[VIII.7.ext.2] Atque ut ad uetustiorem industriae actum transgrediar, <lb/> Pythagoras, perfectissimum opus sapientiae a iuuenta pariter et omnis <lb/> honestatis percipiendae cupiditate ingressus, nihil enim, quod ad ultimum <lb/> sui peruenturum est finem, non et mature et alacriter incipit, Aegyptum petiit, <lb/> </div><div n='1886'>ubi litteris gentis eius adsuefactus, praeteriti aeui sacerdotum commentarios <lb/> scrutatus innumerabilium saeculorum obseruationes cognouit. <lb/> </div><div n='1887'>inde ad Persas profectus magorum exactissimae prudentiae se formandum <lb/> tradidit, a quibus siderum motus cursusque stellarum et unius cuiusque <lb/> uim, proprietatem, effectum benignissime demonstratum docili animo sorpsit. <lb/> </div><div n='1888'>Cretam deinde et Lacedaemona nauigauit, quarum legibus ac moribus <lb/> inspectis ad Olympicum certamen descendit, cumque multiplicis <lb/> scientiae maximam inter totius Graeciae admirationem specimen <lb/> exhibuisset, quo cognomine censeretur interrogatus, non se sapientem, <lb/> iam enim illud vii excellentes uiri occupauerant sed amatorem <lb/> sapientiae, id est Graece }greco{ edidit. <lb/> --- multiplicis AcG] multiplici AL. <lb/> --- scientiae... admirationem 'A'] scientia maxima... admiratione Ac. <lb/> --- inter totius LG] interrogatus A, inter omnes totius Ac. --- <lb/> </div><div n='1889'>in Italiae etiam partem, quae tunc maior Graecia appellabatur, <lb/> perrexit, in qua plurimis et opulentissimis urbibus effectus studiorum <lb/> suorum adprobauit. cuius ardentem rogum plenis uenerationis oculis <lb/> Metapontus aspexit oppidum, Pythagorae quam suorum cinerum nobilius <lb/> clariusque monumentum. <lb/> </div><div n='1890'>[VIII.7.ext.3] Platon autem patriam Athenas, praeceptorem Socratem <lb/> sortitus, et locum et hominem doctrinae fertilissimum, ingenii quoque <lb/> diuina instructus abundantia, cum omnium iam mortalium sapientissimus <lb/> haberetur, eo quidem usque, ut, si ipse Iuppiter caelo descendisset, <lb/> nec elegantiore nec beatiore facundia usurus uideretur, Aegyptum <lb/> peragrauit, dum a sacerdotibus eius gentis geometriae multiplices <lb/> numeros <et> caelestium obseruationum rationem percipit. <lb/> --- et P] om. 'A'. <lb/> --- obseruationum rationem PAc] obseruatione rationum LG. --- <lb/> </div><div n='1891'>quoque tempore a studiosis iuuenibus certatim Athenae Platonem <lb/> doctorem quaerentibus petebantur, ipse Nili fluminis inexplicabiles <lb/> ripas uastissimosque campos, }crux{ effusam barbariam et flexuosos <lb/> fossarum ambitus Aegyptiorum senum discipulus lustrabat. quo minus <lb/> miror in Italiam transgressum, ut ab Archyta Tarenti, a Timaeo et <lb/> Arione et Echecrate Locris Pythagorae praecepta et instituta acciperet: <lb/> --- Echecrate Locris PAc] et Chete Lociris (Locris Lc) L, ceteris loci G. --- <lb/> </div><div n='1892'>tanta enim uis, tanta copia litterarum undique colligenda erat, ut <lb/> inuicem per totum terrarum orbem dispergi et dilatari posset. altero <lb/> etiam et octogesimo anno decedens sub capite Sophronis mimos habuisse <lb/> fertur. sic ne extrema quidem eius hora agitatione studii uacua fuit. <lb/> </div><div n='1893'>[VIII.7.ext.4] At Democritus, cum diuitiis censeri posset, quae <lb/> tantae fuerunt, ut pater eius Xerxis exercitui epulum dare ex facili <lb/> potuerit, quo magis uacuo animo studiis litterarum esset operatus, <lb/> parua admodum summa retenta patrimonium suum patriae donauit. <lb/> </div><div n='1894'>Athenis autem compluribus annis moratus omnia temporum momenta ad <lb/> percipiendam et exercendam doctrinam conferens ignotus illi urbi <lb/> uixit, quod ipse quodam uolumine testatur. stupet mens admiratione <lb/> tantae industriae et iam transit alio. <lb/> </div><div n='1895'>[VIII.7.ext.5] Carneades laboriosus et diuturnus sapientiae miles, si <lb/> quidem xc expletis annis idem illi uiuendi ac philosophandi finis <lb/> fuit, ita se mirifice doctrinae operibus addixerat, ut, cum cibi <lb/> capiendi causa recubuisset, cogitationibus inhaerens manum ad mensam <lb/> porrigere obliuisceretur. <lb/> </div><div n='1896'>sed ei Melissa, quam uxoris loco habebat, temperato [inter] studia <lb/> non interpellandi et inediae succurrendi officio dexteram suam <lb/> necessariis usibus aptabat. ergo animo tantum modo uita fruebatur, <lb/> corpore uero quasi alieno et superuacuo circumdatus erat. <lb/> </div><div n='1897'>idem cum Chrysippo disputaturus elleboro se ante purgabat ad <lb/> expromendum ingenium suum adtentius et illius refellendum acrius. quas <lb/> potiones industria solidae laudis cupidis adpetendas effecit! <lb/> --- expromendum P] exprimendum 'A'. --- <lb/> </div><div n='1898'>[VIII.7.ext.6] Quali porro studio Anaxagoran flagrasse credimus? qui <lb/> cum e diutina peregrinatione patriam repetisset possessionesque <lb/> desertas uidisset, "non essem" inquit "ego saluus, nisi istae perissent". <lb/> </div><div n='1899'>uocem petitae sapientiae compotem! nam si praediorum potius quam <lb/> ingenii culturae uacasset, dominus rei familiaris intra penates <lb/> mansisset, non tantus Anaxagoras ad eos redisset. <lb/> </div><div n='1900'>[VIII.7.ext.7] Archimedis quoque fructuosam industriam fuisse <lb/> dicerem, nisi eadem illi et dedisset uitam et abstulisset: captis enim <lb/> Syracusis Marcellus, <etsi> machinationibus eius multum ac diu <lb/> uictoriam suam inhibitam senserat, eximia tamen hominis prudentia <lb/> delectatus ut capiti illius parceretur edixit, paene tantum gloriae in <lb/> Archimede seruato quantum in oppressis Syracusis reponens. <lb/> </div><div n='1901'>at is, dum animo et oculis in terra defixis formas describit, militi, <lb/> qui praedandi gratia domum inruperat strictoque super caput gladio <lb/> quisnam esset interrogabat, propter nimiam cupiditatem inuestigandi <lb/> quod requirebat nomen suum indicare non potuit, <lb/> </div><div n='1902'>sed protecto manibus puluere "noli" inquit, "obsecro, istum <lb/> disturbare", ac perinde quasi neglegens imperii uictoris obtruncatus <lb/> sanguine suo artis suae liniamenta confudit. quo accidit ut propter <lb/> idem studium modo donaretur uita, modo spoliaretur. <lb/> --- protecto ed.1830] protracto 'A', proiecto P. --- <lb/> </div><div n='1903'>[VIII.7.ext.8] Socraten etiam constat aetate prouectum fidibus <lb/> tractandis operam dare coepisse satius iudicantem eius artis usum sero <lb/> quam numquam percipere. et quantula Socrati accessio illa futura <lb/> scientia erat? <lb/> </div><div n='1904'>sed peruicax hominis industria tantis doctrinae suae diuitiis etiam <lb/> musicae rationis uilissimum elementum accedere uoluit. ergo dum ad <lb/> discendum semper se pauperem credit, ad docendum fecit <lb/> locupletissimum. <lb/> </div><div n='1905'>[VIII.7.ext.9] Atque ut longae et felicis industriae quasi in unum <lb/> aceruum exempla redigamus, Isocrates nobilissimum librum, qui }greco{ <lb/> inscribitur, quartum et nonagesimum annum agens, ita ut ipse <lb/> significat, conposuit, opus ardentis spiritus plenum. <lb/> </div><div n='1906'>ex quo apparet senescentibus membris eruditorum intus animos <lb/> industriae beneficio florem iuuentae retinere. neque hoc stilo <lb/> terminos uitae suae clausit: namque admirationis eius fructum <lb/> quinquennio percepit. <lb/> </div><div n='1907'>[VIII.7.ext.10] Citerioris aetatis metas, sed non parui tamen spatii <lb/> chrysippi uiuacitas flexit: nam octogesimo anno coeptum <lb/> undequadragesimum }greco{ exactissimae subtilitatis uolumen reliquit. <lb/> </div><div n='1908'>cuius studium in tradendis ingenii sui monumentis tantum operae <lb/> laborisque sustinuit, ut ad ea, quae scripsit, penitus cognoscenda <lb/> longa uita sit opus. <lb/> </div><div n='1909'>[VIII.7.ext.11] Te quoque, Cleanthe, tam laboriose haurientem et tam <lb/> pertinaciter tradentem sapientiam numen ipsius industriae suspexit, <lb/> cum adulescentem quaestu extrahendae aquae nocturno tempore inopiam <lb/> tuam sustentantem, diurno Chrysippi praeceptis percipiendis uacantem, eundemque <lb/> ad undecentesimum annum adtenta cura erudientem auditores tuos uideret: <lb/> --- tuos dett.] suos 'A'. --- <lb/> </div><div n='1910'>duplici enim labore unius saeculi spatium occupasti, incertum reddendo <lb/> discipulusne an praeceptor esses laudabilior. <lb/> </div><div n='1911'>[VIII.7.ext.12] Sophocles quoque gloriosum cum rerum natura certamen <lb/> habuit, tam benigne mirifica illi opera sua exhibendo quam illa <lb/> operibus eius tempora liberaliter sumministrando: prope enim <lb/> centesimum annum attigit, sub ipsum transitum ad mortem }greco{ scripto, <lb/> --- illi dett.] illa 'A', ille dett. --- <lb/> </div><div n='1912'>qua sola fabula omnium eiusdem studi poetarum praeripere gloriam <lb/> potuit. idque ignotum esse posteris filius Sophoclis Iophon noluit, <lb/> sepulcro patris quae retuli insculpendo. <lb/> </div><div n='1913'>[VIII.7.ext.13] Simonides uero poeta octogesimo anno et docuisse se <lb/> carmina et in eorum certamen descendisse ipse gloriatur. nec fuit <lb/> inicum illum uoluptatem ex ingenio suo diu percipere, cum <tan>tam <lb/> omni aeuo fruendam traditurus esset. <lb/> --- tantam (ip. Kempf)] eam AcG, tam A, tam� L. <lb/> --- fruendam AcG] fruenda AL. --- <lb/> </div><div n='1914'>[VIII.7.ext.14] Nam Solon quanta industria flagrauerit et uersibus <lb/> conplexus est, quibus significat se cotidie aliquid addiscentem <lb/> senescere, et supremo uitae die confirmauit, quod adsidentibus amicis et quadam <lb/> de re sermonem inter se conferentibus fatis iam pressum caput erexit <lb/> </div><div n='1915'>interrogatusque quapropter id fecisset respondit "ut, cum istud, <lb/> quidquid est, de quo disputatis, percepero, moriar". migrasset <lb/> profecto ex hominibus inertia, si eo animo uitam ingrederentur, quo <lb/> eam Solon egressus est. <lb/> </div><div n='1916'>[VIII.7.ext.15] Quam porro industrius Themistocles, qui maximarum <lb/> rerum cura districtus, omnium tamen ciuium suorum nomina memoria conprehendit <lb/> </div><div n='1917'>per summamque iniquitatem patria pulsus et ad Xerxem, quem paulo ante <lb/> deuicerat, confugere coactus, prius quam in conspectum eius ueniret, <lb/> Persico sermone se adsuefecit, ut labore parta commendatione regiis <lb/> auribus familiarem et adsuetum sonum uocis adhiberet. <lb/> </div><div n='1918'>[VIII.7.ext.16] Cuius utriusque industriae laudem duo reges partiti <lb/> sunt, Cyrus omnium militum suorum nomina, Mitridates duarum et xx <lb/> gentium, quae sub regno eius erant, linguas ediscendo, ille, ut sine <lb/> monitore exercitum salutaret, hic, ut eos, quibus imperabat, sine <lb/> interprete adloqui posset. <lb/> </div><div n='1919'>De otio. <lb/> </div><div n='1920'>[VIII.8.praef.] Otium, quod [praecipue] industriae et studio maxime <lb/> contrarium uidetur, praecipue subnecti debet, non quo euanescit <lb/> uirtus, sed quo recreatur: alterum enim etiam inertibus uitandum, <lb/> alterum strenuis quoque interdum adpetendum est, illis, ne }crux{ <lb/> propriae uitam inermem exigant, his, ut tempestiua laboris <lb/> intermissione ad laborandum fiant uegetiores. <lb/> --- quod praecipu(a)e 'A'] quod Ac. <lb/> --- propriae A] proprie LG, propriae� Ac. <lb/> --- inermem AG] inermen L, eneruem vel inertem Ac. --- <lb/> </div><div n='1921'>[VIII.8.1] Par uerae amicitiae clarissimum Scipio et Laelius, cum <lb/> amoris uinculo tum etiam omnium uirtutum inter se iunctum societate, <lb/> ut actuosae uitae iter aequali gradu exequebantur, ita animi quoque <lb/> remissioni<bus> communiter adquiescebant: <lb/> --- remissionibus P] remissioni AcLcG, remissionis AL. --- <lb/> </div><div n='1922'>constat namque eos Caietae et Laurenti uagos litoribus conchulas et <lb/> umbilicos lectitasse, idque se P. Crassus ex socero suo Scaeuola, qui <lb/> gener Laelii fuit, audisse saepe numero praedicauit. <lb/> --- umbilicos P] obulicos A, obbilicos Ac, obuilicos LG. --- <lb/> </div><div n='1923'>[VIII.8.2] Scaeuola autem, quiet<is> et remissionis eorum certissimus <lb/> testis, optime pila lusisse traditur, quia uidelicet ad hoc <lb/> deuerticulum animum suum forensibus ministeriis fatigatum transferre <lb/> solebat. alueo quoque et calculis interdum uacasse dicitur, cum bene <lb/> ac diu iura ciuium <et> caerimonias deorum ordinasset: <lb/> --- quiet<is> et (ip. Gertz)] quietae G, quiestis, ut uid., A, del. Ac, quiete L, quiet� Lc. <lb/> --- ciuium et ed.1471] ciuium 'A'. --- <lb/> </div><div n='1924'>ut enim in rebus seriis Scaeuolam, ita in [scaelus] lusibus hominem <lb/> agebat, quem rerum natura continui laboris patientem esse non sinit. <lb/> --- scaelus A(fort. scelus)L(ut vid.)] scaeuis Ac, scae Lc, scaenis G. --- <lb/> </div><div n='1925'>[VIII.8.ext.1] Idque uidit, cui nulla pars sapientiae obscura fuit, <lb/> Socrates, ideoque non erubuit tunc, cum interposita harundine cruribus <lb/> suis cum paruulis filiolis ludens ab Alcibiade risus est. <lb/> </div><div n='1926'>[VIII.8.ext.2] Homerus quoque, ingeni caelestis uates, non aliud <lb/> sensit uehementissimis Achillis manibus canoras fides aptando, ut <lb/> earum militare robur leni pacis studio relaxaret. <lb/> </div><div n='1927'>Quanta uis sit eloquentiae. <lb/> </div><div n='1928'>[VIII.9.praef.] Potentiam uero eloquentiae, etsi plurimum ualere <lb/> animaduertimus, tamen sub propriis exemplis, quo scilicet uires eius <lb/> testatiores fiant, recognosci conuenit. <lb/> </div><div n='1929'>[VIII.9.1] Regibus exactis plebs dissidens a patribus iuxta ripam <lb/> fluminis Anienis in colle, qui sacer appellatur, armata consedit, <lb/> eratque non solum deformis, sed etiam miserrimus rei publicae status, <lb/> a capite eius cetera parte corporis pestifera seditione diuisa. <lb/> </div><div n='1930'>ac ni Valeri subuenisset eloquentia, spes tanti imperii in ipso paene <lb/> ortu suo corruisset: is namque populum noua et insolita libertate <lb/> temere gaudentem oratione ad meliora et saniora consilia reuocatum <lb/> senatui subiecit, id est urbem urbi iunxit. uerbis ergo facundis ira, <lb/> consternatio, arma cesserunt. <lb/> </div><div n='1931'>[VIII.9.2] Quae etiam Marianos Cinnanosque mucrones ciuilis <lb/> profundendi sanguinis cupiditate furentes inhibuerunt: missi enim a <lb/> saeuissimis ducibus milites ad M. Antonium obtruncandum sermone eius <lb/> obstupefacti destrictos iam et uibrantes gladios cruore uacuos uaginis reddiderunt. <lb/> </div><div n='1932'>quibus digressis P. Annius - is enim solus in aditu expers Antonianae <lb/> eloquentiae steterat - crudele imperium truculento ministerio peregit. <lb/> quam disertum igitur eum fuisse putemus, quem ne hostium quidem <lb/> quisquam occidere sustinuit, qui modo uocem eius ad aures suas uoluit <lb/> admittere? <lb/> --- Annius PAc] Antonius 'A'. <lb/> --- in aditu (ip. Foertsch)] in ambitu 'A'. --- <lb/> </div><div n='1933'>[VIII.9.3] Diuus quoque Iulius, quam caelestis numinis tam etiam <lb/> humani ingenii perfectissimum columen, uim facundiae proprie expressit <lb/> dicendo in accusatione Cn. Dolabellae, quem reum egit, extorqueri sibi <lb/> causam optimam L. Cottae patrocinio, si quidem maxima tunc <eloquentia <lb/> de ui> eloquentiae questa est. <lb/> --- <eloquentia de ui> eloquentiae questa (ip. Kempf)] eloquentiae questa 'A', eloquentia questa Ac, ei maxima eloquentiae laus quaesita <lb/> vel uis eloquentiae questa vel maxima tunc eloquentiae (ei) laus quasita vel maxima tunc eloquentia questa dett. --- <lb/> </div><div n='1934'>cuius facta mentione, quoniam domesticum nullum maius adiecerim <lb/> exemplum, peregrinandum est. <lb/> </div><div n='1935'>[VIII.9.ext.1] Pisistratus dicendo tantum ualuisse traditus est, ut <lb/> ei Athenienses regium imperium oratione capti permitterent, cum <lb/> praesertim e contraria parte amantissimus patriae Solo niteretur. <lb/> --- cum praesertim AcG] eum praesenti A, eum praesentiae (contraria) L. --- <lb/> </div><div n='1936'>sed alterius salubriores erant contiones, alterius disertiores. quo <lb/> euenit ut alioqui prudentissima ciuitas libertati seruitutem <lb/> praeferret. <lb/> </div><div n='1937'>[VIII.9.ext.2] Pericles autem, felicissimis naturae incrementis sub <lb/> Anaxagora praeceptore summo studio perpolitis instructus, liberis <lb/> Athenarum ceruicibus iugum seruitutis inposuit: egit enim illam urbem <lb/> et uersauit arbitrio suo, cumque aduersus uoluntatem populi <lb/> loqueretur, iucunda nihilo minus et popularis eius uox erat. <lb/> </div><div n='1938'>itaque ueteris comoediae maledica lingua, quamuis potentiam uiri <lb/> perstringere cupiebat, tamen in labris hominis melle dulciorem leporem <lb/> fatebatur habitare inque animis eorum, qui illum audierant, quasi <lb/> aculeos quosdam relinqui praedicabat. <lb/> </div><div n='1939'>fertur quidam, cum admodum senex primae contioni Periclis <lb/> adulescentuli interesset idemque iuuenis Pisistratum decrepitum iam <lb/> contionantem audisset, non temperasse sibi quo minus exclamaret caueri <lb/> illum ciuem oportere, quod Pisistrati orationi simillima eius esset oratio. <lb/> </div><div n='1940'>nec hominem aut aestimatio eloqui aut morum augurium fefellit. quid <lb/> enim inter Pisistratum et Periclen interfuit, nisi quod ille armatus, <lb/> hic sine armis tyrannidem gessit? <lb/> </div><div n='1941'>[VIII.9.ext.3] Quantum eloquentia ualuisse Hegesian Cyrenaicum <lb/> philosophum arbitramur? qui sic mala uitae repraesentabat, ut eorum <lb/> miseranda imagine audientium pectoribus inserta multis uoluntariae <lb/> mortis oppetendae cupiditatem ingeneraret: ideoque a rege Ptolomaeo <lb/> ulterius hac de re disserere prohibitus est. <lb/> </div><div n='1942'>Quantum momentum sit in pronuntiatione et apto motu corporis. <lb/> </div><div n='1943'>[VIII.10.praef.] Eloquentiae autem ornamenta in pronuntiatione apta et <lb/> conueniente motum corporis consistunt. quibus cum se instruxit, tribus <lb/> modis homines adgreditur, animos eorum ipsa inuadendo, horum alteri <lb/> aures, alteri oculos permulcendos tradendo. <lb/> </div><div n='1944'>[VIII.10.1] Sed ut propositi fides in personis inlustribus <lb/> exhibeatur, C. Gracchus, eloquentiae quam propositi felicioris <lb/> adulescens, quoniam flagrantissimo ingenio, cum optime rem publicam <lb/> tueri posset, perturbare impie maluit, <lb/> </div><div n='1945'>quotiens apud populum contionatus est, seruum post se musicae artis <lb/> peritum habuit, qui occulte eburnea fistula pronuntiationis eius modos <lb/> formabat aut nimis remissos excitando aut plus iusto concitatos <lb/> reuocando, quia ipsum calor atque impetus actionis attentum huiusce <lb/> temperamenti aestimatorem esse non patiebatur. <lb/> --- calor Ac] color 'A'. --- <lb/> </div><div n='1946'>[VIII.10.2] Q. autem Hortensius plurimum in corporis decoro motu <lb/> repositum credens paene plus studii in eo[dem] <e>laborando quam in <lb/> ipsa eloquentia adfectanda inpendit. <lb/> --- eodem 'A'] eo P. <lb/> --- elaborando ed.1567-92] laborando 'A'P. --- <lb/> </div><div n='1947'>itaque nescires utrum cupidius ad audiendum eum an ad spectandum <lb/> concurreretur: sic uerbis oratoris aspectus et rursus aspectui uerba seruiebant. <lb/> </div><div n='1948'>constat Aesopum Rosciumque ludicrae artis peritissimos illo causas <lb/> agente in corona frequenter adstitisse, ut foro petitos gestus in <lb/> scaenam referrent. <lb/> </div><div n='1949'>[VIII.10.3] Nam M. Cicero quantum in utraque re, de qua loquimur, <lb/> momenti sit oratione, quam pro Gallio habuit, significauit M. Calidio <lb/> accusatori exprobrando, quod praeparatum sibi a reo uenenum testibus, <lb/> chirographis, quaestionibus probaturum adfirmans remisso uultu et <lb/> languida uoce et soluto genere orationis usus esset, <lb/> </div><div n='1950'>pariterque et oratoris uitium detexit et causae periclitantis <lb/> argumentum adiecit totum hunc locum ita claudendo: "tu istud, M. <lb/> Calidi, nisi fingeres, sic ageres?" <lb/> </div><div n='1951'>[VIII.10.ext.1] Consentaneum huic Demosthenis iudicium. qui[dam], cum <lb/> interrogaretur quidnam esset in dicendo efficacissimum, respondit <lb/> "}greco{". iterum deinde et tertio interpellatus idem dixit, paene <lb/> totum se illi debere confitendo. <lb/> </div><div n='1952'>recte itaque Aeschines, cum propter iudicialem ignominiam relictis <lb/> Athenis Rhodum petisset atque ibi rogatu ciuitatis suam prius in <lb/> Ctesiphontem, deinde Demosthenis pro eodem orationem clarissima et <lb/> suauissima uoce recitasset, admirantibus cunctis utriusque uoluminis <lb/> eloquentiam, sed aliquanto magis Demosthenis, "quid, si" inquit "ipsum <lb/> audissetis?" <lb/> </div><div n='1953'>tantus orator et modo tam infestus aduersarius sic inimici uim <lb/> ardoremque dicendi suspexit, ut se scriptorum eius parum idoneum <lb/> lectorem esse praedicaret, expertus acerrimum uigorem oculorum, <lb/> terribile uultus pondus, adconmodatum singulis uerbis sonum uocis, <lb/> efficacissimos corporis motus. <lb/> </div><div n='1954'>ergo etsi operi illius adici nihil potest, tamen in Demosthene magna <lb/> pars Demosthenis abest, quod legitur potius quam auditur. <lb/> </div><div n='1955'>Quam magni effectus artium sint. <lb/> </div><div n='1956'>[VIII.11.praef.] Effectus etiam artium }crux{ recognosci posse <lb/> aliquid adferre uoluptatis, protinusque et quam utiliter excogitatae <lb/> sint patebit, et memoratu dignae res lucido in loco reponentur et <lb/> labor in iis edendis suo fructu non carebit. <lb/> --- recognosci posse... adferre AL] sic, sed adfert G, recogniti possunt Ac. --- <lb/> </div><div n='1957'>[VIII.11.1] Sulpicii Galli maximum in omni genere litterarum <lb/> percipiendo studium plurimum rei publicae profuit: nam cum L. Pauli <lb/> bellum aduersum regem Persen gerentis legatus esset, ac serena nocte <lb/> subito luna defecisset, eoque uelut diro quodam monstro per<ter>ritus <lb/> exercitus noster manus cum hoste conserendi fiduciam amisisset, de <lb/> caeli ratione et siderum natura peritissime disputando alacrem eum in <lb/> aciem misit. <lb/> --- percipiendo (ip. Gertz)] recipiendo 'A', recipiendi Ac. --- <lb/> </div><div n='1958'>itaque inclytae illi Paulianae uictoriae liberales artes Galli aditum <lb/> dederunt, quia, nisi ille metum nostrorum militum uicisset, imperator <lb/> uincere hostes non potuisset. <lb/> </div><div n='1959'>[VIII.11.2] Spurinnae quoque in coniectandis deorum monitis <lb/> efficacior scientia apparuit quam urbs Romana uoluit. praedixerat C. <lb/> Caesari ut proximos xxx dies quasi fatales caueret, quorum ultimus <lb/> erat idus Martiae. <lb/> --- coniectandis (ip. Halm)] consectantis AL, consectandis LcG. --- <lb/> </div><div n='1960'>eo cum forte mane uterque in domum Caluini Domiti ad officium <lb/> conuenisset, Caesar Spurinnae "ecquid scis idus iam Martias uenisse?" <lb/> at is "ecquid scis illas nondum praeterisse?" <lb/> </div><div n='1961'>abiecerat alter timorem tamquam exacto tempore suspecto, alter ne <lb/> extremam quidem eius partem periculo uacuam esse arbitratus est. <lb/> utinam haruspicem potius augurium quam patriae parentem securitas <lb/> fefellisset. <lb/> </div><div n='1962'>[VIII.11.ext.1] Sed ut alienigena scrutemur, cum obscurato repente <lb/> sole inusitatis perfusae tenebris Athenae solli<ci>tudine angerentur, <lb/> interitum sibi caelesti denuntiatione portendi credentes, Pericles <lb/> processit in medium et quae a praeceptore suo Anaxagora pertinentia ad <lb/> solis et lunae cursum acceperat disseruit nec ulterius trepidare ciues <lb/> suos uano metu passus est. <lb/> --- alienigena Lc] alienigenas 'A'. <lb/> --- angerentur P] agerentur 'A'. --- <lb/> </div><div n='1963'>[VIII.11.ext.2] Quantum porro dignitatis a rege Alexandro tributum <lb/> arti existimamus, qui se et pingi ab uno Apelle et fingi a Lysippo <lb/> tantum modo uoluit? <lb/> </div><div n='1964'>[VIII.11.ext.3] Tenet uisentis Athenis Volcanus Alcamenis manibus <lb/> fabricatus: praeter cetera enim perfectissimae artis in eo <lb/> procurrentia indicia etiam illud mirantur, quod stat dissimulatae <lb/> claudicationis sub ueste leuiter uestigium repraesentans, ut non <lb/> exprobratum tamquam uitium, ita tamquam certam propriamque dei notam <lb/> decore significatam. <lb/> --- Alcamenis dett.] Alchimenis 'A'. <lb/> --- procurrentia (ip. Gertz)] praecurrentia 'A'. <lb/> --- tamquam Ac] tamen quam AL, tamen tanquam G. <lb/> --- dei notam Ac] dien tam L, deitatem G. --- <lb/> </div><div n='1965'>[VIII.11.ext.4] Cuius coniugem Praxiteles in marmore quasi spirantem <lb/> in templo Cnidiorum collocauit, propter pulchritudinem operis a <lb/> libidinoso cuiusdam conplexu parum tutam. <lb/> </div><div n='1966'>quo excusabilior est error equi, qui uisa pictura equae hinnitum edere coactus <lb/> est, et canum latratus aspectu picti canis incitatus taurusque ad amorem et <lb/> concubitum aeneae uaccae Syrasusis nimiae similitudinis inritamento conpulsus: <lb/> </div><div n='1967'>quid enim uacua rationis ani<mali>a arte decepta miremur, cum hominis <lb/> sacrilegam cupiditatem muti lapidis liniamentis excitatam uidea<mu>s? <lb/> --- animalia AcG] ania AL. <lb/> --- uideamus AcG] uideas AL. --- <lb/> </div><div n='1968'>Quaedam nulla arte effici posse. <lb/> </div><div n='1969'>[VIII.11.ext.5] Ceterum natura, quem ad modum saepe numero aemulam <lb/> uirium suarum artem esse patitur, ita aliquando inritam fesso labore <lb/> dimittit. quod summi artificis Euphranoris manus senserunt: <lb/> </div><div n='1970'>nam cum Athenis xii deos pingeret, Neptuni imaginem quam poterat <lb/> excellentissimis maiestatis coloribus conplexus est, perinde ac Iouis <lb/> aliquanto augustiorem repraesentaturus. sed omni impetu cogitationis <lb/> in superiore opere absumpto posteriores eius conatus adsurgere quo <lb/> tendebant nequiuerunt. <lb/> </div><div n='1971'>[VIII.11.ext.6] Quid ille alter aeque nobilis pictor luctuosum <lb/> immolatae Iphigeniae sacrificium referens, cum Calchantem tristem, <lb/> maestum Vlixen, [clamantem Aiacem] lamentantem Menelaum circa aram <lb/> statuisset, caput Agamemnonis inuoluendo nonne summi maeroris <lb/> acerbitatem arte non posse exprimi confessus est? <lb/> --- clamantem Aiacem lamentantem 'A'] lamentantem (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='1972'>itaque pictura eius aruspicis et amici et fratris lacrimis madet, <lb/> patris fletum spectantis adfectu aestumandum reliquit. <lb/> </div><div n='1973'>[VIII.11.ext.7] Atque ut eiusdem studii adiciam exemplum, praecipuae <lb/> artis pictor equum ab exercitatione uenientem modo non uiuum labore <lb/> industriae suae conprehenderat. <lb/> </div><div n='1974'>cuius naribus spumas adicere cupiens tantus artifex in tam paruula <lb/> materia multum ac diu frustra terebatur. indignatione deinde accensus <lb/> spongeam omnibus inbutam coloribus forte iuxta se positam adprehendit <lb/> et ueluti corrupturus opus suum tabulae inlisit. <lb/> </div><div n='1975'>quam fortuna ad ipsas equi nares directam desiderium pictoris coegit <lb/> explere. itaque quod ars adumbrare non ualuit casus imitatus est. <lb/> </div><div n='1976'>Suae quemque artis optimum et auctorem esse et disputatorem. <lb/> </div><div n='1977'>[VIII.12.praef.] Suae autem artis unum quemque et auctorem et <lb/> disputatorem optimum esse, ne dubitemus, paucis exemplis admoneamur. <lb/> </div><div n='1978'>[VIII.12.1] Q. Scaeuola legum clarissimus et certissimus uates, <lb/> quotienscumque de iure praediatorio consulebatur, ad Furium et <lb/> Cascellium, quia huic scientiae dediti erant, consultores reiciebat. <lb/> </div><div n='1979'>quo quidem facto moderationem magis suam commendabat quam <lb/> auctoritatem minuebat, ab iis id negotium aptius explicari posse <lb/> confitendo, qui cotidiano usu eius callebant. sapientissimi igitur <lb/> artis suae professores sunt a quibus et propria studia uerecunde et <lb/> aliena callide aestimantur. <lb/> </div><div n='1980'>[VIII.12.ext.1] Platonis quoque eruditissimum pectus haec cogitatio <lb/> attigit, qui conductores sacrae arae <de> modo et forma eius secum <lb/> sermonem conferre conatos ad Eucliden geometren ire iussit scientiae <lb/> eius cedens, immo professioni. <lb/> </div><div n='1981'>[VIII.12.ext.2] Gloriantur Athenae armamentario suo, nec sine causa: <lb/> est enim illud opus et inpensa et elegantia uisendum. cuius <lb/> architectum Philonem ita facunde rationem institutionis suae in <lb/> theatro reddidisse constat, ut disertissimus populus non minorem <lb/> laudem eloquentiae eius quam arti tribueret. <lb/> </div><div n='1982'>[VIII.12.ext.3] Mirifice et ille artifex, qui in opere suo moneri se <lb/> a sutore [suo] de crepida et ansulis passus, de crure etiam disputare <lb/> incipientem supra plantam ascendere uetuit. <lb/> </div><div n='1983'>De senectute. <lb/> </div><div n='1984'>[VIII.13.praef.] Senectus quoque ad ultimum sui finem prouecta in hoc <lb/> eodem opere inter exempla industriae in aliquot claris uiris conspecta <lb/> est. separatum tamen et proprium titulum habeat, ne, cui deorum <lb/> inmortalium praecipua indulgentia adfuit, nostra honorata mentio <lb/> defuisse existimetur, <lb/> </div><div n='1985'>et simul spei diuturnioris uitae quasi adminicula quaedam dentur, <lb/> quibus insistens alacriorem se respectu uetustae felicitatis facere <lb/> possit, tranquillitatemque saeculi nostri, qua nulla umquam beatior <lb/> fuit, subinde fiducia confirmet, salutaris principis incolumitatem ad <lb/> longissimos humanae condicionis terminos prorogando. <lb/> --- spei G] spe AL. <lb/> --- qua Ac] quo 'A'. <lb/> --- fiducia dett.] fiduc(t)iam 'A'. --- <lb/> </div><div n='1986'>[VIII.13.1] M. Valerius Coruinus centesimum annum conpleuit. cuius <lb/> inter primum et sextum consulatum xl et vi anni intercesserunt, <lb/> suffecitque integris uiribus corporis non solum speciosissimis <lb/> publicis ministeriis, sed etiam exactissimae agrorum suorum culturae, <lb/> et ciuis et patris familiae optabile exemplum. <lb/> </div><div n='1987'>[VIII.13.2] Cuius uitae spatium aequauit Metellus quartoque anno post <lb/> consularia imperia senex admodum pontifex maximus creatus tutelam <lb/> caerimoniarum per duo et xx annos neque ore in uotis nuncupandis <lb/> haesitante neque in sacrificiis faciendis tremula manu gessit. <lb/> </div><div n='1988'>[VIII.13.3] Q. autem Fabius Maximus duo<bus> et lx annis auguratus <lb/> sacerdotium sustinuit, robusta iam aetate id adeptus. quae utraque <lb/> tempora si in unum conferantur, facile saeculi modum expleuerint. <lb/> </div><div n='1989'>[VIII.13.4] Iam de M. Perpenna quid loquar? qui omnibus, quos in <lb/> senatum con<sul> uocauerat, superstes fuit septemque tantummodo, quos <lb/> censor, collega L. Philippi, legerat, e patribus conscriptis reliquos <lb/> uidit, toto ordine amplissimo diuturnior. <lb/> --- consul uocauerat PAc] conuocauerat 'A'. --- <lb/> </div><div n='1990'>[VIII.13.5] Appi uero aeuum clade metirer, quia infinitum numerum <lb/> annorum orbatus luminibus exegit, nisi quattuor filios, v filias, plurimas <lb/> clientelas, rem denique publicam hoc casu grauatus fortissime rexisset. <lb/> </div><div n='1991'>quin etiam fessus iam uiuendo lectica se in curiam deferri iussit, ut <lb/> cum Pyrro deformem pacem fieri prohiberet. hunc caecum aliquis <lb/> nominet, a quo patria quod honestum erat per se parum cernens coacta <lb/> est peruidere? <lb/> </div><div n='1992'>[VIII.13.6] Muliebris etiam uitae spatium non minus longum in <lb/> conpluribus apparauit, quarum aliquas strictim retulisse me satis <lb/> erit: nam et Liuia Rutili septimum et nonagesimum et Terentia <lb/> Ciceronis tertium et centesimum et Clodia Aufili quindecim filiis ante <lb/> amissis quintum decimum et centesimum expleuit annum. <lb/> --- Aufili ed.1567-92] Aulifi A, Auli f. LG, Auli filia PAc. --- <lb/> </div><div n='1993'>[VIII.13.ext.1] Iungam his duos reges, quorum diuturnitas populo <lb/> Romano fuit utilissima. Siciliae rector Hiero ad nonagesimum annum <lb/> peruenit. Masinissa Numidiae rex hunc modum excessit, regni spatium lx <lb/> annis emensus, uel ante omnes homines robore senectae admirabilis. <lb/> </div><div n='1994'>constat eum, quem ad modum Cicero refert libro, quem de senectute <lb/> scripsit, nullo umquam imbri, nullo frigore ut caput suum ueste <lb/> tegeret adduci potuisse. eundem ferunt aliquot horis in eodem uestigio <lb/> perstare solitum, non ante moto pede quam consimili labore iuuenes <lb/> fatigasset, ac si quid agi ab sedente oporteret, toto die saepe numero <lb/> nullam in partem conuerso corpore in solio durasse. <lb/> </div><div n='1995'>ille uero etiam exercitus equo insidens noctem diei plerumque <lb/> iungendo duxit nihilque omnino ex his operibus, quae adulescens <lb/> sustinere adsueuerat, quo mollius senectutem ageret, omisit. <lb/> </div><div n='1996'>ueneris etiam usu ita semper uiguit, ut post sextum et octogesimum <lb/> annum filium generaret, cui Methymno nomen fuit. terram quoque, quam <lb/> uastam et desertam acceperat, perpetuo culturae studio frugiferam <lb/> reliquit. <lb/> </div><div n='1997'>[VIII.13.ext.2] Gorgias etiam Leontinus, Isocratis et conplurium <lb/> magni ingenii uirorum praeceptor, sua sententia felicissimus: nam cum <lb/> centesimum et septimum ageret annum, interrogatus quapropter tam diu <lb/> uellet in uita remanere, "quia nihil" inquit "habeo, quod senectutem <lb/> meam accusem". <lb/> </div><div n='1998'>quid isto tractu aetatis aut longius aut beatius? iam alterum <lb/> saeculum ingressus neque in hoc querellam ullam inuenit neque in illo <lb/> reliquit. <lb/> </div><div n='1999'>[VIII.13.ext.3] Biennio minor Xenophilus Chalcidensis Pythagoricus, <lb/> sed felicitate non inferior, si quidem, ut ait Aristoxenus musicus, <lb/> omnis humani incommodi expers in summo perfectissimae doctrinae <lb/> splendore extinctus est. <lb/> </div><div n='2000'>[VIII.13.ext.4] Arganthonius autem Gaditanus tam diu regnauit, quam <lb/> diu etiam ad satietatem uixisse abunde foret: lxxx enim annis patriam <lb/> suam rexit, cum ad imperium xl annos natus accessisset. cuius rei <lb/> certi sunt auctores. <lb/> </div><div n='2001'>Asinius etiam Pollio, non minima pars Romani stili, in tertio <lb/> historiarum suarum libro centum illum et xxx annos explesse <lb/> commemorat, et ipse neruosae uiuacitatis haud paruum exemplum. <lb/> </div><div n='2002'>[VIII.13.ext.5] Huius regis consummationem annorum minus admirabilem <lb/> faciunt Aethiopes, quos Herodotus scribit centesimum et uicesimum <lb/> annum transgredi, et Indi, de quibus Ctesias idem tradit, et Epimenides <lb/> Cnosius, quem Theopompus dicit septem et l et centum annos uixisse. <lb/> --- Ctesias idem dett.] et Eseias quidem 'A'. --- <lb/> </div><div n='2003'>[VIII.13.ext.6] Hellanicus uero ait quosdam ex gente Epiorum, quae <lb/> pars Aetoliae <est>, ducenos explere annos, eique suscribit Damastes, <lb/> hoc amplius adfirmans, Litorium quendam ex his maximarum uirium <lb/> staturaeque praecipuae trecentesimum annum cumulasse. <lb/> --- Hellanicus dett.] Thellanicus AG, Tellanicus L. <lb/> --- Epiorum ed.1502-34] Epiporum 'A', Heliorum PAc. <lb/> --- est Ac] om. 'A'. <lb/> --- Litorium 'A'] Pictorem (-rum, -rium) mss. Plin. --- <lb/> </div><div n='2004'>[VIII.13.ext.7] Alexander uero in eo uolumine, quod de Illyrico <lb/> tractu conposuit, adfirmat Dandonem quendam ad quingentesimum usque <lb/> annum nulla ex parte senescentem processisse. sed multo liberalius <lb/> Xenophon, cuius }greco{ legitur: insulae enim Latmiorum regem <lb/> octingentis uitae annis donauit. ac ne pater eius parum benigne <lb/> acceptus uideretur, ei quoque sescentos adsignauit annos. <lb/> </div><div n='2005'>De cupiditate gloriae. <lb/> </div><div n='2006'>[VIII.14.praef.] Gloria uero aut unde oriatur aut cuius sit habitus <lb/> aut qua ratione debeat conparari et an melius a uirtute uelut non <lb/> necessaria neglegatur uiderint hi, quorum in contemplandis eius modi <lb/> rebus cura teritur quibusque quae prudenter animaduerterunt facunde <lb/> contigit eloqui. <lb/> </div><div n='2007'>ego in hoc opere factis auctores et auctoribus facta sua reddere <lb/> contentus, quanta cupiditas eius esse soleat propriis exemplis <lb/> demonstrare conabor. <lb/> </div><div n='2008'>[VIII.14.1] Superior Africanus Enni poetae effigiem in monumentis <lb/> Corneliae gentis conlocari uoluit, quod ingenio eius opera sua <lb/> inlustrata iudicaret, non quidem ignarus, quam diu Romanum imperium <lb/> floreret et Africa Italiae pedibus esset subiecta totiusque terrarum <lb/> orbis summum columen arx Capitolina possideret, eorum extingui <lb/> memoriam non posse, <lb/> </div><div n='2009'>si tamen litterarum quoque illis lumen accessisset, magni aestimans, <lb/> uir Homerico quam rudi atque inpolito praeconio dignior. <lb/> </div><div n='2010'>[VIII.14.2] Similiter honoratus animus erga poetam Accium D. Bruti <lb/> suis temporibus clari ducis extitit, cuius familiari cultu et prompta <lb/> laudatione delectatus uersibus templorum aditus, quae ex manubiis <lb/> consecrauerat, adornauit. <lb/> </div><div n='2011'>[VIII.14.3] Ne Pompeius quidem Magnus ab hoc affectu gloriae auersus, <lb/> qui Theophanen Mitylenaeum scriptorem rerum suarum in contione militum <lb/> ciuitate donauit, beneficium per se amplum accurata etiam et testata <lb/> oratione prosecutus. quo effectum est ut ne quis dubitaret quin <lb/> referret potius gratiam quam inchoaret. <lb/> --- ciuitate AcLcG] ciuitatem AL. --- <lb/> </div><div n='2012'>[VIII.14.4] L. autem Sulla, etsi ad neminem scriptorem animum <lb/> direxit, tamen Iugurthae a Boccho rege ad Marium perducti totam sibi <lb/> laudem <tam> cupide adseruit, ut anulo, quo signatorio utebatur, <lb/> insculptam illam traditionem haberet. }crux{ et quantus postea ne <lb/> minimum quidem gloriae uestigium contempsit. <lb/> --- Iugurthae... perducti dett.] Iugurthae... perducto AL, Iugurtha... perducto G, Iugurthae Boccho... perducto Ac. <lb/> --- tam Ac] om. 'A'. <lb/> --- et quantus postea 'A'] et quantusquantus poste ed.1651-1715. --- <lb/> </div><div n='2013'>[VIII.14.5] Atque ut imperatoribus militis gloriosum spiritum <lb/> subnectam, Scipionem dona militaria his, qui strenuam operam <lb/> ediderant, diuidentem T. Labienus ut forti equiti aureas armillas <lb/> tribueret admonuit, eoque se negante id factu<ru>m, ne castrensis <lb/> honos in eo, qui paulo ante seruisset, uiolaretur, ipse ex praeda <lb/> Gallica aurum equiti largitus est. <lb/> --- facturum AcLcG] factum AL. --- <lb/> </div><div n='2014'>nec tacite id Scipio tulit: namque equiti "habebis" inquit "donum <lb/> uiri diuitis". quod ubi ille accepit, proiecto ante pedes Labieni auro <lb/> uultum demisit. idem, ut audiit Scipionem dicentem "imperator te <lb/> argenteis armillis donat", alacer gaudio abiit. nulla est ergo tanta <lb/> humilitas, quae dulcedine gloriae non tangatur. <lb/> </div><div n='2015'>[VIII.14.6] Illa uero etiam a claris uiris interdum ex humillimis <lb/> rebus petita est: nam quid sibi uoluit C. Fabius nobilissimus ciuis, <lb/> qui, cum in aede Salutis, quam C. Iunius Bubulcus dedicauerat, <lb/> parietes pinxisset, nomen his suum inscripsit? <lb/> </div><div n='2016'>id enim demum ornamenti familiae consulatibus et sacerdotiis et <lb/> triumphis celeberrimae deerat. ceterum sordido studio deditum ingenium <lb/> qualemcumque illum laborem suum silentio obliterari noluit, uidelicet <lb/> Phidiae secutus exemplum, qui clypeo Mineruae effigiem suam inclusit, <lb/> qua conuulsa tota operis conligatio solueretur. <lb/> --- celeberrimae Ac] celeberrimum 'A'. <lb/> --- deerat dett.] dederat 'A'. --- <lb/> </div><div n='2017'>[VIII.14.ext.1] Sed melius aliquanto, si aliena imitatione <lb/> capiebatur, Themistoclis ardorem esset aemulatus, quem ferunt stimulis <lb/> uirtutis agitatum et ob id noctes inquietas exigentem quaerentibus <lb/> quid ita eo tempore in publico uersaretur respondisse: "quia me <lb/> tropaea Miltiadis de somno excitant". <lb/> </div><div n='2018'>Marathon nimirum animum eius ad Artemisium et Salamina, naualis <lb/> gloriae fertilia nomina, inlustranda tacitis facibus incitabat. idem <lb/> theatrum petens cum interrogaretur cuius uox auditu illi futura esset <lb/> gratissima, dixit "eius, a quo artes meae optime canentur". dulcedinem <lb/> gloriae, paene adieci gloriosam! <lb/> </div><div n='2019'>[VIII.14.ext.2] Nam Alexandri pectus insatiabile laudis, qui <lb/> Anaxarcho comiti suo ex auctoritate Democriti praeceptoris <lb/> innumerabiles mundos esse referenti "heu me" inquit "miserum, quod ne <lb/> uno quidem adhuc sum potitus!" angusta homini possessio [gloriae] <lb/> fuit, quae deorum omnium domicilio sufficit. <lb/> --- gloriae 'A'] ante possessio G, del. ed.1651-1715. --- <lb/> </div><div n='2020'>[VIII.14.ext.3] Regis et iuuenis flagrantissimae cupiditati similem <lb/> Aristotelis in capessenda laude sitim subnectam: is namque Theodecti <lb/> discipulo oratoriae artis libros quos <pro suis> ederet donauerat, <lb/> molesteque postea ferens titulum eorum sic alii cessisse, proprio <lb/> uolumine quibusdam rebus insistens, planius sibi de his in Theodectis <lb/> libris dictum esse adiecit. <lb/> --- pro suis P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2021'>nisi me tantae et tam late patentis scientiae uerecundia teneret, <lb/> dicerem dignum philosophum, cuius stabiliendi mores altioris animi <lb/> philosopho traderentur. <lb/> </div><div n='2022'>Ceterum gloria ne ab his quidem, qui contemptum eius introducere <lb/> conantur, neglegitur, quoniam quidem ipsis uoluminibus nomina sua diligenter <lb/> adiciunt, ut quod professione eleuant usurpatione memoriae adsequantur. <lb/> </div><div n='2023'>sed qualiscumque horum dissimulatio proposito illorum longe <lb/> tolerabilior, qui, dum aeternam memoriam adsequerentur, etiam <lb/> sceleribus innotescere non dubitarunt. <lb/> </div><div n='2024'>[VIII.14.ext.4] Quorum e numero nescio an in primis Pausanias debeat <lb/> referri: nam cum Hermoclen percontatus esset quonam modo subito clarus <lb/> posset euadere, atque is respondisset, si aliquem inlustrem uirum <lb/> occidisset, futurum ut gloria eius ad ipsum redundaret, continuo <lb/> Philippum interemit, et quidem quod petierat adsecutus est: tam en<im> <lb/> se parricidio quam Philippus uirtute notum posteris reddidit. <lb/> --- tam enim Ac] tamen 'A', tam Lc. --- <lb/> </div><div n='2025'>[VIII.14.ext.5] Illa uero gloriae cupiditas sacrilega: inuentus est <lb/> enim qui Dianae Ephesiae templum incendere uellet, ut opere <lb/> pulcherrimo consumpto nomen eius per totum terrarum orbem <lb/> dissiceretur, quem quidem mentis furorem eculeo inpositus detexit. <lb/> </div><div n='2026'>ac bene consuluerant Ephesii decreto memoriam taeterrimi hominis <lb/> abolendo, nisi Theopompi magnae facundiae ingenium historiis eum suis <lb/> conprehendisset. <lb/> </div><div n='2027'>Quae cuique magnifica contigerunt. <lb/> </div><div n='2028'>[VIII.15.praef.] Candidis autem animis uoluptatem praebuerint in <lb/> conspicuo posita quae cuique magnifica merito contigerint, quia aeque <lb/> praemiorum uirtutis atque operum contemplatio iucunda est, ipsa natura <lb/> nobis alacritatem sumministrante, cum honorem industrie appeti et <lb/> exsolui grate uidemus. <lb/> --- praebuerint] =praebuerunt= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- aeque... iucunda] aeque... iudicanda G, sic, sed honerum A, onerum L, virtus... (honorum) Ac, uirtutis... (honorum) Lc. <lb/> --- industrie dett.] industra Ac, industriae LG. <lb/> --- grate dett.] gratiae 'A'. --- <lb/> </div><div n='2029'>uerum etsi mens hoc loco protinus ad Augustam domum, <lb/> benificentissimum et honoratissimum templum, omni impetu fertur, <lb/> melius cohibebitur, quoniam cui ascensus in caelum patet, quamuis <lb/> maxima, debito tamen minora sunt quae in terris tribuuntur. <lb/> </div><div n='2030'>[VIII.15.1] Superiori Africano consulatus citerior legitimo tempore <lb/> datus est, quod fieri oportere exercitus senatum litteris admonuit. <lb/> ita nescias utrum illi plus decoris patrum conscriptorum auctoritas an <lb/> militum consilium adiecerit: toga enim Scipionem ducem aduersus Poenos <lb/> creauit, arma poposcerunt. <lb/> </div><div n='2031'>cui quae in uita praecipua adsignata sint et longum est referre, quia <lb/> multa, et non necessarium, quia maiore ex parte iam relata sunt. <lb/> itaque quod hodieque eximium capit adiciam. <lb/> </div><div n='2032'>imaginem in cella Iouis optimi maximi positam habet, quae, <lb/> quotienscumque funus aliquod Corneliae gentis celebrandum est, inde <lb/> petitur, unique illi instar atrii Capitolium est. <lb/> --- funus ed.1567-92] munus 'A'. --- <lb/> </div><div n='2033'>[VIII.15.2] Tam hercule quam curia }crux{ superioris Catonis effigies <lb/> illius ad cuius generis officia expromitur. gratum ordinem, qui <lb/> utilissimum rei publicae senatorem tantum non semper secum habitare <lb/> uoluit, omnibus numeris uirtutis diuitem magisque suo merito quam <lb/> fortunae beneficio magnum, cuius prius consilio quam Scipionis imperio <lb/> deleta Karthago est. <lb/> --- illius ad cuius 'A'] ad eius dett. --- <lb/> </div><div n='2034'>[VIII.15.3] Rarum specimen honoris <in> Scipione quoque Nasica <lb/> oboritur: eius namque manibus et penatibus nondum quaestori senatus <lb/> Pythii Apollinis monitu Pessinunte accersitam deam excipi uoluit, <lb/> --- in Ac] om. 'A'. <lb/> --- quaestori 'A'] quaestoris Ac. <lb/> --- Pessinunte dett.] Pessinunti 'A'. --- <lb/> </div><div n='2035'>quia eodem oraculo praeceptum erat ut haec ministeria Matri deum a <lb/> sanctissimo uiro praestarentur. explica totos fastos, constitue omnes <lb/> currus triumphales, nihil tamen morum principatu speciosius reperies. <lb/> </div><div n='2036'>[VIII.15.4] Tradunt subinde nobis ornamenta sua Scipiones <lb/> conmemoranda: Aemilianum enim populus ex candidato aedilitatis <lb/> consulem fecit. eundem, cum quaestoriis comitiis suffragator Q. Fabi <lb/> Maximi, fratris filii, in campum descendisset, consulem iterum reduxit. <lb/> </div><div n='2037'>eidem senatus bis sine sorte prouinciam, prius Africam, deinde <lb/> Hispaniam dedit, atque haec neque ciui ambitioso <...> senatori, <lb/> quem ad modum non solum uitae eius seuerissimus cursus, sed etiam mors <lb/> clandestinis inlata insidiis declarauit. <lb/> </div><div n='2038'>[VIII.15.5] M. quoque Valerium duabus rebus insignibus di pariter <lb/> atque ciues speciosum reddiderunt, illi cum quodam Gallo conminus <lb/> pugnanti coruum propugnatorem subicientes, hi tertium et uicesimum <lb/> annum ingresso consulatum largiti. <lb/> </div><div n='2039'>quorum alterum decus uetustae originis, optimi nominis gens, Coruini <lb/> amplexa cognomen usurpat, alterum summo subiungit ornamento tam <lb/> celeritate quam principio consulatus gloriando. <lb/> --- nominis ed.1651-1715] hominis 'A'. <lb/> --- Coruini ed.1567-92] Coruinia 'A'. <lb/> --- subiungit ed.1651-1715] subiungitur 'A'. --- <lb/> </div><div n='2040'>[VIII.15.6] Ac ne Q. quidem Scaeuolae, quem L. Crassus in consulatu <lb/> collegam habuit, gloria parum inlustris, qui Asiam tam sancte et tam <lb/> fortiter obtinuit, ut senatus deinceps in eam prouinciam ituris <lb/> magistratibus exemplum atque normam officii Scaeuolam decreto suo <lb/> proponeret. <lb/> --- qui Asiam AcG] quia suam A, quia si iam L, sic, sed qui a Lc. <lb/> --- normam (ip. Cornelissen)] formam 'A'. --- <lb/> </div><div n='2041'>[VIII.15.7] Inhaerent uni uoci posterioris Africani septem C. Marii <lb/> consulatus ac duo amplissimi triumphi: ad rogum enim usque gaudio <lb/> exultauit, quod, cum apud Numantiam sub eo duce equestria stipendia <lb/> mereret et forte inter cenam quidam Scipionem interrogasset, si quid <lb/> illi accidisset, quemnam res publica aeque magnum habitura esset <lb/> imperatorem, respiciens se supra ipsum cubantem "uel hunc" dixerit. <lb/> --- uni (ip. Kempf)] illi 'A'. --- <lb/> </div><div n='2042'>quo augurio perfectissima uirtus maximam orientem uirtutem uideritne <lb/> certius an efficacius accenderit perpendi uix potest: illa nimirum <lb/> cena militaris speciosissimas tota in urbe Mario futuras cenas ominata est: <lb/> --- accenderit dett.] acciderit 'A'. <lb/> --- tota L] tanta A, toto G. --- <lb/> </div><div n='2043'>postquam enim Cimbros ab eo deletos initio noctis nuntius peruenit, <lb/> nemo fuit, qui non illi tamquam dis immortalibus apud sacra mensae <lb/> suae libauerit. <lb/> </div><div n='2044'>[VIII.15.8] Iam quae in Cn. Pompeium et ampla et noua congesta sunt, <lb/> hinc adsensione fauoris, illinc fremitu inuidiae litterarum monumentis <lb/> obstrepunt. eques Romanus pro consule in Hispaniam aduersus Sertorium <lb/> pari imperio cum Pio Metello principe ciuitatis missus est. <lb/> --- obstrepunt (ip. Madvig)] obstrepuntur 'A'. <lb/> --- Hispaniam G] Hispania AL. --- <lb/> </div><div n='2045'>nondum ullum honorem <curulem> auspicatus bis triumphauit. initia <lb/> magistratuum a summo imperio cepit. tertium consulatum decreto senatus <lb/> solus gessit. de Mitridate et Tigrane, de multis praeterea regibus <lb/> plurimisque ciuitatibus et gentibus et praedonibus unum duxit <lb/> triumphum. <lb/> --- honorem curulem P] honorem 'A'. --- <lb/> </div><div n='2046'>[VIII.15.9] Q. etiam Catulum populus Romanus uoce sua tantum non ad <lb/> sidera usque euexit: nam cum ab eo pro rostris interrogaretur, si <in> <lb/> uno Pompeio Magno omnia reponere perseuerasset, absumpto illo subiti <lb/> casus incursu in quo spem esset habiturus, summo consensu adclamauit "in te". <lb/> </div><div n='2047'>uim ho<no>rati iudicii admirabilem! si quidem magnum Pompeium cum <lb/> omnibus ornamentis, quae retuli, duarum syllabarum spatio inclusum <lb/> Catulo aequauit. <lb/> </div><div n='2048'>[VIII.15.10] Potest et M. Catonis ex Cypro cum regia pecunia <lb/> reuertentis adpulsus ad ripam urbis memorabilis uideri, cui naue <lb/> egredienti consules et ceteri magistratus et uniuersus senatus <lb/> populusque Romanus officii gratia praesto fuit, non quod magnum pondus <lb/> auri et argenti, sed quod M. Catonem classis illa incolumem aduexerat <lb/> laetatus. <lb/> </div><div n='2049'>[VIII.15.11] Sed nescio an praecipuum L. Marci<us> inusitati decoris <lb/> exemplum, quem equitem Romanum duo exercitus P. et Cn. Scipionum <lb/> interitu uictoriaque Hannibalis lacerati ducem legerunt, quo tempore <lb/> salus eorum in ultimas angustias deducta nullum ambitioni locum <lb/> relinquebat. <lb/> --- praecipuum 'A'] praecipuum sit Ac. <lb/> --- Marcius (ip. Gertz))] Marci 'A'. --- <lb/> </div><div n='2050'>[VIII.15.12] Merito uirorum commemorationi Sulpicia Serui Paterculi <lb/> filia, Q. Fului Flacci uxor, adicitur. quae, cum senatus libris <lb/> Sibyllinis per decemuiros inspectis censuisset ut Veneris Verticordiae <lb/> simulacrum consecraretur, quo facilius uirginum mulierumque mens a <lb/> libidine ad pudicitiam conuerteretur, et ex omnibus matronis centum, <lb/> ex centum autem decem sorte ductae de sanctissima femina iudicium <lb/> facerent, cunctis castitate praelata est. <lb/> --- autem AcG] aut AL. --- <lb/> </div><div n='2051'>[VIII.15.ext.1] Ceterum quia sine ulla deminutione Romanae maiestatis <lb/> extera quoque insignia respici possunt, ad ea transgrediemur. <lb/> Pythagorae tanta ueneratio ab auditoribus tributa est, ut quae ab eo <lb/> acceperant in disputationem deducere nefas existimarent. <lb/> </div><div n='2052'>quin etiam interpellati ad reddendam causam hoc solum respondebant, <lb/> ipsum dixisse. magnus honos, sed schola tenus: illa urbium suffragiis tributa. <lb/> </div><div n='2053'>enixo Crotoniatae studio ab eo petierunt ut senatum ipsorum, qui <lb/> mille hominum numero constabat, consiliis suis uti pateretur, <lb/> opulentissimaque ciuitas }crux{ tam frequentem uenerati post mortem <lb/> domum Cereris sacrarium fecerunt, quoadque illa urbs uiguit, et dea in <lb/> hominis memoria et homo in deae religione cultus est. <lb/> --- tam frequentem 'A'] tam frequenter dett. <lb/> --- quoadque (ip. Kempf)] quaque 'A'. --- <lb/> </div><div n='2054'>[VIII.15.ext.2] Gorgiae uero Leontino studiis litterarum aetatis suae <lb/> cunctos praestanti, adeo ut primus in conuentu poscere qua de re <lb/> quisque audire uellet ausus sit, uniuersa Graecia in templo Delphici <lb/> Apollinis statuam solido ex auro posuit, cum ceterorum ad id tempus <lb/> auratas collocasset. <lb/> </div><div n='2055'>[VIII.15.ext.3] Eadem gens summo consensu ad Amphiaraum decorandum <lb/> incubuit, locum, quo humatus est, in formam condicionemque templi <lb/> redigendo atque inde oracula capi instituendo. cuius cineres idem <lb/> honoris possident, quod Pythicae cortinae, quod aheno Dodonae, quod <lb/> Hammonis fonti datur. <lb/> --- aheno ed.1502-34] Athenae 'A'. <lb/> --- fonti ed.1567-92] fronti 'A'. --- <lb/> </div><div n='2056'>[VIII.15.ext.4] Berenices quoque non uulgaris honos, cui soli omnium <lb/> feminarum gymnico spectaculo interesse permissum est, cum ad Olympia <lb/> filium Euclea certamen ingressu<rum> adduxisset, olympionice patre <lb/> genita, fratribus eandem palmam adsecutis latera eius cingentibus. <lb/> </div><div n='2057'>De luxuria et libidine. <lb/> De crudelitate. <lb/> De ira aut odio. <lb/> De auaritia. <lb/> De superbia et potentia. <lb/> De perfidia. <lb/> De ui et seditione. <lb/> De temeritate. <lb/> De errore. <lb/> De ultione. <lb/> Dicta improba aut facta scelerata. <lb/> De mortibus non uulgaribus. <lb/> De cupiditate uitae. <lb/> Quam exquisita custodia usi sint quibus suspecti domestici fuerunt. <lb/> De similitudine formae. <lb/> De his qui infimo loco nati mendacio se clarissimis familiis inserere conati sunt. <lb/> </div><div n='2058'>De luxuria et libidine. <lb/> </div><div n='2059'>[IX.1.praef.] Blandum etiam malum luxuria, quam accusare aliquanto <lb/> facilius est quam uitare, operi nostro inseratur, non quidem ut ullum <lb/> honorem recipiat, sed ut se ipsa recognoscens ad paenitentiam inpelli possit. <lb/> --- ipsa (ip. Wensky)] ipsam 'A'. --- <lb/> </div><div n='2060'>iungatur illi libido, quoniam ex isdem uitiorum principiis oritur, <lb/> neque aut a reprehensione aut ab emendatione separentur, gemino mentis <lb/> errore co<ne>xae. <lb/> --- conexae G] coxae AL. --- <lb/> </div><div n='2061'>[IX.1.1] C. Sergius Orata pensilia balinea primus facere instituit. <lb/> quae inpensa <a> leuibus initiis coepta ad suspensa caldae aquae <lb/> tantum non aequora penetrauit. <lb/> --- a (ip. Nov�k)] om. 'A'. <lb/> --- suspensae 'A'] suspensa dett. --- <lb/> </div><div n='2062'>idem, uidelicet ne gulam Neptuni arbitrio subiectam haberet, <lb/> peculiaria sibi maria excogitauit, aestuariis intercipiendo fluctus pisciumque <lb/> diuersos greges separatim molibus includendo, ut nulla tam saeua tempestas <lb/> inciderit, qua non Oratae mensae uarietate ferculorum abundarent. <lb/> --- aestuariis PAc] aeras. A, exturiis LG, exituros Lc. <lb/> --- separatim P] separatis 'A'. <lb/> --- ferculorum dett.] periculorum AL, pisciculorum AcLcG. --- <lb/> </div><div n='2063'>aedificiis etiam spatiosis et excelsis deserta ad id tempus ora <lb/> Lucrini lacus pressit, quo recentiore usu conchyliorum frueretur: <lb/> </div><div n='2064'>ubi <dum> se publicae aquae cupidius inmergit, cum Considio publicano <lb/> iudicium nanctus est. in quo L. Crassus aduersus illum causam agens <lb/> errare amicum suum Considium dixit, quod putaret Oratam remotum a lacu <lb/> cariturum ostreis: namque ea, si inde petere non licuisset, in tegulis <lb/> reperturum. <lb/> </div><div n='2065'>[IX.1.2] Huic nimirum magis Aesopus tragoedus in adoptionem dare <lb/> filium suum quam bonorum suorum heredem relinquere debuit, non solum <lb/> perditae, sed etiam furiosae luxuriae iuuenem. <lb/> </div><div n='2066'>quem constat cantu conmendabiles auiculas inmanibus emptas pretiis <lb/> pro ficedulis ponere acetoque liquatos magnae summae uniones <lb/> potionibus aspergere solitum, amplissimum patrimonium tamquam amaram <lb/> aliquam sarcinam quam celerrime abicere cupientem. <lb/> </div><div n='2067'>quorum alterius senis, alterius adulescentis sectam secuti longius <lb/> manus porrexerunt: neque enim ullum uitium finitur ibi, ubi oritur. <lb/> inde ab oceani litoribus adtracti pisces, inde infusae culinis arcae <lb/> censibusque edendi ac bibendi uoluptas reperta. <lb/> </div><div n='2068'>[IX.1.3] Vrbi autem nostrae secundi Punici belli finis et Philippus <lb/> Macedoniae rex deuictus licentioris uitae fiduciam dedit. quo tempore <lb/> matronae Brutorum domum ausae sunt obsidere, qui abrogationi legis <lb/> Oppiae intercedere parati erant, quam feminae tolli cupiebant, quia <lb/> his nec ueste uarii coloris uti nec auri plus semunciam habere nec <lb/> iuncto uehiculo propius urbem mille passus nisi sacrificii gratia uehi permittebat. <lb/> </div><div n='2069'>et quidem optinuerunt ut ius per continuos xx annos seruatum <lb/> aboleretur: non enim prouiderunt saeculi illius uiri ad quem cultum <lb/> tenderet insoliti coetus pertinax studium aut quo se usque effusura <lb/> esset legum uictrix audacia. <lb/> </div><div n='2070'>quod si animi muliebris apparatus intueri potuissent, quibus cotidie aliquid <lb/> nouitatis sumptuosius adiectum est, in ipso introitu ruenti luxuriae obstitissent. <lb/> </div><div n='2071'>sed quid ego de feminis ulterius loquar, quas et inbecillitas mentis <lb/> et grauiorum operum negata adfectatio omne studium ad curiosiorem sui <lb/> cultum hortatur conferre, cum temporum superiorum et nominis et animi <lb/> excellentis uiros in hoc priscae continentiae ignotum deuerticulum <lb/> prolapsos uideam? idque iurgio ipsorum pateat. <lb/> --- excellentis (ip. Halm)] excellentes 'A'. --- <lb/> </div><div n='2072'>[IX.1.4] Cn. Domitius L. Crasso collegae suo altercatione orta <lb/> obiecit, quod columnas Hymettias in porticu domus haberet. quem <lb/> continuo Crassus quanti ipse domum suam aestimaret interrogauit, atque <lb/> ut respondit "sexagies sestertio", "qu<ant>o ergo eam" inquit, <lb/> "minoris fore existimas, si decem arbusculas inde succidero?" "ipso <lb/> tricies sestertio" Domitius. <lb/> --- Hymettias dett.] Hymetias PAc, Hymneticas LG. --- <lb/> </div><div n='2073'>tunc Crassus: "uter igitur luxuriosior est, egone, qui decem columnas <lb/> centum milibus nummum emi, an tu, qui decem arbuscularum umbram <lb/> tricies sestertii summa conpensas?" sermonem oblitum Pyrri, inmemorem <lb/> Hannibalis iamque transmarinorum stipendiorum abundantia oscitantem! <lb/> </div><div n='2074'>et quanto tamen insequentium saeculorum aedificiis et nemoribus <lb/> angustiorem }crux{ quam introduxerunt atque inchoatam a se lautitiam <lb/> posteris relinquere quam a maioribus acceptam continentiam retinere <lb/> maluerunt. <lb/> </div><div n='2075'>[IX.1.5] Quid enim sibi uoluit princeps suorum temporum Metellus Pius <lb/> tunc, cum in Hispania aduentus suos ab hospitibus aris et ture excipi <lb/> patiebatur? cum Attalicis aulaeis contectos parietes laeto animo <lb/> intuebatur? cum inmanibus epulis apparatissimos interponi ludos <lb/> sinebat? cum palmata ueste conuiuia celebrabat demissasque lacunaribus <lb/> aureas coronas uelut caelesti capite recipiebat? et ubi ista? <lb/> --- aulaeis GP] et auleis ALPc. --- <lb/> </div><div n='2076'>non in Graecia neque in Asia, quarum luxuria seueritas ipsa corrumpi <lb/> poterat, sed in horrida et bellicosa prouincia, cum praesertim acerrimus hostis <lb/> Sertorius Romanorum exercituum oculos Lusitanis telis praestringeret: <lb/> </div><div n='2077'>adeo illi patris sui Numidica castra exciderant. patet igitur quam celeri <lb/> transitu luxuria affluxerit: nam cuius adulescentia priscos mores uidit, <lb/> senectus nouos orsa est. <lb/> </div><div n='2078'>[IX.1.6] Consimilis mutatio in domo Curionum extitit, si quidem forum <lb/> nostrum et patris grauissimum supercilium et filii sescenties <lb/> sestertium aeris alieni aspexit, contractum famosa iniuria nobilium <lb/> iuuenum. itaque eodem tempore et in isdem penatibus diuersa saecula <lb/> habitarunt, frugalissimum alterum, alterum nequissimum. <lb/> </div><div n='2079'>[IX.1.7] P. autem Clodi iudicium quanta luxuria et libidine <lb/> abundauit! in quo, ut euidenter incesti crimine nocens reus <lb/> absolueretur, noctes matronarum et adulescentium nobilium magna summa <lb/> emptae mercedis loco iudicibus erogatae sunt. <lb/> </div><div n='2080'>quo in flagitio tam taetro tamque multiplici nescias primum quem <lb/> detestere, qui istud corruptelae genus excogitauit, an qui pudicitiam <lb/> suam sequestrem periurii fieri passi sunt, an qui religionem stupro <lb/> permutarunt. <lb/> </div><div n='2081'>[IX.1.8] Aeque flagitiosum illud conuiuium, quod Gemellus tribunicius <lb/> uiator ingenui sanguinis, sed officii intra seruilem habitum deformis Metello [et] <lb/> Scipioni consuli ac tribunis pl. magno cum rubore ciuitatis conparauit: <lb/> --- Metello et 'A'P] Metello ed.1567-92. <lb/> --- Scipioni PAc] Scipione 'A'. <lb/> --- consuli ac tribunis PAc] cons� ad tribus 'A'. --- <lb/> </div><div n='2082'>lupanari enim domi suae instituto Muniam et Flauiam, cum a patre tum <lb/> a uiro utramque inclitam, et nobilem puerum Saturninum in eo <lb/> prostituit. probrosae patientiae corpora, ludibrio temulentae libidini <lb/> futura! epulas consuli et tribunis non celebrandas, sed uindicandas! <lb/> --- probrosae (ip. Kempf)] probros ac 'A', probrosa Ac. <lb/> --- patientiae ed.1567-92] sapientiae 'A'. <lb/> --- consuli (ip. Kempf)] consulibus 'A'. --- <lb/> </div><div n='2083'>[IX.1.9] Verum praecipue Catilinae libido scelesta: nam uaesano amore <lb/> Aureliae Orestillae correptus, cum unum impedimentum uideret quo minus <lb/> nuptiis inter se iungerentur, filium suum, quem et solum et aetate iam <lb/> puberem habebat, ueneno sustulit protinusque ex rogo eius maritalem <lb/> facem accendit ac nouae maritae orbitatem suam loco muneris erogauit. <lb/> </div><div n='2084'>eodem deinde animo ciuem gerens quo patrem egerat, filii pariter <lb/> manibus et nefarie adtemptatae patriae poenas dedit. <lb/> </div><div n='2085'>[IX.1.ext.1] At Campana luxuria perquam utilis nostrae ciuitati fuit: <lb/> inuictum enim armis Hannibalem inlecebris suis conplexa uincendum <lb/> Romano militi tradidit. illa uigilantissimum ducem, illa exercitum <lb/> acerrimum dapibus largis, abundanti uino, unguentorum fragrantia, <lb/> ueneris usu lasciuiore ad somnum et delicias euocauit. <lb/> </div><div n='2086'>ac tum demum fracta et contusa Punica feritas est, cum Seplasia ei <lb/> <et> Albana castra esse coeperunt. quid iis ergo uitiis foedius, quid <lb/> etiam damnosius, quibus uirtus atteritur, uictoriae relanguescunt, <lb/> sopita gloria in infamiam conuertitur animique pariter et corporis <lb/> uires expugnantur, adeo ut nescias ab hostibusne <an> ab illis capi <lb/> perniciosius habendum sit? <lb/> --- ei et ed.1672] et Ac, ei 'A'. --- <lb/> </div><div n='2087'>[IX.1.ext.2] Quae etiam Volsiniensium urbem grauibus et erubescendis <lb/> cladibus inplicauerunt. erat opulenta, erat moribus et legibus <lb/> ordinata, Etruriae caput habebatur: sed postquam luxuria prolapsa est, <lb/> in profundum iniuriarum et turpitudinis decidit, ut seruorum se <lb/> insolentissimae dominationi subiceret. <lb/> </div><div n='2088'>qui primum admodum pauci senatorium ordinem intrare ausi, mox <lb/> uniuersam rem publicam occupauerunt, testamenta ad arbitrium suum <lb/> scribi iubebant, conuiuia coetusque ingenuorum fieri uetabant, filias <lb/> dominorum in matrimonium ducebant. <lb/> </div><div n='2089'>postremo lege sanxerunt ut stupra sua in uiduis pariter atque nuptis <lb/> inpunita essent ac ne qua uirgo ingenuo nuberet, cuius castitatem non <lb/> ante ex numero ipsorum aliquis delibasset. <lb/> </div><div n='2090'>[IX.1.ext.3] Age, Xerxes opum regiarum ostentatione eximia eo usque <lb/> luxuria gaudens, ut edicto praemium ei proponeret, qui nouum <lb/> uoluptatis genus repperisset, quanta, dum deliciis nimiis capitur, <lb/> amplissimi imperii ruina euasit! <lb/> </div><div n='2091'>[IX.1.ext.4] Antiochus quoque Syriae rex nihilo cont<in>entioris <lb/> exempli. cuius caecam et amentem luxuriam exercitus imitatus magna ex <lb/> parte aureos clauos crepidis subiectos habuit argenteaque uasa ad usum <lb/> culinae conparauit et tabernacula textilibus sigillis adornata <lb/> statuit, auaro potius hosti praeda optabilis quam ulla ad uincendum <lb/> strenuo mora. <lb/> --- continentioris Ac] contentioris AL, contemptioris G. --- <lb/> </div><div n='2092'>[IX.1.ext.5] Nam Ptolomaeus rex accessio uitiorum suorum uixit <lb/> ideoque Physcon appellatus est. cuius nequitia quid nequius? sororem <lb/> natu maiorem communi fratri nuptam sibi nubere coegit. postea deinde <lb/> filia eius per uim stuprata ipsam dimisit, ut uacuum locum nuptiis <lb/> puellae faceret. <lb/> --- Physcon Ac] Phiton AG, Pithon L, Phynycon P. <lb/> --- filia... stuprata AcLc] filiam... stup(-pras. L)ratam 'A'. --- <lb/> </div><div n='2093'>[IX.1.ext.6] Consentaneus igitur regibus suis gentis Aegyptiae <lb/> populus, qui ductu Archelai aduersus A. Gabinium moenibus urbis <lb/> egressus, cum castra uallo atque fossa cingere iuberetur, uniuersus <lb/> succlamauit ut id opus publica pecunia faciendum locaretur. quapropter <lb/> deliciis tam enerues animi spiritum exercitus nostri sustinere non <lb/> potuerunt. <lb/> </div><div n='2094'>[IX.1.ext.7] Sed tamen effeminatior multitudo Cypriorum, qui reginas <lb/> suas mulierum corporibus uelut gradibus constructis, quo mollius <lb/> uestigia pedum ponerent, currus conscendere aequo animo sustinebant: <lb/> uiris enim, si modo uiri erant, uita carere quam tam delicato imperio <lb/> optemperare satius fuit. <lb/> </div><div n='2095'>[IX.2.praef.] Haec societas uitiorum lasciui uultus et nouae <lb/> cupiditati inhaerentium oculorum ac delicato cultu affluentis perque <lb/> uarios inlecebrarum motus uolitantis animi: <lb/> --- affluentis... uolitantis Ac] affluens... uolitantes 'A'. --- <lb/> </div><div n='2096'>De crudelitate. <lb/> </div><div n='2097'>crudelitatis uero horridus habitus, truculenta species, uiolenti <lb/> spiritus, uox terribilis, omnia minis et cruentis imperiis referta. <lb/> cui silentium donare crementum est adicere: <et>enim quem modum sibi <lb/> ipsa statuet, si ne suggillationis quidem frenis fuerit reuocata? ad <lb/> summam, cum penes illam sit timeri, penes nos sit odisse. <lb/> </div><div n='2098'>[IX.2.1] L. Sulla, quem neque laudare neque uituperare quisquam satis <lb/> digne potest, quia, dum quaerit uictorias, Scipionem [se] populo <lb/> Romano, dum exercet, Hannibalem repraesentauit, egregie namque <lb/> auctoritate nobilitatis defensa crudeliter totam urbem atque omnes <lb/> Italiae partes ciuilis sanguinis fluminibus inundauit quattuor <lb/> legiones contrariae partis fidem suam secutas in publica uilla, quae <lb/> in Martio campo erat, nequiquam fallacis dexterae misericordiam <lb/> inplorantes obtruncari iussit. <lb/> </div><div n='2099'>quarum lamentabiles quiritatus trepidae ciuitatis aures receperunt, <lb/> lacerata ferro corpora Tiberis inpatiens tanti oneris cruentatis aquis <lb/> uehere est coactus. <lb/> </div><div n='2100'>v milia Praenestinorum spe salutis per P. Cethegum data extra moenia <lb/> municipii euocata, cum abiectis armis humi corpora prostrauissent, <lb/> interficienda protinusque per agros dispergenda curauit. <lb/> </div><div n='2101'>quattuor milia et dcc dirae proscriptionis edicto iugulatos in tabulas <lb/> publicas retulit, uidelicet ne memoria tam praeclarae rei dilueretur. <lb/> </div><div n='2102'>nec contentus in eos saeuire, qui armis a se dissenserant, etiam <lb/> quieti animi ciues propter pecuniae magnitudinem per nomenclatorem <lb/> conquisitos proscriptorum numero adiecit. aduersus mulieres quoque <lb/> gladios destrinxit, quasi parum caedibus uirorum satiatus. <lb/> --- nomenclatorem dett.] nomen culatorem Ac, nomen clator L, nomen delatorum G. --- <lb/> </div><div n='2103'>id quoque inexplebilis feritatis indicium est: abscisa miserorum <lb/> capita modo non uultum ac spiritum retinentia in conspectum suum <lb/> afferri uoluit, ut oculis illa, quia ore nefas erat, manderet. <lb/> </div><div n='2104'>quam porro crudeliter se in M. Mario praetore gessit! quem per ora <lb/> uulgi ad sepulcrum Lutatiae gentis pertractum non prius uita priuauit <lb/> quam oculos infelices erueret et singulas corporis partes <lb/> confringeret. uix mihi ueri similia narrare uideor: <lb/> </div><div n='2105'>at ille etiam M. Plaetorium, quod ad eius supplicium exanimis <lb/> ceciderat, continuo ibi mactauit, nouus punitor misericordiae, apud <lb/> quem iniquo animo scelus intueri scelus admittere fuit. <lb/> </div><div n='2106'>sed mortuorum umbris saltem pepercit? minime: nam C. Marii, cuius, <lb/> etsi postea hostis, quaestor tamen aliquando fuerat, erutos cineres in <lb/> Anienis alueum sparsit. en quibus actis felicitatis nomen adserendum <lb/> putauit! <lb/> --- Anienis ed.1478] amnis 'A'. --- <lb/> </div><div n='2107'>[IX.2.2] Cuius tamen crudelitatis C. Marius inuidiam leuat: nam et <lb/> ille nimia cupiditate persequendi inimicos iram suam nefarie <lb/> destrinxit, C. Caesaris consularis et censorii nobilissimum corpus <lb/> ignobili saeuitia trucidando, et quidem apud seditiosissimi et <lb/> abiectissimi hominis bustum: <lb/> --- crudelitatis... inuidiam Ac] crudelitates... inuidia 'A'. <lb/> --- et quidem dett.] equidem 'A'. --- <lb/> </div><div n='2108'>id enim malorum miserrimae tunc rei publicae deerat, ut Vario Caesar <lb/> piaculo caderet. paene tanti uictoriae eius non fuerunt, quarum <lb/> oblitus plus criminis domi quam laudis in militia meruit. <lb/> --- caderet Ac] cederet 'A'. --- <lb/> </div><div n='2109'>idem caput M. Antoni abscisum laetis manibus inter epulas per summam <lb/> animi ac uerborum insolentiam aliquamdiu tenuit clarissimique et ciuis <lb/> et oratoris sanguine contaminari mensae sacra passus <est> atque etiam <lb/> P. Annium, qui id attulerat, in sinum suum recentis caedis uestigiis <lb/> aspersum recepit. <lb/> </div><div n='2110'>[IX.2.3] Damasippus nihil laudis habuit, quod corrumperet, itaque <lb/> memoria eius licentiore accusatione perstringitur. cuius iussu <lb/> principum ciuitatis capita hostiarum capitibus permixta sunt <lb/> Carbonisque Aruinae truncum corpus patibulo adfixum gestatum est. adeo <lb/> aut flagitiosissimi hominis praetura multum aut rei publicae maiestas <lb/> nihil potuit. <lb/> </div><div n='2111'>[IX.2.4] Munatius etiam Flaccus, Pompeiani nominis acrior quam <lb/> probabilior defensor, cum ab imperatore Caesare in Hispania inclusus <lb/> moenibus Ateguensium obsideretur, efferatam crudelitatem suam <lb/> truculentissimo genere uaesaniae exercuit: <lb/> --- Ateguensium Ac] Abteguensium A, Abtiguensium LG, Ateguensibus PAc. --- <lb/> </div><div n='2112'>omnes enim eius oppidi ciues, quos studiosiores Caesaris senserat, <lb/> iugulatos muris praecipitauit. feminas quoque citatis nominibus <lb/> uirorum, qui in contrariis castris erant, ut caedes coniugum suarum <lb/> cernerent, maternis<que> gremiis superpositos liberos trucidauit. <lb/> --- maternisque Ac] maternis 'A'. --- <lb/> </div><div n='2113'>infantes alios in conspectu parentum humo infligi, alios <lb/> superiactatos pilis excipi iussit. quae auditu etiam intolerabilia <lb/> Romano iussu Lusitanis manibus administrata sunt, cuius gentis <lb/> praesidio Flaccus uallatus diuinis opibus uaecordi pertinacia <lb/> resistebat. <lb/> </div><div n='2114'>[IX.2.ext.1] Transgrediemur nunc ad illa, quibus ut par dolor, ita <lb/> nullus nostrae ciuitatis rubor inest. Karthaginienses Atilium Regulum <lb/> palpebris resectis machinae, in qua undique praeacuti stimuli <lb/> eminebant, inclusum uigilantia pariter et continuo tractu doloris <lb/> necauerunt, tormenti genus haud dignum passo, auctoribus dignissimum. <lb/> </div><div n='2115'>eadem usi crudelitate milites nostros quo<dam> mar<i>ti<mo> certamine <lb/> in suam potestatem redactos nauibus substrauerunt, ut earum carinis ac <lb/> pondere elisi inusitata ratione mortis barbaram feritatem satiarent, <lb/> taetro facinore pollutis classibus ipsum mare uiolaturi. <lb/> --- quodam (ip. Gertz)] quos 'A', om. dett. <lb/> --- maritimo Ac] marti AL, martio G. --- <lb/> </div><div n='2116'>[IX.2.ext.2] Eorum dux Hannibal, cuius maiore ex parte uirtus <lb/> saeuitia constabat, in flumine <Ver>gello corporibus Romanis ponte <lb/> facto exercitum transduxit, ut aeque terrestrium scelestum Karthaginiensium <lb/> copiarum ingressum terra quam maritimarum Neptunus experiretur. <lb/> --- Vergello ed.1567-92] Gello LG, Gallo A, Igilo P, Igillo PcAc. <lb/> --- aeque Ac] aquae 'A'. <lb/> --- terrestrium (hic 'A')] post scelestum Ac. <lb/> --- ingressum (ip. Madvig)] egressum 'A'. --- <lb/> </div><div n='2117'>idem captiuos nostros oneribus et itinere fessos iam prima pedum <lb/> parte succisa relinquebat. quos uero in castra perduxerat, paria fere <lb/> fratrum et propinquorum iungens ferro decernere cogebat neque ante <lb/> sanguine explebatur quam ad unum uictorem omnes redegisset. <lb/> </div><div n='2118'>iusto ergo illum odio, uerum tamen tardo supplicio senatus Prusiae <lb/> regis factum supplicem ad uoluntariam mortem conpulit. <lb/> </div><div n='2119'>[IX.2.ext.3] Tam hercule quam Mitridatem regem, qui una epistola lxxx <lb/> ciuium Romanorum in Asia per urbes negotiandi gratia dispersa <lb/> interemit tantaeque prouinciae hospitalis deos iniusto, sed non inulto <lb/> cruore respersit, <lb/> </div><div n='2120'>quoniam cum maximo cruciatu ueneno repugnantem spiritum suum tandem <lb/> succumbere coegit simulque piacula crucibus illis dedit, quibus <lb/> [illos] amicos suos auctore Gauro spadone libidinosus obsequio, <lb/> scelestus imperio adfecerat. <lb/> </div><div n='2121'>[IX.2.ext.4] }crux{ Zisemis, Diogyridis filii, Thraciae regis, etsi <lb/> minus admirabilem crudelitatem gentis ipsius feritas, narrandam tamen <lb/> rabies saeuitiae facit, cui neque uiuos homines medios secare neque <lb/> parentes liberorum uesci <cogere> corporibus nefas fuit. <lb/> --- Zisemis PAc] Numulissimis LG. <lb/> --- filii Ac] filius P, filia 'A'. <lb/> --- cogere (ip. Kempf)] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2122'>[IX.2.ext.5] Iterum Ptolomaeus Physcon emergit, paulo ante <lb/> libidinosae amentiae taeterrimum exemplum, idem inter praecipua <lb/> crudelitatis indicia referendus: quid enim hoc facto truculentius? <lb/> --- Physcon P] Phicon AL, Phiscon Ac, Phiton LcG. --- <lb/> </div><div n='2123'>filium suum nomine Memphiten, quem ex Cleopatra, eadem sorore et <lb/> uxore, sustulerat, liberalis formae, optimae spei puerum, in conspectu <lb/> suo occidi iussit protinusque caput eius et pedes praecisos [et manus] <lb/> in cista chlamyde opertos pro munere natalicio matri misit, perinde <lb/> quasi ipse cladis, quam illi inferebat, expers, ac non infelicior, quod in <lb/> communi orbitate Cleopatram miserabilem cunctis, se inuisum reddiderat. <lb/> --- Memphiten (ip. Kempf)] Memphilitem PAc, Menepphiten LG, Memphitem dett. <lb/> --- praecisos et manus 'A'] praecisos P. --- <lb/> </div><div n='2124'>adeo caeco furore summa quaeque efferuescit crudelitas, cum munimentum <lb/> ex se ipsa repperit: nam cum animaduerteret quanto sui odio patria teneretur, <lb/> timori remedium scelere petiuit, quoque tutius plebe trucidata regnaret, <lb/> frequens iuuentute gymnasium armis et igni circumdedit omnesque, qui <lb/> in eo erant, partim ferro, partim flamma necauit. <lb/> </div><div n='2125'>[IX.2.ext.6] Ochus autem, qui postea Darius appellatus est, <lb/> sanctissimo Persis iure iurando obstrictus ne quem ex coniuratione, <lb/> quae septem magos cum eo oppresserat, aut ueneno aut ferro aut ulla ui <lb/> aut inopia alimentorum necaret, crudeliorem mortis rationem excogitauit, <lb/> qua }crux{ hosustos sibi non perrupto uinculo religionis tolleret: <lb/> --- hosustos] hos ustos LG, hostustos A, honustos Ac, hoc iunctus vel hos honustos vel onustos vel infestos vel odiosos vel inuisos dett. --- <lb/> </div><div n='2126'>saeptum enim altis parietibus locum cinere conpleuit superpositoque <lb/> tigno prominente benigne cibo et potione exceptos in eo conlocabat, e <lb/> quo somno sopiti in illam insidiosam congeriem decidebant. <lb/> </div><div n='2127'>[IX.2.ext.7] Apertior et taetrior alterius Ochi cognomine Artaxerxis <lb/> crudelitas, qui Atossam sororem atque eandem socrum uiuam capite <lb/> defodit et patruum cum centum amplius filiis ac nepotibus uacua area <lb/> destitutum iaculis confixit nulla iniuria lacessitus, sed quod in his <lb/> maximam apud Persas probitatis et fortitudinis laudem consistere <lb/> uidebat. <lb/> --- Atossam (ip. Rumpf)] otiosam 'A', Otiam vel Ochiam Ac. --- <lb/> </div><div n='2128'>[IX.2.ext.8] Consimili genere aemulationis instincta ciuitas <lb/> Atheniensium indigno gloriae suae decreto Aeginensium iuuentuti <lb/> pollices abscidit, ut classe potens populus in certamen maritimarum <lb/> uirium secum descendere nequiret. non agnosco Athenas timori remedium <lb/> a crudelitate mutuantis. <lb/> </div><div n='2129'>[IX.2.ext.9] Saeuus etiam ille aenei tauri inuentor, quo inclusi <lb/> subditis ignibus longo et abdito cruciatu mugitus resonantem spiritum <lb/> edere cogebantur, ne eiulatus eorum humano sono uocis expressi <lb/> Phalaridis tyranni misericordiam implorare possent. quam quia <lb/> calamitosis deesse uoluit, taeterrimum artis suae opus primus inclusus <lb/> merito auspicatus est. <lb/> </div><div n='2130'>[IX.2.ext.10] Ac ne Etrusci quidem parum feroces in poena <lb/> excogitanda, qui uiuorum corpora cadaueribus aduersa aduersis alligata <lb/> atque constricta, ita ut singulae membrorum partes singulis essent <lb/> adconmodatae, tabescere simul patiebantur, amari uitae pariter ac <lb/> mortis tortores. <lb/> </div><div n='2131'>[IX.2.ext.11] Sicut illi barbari, quos ferunt mactatarum pecudum <lb/> intestinis et uisceribus egestis homines inserere, ita ut capitibus <lb/> tantummodo emineant, quoque [ut] diutius poenae sufficiant, cibo et <lb/> potione infelicem spiritum prorogare, donec intus putrefacti laniatui <lb/> sint animalibus, quae tabidis in corporibus nasci solent. <lb/> </div><div n='2132'>queramur nunc cum rerum natura, quod nos multis et asperis aduersae <lb/> ualetudinis incommodis obnoxios esse uoluerit, habitumque caelestis <lb/> roboris humanae condicioni denegatum moleste feramus, cum tot <lb/> cruciatus sibimet ipsa mortalitas inpulsu crudelitatis excogitauerit. <lb/> </div><div n='2133'>De ira aut odio. <lb/> --- aut 'A'P] et dett. --- <lb/> </div><div n='2134'>[IX.3.praef.] Ira quoque et odium in pectoribus humanis magnos fluctus <lb/> excitant, procursu celerior illa, nocendi cupidine hoc pertinacius, uterque <lb/> consternationis plenus affectus ac numquam sine tormento sui uiolentus, <lb/> </div><div n='2135'>quia dolorem, cum inferre uult, patitur, amara sollicitudine ne non <lb/> contingat ultio anxius. sed proprietatis eorum certissimae sunt <lb/> imagines, quas <di> ipsi in claris personis aut dicto aliquo aut facto <lb/> uehementiore conspici uoluerunt. <lb/> --- di] dii Ac, om. 'A'. <lb/> --- dicto dett.] dictu 'A'. --- <lb/> </div><div n='2136'>[IX.3.1] Cum aduersus Hasdrubalem Liuius Salinator bellum gesturus <lb/> urbe egrederetur, monente Fabio Maximo ne ante descenderet in aciem <lb/> quam hostium uires animumque cognosset, primam occasionem pugnandi non <lb/> omissurum se respondit <lb/> </div><div n='2137'>interrogatusque ab eodem quid ita tam festinanter manum conserere <lb/> uellet, "ut quam celerrime" inquit "aut gloriam ex hostibus uictis aut <lb/> ex ciuibus prostratis gaudium capiam". <lb/> </div><div n='2138'>ira tunc et uirtus sermonem eius inter se diuiserunt, illa iniustae <lb/> damnationis memor, haec triumphi gloriae intenta. sed nescio an <lb/> eiusdem fuerit hoc dicere et sic uincere. <lb/> </div><div n='2139'>[IX.3.2] Ardentis spiritus uirum et bellicis operibus adsuetum huc <lb/> iracundiae stimuli egerunt: C. autem Figulum mansuetissimum, pacato <lb/> iuris ciuilis studio celeberrimum, prudentiae moderationisque <lb/> inmemorem reddiderunt: <lb/> --- huc Gc] hunc 'A', =huius= (ip. Lippi Bigazzi). <lb/> --- studio (ip. Gertz)] iudicio 'A'. --- <lb/> </div><div n='2140'>consulatus enim repulsae dolore accensus, eo quidem magis, quod illum <lb/> bis patri suo datum meminerat, cum ad eum postero comitiorum die multi <lb/> consulendi causa uenissent, omnes dimisit, praefatus "an nos consulere <lb/> scitis, consulem facere nescitis?" dictum grauiter et merito, sed <lb/> tamen aliquanto melius non dictum: nam quis populo Romano irasci <lb/> sapienter potest? <lb/> --- an nos dett.] an uos PAc, omnes 'A'. --- <lb/> </div><div n='2141'>[IX.3.3] Itaque ne illi quidem probandi, quamuis factum eorum <lb/> nobilitatis splendore protectum sit, qui, quod Cn. Flauius humillimae <lb/> quondam sortis praeturam adeptus erat, offensi anulos aureos sibimet <lb/> ipsis et phaleras equis suis detractas abiecerunt, doloris inpotentiam <lb/> tantum non luctu professo testati. <lb/> --- luctu professo ed.1611-71] luctum profecto 'A'. --- <lb/> </div><div n='2142'>[IX.3.4] Talis irae motus aut singulorum aut paucorum aduersus <lb/> populum uniuersum: multitudinis erga principes ac duces eius modi. <lb/> </div><div n='2143'>Manlio Torquato amplissimam et gloriosissimam ex Latinis et Campanis <lb/> uictoriam in urbem referenti, cum seniores omnes laetitia ouantes <lb/> occurrerent, iuniorum nemo obuiam processit, quod filium adulescentem <lb/> fortissime aduersus imperium suum proeliatum securi percusserat. <lb/> miserti sunt aequalis nimis aspere puniti: nec factum eorum defendo, <lb/> sed irae uim indico, quae unius ciuitatis et aetates et adfectus <lb/> diuidere ualuit. <lb/> --- percusserat PAc] percussum L, percussit G. <lb/> --- ualuit AcLc] uoluit 'A'. --- <lb/> </div><div n='2144'>[IX.3.5] Eademque tantum potuit, ut uniuersum populi Romani equitatum <lb/> a Fabio consule ad hostium copias persequendas missum, cum et tuto et <lb/> facile eas liceret delere, legis agrariae ab eo impeditae memorem <lb/> inmobilem retineret. <lb/> </div><div n='2145'>illa uero etiam Appio duci, cuius pater, dum pro senatus amplitudine <lb/> nititur, commoda plebis acerrime inpugnauerat, infensum exercitum <lb/> faciendo uoluntaria fuga terga hosti, ne triumphum imperatori <lb/> quaereret, dare coegit. quotiens uictoriae uictrix! congratulationem <lb/> eius in Torquato spernendam, in Fabio pulcherrimam partem omittendam, <lb/> in Appio totam fugae postponendam reddidit. <lb/> --- congratulationem G] cum gratulationem AL. --- <lb/> </div><div n='2146'>[IX.3.6] Age, quam uiolenter se in pectore uniuersi populi Romani <lb/> gessit eo[dem] tempore, quo suffragiis eius dedicatio aedis Mercurii <lb/> M. Plaetorio primi pili centurioni data est praeteritis consulibus, <lb/> </div><div n='2147'>Appio, quod obstitisset quo minus aeri alieno suo succurreretur, <lb/> Seruilio, quod susceptam causam suam languido patrocinio protexisset. <lb/> negas efficacem esse iram, cuius hortatu miles summo imperio praelatus <lb/> est? <lb/> --- negas Ac] negat 'A'. --- <lb/> </div><div n='2148'>[IX.3.7] Quae quidem non proculcauit tantum imperia, sed etiam gessit <lb/> inpotenter: nam Q. Metellus, cum utramque Hispaniam consul prius, <lb/> deinde pro consule paene <to>tam subegisset, postquam cognouit Q. <lb/> Pompeium consulem inimicum suum successorem sibi mitti, omnes, qui <lb/> modo militiam suam uoluerunt finiri, dimisit, commeatus petentibus <lb/> neque causis excussis neque constituto tempore dedit, horrea <lb/> custodibus remotis opportuna rapinae praebuit, arcus sagittasque <lb/> Cretensium frangi atque in amnem abici iussit, elephantis cibaria dari <lb/> uetuit. <lb/> </div><div n='2149'>quibus factis ut cupiditati suae indulsit, ita magnifice gestarum <lb/> rerum gloriam corrupit meritumque honorem triumphi hostium quam irae <lb/> fortior uictor amisit. <lb/> </div><div n='2150'>[IX.3.8] Quid Sulla, dum huic uitio obtemperat, nonne multo alieno <lb/> sanguine profuso ad ultimum et suum erogauit? Puteolis enim ardens <lb/> indignatione, quod Granius princeps eius coloniae pecuniam a <lb/> decurionibus ad refectionem Capitolii promissam cunctantius daret, <lb/> animi concitatione nimia atque immoderato uocis impetu conuulso <lb/> pectore spiritum cruore ac minis mixtum euomuit, <lb/> </div><div n='2151'>nec senio iam prolapsus, utpote sexagesimum ingrediens annum, sed <lb/> alita miseriis rei publicae inpotentia furens. igitur in dubio est <lb/> Sullane prior an iracundia sullae sit extincta. <lb/> </div><div n='2152'>[IX.3.ext.praef.] Neque ab ignotis exempla petere iuuat et maximis <lb/> uiris exprobare uitia sua uerecundiae est. ceterum cum propositi fides <lb/> excellentissima quaeque conplecti moneat, uoluntas operi cedat, dum <lb/> praeclara libenter probandi necessaria narranti conscientia non desit. <lb/> --- probandi Ac] probanda 'A', probando Ac. <lb/> --- narranti (ip. Madvig)] narrandi 'A'. --- <lb/> </div><div n='2153'>[IX.3.ext.1] Alexandrum iracundia sua propemodum caelo deripuit: nam <lb/> quid obstitit quo minus illuc adsurgeret nisi Lysimachus leoni <lb/> obiectus et Clitus hasta traiectus et Callisthenes mori iussus, quia <lb/> tres maximas uictorias totidem amicorum iniustis caedibus uicto <lb/> reddidit? <lb/> --- uicto reddidit ed.1651-1715] uictor edidit 'A'. --- <lb/> </div><div n='2154'>[IX.3.ext.2] Quam uehemens deinde aduersus populum Romanum Hamilcaris <lb/> odium! quattuor enim puerilis aetatis filios intuens eiusdem numeri <lb/> catulos leoninos in perniciem imperii nostri alere se praedicabat. <lb/> digna nutrimenta, quae in exitium patriae suae, ut euenit, <lb/> conuerterentur. <lb/> --- conuerterentur dett.] conuerterunt 'A', conuerterent Ac. --- <lb/> </div><div n='2155'>[IX.3.ext.3] E quibus Hannibal mature adeo patria uestigia subsecutus <lb/> est, ut eo exercitum in Hispaniam traiecturo et ob id sacrificante <lb/> viiii annorum natu altaria tenens iuraret se, cum primum per aetatem <lb/> potuisset, acerrimum hostem populi Romani futurum, <et> <lb/> pertinacissimis precibus instantis belli commilitium exprimeret. <lb/> --- patria dett.] patriae 'A', patris dett. <lb/> --- <et> pertinacissimis (ip. Halm)] pertinacissimis 'A', ante add. ut Ac. --- <lb/> </div><div n='2156'>idem significare cupiens quanto inter se odio Karthago et Roma <lb/> dissiderent, inflicto in terram pede suscitatoque puluere, tunc inter <lb/> eas finem fore belli dixit, cum alterutra [pars] in habitum pulueris <lb/> esset redacta. <lb/> --- pars LG] urbs PAc, om. dett. --- <lb/> </div><div n='2157'>[IX.3.ext.4] In puerili pectore tantum uis odii potuit, sed in <lb/> muliebri quoque aeque multum ualuit: namque Samiramis Assyriorum <lb/> regina, cum ei circa cultum capitis sui occupatae nuntiatum esset <lb/> Babylona defecisse, altera parte crinium adhuc soluta protinus ad eam <lb/> expugnandam cucurrit nec prius decorem capillorum in ordinem quam <lb/> urbem in potestatem suam redegit. <lb/> --- muliebri LG] mulieribus A. --- <lb/> </div><div n='2158'>quocirca statua eius Babylone posita est illo habitu, quo ad ultionem <lb/> exigendam celeritate praecipi<ti> tetendit. <lb/> --- praecipiti AcLcG] praecipi AL. --- <lb/> </div><div n='2159'>De auaritia. <lb/> </div><div n='2160'>[IX.4.praef.] Protrahatur etiam auaritia, latentium indagatrix <lb/> lucrorum, manifestae praedae auidissima uorago, neque habendi fructu <lb/> felix et cupiditate quaerendi miserrima. <lb/> </div><div n='2161'>[IX.4.1] Cum admodum locupleti L. Minucio Basilo falsum testamentum <lb/> quidam in Graecia subiecisset eiusdemque confirmandi gratia <lb/> potentissimos ciuitatis nostrae uiros, M. Crassum et Q. Hortensium, <lb/> quibus Minucius ignotus fuerat, tabulis heredes inseruisset, quamquam <lb/> euidens fraus erat, tamen uterque pecuniae cupidus facinoris alieni <lb/> munus non repudiauit. <lb/> --- Basilo dett. (sic Cic.)] Basilio 'A', Basillo PAc. --- <lb/> </div><div n='2162'>quantam culpam quam leniter retuli! lumina curiae, ornamenta fori, <lb/> quod scelus uindicare debebant, inhonesti lucri captura inuitati <lb/> auctoritatibus suis texerunt. <lb/> </div><div n='2163'>[IX.4.2] Verum aliquanto maiores uires in Q. Cassio exhibuit, qui in <lb/> Hispania Silium et Calpurnium, occidendi sui gratia cum pugionibus <lb/> deprehensos quinquagies sestertium ab illo, ab hoc sexagies pactus <lb/> dimisit. en quem dubites, si alterum tantum daretur, iugulum quoque <lb/> suum aequo animo illis fuisse praebiturum. <lb/> --- en quem (ip. Kempf)] at quem LG, at quin A, atqui vel an dett. <lb/> --- dubites AL] dubitas G. --- <lb/> </div><div n='2164'>[IX.4.3] Ceterum auaritia ante omnes L. Septimulei praecordia <lb/> possedit, qui, cum C. Gracchi familiaris fuisset, caput eius abscidere <lb/> et per urbem pilo fixum ferre sustinuit, quia Opimius consul auro id <lb/> se repensurum edixerat. <lb/> --- Septimulei Ac] Septimuli ALGc, Septimii G, Septimuleius P. --- <lb/> </div><div n='2165'>sunt qui tradant liquato plumbo eum cauatam partem capitis, quo <lb/> ponderosius esset, explesse. fuerit ille seditiosus, bono perierit <lb/> exemplo, clientis tamen scelesta famis in has usque iacentis iniurias <lb/> esurire non debuit. <lb/> </div><div n='2166'>[IX.4.ext.1] Odium merita Septimulei auaritia, Ptolomaei autem regis <lb/> Cypriorum risu prosequenda: nam cum anxiis sordibus magnas opes <lb/> corripuisset propterque eas periturum se uideret et ideo omni pecunia <lb/> inposita nauibus in altum processisset, ut classe perforata suo <lb/> arbitrio periret et hostes praeda carerent, <lb/> --- Septimulei L] Septimuli AGc, Septimii G. --- <lb/> </div><div n='2167'>non sustinuit mergere aurum et argentum, sed futurum necis suae <lb/> praemium domum reuexit. procul dubio hic non possedit diuitias, sed a <lb/> diuitiis possessus est, titulo rex insulae, animo pecuniae miserabile <lb/> mancipium. <lb/> </div><div n='2168'>De superbia et potentia. <lb/> </div><div n='2169'>[IX.5.1] Atque ut superbia quoque et inpotentia in conspicuo ponatur, <lb/> M. Fuluius Flaccus consul M. Plautii Hypsaei collega, cum <lb/> perniciosissimas rei publicae leges introduceret de ciuitate <Italiae> <lb/> danda et de prouocatione ad populum eorum, qui ciuitatem mutare <lb/> noluissent, aegre conpulsus est ut in curiam ueniret: <lb/> --- ciuitate <Italiae> (ip. Gertz)] ciuitate 'A'. --- <lb/> </div><div n='2170'>deinde partim monenti, partim oranti senatui ut incepto desisteret, <lb/> responsum non dedit. tyrannici spiritus consul haberetur, si aduersus <lb/> unum senatorem hoc modo se gessisset, quo Flaccus in totius amplissimi <lb/> ordinis contemnenda maiestate uersatus est. <lb/> </div><div n='2171'>[IX.5.2] Quae a M. quoque Druso tribuno pl. per summam contumeliam <lb/> uexata est: parum enim habuit L. Philippum consulem, quia interfari se <lb/> contionantem ausus fuerat, obtorta gula, et quidem non per uiatorem, <lb/> sed per clientem suum adeo uiolenter in carcerem praecipitem egisse, <lb/> ut multus e naribus eius cruor profunderetur, <lb/> --- interfari se dett.] inter se fari LG, interpellare (interpellatus P) Ac, fari inter se Gc. --- <lb/> </div><div n='2172'>uerum etiam, cum senatus ad eum misisset, ut in curiam ueniret, <lb/> "quare non potius" inquit "ipse in Hostiliam curiam propinquam <lb/> rostris, id est ad me, uenit?" piget adicere quod sequitur: tribunus <lb/> senatus imperium despexit, senatus tribuni uerbis paruit. <lb/> </div><div n='2173'>[IX.5.3] Cn. autem Pompeius quam insolenter! qui balineo egressus <lb/> ante pedes suos prostratum Hypsaeum ambitus reum, et nobilem uirum et <lb/> sibi amicum, iacentem reliquit contumeliosa uoce proculcatum: nihil <lb/> enim eum aliud agere quam ut conuiuium suum moraretur respondit, et <lb/> huius dicti conscius securo animo cenare potuit. <lb/> </div><div n='2174'>ille uero etiam in foro non erubuit P. Scipionem socerum suum legibus <lb/> <ob>noxium, quas ipse tulerat, in maxima quidem reorum [et] inlustrium <lb/> ruina muneris loco a iudicibus deposcere, maritalis lecti blanditiis <lb/> statum rei publicae temerando. <lb/> --- obnoxium P] noxium 'A'. <lb/> --- reorum et 'A'] reorum (ip. Eberhard). <lb/> --- temerando ed.1651-1715] temperando 'A'. --- <lb/> </div><div n='2175'>[IX.5.4] Taetrum facto pariter ac dicto M. Antonii conuiuium: nam cum <lb/> ad eum triumuirum Caesetii Rufi senatoris caput allatum esset, <lb/> auersantibus id ceteris propius admoueri iussit ac diu diligenterque <lb/> considerauit. cunctis deinde expectantibus quidnam esset dicturus, <lb/> "hunc ego" inquit "notum non habui". superba de senatore, inpotens de <lb/> occiso confessio. <lb/> </div><div n='2176'>[IX.5.ext.1] Satis multa de nostris: aliena nunc adiciantur. <lb/> Alexandri regis uirtus ac felicitas tribus insolentiae euidentissimis <lb/> gradibus exultauit: fastidio enim Philippi Iouem Hammonem patrem <lb/> asciuit, taedio morum et cultus Macedonici uestem et instituta Persica <lb/> adsumpsit, spreto mortali habitu diuinum, aemulatus est, nec fuit ei <lb/> pudori filium, ciuem, hominem dissimulare. <lb/> --- aemulatus Ac] caput latus LG, captatus Lc, imitatus P. <lb/> --- pudori Ac] pudoris 'A'. --- <lb/> </div><div n='2177'>[IX.5.ext.2] Iam Xerxes, cuius in nomine superbia et inpotentia <lb/> habitat, suo iure }crux{ tam insolenter, quod Graeciae indicturus <lb/> bellum adhibitis Asiae principibus, "ne uiderer" inquit "meo tantum <lb/> modo usus consilio, uos contraxi. ceterum mementote parendum magis <lb/> uobis esse quam suadendum". <lb/> </div><div n='2178'>adroganter, etiam si uictori repetere ei regiam contigisset: tam <lb/> deformiter uicti nescias utrum insolentius dictum an inprudentius. <lb/> --- inprudentius ed.1575-1655] in(m)pudentius 'A'. --- <lb/> </div><div n='2179'>[IX.5.ext.3] Hannibal autem Cannensis pugnae successu elatus nec <lb/> admisit quemquam ciuium suorum in castris nec responsum ulli <nisi> <lb/> per interpretem dedit. Maharbalem etiam, ante tabernaculum suum clara <lb/> uoce adfirmantem prospexisse quonam modo paucis diebus Romae in <lb/> Capitolio cenaret, aspernatus est. adeo felicitatis et moderationis <lb/> diuiduum contubernium est. <lb/> --- nisi AcG] om. A. --- <lb/> </div><div n='2180'>[IX.5.ext.4] Insolentiae uero inter Karthaginiensem et Campanum <lb/> senatum quasi aemulatio fuit: ille enim separato a plebe balineo <lb/> lauabatur, hic diuerso foro utebatur. quem morem Capuae aliquamdiu <lb/> retentum C. quoque Gracchi oratione in Plautium scripta patet. <lb/> </div><div n='2181'>De perfidia. <lb/> </div><div n='2182'>[IX.6.praef.] Occultum iam et insidiosum malum, perfidia, latebris <lb/> suis extrahatur. cuius efficacissimae uires sunt mentiri ac fallere, <lb/> fructus in aliquo admisso scelere consistit, tum certus, cum <lb/> credulitatem nefariis uinculis circumdedit, tantum inconmodi humano <lb/> generi adferens, quantum salutis bona fides praestat. habeat igitur <lb/> non minus reprehensionis quam illa laudis consequitur. <lb/> --- credulitatem Ac] crudelitatem 'A'. --- <lb/> </div><div n='2183'>[IX.6.1] Romulo regnante Spurius Tarpeius arci praeerat. cuius filiam <lb/> uirginem aquam sacris petitum extra moenia egressam Tatius ut armatos <lb/> Sabinos in arcem secum reciperet corrupit, mercedis nomine pactam quae <lb/> in sinistris manibus gerebant: erant autem <in> his armillae et anuli <lb/> magno ex pondere auri. <lb/> --- in (ip. Kempf)] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2184'>loco potitum agmen Sabinorum puellam praemium flagitantem armis <lb/> obrutam necauit, perinde quasi promissum, quod ea quoque laeuis <lb/> gestauerant, solui<sse>t. absit reprehensio, quia inpia proditio <lb/> celeri poena uindicata est. <lb/> --- soluisset (ip. Kempf)] soluit 'A'. --- <lb/> </div><div n='2185'>[IX.6.2] Ser. quoque Galba summae perfidiae: trium enim Lusitaniae <lb/> ciuitatium conuocato populo tamquam de conmodis eius acturus viii, in <lb/> quibus flos iuuentutis consistebat, electa et armis exuta partim <lb/> trucidauit, partim uendidit. quo facinore maximam cladem barbarorum <lb/> magnitudine criminis antecessit. <lb/> </div><div n='2186'>[IX.6.3] Cn. autem Domitium summi generis et magni animi uirum nimia <lb/> gloriae cupiditas perfidum existere coegit: iratus namque Bituito regi <lb/> Aruernorum, quod [tum] suam et Allobrogum gentem se etiam tum in <lb/> prouincia morante ad Q. Fabii successoris sui dexteram confugere <lb/> hortatus esset, per conloquii simulationem arcessitum hospitioque <lb/> exceptum uinxit ac Romam naue deportandum curauit. <lb/> --- nimia (ip. Kempf)] nimiae 'A'. <lb/> --- Aruernorum PAc] Arbennorum 'A'. --- <lb/> </div><div n='2187'>cuius factum senatus neque probare potuit neque rescindere uoluit, ne <lb/> remissus in patriam Bituitus bellum renouaret. igitur eum Albam <lb/> custodiae causa relegauit. <lb/> </div><div n='2188'>[IX.6.4] Viriathi etiam caedes duplicem perfidiae accusationem <lb/> recipit, in amicis, quod eorum manibus interemptus est, in Q. Seruilio <lb/> Caepione consule, quia is sceleris huius auctor inpunitate promissa <lb/> fuit uictoriamque non meruit, sed emit. <lb/> --- recipit (ip. Kempf)] recepit 'A'. --- <lb/> </div><div n='2189'>[IX.6.ext.1] Verum ut ipsum fontem perfidiae contemplemur, <lb/> Karthaginienses Xanthippum Lacedaemonium, cuius optima opera primo <lb/> Punico bello usi fuerant et quo iuuante Atilium Regulum ceperant, <lb/> simulantes domum se reuehere, in alto merserunt, <lb/> </div><div n='2190'>quid tanto facinore petentes? an ne uictoriae eorum socius <lb/> superesset? extat nihilo minus, et quidem cum opprobrio, quem sine <lb/> ulla gloriae iactura inuiolatum reliquissent. <lb/> </div><div n='2191'>[IX.6.ext.2] Hannibal porro Nucerinos hortatu suo cum binis <lb/> uestimentis urbem inexpugnabilibus muris cinctam egressos uapore et <lb/> fumo balnearum strangulando, et Acerranorum senatum eadem ratione <lb/> extra moenia euocatum in profundum puteorum abiciendo nonne bellum <lb/> aduersus populum Romanum et Italiam professus aduersus ipsam fidem <lb/> acrius gessit, mendaciis et fallacia quasi praeclaris artibus gaudens? <lb/> </div><div n='2192'>quo euenit ut alioqui insignem nominis sui memoriam relicturus, in <lb/> dubio maiorne an peior uir haberi deberet poneret. <lb/> </div><div n='2193'>De ui et seditione. <lb/> </div><div n='2194'>[IX.7.1] Sed ut uiolentiae <et> seditionis tam togatae quam etiam <lb/> armatae facta referantur, L. Equitium, qui se Ti. Gracchi filium <lb/> simulabat tribunatumque aduersus leges <cum> L. Saturnino petebat, a <lb/> C. Mario quintum consulatum gerente in publicam custodiam ductum <lb/> populus claustris carceris conuulsis raptum humeris suis per summam <lb/> animorum alacritatem portauit. <lb/> --- gerente AcG] gerentem A. --- <lb/> </div><div n='2195'>[IX.7.2] idemque Q. Metellum censorem, quod ab eo tamquam Gracchi <lb/> filio censum recipere nolebat, lapidibus prosternere conatus est, <lb/> adfirmantem tres tantum modo filios Ti. Graccho fuisse, e quibus unum <lb/> in Sardinia stipendia merentem, alterum infantem Praeneste, tertium <lb/> post patris mortem natum Romae decessisse, neque oportere clarissimae <lb/> familiae ignotas sordes inseri, <lb/> </div><div n='2196'>cum interim inprouida concitatae multitudinis temeritas pro <lb/> inpudentia et audacia! aduersus consulatum et censuram tetendit <lb/> principesque suos omni petulantiae genere uexauit. <lb/> </div><div n='2197'>[IX.7.3] Vaesana haec tantum modo, illa etiam cruenta seditio: <lb/> populus enim Nunnium conpetitorem Saturnini nouem iam creatis tribunis <lb/> unoque loco duobus candidatis restante ui prius in aedes priuatas <lb/> conpulit, extractum deinde interemit, ut caede inte gerrimi ciuis <lb/> facultas apiscendae potestatis taeterrimo [ciui] daretur. <lb/> --- apiscendae A] adipiscendae GPAc. <lb/> --- ciui 'A'] homini P, del. (ip. Kempf). --- <lb/> </div><div n='2198'>[IX.7.4] Creditorum quoque consternatio aduersus Semproni Asellionis <lb/> praetoris urbani caput intolerabili modo exarsit. quem, quia causam <lb/> debitorum susceperat, concitati a L. Cassio tribuno pl. pro aede <lb/> Concordiae sacrificium facientem ab ipsis altaribus fugere extra forum <lb/> coactum inque tabernula latitantem praetextatum discerpserunt. <lb/> </div><div n='2199'>[IX.7.mil.Rom.1] Detestanda fori condicio, sed si castra respicias, <lb/> aeque magna orietur indignatio. cum C. Mario lege Sulpicia prouincia <lb/> Asia, ut aduersus Mitridatem bellum gereret, priuato decreta esset, <lb/> missum ab eo Gratidium legatum ad L. Sullam consulem accipiendarum <lb/> legionum causa milites trucidarunt, <lb/> </div><div n='2200'>procul dubio indignati, quod ab summo imperio ad eum, qui nullo in <lb/> honore uersaretur, transire cogerentur. sed quis ferat militem scita <lb/> plebis exitio legati corrigentem? <lb/> </div><div n='2201'>[IX.7.mil.Rom.2] Pro consule istud tam uiolenter exercitus, illud <lb/> aduersus consulem: Q. enim Pompeium Sullae collegam senatus iussu ad <lb/> exercitum Cn. Pompei, quem aliquamdiu inuita ciuitate obtinebat, <lb/> contendere ausum ambitiosi ducis inlecebris corrupti milites <lb/> sacrificare incipientem adorti in modum hostiae mactarunt tantumque <lb/> scelus, curia castris cedere se confessa, inultum abiit. <lb/> </div><div n='2202'>[IX.7.mil.Rom.3] Ille quoque exercitus nefarie uiolentus, qui C. <lb/> Carbonem, fratrem Carbonis ter consulis, propter bella ciuilia <lb/> dissolutam disciplinam militarem praefractius et rigidius astringere <lb/> conatum priuauit uita satiusque duxit maximo scelere coinquinari quam <lb/> prauos ac taetros mores mutare. <lb/> </div><div n='2203'>De temeritate. <lb/> </div><div n='2204'>[IX.8.praef.] Temeritatis etiam et subiti <et> uehementes sunt <lb/> impulsus, quorum ictibus hominum mentes concussae nec sua pericula <lb/> dispicere nec aliena facta iusta aestimatione prosequi ualent. <lb/> --- Temeritatis Ac] temeritas 'A'. <lb/> --- subiti et Ac] et subiti 'A', ut subiti Ac, ita subiti ut vel et subiti et dett. --- <lb/> </div><div n='2205'>[IX.8.1] Quam enim temere se Africanus superior ex Hispania duabus <lb/> quinqueremibus ad Syphacem traiecit, in unius Numidae infidis <lb/> praecordiis suam pariter et patriae salutem depositurus! itaque exiguo <lb/> momento maximae rei casus fluctuatus est, utrum interfector an <lb/> captiuus Scipionis Syphax fieret. <lb/> --- Scipionis Syphax ed.1611-71] Scipio Syphacis 'A'. --- <lb/> </div><div n='2206'>[IX.8.2] Nam C. Caesaris anceps conatus, etsi caelestium cura <lb/> protectus est, [non] tamen uix sine horrore animi referri potest: <lb/> --- non tamen uix 'A'] uix tamen Ac, tamen uix dett. --- <lb/> </div><div n='2207'>si quidem inpatiens legionum tardioris a Brundisio Apolloniam <lb/> traiectus per simulationem aduersae ualetudinis conuiuio egressus <lb/> maiestate sua seruili ueste occultata nauiculam conscendit <et> e <lb/> flumine Aoo maris Hadriatici saeua tempestate fauces petiit <lb/> protinusque in altum dirigi iusso nauigio multum ac diu contrariis <lb/> iactatus fluctibus tandem necessitati cessit. <lb/> --- et e dett.] e 'A'. <lb/> --- Aoo (ip. Gertz)] ac 'A', del. dett. --- <lb/> </div><div n='2208'>[IX.8.3] Age, illa quam execrabilis militum temeritas! fecit enim ut <lb/> A. Albinus, nobilitate, moribus, honorum omnium consummatione ciuis <lb/> eximius, propter falsas et inanes suspiciones in castris ab exercitu <lb/> lapidibus obrueretur, quodque accessionem indignationis non recipit, <lb/> oranti atque obsecranti duci a militibus causae dicendae potestas <lb/> negata est. <lb/> </div><div n='2209'>[IX.8.ext.1] Itaque minus miror apud trucem et saeuum animum <lb/> Hannibalis defensionis locum innoxio gubernatori non fuisse, quem a <lb/> Petilia classe Africam repetens freto adpulsus, dum tam paruo spatio <lb/> Italiam Siciliamque inter se diuisas non credit, uelut insidiosum <lb/> cursus rectorem interemit, <lb/> </div><div n='2210'>posteaque diligentius inspecta ueritate tunc absoluit, cum eius <lb/> innocentiae nihil ultra sepulcri honorem dari potuit. igitur angusti <lb/> atque aestuosi maris alto e tumulo speculatrix statua quam memoriae <lb/> Pelori tam Punicae temeritatis ultra citraque nauigantium oculis <lb/> conlocatum indicium est. <lb/> </div><div n='2211'>[IX.8.ext.2] Iam Atheniensium ciuitas ad uaesaniam usque temeraria, <lb/> quae x uniuersos imperatores suos, et quidem a pulcherrima uictoria <lb/> uenientis, capitali iudicio exceptos necauit, quod militum corpora <lb/> saeuitia maris interpellante sepulturae mandare non potuissent, <lb/> necessitatem puniens, cum honorare uirtutem deberet. <lb/> --- ad uaesaniam Ac] aduersariam 'A'. --- <lb/> </div><div n='2212'>De errore. <lb/> </div><div n='2213'>[IX.9.praef.] Temeritati proximus est error, quem ad modum ad <lb/> laedendum par, ita cui facilius quis ignouerit, quia non sua sponte, <lb/> sed uanis concitatus imaginibus culpae se inplicat. qui quam late in <lb/> pectoribus hominum uagetur si conplecti coner, uitio, de quo loquor, <lb/> sim obnoxius. paucos igitur eius lapsus referemus. <lb/> </div><div n='2214'>[IX.9.1] C. Heluius Cinna tribunus pl. ex funere C. Caesaris domum <lb/> suam petens populi manibus discerptus est pro Cornelio Cinna, in quem <lb/> saeuire se existimabat iratus ei, quod, cum adfinis esset Caesaris, <lb/> aduersus eum nefarie raptum impiam pro rostris orationem habuisset, <lb/> </div><div n='2215'>eoque errore propulsus est, ut caput Helui perinde atque Corneli <lb/> circa rogum Caesaris fixum iaculo ferret, officii sui, alieni erroris <lb/> piaculum miserabile! <lb/> </div><div n='2216'>[IX.9.2] Nam C. Cassium error a semet ipso poenas exigere coegit: <lb/> inter illum enim pugnae quattuor exercituum apud Philippos uarium <lb/> ipsisque ducibus ignotum euentum missus ab eo Ti<ti>nius centurio <lb/> nocturno tempore, ut specularetur quonam in statu res M. Bruti essent, <lb/> dum crebros excessus uiae petit, quia tenebrarum obscuritas hostesne <lb/> an conmilitones occurrerent dinoscere non sinebat, tardius ad Cassium rediit. <lb/> --- Titinius dett.] Tineus Ac, Tineius G, Tineo (... misso) P, Tineio Pc. --- <lb/> </div><div n='2217'>quem is exceptum ab hostibus omniaque in eorum potestatem recidisse <lb/> existimans finire uitam properauit, cum et castra hostium inuicem <lb/> capta et Bruti copiae magna ex parte incolumes essent. <lb/> </div><div n='2218'>Titini uero non obliteranda silentio uirtus, qui oculis paulisper haesit <lb/> inopinato iacentis ducis spectaculo attonitus, deinde profusus in lacrimas <lb/> --- Titini dett.] Tinei 'A'. --- <lb/> </div><div n='2219'>"etsi inprudens" inquit, "imperator, causa tibi mortis fui, tamen, ne <lb/> id ipsum inpunitum sit, accipe me fati tui comitem", superque exanime <lb/> corpus eius iugulo suo gladium capulo tenus demisit ac permixto <lb/> utriusque sanguine duplex uictima iacuit, pietatis haec, erroris illa. <lb/> </div><div n='2220'>[IX.9.3] Ceterum falsa opinatio nescio an praecipuam iniuriam Lartis <lb/> Tolumni Veientium regis penatibus intulerit: nam cum in tesserarum <lb/> prospero iactu per iocum conlusori dixisset "occide", et forte <lb/> Romanorum legati interuenissent, satellites eius errore uocis inpulsi <lb/> interficiendo legatos lusum ad inperium transtulerunt. <lb/> </div><div n='2221'>De ultione. <lb/> </div><div n='2222'>[IX.10.praef.] Vltionis autem quem ad modum acres, ita iusti aculei <lb/> sunt, qui lacessiti concitantur, acceptum dolorem <dolore> pensare <lb/> cupientes: quos latius conplecti non adtinet. <lb/> --- qui 'A'] quia dett. <lb/> --- dolorem dolore (ip. Kempf)] dolorem 'A'. --- <lb/> </div><div n='2223'>[IX.10.1] Tribunus pl. M. Flauius ad populum de Tusculanis retulit, <lb/> quod eorum consilio Veliternos Priuernatesque }crux{ rebellaturos diceret. <lb/> qui cum <cum> coniugibus ac liberis squalore obsiti supplices Romam <lb/> uenissent, accidit ut reliquis tribubus salutarem sententiam secutis <lb/> sola Pollia iudicaret oportere publice eos uerberatos securi percuti, <lb/> inbellem multitudinem sub corona uenire. <lb/> --- Flauius PAc] Fuluius G. <lb/> --- cum cum... Romam (ip. Kempf)] cum... Romam 'A', cum... obsiti cum... Romam Ac. <lb/> --- Pollia GcPAc] Pobilia G (ut vid.). --- <lb/> </div><div n='2224'>quam ob causam Papiria tribus, in qua plurimum postea Tusculani in <lb/> ciuitatem recepti potuerunt, neminem umquam candidatum Polliae tribus <lb/> fecit magistratum, ne ad eam ullus honor suffragiis <suis> perueniret, <lb/> quae illis uitam ac libertatem, quantum in ipsa fuit, ademerat. <lb/> --- Papiria dett.] Popiria A, Popilia G. <lb/> --- suffragiis suis dett.] suffragiis 'A', suis suffragiis dett. --- <lb/> </div><div n='2225'>[IX.10.2] Illam uero ultionem et senatus et consensus omnium <lb/> adprobauit: cum enim Adrianus ciuis Romanos, qui Vticae consistebant, <lb/> sordido imperio uexasset idcircoque ab his uiuus esset exustus, nec <lb/> quaestio ulla in urbe hac de re habita nec querella uersata est. <lb/> </div><div n='2226'>[IX.10.ext.1] Clarae ultionis utraque regina, et Tomyris, quae caput <lb/> Cyri abscisum in utrem humano sanguine repletum demitti iussit exprobrans <lb/> illi insatiabilem cruoris sitim simulque poenas occisi ab eo filii sui exigens, <lb/> --- Tomyris ed.1782] Thamyris 'A'Pc, Thameris Ac, Thomeris P. --- <lb/> </div><div n='2227'>et Berenice, quae Laodices insidiis interceptum sibi filium grauiter <lb/> ferens armata currum conscendit persecutaque satellitem regium, <lb/> crudelis operis ministrum nomine Caeneum, quem hasta nequiquam <lb/> petierat, saxo ictum prostrauit ac super eius corpus actis equis inter <lb/> infesta contrariae partis agmina ad domum, in qua interfecti pueri <lb/> corpus occultari arbitrabatur, perrexit. <lb/> --- Berenice G] Berenicae A. <lb/> --- Laodices 'A'] Laodicis Ac. --- <lb/> </div><div n='2228'>[IX.10.ext.2] Iasonem Thessalum Persarum regi bellum inferre parantem <lb/> an satis iusta ultio absumpserit ambiguae aestimationis est: Taxillo <lb/> enim gymnasiarcho a quibusdam iuuenibus pulsatum se questo permisit ut <lb/> aut tricenas ab his drachmas exigeret aut denas plagas singulis inponeret. <lb/> </div><div n='2229'>quo posteriore uindicta uso qui uapulauerant Iasonem interfecerunt, <lb/> animi, non corporis dolore poenae modum aestimantes. ceterum paruo <lb/> inritamento ingenui pudoris maximae rei expectatio subruta est, <lb/> quoniam opinione Graeciae tantum in spe Iasonis quantum in effectu <lb/> Alexandri reponitur. <lb/> </div><div n='2230'>Dicta improba aut facta scelerata. <lb/> </div><div n='2231'>[IX.11.praef.] Nunc, quatenus uitae humanae cum bona tum etiam mala <lb/> substitutis exemplorum imaginibus persequimur, dicta inproba et facta <lb/> scelerata referantur. <lb/> </div><div n='2232'>[IX.11.1] Vnde autem potius quam a Tullia ordiar, quia tempore <lb/> uetustissimum, conscientia nefarium, uoce monstri simile exemplum est? <lb/> cum carpento ueheretur et is, qui iumenta agebat, succussis frenis <lb/> constitisset, repentinae morae causam requisiuit, <lb/> </div><div n='2233'>et ut comperit corpus patris Seruii Tulli occisi ibi iacere, supra id <lb/> duci uehiculum iussit, quo celerius in conplexum interfectoris eius <lb/> Tarquinii ueniret. qua tam impia tamque probrosa festinatione non solum <lb/> se aeterna infamia, sed etiam ipsum uicum cognomine sceleris <lb/> conmaculauit. <lb/> </div><div n='2234'>[IX.11.2] Non tam atrox C. Fimbriae est factum et dictum, sed si per <lb/> se aestimetur, utrumque audacissimum. id egerat, ut Scaeuola in funere <lb/> C. Marii iugularetur. quem postquam ex uulnere recreatum conperit, <lb/> accusare apud populum instituit. <lb/> </div><div n='2235'>interrogatus deinde quid de eo secus dicturus esset, cui pro <lb/> sanctitate morum satis digna laudatio reddi non posset, respondit <lb/> obiecturum se illi quod parcius corpore telum recepisset. licentiam <lb/> furoris aegrae rei publicae gemitu prosequendam! <lb/> </div><div n='2236'>[IX.11.3] L. uero Catilina in senatu M. Cicerone incendium ab ipso <lb/> excitatum dicente "sentio", inquit "et quidem illud, si aqua non <lb/> potuero, ruina restinguam". quem quid aliud existimemus quam <lb/> conscientiae stimulis actum reum [a] se inchoati parricidii peregisse? <lb/> --- reum a se 'A'] reum dett. --- <lb/> </div><div n='2237'>[IX.11.4] Consternatum etiam Magi Chilonis amentia pectus, qui M. <lb/> Marcello datum a Caesare spiritum sua manu eripuit, uetus <amicus> et <lb/> Pompeianae militiae comes, indignatus aliquos sibi amicorum ab eo <lb/> praeferri: urbem enim a Mytilenis, quo se contulerat, repetentem in <lb/> Atheniensium portu pugione confodit <lb/> --- amicus Ac] om. 'A' (M. Marcello amico suo). --- <lb/> </div><div n='2238'>protinusque ad inritamenta uaesaniae suae trucidanda tetendit, <lb/> amicitiae hostis, diuini beneficii interceptor, publicae religionis, <lb/> quod ad salutem clarissimi ciuis recuperandam attinuit, acerba labes. <lb/> </div><div n='2239'>[IX.11.5] Hanc crudelitatem, cui nihil adici posse uidetur, C. <lb/> Toranius atrocitate parricidi superauit: namque triumuirorum partes <lb/> secutus proscripti patris sui praetorii et ornati uiri latebras, <lb/> aetatem notasque corporis, quibus agnosci posset, centurionibus <lb/> edidit, qui eum persecuti sunt. <lb/> </div><div n='2240'>senex de filii magis uita et incrementis quam de reliquo spiritu suo <lb/> sollicitus an incolumis esset et an imperatoribus satis faceret <lb/> interrogare eos coepit. e quibus unus "ab illo" inquit, "quem <lb/> tantopere diligis, demonstratus nostro ministerio filii indicio occideris", <lb/> </div><div n='2241'>protinusque pectus eius gladio traiecit. conlapsus itaque est <lb/> infelix, auctore caedis quam ipsa caede miserior. <lb/> </div><div n='2242'>[IX.11.6] Cuius fati acerbitatem L. Villius Annalis sortitus, cum in <lb/> campum ad quaestoria comitia filii descendens proscriptum se <lb/> cognosset, ad clientem suum confugit. sed ne fide eius tutus esse <lb/> posset, scelere nefarii iuuenis effectum est, <lb/> --- Villius A] Tullius G, Iulius PAc. --- <lb/> </div><div n='2243'>si quidem per ipsa uestigia patris militibus ductis occidendum eum in <lb/> conspectu suo obiecit, bis parricida, consilio prius, iterum <lb/> spectaculo. <lb/> </div><div n='2244'>[IX.11.7] Ne Vettius quidem Salassus proscriptus parum amari exitus. <lb/> quem latentem uxor interficiendum, quid dicam, tradidit an ipsa <lb/> iugulauit? quanto enim leuius est scelus, cui tantum modo manus abest? <lb/> </div><div n='2245'>[IX.11.ext.1] Illud autem facinus, quia externum est, tranquilliore <lb/> adfectu narrabitur. Scipione Africano patris et patrui memoriam <lb/> gladiatorio munere Karthagine Noua celebrante duo regis filii nuper <lb/> patre mortuo in harenam processerunt pollicitique sunt ibi se de regno <lb/> proeliaturos, quo spectaculum illud inlustrius pugna sua facerent. <lb/> </div><div n='2246'>eos cum Scipio monuisset ut uerbis quam ferro diiudicare mallent uter <lb/> regnare deberet, ac iam maior natu consilio eius obtemperaret, minor <lb/> corporis uiribus fretus in amentia perstitit initoque certamine <lb/> pertinacior impietas fortunae iudicio morte multata est. <lb/> --- diiudicare 'A'] diiudicari Ac, dimicare vel decernere dett. --- <lb/> </div><div n='2247'>[IX.11.ext.2] Mitridates autem multo sceleratius, qui non cum fratre <lb/> de paterno regno, sed cum ipso patre bellum de dominatione gessit. in <lb/> quo qui aut homines ullos adiutores inuenerit aut deos inuocare ausus <lb/> sit, prae<cipuam> admirationem habet. <lb/> --- praecipuam... habet ed.1651-1715] prae admiratione habet 'A', pro admiratione habetur Ac. --- <lb/> </div><div n='2248'>[IX.11.ext.3] Quamquam quid hoc quasi inusitatum illis gentibus <lb/> miremur, cum Sariaster aduersus patrem suum Tigranen Armeniae regem <lb/> ita cum amicis consenserit, ut omnes <e d>exteris manibus sanguinem <lb/> mitterent atque eum inuicem sorberent? vix ferrem pro salute parentis <lb/> tam cruenta conspiratione foedus facientem. <lb/> --- illis dett.] ullis 'A'. <lb/> --- e dexteris (ip. Halm)] dexteris Ac, exteris 'A'. <lb/> --- sorberent] sorberent Ac secundum Kempf (nunc nil nisi s et b legitur), soluerent 'A'. <lb/> --- ferrem ed.1611-71] ferrent 'A'. --- <lb/> </div><div n='2249'>[IX.11.ext.4] Sed quid ego ista consector aut quid his immoror, cum <lb/> unius parricidii cogitatione cuncta scelera superata cernam? omni <lb/> igitur impetu mentis, omnibus indignationis uiribus ad id lacerandum <lb/> pio magis quam ualido adfectu rapior: <lb/> </div><div n='2250'>quis enim amicitiae fide extincta genus humanum cruentis in tenebris <lb/> sepelire conatum profundo debitae execrationis satis efficacibus <lb/> uerbis adegerit? tu uidelicet efferatae barbariae immanitate <lb/> truculentior habenas Romani imperii, quas princeps parensque noster <lb/> salutari dextera continet, capere potuisti? aut te conpote furoris <lb/> mundus in suo statu mansisset? <lb/> </div><div n='2251'>urbem a Gallis captam et trecentorum inclytae gentis uirorum strage <lb/> foedatum <amnem Cremeram et> Alliensem diem et oppressos in Hispania <lb/> Scipiones et Trasimennum lacum et Cannas bellorumque ciuilium <lb/> domestico sagnuine manantis }crux{ furores amentibus propositis furoris tui <lb/> repraesentare et uincere uoluisti. <lb/> --- foedatum amnem Cremeram et (ip. Gertz)] foedatum 'A'. --- <lb/> </div><div n='2252'>sed uigilarunt oculi deorum, sidera suum uigorem obtinuerunt, arae, <lb/> puluinaria, templa praesenti numine uallata sunt, nihilque, quod pro <lb/> capite augusto ac patria excubare debuit, torporem sibi permisit, et <lb/> in primis auctor ac tutela nostrae incolumitatis ne excellentissima <lb/> merita sua totius orbis ruina conlaberentur diuino consilio prouidit. <lb/> </div><div n='2253'>itaque stat pax, ualent leges, sincerus priuati ac publici officii <lb/> tenor seruatur. qui autem haec uiolatis amicitiae foederibus temptauit <lb/> subuertere, omni cum stirpe sua populi Romani uiribus obtritus etiam <lb/> apud inferos, si tamen illuc receptus est, quae meretur supplicia <lb/> pendit. <lb/> </div><div n='2254'>De mortibus non uulgaribus. <lb/> </div><div n='2255'>[IX.12.praef.] Humanae autem uitae condicionem praecipue primus et <lb/> ultimus dies continet, quia plurimum interest quibus auspiciis <lb/> inchoetur et quo fine claudatur, ideoque eum demum felicem fuisse <lb/> iudicamus, cui et accipere lucem prospere et reddere placide contigit. <lb/> </div><div n='2256'>medii temporis cursus, prout fortuna gubernaculum rexit, modo aspero, <lb/> modo tranquillo motu peragitur, spe semper minor, dum et cupide uotis <lb/> extenditur et fere sine ratione consumitur. nam et si eo bene uti uelis, etiam <lb/> paruum amplissimum efficies, numerum annorum multitudine operum superando: <lb/> </div><div n='2257'>alioquin quid attinet inerti mora gaudere, si magis exigis uitam quam <lb/> adprobas? sed ne longius euager, eorum mentionem faciam, qui non <lb/> uulgari genere mortis absumpti sunt. <lb/> </div><div n='2258'>[IX.12.1] Tullus Hostilius fulmine ictus cum tota domo conflagrauit. <lb/> singularem fati sortem, qua accidit ut columen urbis in ipsa urbe <lb/> raptum ne supremo quidem funeris honore a ciuibus decorari posset, <lb/> caelesti flamma in eam condicionem redactum, ut eosdem penates et <lb/> regiam et rogum et sepulcrum haberet. <lb/> --- eam condicionem ed.1567-92] eadem condicione 'A'. <lb/> --- redactum AGc] reductum G. --- <lb/> </div><div n='2259'>[IX.12.2] Vix ueri simile est in eripiendo spiritu idem gaudium <lb/> potuisse quod fulmen, et tamen idem ualuit. nuntiata enim clade, quae <lb/> ad lacum Trasimennum inciderat, altera <mater>, sospiti filio ad ipsam <lb/> portam facta obuia, in conplexu eius expirauit, <lb/> --- altera mater PAc (sed mat in ras.)] altera G. --- <lb/> </div><div n='2260'>altera, cum falso mortis filii nuntio maesta domi sederet, ad primum <lb/> conspectum redeuntis exanimata est. genus casus inusitatum! quas dolor <lb/> <non> extinxerat, laetitia consumpsit. Sed minus miror, quod mulieres. <lb/> </div><div n='2261'>[IX.12.3] M'. Iuuentius Thalna consul, collega Ti. Gracchi consulis iterum, <lb/> cum in Corsica, quam nuper subegerat, sacrificaret, receptis litteris decretas ei <lb/> a senatu supplicationes nuntiantibus, intento illas animo legens caligine <lb/> <ob>orta ante foculum conlapsus mortuus humi iacuit. <lb/> --- M'. (ip. Kempf)] M. 'A'P. <lb/> --- Iuuentius AcGP] Inuentius A. <lb/> --- Thalna (ip. Kempf)] Talna G, om. P. --- <lb/> </div><div n='2262'>quem quid aliud quam nimio gaudio enectum putemus? en cui Numantia <lb/> aut Karthago excindenda traderetur! <lb/> --- excindenda (ip. Halm)] excidenda 'A'. --- <lb/> </div><div n='2263'>[IX.12.4] Maioris aliquanto spiritus dux Q. Catulus, Cimbrici <lb/> triumphi C. Mario particeps a senatu datus, sed exitus uiolentioris: <lb/> namque ab hoc eodem Mario postea propter ciuiles dissensiones mori <lb/> iussus, recenti calce inlito multoque igni percalefacto cubiculo se <lb/> inclusum peremit. cuius <...> tam dira necessitas maximus Marianae <lb/> gloriae rubor extitit. <lb/> --- cuius <...> (ip. Kempf)] cuius 'A'. --- <lb/> </div><div n='2264'>[IX.12.5] Qua tempestate rei publicae L. quoque Cornelius Merula <lb/> consularis et flamen Dialis, ne ludibrio insolentissimis uictoribus <lb/> esset, in Iouis sacrario uenis incisis contumeliosae mortis <lb/> denuntiationem effugit, sacerdotisque sui sanguine uetustissimi foci <lb/> maduerunt. <lb/> </div><div n='2265'>[IX.12.6] Acer etiam et animosus uitae exitus Herenni Siculi, quo C. <lb/> Gracchus et aruspice et amico usus fuerat: nam cum eo nomine in <lb/> carcerem duceretur, in postem eius inliso capite in ipso ignominiae <lb/> aditu concidit ac spiritum posuit, uno gradu a publico supplicio <lb/> manuque carnificis citerior. <lb/> </div><div n='2266'>[IX.12.7] Consimili impetu mortis C. Licinius Macer uir praetorius, <lb/> Calui pater, repetundarum reus, dum sententiae diriberentur, [in] <lb/> maenianum conscendit. si quidem, cum M. Ciceronem, qui id iudicium <lb/> cogebat, praetextam ponentem uidisset, misit ad eum qui diceret se non <lb/> damnatum, sed reum perisse, nec sua bona hastae posse subici, <lb/> --- diriberentur ed.1567-92] diriuerentur A, diriuarentur G, dicerentur PAc. <lb/> --- in 'A'] om. P. --- <lb/> </div><div n='2267'>ac protinus sudario, quod forte in manu habebat, ore et faucibus suis <lb/> coartatis incluso spiritu poenam morte praecucurrit. qua cognita re <lb/> Cicero de eo nihil pronuntiauit. igitur inlustris ingenii orator et ab <lb/> inopia rei familiaris et a crimine domesticae damnationis inusitato <lb/> paterni fati genere uindicatus est. <lb/> </div><div n='2268'>[IX.12.8] Fortis huius mors, illorum perridicula: Cornelius enim <lb/> Gallus praetorius et T. Etereius, eques Romanus, inter usum [puerilis] <lb/> ueneris absumpti sunt. quamquam quorsum attinet eorum cauillari fata, <lb/> quos non libido sua, sed fragilitatis humanae ratio abstulit? <lb/> </div><div n='2269'>fine namque uitae nostrae uariis et occultis causis exposito interdum <lb/> quae inmerentia <sunt>, supremi fati titulum occupant, cum magis in <lb/> tempus mortis incidant quam ipsa mortem accersant. <lb/> --- quae... sunt dett.] quae immerentia 'A', quae sunt dett. --- <lb/> </div><div n='2270'>[IX.12.ext.1] Sunt et externae mortes dignae adnotatu. qualis in <lb/> primis Comae, quem ferunt maximi latronum ducis Cleonis fratrem fuisse: <lb/> --- Cleonis PAc] Deogenis 'A', Deonis Ac. --- <lb/> </div><div n='2271'>is enim ad <P.> Rupilium consulem Hennam, quam praedones <lb/> tenuerant, in potestatem nostram redactam perductus, cum de uiribus et <lb/> conatibus fugitiuorum interrogaretur, sumpto tempore ad se colligendum <lb/> caput operuit innixusque genibus conpresso spiritu inter ipsas custodum <lb/> manus inque conspectu summi imperii exoptata securitate adquieuit. <lb/> --- P. P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2272'>torqueant se miseri, quibus extingui quam superesse utilius est, in <lb/> trepido et anxio consilio quanam ratione uita exeant quaerentes: <lb/> </div><div n='2273'>ferrum acuant, uenena temperent, laqueos adprehendant, uastas <lb/> altitudines circumspiciant, tamquam magno apparatu aut exquisita <lb/> molitione opus sit, ut corporis atque animi infirmo uinculo cohaerens <lb/> societas dirimatur. <lb/> </div><div n='2274'>nihil horum Coma, sed intra pectus inclusa anima finem sui repperit: <lb/> enimuero non nimio studio retinendum bonum, cuius caduca possessio tam <lb/> leui adflatu uiolentiae concussa dilabi potuit. <lb/> </div><div n='2275'>[IX.12.ext.2] Aeschyli uero poetae excessus quem ad modum non <lb/> uoluntarius, sic propter nouitatem casus referendus. in Sicilia <lb/> moenibus urbis, in qua morabatur, egressus aprico in loco resedit. <lb/> </div><div n='2276'>super quem aquila testudinem ferens elusa splendore capitis erat enim <lb/> capillis uacuum perinde atque lapidi eam inlisit, ut fractae carne <lb/> uesceretur, eoque ictu origo et principium fortioris tragoediae <lb/> extinctum est. <lb/> </div><div n='2277'>[IX.12.ext.3] Non uulgaris etiam Homeri mortis causa fertur, qui in <lb/> <Io> insula, quia quaestionem a piscatoribus positam soluere non <lb/> potuisset, dolore absumptus creditur. <lb/> --- Io (ip. Kempf)] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2278'>[IX.12.ext.4] Sed atrocius aliquanto Euripides finitus est: ab <lb/> Archelai enim regis cena in Macedonia domum hospitalem repetens, canum <lb/> morsibus laniatus obiit: crudelitas fati tanto ingenio non debita. <lb/> </div><div n='2279'>[IX.12.ext.5] Sicut illi excessus inlustrium poetarum et moribus et <lb/> operibus indignissimi: Sophocles ultimae iam senectutis, cum in <lb/> certamen tragoediam demisisset, ancipiti sententiarum euentu diu <lb/> sollicitus, aliquando tamen una sententia uictor causam mortis gaudium <lb/> habuit. <lb/> --- certamen P] certamine 'A'. <lb/> --- demisisset (ip. Kempf)] dimisisset GP, dixisset Ac. --- <lb/> </div><div n='2280'>[IX.12.ext.6] Philemonem autem uis risus inmoderati abstulit. paratas ei ficus <lb/> atque in conspectu positas asello consumente puerum ut illum abigeret inclamauit. <lb/> </div><div n='2281'>qui cum iam comestis omnibus superuenisset, "quoniam" inquit "tam tardus fuisti, <lb/> da nunc merum asello". ac protinus urbanitatem dicti crebro anhelitu cachinnorum <lb/> prosecutus, senile guttur salebris spiritus grauauit. <lb/> </div><div n='2282'>[IX.12.ext.7] At Pindarus, cum in gymnasio super gremium pueri, quo <lb/> unice delectabatur, capite posito quieti se dedisset, non prius <lb/> decessisse cognitus est quam gymnasiarcho claudere iam eum locum <lb/> uolente nequiquam excitaretur. cui quidem crediderim eadem benignitate <lb/> deorum et tantum poeticae facundiae et tam placidum uitae finem <lb/> attributum. <lb/> </div><div n='2283'>[IX.12.ext.8] Sicut Anacreonti quoque, quem usitatum humanae uitae <lb/> modum supergressum [dum] passae uuae suco tenues et exiles uirium <lb/> reliquias fouentem unius grani pertinacior in aridis faucibus mora <lb/> absumpsit. <lb/> --- usitatum dett.] uis tantum 'A', bis statum Ac. <lb/> --- supergressum dum G] supergressum Ac. <lb/> --- mora (ip. Madvig)] (h)umor 'A'. --- <lb/> </div><div n='2284'>[IX.12.ext.9] Iungam illos, quos et propositum et exitus pares fecit. <lb/> Milo Crotoniates, cum iter faciens quercum in agro cuneis adactis <lb/> fissam uidisset, fretus uiribus accessit ad eam insertisque manibus <lb/> diuellere conatus est. quas arbor excussis cuneis in suam naturam <lb/> reuocata conpressit eumque cum tot gymnicis palmis lacerandum feris <lb/> praebuit. <lb/> </div><div n='2285'>[IX.12.ext.10] Item Polydamas athleta tempestate speluncam subire <lb/> coactus [est], nimio et subito incursu aquae labefactata ea ac ruente, <lb/> ceteris comitibus fuga periculi egressis solus restitit tamquam <lb/> humeris suis totius ruinae molem sustentaturus, sed pondere omni <lb/> corpore humano potentiore <op>pressus imbris petitam latebram dementis <lb/> facti sepulcrum habuit. <lb/> --- coactus est 'A'] coactus ed.1478. <lb/> --- oppressus (ip. Gertz)] pressus 'A' (-u- A). <lb/> --- facti (ip. Kellerbauer)] fati 'A'. --- <lb/> </div><div n='2286'>possunt hi praebere documentum nimio robore membrorum uigorem mentis <lb/> hebescere, quasi, abnuente natura utriusque boni largitionem, [ne] <lb/> supra mortalem sit felicitatem eundem et ualentissimum esse et <lb/> sapientissimum. <lb/> --- ne supra 'A'] supra (ip. Foertsch). --- <lb/> </div><div n='2287'>De cupiditate uitae. <lb/> </div><div n='2288'>[IX.13.praef.] Verum quia excessus e uita et fortuitos et uiriles, <lb/> quosdam etiam temerarios oratione attigimus, subiciamus nunc <lb/> aestimationi enerues et effeminatos, ut ipsa conparatione pateat <lb/> quanto non solum fortior, sed etiam sapientior mortis interdum quam <lb/> uitae sit cupiditas. <lb/> </div><div n='2289'>[IX.13.1] M'. Aquilius, cum sibi gloriose <extingui> posset, <lb/> Mithridati maluit turpiter seruire. quem non<ne> aliquis merito <lb/> dixerit Pontico supplicio quam Romano imperio digniorem, quoniam <lb/> conmisit ut priuatum obprobium publicus rubor existeret? <lb/> --- M'. ed.1567-92] M(arcus) 'A'P. <lb/> --- quem nonne ed.1651-1715] quem G, quem non A. --- <lb/> </div><div n='2290'>[IX.13.2] Cn. quoque Carbo magnae uerecundiae est Latinis annalibus. <lb/> tertio in consulatu suo iussu Pompei in Sicilia ad supplicium ductus <lb/> petiit a militibus demisse et flebiliter ut sibi aluum leuare prius <lb/> quam expiraret liceret, quo miserrimae lucis usu diutius frueretur, eo <lb/> <us>que moram trahens, donec caput eius sordido in loco sedentis abscideretur. <lb/> --- eo usque ed.1502-34] eoque 'A'. --- <lb/> </div><div n='2291'>ipsa uerba tale flagitium narrantis secum luctantur, nec silentio <lb/> amica, quia occultari non meretur, neque relationi familiaria, quia <lb/> dictu fastidienda sunt. <lb/> </div><div n='2292'>[IX.13.3] Quid, <D.> Brutus exiguom et infelix momentum uitae quanto <lb/> dedecore emit! qui a Furio, quem ad eum occidendum Antonius miserat, <lb/> conprehensus, non solum ceruicem gladio subtraxit, sed etiam <lb/> constantius eam praebere admonitus ipsis his uerbis iurauit: <lb/> --- D. P] om. 'A'. --- <lb/> </div><div n='2293'>"ita uiuam, dabo". <o> cunctationem fati aerumnosam! o iurandi <lb/> stolidam fidem! sed hos tu furores inmoderata retinendi spiritus <lb/> dulcedo subicis sanae rationis modum expugnando, quae uitam diligere, <lb/> mortem non timere praecepit. <lb/> --- o dett.] om. 'A'. <lb/> --- aerumnosam LcG] erumnosam Ac, aerum nos amo (iurandi) L. <lb/> --- praecepit AL] praecipit G. --- <lb/> </div><div n='2294'>[IX.13.ext.1] Eadem Xerxen regem pro totius Asiae armata iuuentute, <lb/> quod intra centum annos esset obitura, profundere lacrimas coegisti. <lb/> qui mihi specie alienam, re uera suam condicionem deplorasse uidetur, <lb/> opum magnitudine quam altiore animi sensu felicior: quis enim <lb/> mediocriter prudens mortalem se natum fleuerit? <lb/> --- alienam AL] aliena G. --- <lb/> </div><div n='2295'>Quam exquisita custodia usi sint quibus suspecti domestici fuerunt. <lb/> </div><div n='2296'>[IX.13.ext.2] Referam nunc eos, quibus aliquos suspectos habentibus <lb/> exquisitior sui quaesita custodia est: nec a miserrimo, sed ab eo, qui <lb/> inter paucos felicissimus fuisse creditur, incipiam. <lb/> </div><div n='2297'>Masinissa rex parum fidei in pectoribus hominum reponens salutem suam <lb/> custodia canum uallauit. quo tam late patens imperium? quo tantum <lb/> liberorum numerum? quo denique tam arta beniuolentia constrictam <lb/> Romanam amicitiam, si ad hanc tuendam nihil canino latratu ac morsu <lb/> ualentius duxit? <lb/> --- constrictam Romanam amicitiam ed.1567-92] constricta Romana amicitia 'A', constricta Romanam amicitiam dett. <lb/> --- hanc tuendam (ip. Wensky)] haec tuenda 'A'. --- <lb/> </div><div n='2298'>[IX.13.ext.3] Hoc rege infelicior Alexander, cuius praecordia hinc <lb/> amor, hinc metus torserunt: nam cum infinito ardore coniugis Thebes <lb/> teneretur, ad ea[nde]m ex epulis in cubiculum ueniens barbarum <lb/> conpunctum notis Thraciis stricto gladio iubebat anteire, nec prius se <lb/> eidem lecto committebat quam a stipatoribus diligenter esset scrutatus. <lb/> --- eandem 'A'] eam (ip. Kempf). <lb/> --- conpunctum AcGc] coniunctum A, conpinctum G (ut vid.). --- <lb/> </div><div n='2299'>supplicium irato deorum numine conpositum, neque libidini neque <lb/> timori posse imperare. cuius timoris eadem et causa et finis fuit: <lb/> Alexandrum enim Thebe paelicatus ira mota interemit. <lb/> --- timoris dett.] tempore LG. --- <lb/> </div><div n='2300'>[IX.13.ext.4] Age, Dionysius Syracusanorum tyrannus huiusce tormenti <lb/> quam longa fabula! qui duodequadraginta annorum dominationem in hunc <lb/> modum peregit. summotis amicis in eorum locum ferocissimarum gentium <lb/> homines et a familiis locupletium electos praeualidos seruos, quibus <lb/> latera sua conmitteret, substituit. tonsorum quoque metu tondere <lb/> filias suas docuit. <lb/> </div><div n='2301'>quarum ipsarum, postquam adultae aetati adpropinquabant, manibus <lb/> ferrum non ausus conmittere, instituit ut candentibus iuglandium nucum <lb/> putaminibus barbam sibi et capillum adurerent. nec securiorem maritum <lb/> egit quam patrem. duarum enim eodem tempore, Aristomaches Syracusanae et <lb/> Locrensis Doridis, matrimoniis inligatus neutrius umquam nisi excussae conplexum petiit <lb/> --- candentibus (ip. Kempf)] candentium 'A'. <lb/> --- iuglandium PAc] gladium AL, glandium G. <lb/> --- nucum putaminibus PAc] nuncupatam manibus ALc, sic, sed minibus L, putaminibus G. --- <lb/> </div><div n='2302'>atque etiam cubicularem lectum perinde quasi castra lata fossa <lb/> cinxit, in quem se ligneo ponte recipiebat, cum forem cubiculi <lb/> extrinsecus a custodibus opertam interiore claustro ipse diligenter <lb/> obserasset. <lb/> --- interiore ed.1575-1655] interiorem LG. --- <lb/> </div><div n='2303'>De similitudine formae. <lb/> </div><div n='2304'>[IX.14.praef.] De similitudine autem oris et totius corporis altiore <lb/> doctrina praediti subtilius disputant, eorumque alii in ea sunt <lb/> opinione ut existiment illam origini et contextui sanguinis <lb/> respondere, nec paruum argumentum ex ceteris animalibus trahunt, quae <lb/> fere gignentibus similia nascuntur. <lb/> </div><div n='2305'>alii negant hanc esse certam naturae legem, sed species mortalium, <lb/> prout fortuita sors conceptionis obtulit, attribui, atque ideo <lb/> plerumque ex speciosis deformis et ex robustis inualidos partus edi. <lb/> <igi>tur, quoniam ista quaestio in ambiguo uersatur, pauca inter <lb/> alienos conspectae similitudinis exempla referemus. <lb/> --- edi. igitur (ip. Kempf)] editur 'A', edi uerum Ac. --- <lb/> </div><div n='2306'>[IX.14.1] Magno Pompeio Vibius ingenuae stirpis et Publicius <lb/> libertinus ita similes fuerunt, ut permutato statu et Pompeius in <lb/> illis et illi in Pompeio salutari possent. certe, quocumque aut Vibius <lb/> aut Publicius accesserant, ora hominum in se obuertebant, uno quoque <lb/> speciem amplissimi ciuis in personis mediocribus adnotante. <lb/> </div><div n='2307'>[IX.14.2] Quod quidem fortuitum ludibrium quasi hereditarium ad eum <lb/> penetrauit: nam pater quoque eius eo usque Menogenis coci sui similis <lb/> esse uisus est, ut uir et armis praepotens et ferox animo sordidum <lb/> eius nomen repellere a se non ualuerit. <lb/> </div><div n='2308'>[IX.14.3] Eximiae uero nobilitatis adulescens Cornelius Scipio, cum <lb/> plurimis et clarissimis familie suae cognominibus abundaret, in <lb/> seruilem Serapionis appellationem uulgi sermone inpactus est, quod <lb/> huiusce nominis uictimari <per>quam similis erat. neque illi aut morum <lb/> probitas aut respectus tot imaginum quo minus hac contumelia <lb/> aspergeretur opitulata sunt. <lb/> --- perquam similis (ip. Kellerbauer)] quam similis 'A', persimilis P. --- <lb/> </div><div n='2309'>[IX.14.4] Generosissimum consulatus collegium Lentuli et Metelli <lb/> fuit. qui ambo in scaena propter similitudinem histrionum propemodum <lb/> spectati sunt. sed alter ex quodam secundarum cognomen Spintheris <lb/> traxit, alter, nisi Nepotis a moribus accepisset, Pamphili tertiarum, <lb/> cui simillimus esse ferebatur, habuisset. <lb/> </div><div n='2310'>[IX.14.5] At M. Messala consularis et censorius Menogenis Curioque <lb/> omnibus honoribus abundans Burbulei, ille propter oris aspectum, hic <lb/> propter parem corporis motum, uterque scaenici nomen coactus est <lb/> recipere. Abunde sint haec de domesticis, quoniam et personis sunt <lb/> excellentia et non obscura notitia celebrantur. <lb/> </div><div n='2311'>[IX.14.ext.1] Regi Antiocho unus ex aequalibus et ipse regiae stirpis <lb/> nomine Artemo perquam similis fuisse traditur. quem Laodice uxor <lb/> Antiochi interfecto uiro dissimulandi sceleris gratia in lectulo <lb/> perinde quasi ipsum regem aegrum conlocauit admissumque uniuersum <lb/> populum et sermone eius et uultu consimili fefellit, credideruntque <lb/> homines ab Antiocho moriente Laodicen et natos eius sibi conmendari. <lb/> </div><div n='2312'>[IX.14.ext.2] Hybrean autem Mylasenum copiosae atque concitatae <lb/> facundiae oratorem Cymaeorum seruo strigmenta gymnasii colligenti <lb/> tantum non germanum fratrem totius Asiae oculi adsignarunt: ita <lb/> liniamentis oris et omnium membrorum conpares erant. <lb/> </div><div n='2313'>[IX.14.ext.3] Ille uero, quem in Sicilia prouinciae <rect>oris <lb/> admodum similem fuisse constat, petulantis animi: pro consule enim <lb/> dicente mirari se quapropter sui tam similis esset, cum pater suus in <lb/> eam prouinciam numquam accessisset, "at meus" inquit "Romam accessit": <lb/> --- prouinciae rectoris (ip. Gertz)] praetoris G, praetoriis AL, proconsulis vel Surae proconsulis dett. --- <lb/> </div><div n='2314'>ioco namque lacessitam matris suae pudicitiam inuicem suspicione in <lb/> matrem eius reiecta audacius quam uirgis et securibus subiecto <lb/> conueniebat ultus est. <lb/> </div><div n='2315'>De his qui infimo loco nati mendacio se clarissimis familiis inserere <lb/> conati sunt. <lb/> </div><div n='2316'>[IX.15.praef.] Sed tolerabilis haec et uni tantum modo anceps <lb/> temeritas. quod sequitur inpudentiae genus nec ferendum ullo modo <lb/> periculique cum priuatim tum etiam publice late patentis. <lb/> </div><div n='2317'>[IX.15.1] Nam ut Equitium Firmo Piceno monstrum ueniens, relatum iam <lb/> in huiusce libri superiore parte, praeteream, cuius in amplectendo Ti. <lb/> Graccho patre euidens mendacium turbulento uulgi errore, amplissima <lb/> tribunatus potestate uallatum est, Herophilus ocularius medicus C. <lb/> Marium VII consulem auum sibi uindicando [ita se] extudit, ut et <lb/> coloniae se ueteranorum complures et municipia splendida collegiaque <lb/> fere omnia patronum adoptarent. <lb/> --- ocularius P] equarius AcG, aequarius AL. <lb/> --- ita se extudit (ip. Gertz)] extulit LG, ita se extulit dett. --- <lb/> </div><div n='2318'>quin etiam cum C. Caesar Cn. Pompeio adulescente in Hispania oppresso <lb/> populum in hortis suis admisisset, proximo intercolumnio paene pari <lb/> studio frequentiae salutatus est. quod nisi diuinae Caesaris uires <lb/> huic erubescendae procellae obstitissent, simile uulnus res publica <lb/> excepisset atque in Equitio acceperat. <lb/> </div><div n='2319'>ceterum decreto eius extra Italiam relegatus, postquam ille caelo <lb/> receptus est, in urbem rediit et consilium interficiendi senatus <lb/> capere sustinuit. quo nomine iussu patrum necatus in carcere seras <lb/> prompti animi ad omne moliendum scelus poenas pependit. <lb/> </div><div n='2320'>[IX.15.2] Ne diui quidem Augusti etiam nunc terras regentis <lb/> excellentissimum numen intemptatum ab hoc iniuriae genere. extitit qui <lb/> clarissimae ac sanctissimae sororis eius Octauiae utero se genitum <lb/> fingere auderet, propter summam autem inbecillitatem corporis ab eo, <lb/> cui datus erat, perinde atque ipsius filium retentum, subiecto in <lb/> locum suum proprio filio, diceret, uidelicet <lb/> </div><div n='2321'>ut eodem tempore sanctissimi penates et ueri sanguinis memoria <lb/> spoliarentur et falsi sordida contagione inquinarentur. sed dum plenis <lb/> inpudentiae uelis ad summum audaciae gradum fertur, imperio Augusti <lb/> remo publicae triremis adfixus est. <lb/> </div><div n='2322'>[IX.15.3] Repertus est etiam qui se diceret esse Q. Sertorii filium, <lb/> quem ut agnosceret uxor eius nulla ui conpelli potuit. <lb/> </div><div n='2323'>[IX.15.4] Quid Trebellius Calca, quam adseueranter se Clodium tulit! <lb/> et quidem dum de bonis eius contendit, in centumuirale iudicium adeo <lb/> fauorabilis descendit, ut uix iustis et aequis sententiis consternatio <lb/> populi ullum relinqueret locum. in illa tamen quaestione neque <lb/> calumniae petitoris neque uiolentiae plebis iudicantium religio <lb/> cessit. <lb/> </div><div n='2324'>[IX.15.5] Multo fortius ille, qui Cornelio Sulla rerum potiente in <lb/> domum Cn. Asini Dionis inrupit filiumque eius patriis penatibus <lb/> expulit uociferando non illum, sed se Dione esse procreatum. <lb/> </div><div n='2325'>uerum postquam a Sullana uiolentia Caesariana aequitas <rem publicam> <lb/> reduxit, gubernacula Romani imperii iustiore principe obtinente in <lb/> publica custodia spiritum posuit. <lb/> </div><div n='2326'>[IX.15.ext.1] Eodem praeside rei publicae in consimili mendacio <lb/> muliebris temeritas Mediolani repressa est. si quidem cum se pro <lb/> Rubria quaedam, perinde ac falso credita esset incendio perisse, nihil <lb/> ad se pertinentibus bonis insereret neque ei aut tractus eius <lb/> splendidi testes aut cohortis Augustae fauor deesset, propter <lb/> inexpugnabilem Caesaris constantiam inrita nefarii propositi abiit. <lb/> </div><div n='2327'>[IX.15.ext.2] Idem barbarum quendam ob eximiam similitudinem <lb/> Cappadociae regnum adfectantem, tamquam Ari<ar>athes esset, quem a M. <lb/> Antonio interemptum luce clarius erat, quamquam paene totius orientis <lb/> ciuitatium et gentium credula suffragatione fultum caput imperio <lb/> dementer inminens iusto inpendere supplicio coegit.</div><div n='2328'> <lb/> <lb/> </div></div></body></text></group></TEI>